WARTO WIEDZIEĆ WETERYNARIA W PRAKTYCE
Michael J. Day, Sheila Crispin
Choroby oka
tła immunologicznego
 niewielkiej liczby miejscowych lim- chamber-associated immune deviation,
Publikacja stanowi fragment książki
focytów i komórek prezentujących ACAID). Wprowadzone tą drogą roz-
pt. Immunologia kliniczna psów i ko-
antygen; na obrzeżach nabłon- puszczalne antygeny są na miejscu
tów Michaela J. Daya.
ka rogówki występują komórki przetwarzane przez mało poznany,
Langerhansa z ekspresją MHC prawdopodobnie niekonwencjonal-
klasy II i pod wpływem cytokin ny mechanizm, który może podlegać
Oczy są chronione przez mechani- pochodzenia nabłonkowego (np. kontroli miejscowych cytokin, np.
zmy wrodzone i nabyte. Czynniki fi- IL-1) mogą one migrować w kie- TGFp (transformujący czynnik wzro-
zyczne, jak odruch mrugania, trzecia runku centralnej części rogówki; stu). W prawidłowej cieczy wodnistej
powieka i obecność filmu łzowego, nieliczne APC znajdują się także występuje wysoki poziom TGFp, lecz
są znaczącymi elementami ochrony w siatce włókien kolagenowych jego neutralizacja przez przeciwciała
przed drobnoustrojami, czynnikami w kącie przesączania, a ekspresja monoklonalne może zahamować ten
chemicznymi lub alergenami znajdu- MHC klasy II może mieć miejsce na szczególny mechanizm. Przetworzo-
jącymi się w powietrzu. Film łzowy śródbłonku naczyń krwionośnych ny antygen trafia z krwią krążącą do
składa się z wewnętrznej warstwy mu- błony naczyniowej; śledziony, gdzie jest indukowana od-
cynowej produkowanej przez komórki  braku dopływu innych limfocytów powiedz
immunologiczna. Dominu-
kubkowe spojówki, w tym membrany niż spojówkowe; je odpowiedz
typu humoralnego, za-
mucynowej pochodzenia nabłonko-  bariery krew  oko (krew  ciecz hamowana jest natomiast odpowiedz

wego. Pośrednia warstwa wodna jest wodnista i krew  siatkówka). typu póz
nego (delayed type hypersen-
wydzieliną gruczołów łzowych i gru- Mimo że opisane cechy mogą su- sitivity  DTH, czyli nadwrażliwość
czołów trzeciej powieki. Zewnętrz- gerować niezależność oka od całości typu póz
nego) w pierwszym rzędzie
na warstwa lipidowa jest produkowa- układu odpornościowego organizmu poprzez aktywację limfocytów Th2
na głównie przez gruczoły tarczkowe (izolowane antygeny) aplikacja anty- lub pobudzenie limfocytów T regu-
znajdujące się na brzegach powiek. genu do przedniej komory oka może latorowych do wydzielania IL-10. Al-
W skład łez wchodzą immunoglobu- wywołać ogólnoustrojową reakcję im- ternatywną formą tego immunolo-
liny produkowane przez komórki pla- munologiczną i procesy te są dobrze gicznego odchylenia jest reakcja na
zmatyczne znajdujące się w gruczo- poznane. Eksperymentalnie prze- pojawienie się w przedniej komorze
łach łzowych. U psów dominują IgA niesione do przedniej komory oka oka antygenu związanego z komórką.
(1,0 ą 0,7 mg/ml). W mniejszej ilości komórki przeszczepu allogeniczne- Powoduje to aktywację populacji cyto-
występują IgG (0,6 ą 0,6 mg/ml), a naj- go mogą pozostać nierozpoznane, toksycznych CD4+ i CD8+. Limfocy-
mniej jest IgM (0,02 ą 0,00 mg/ml). a przeszczep skóry zawierający takie ty te drogą krwi powracają i dostają
W podnabłonkowej warstwie tkan- same alloantygeny nie będzie odrzu- się do oka poprzez błonę naczynio-
ki łącznej spojówki gałkowej i po we- cony. Podobnie allogeniczne prze- wą, ale nie są zdolne do różnicowa-
wnętrznej stronie trzeciej powieki szczepy rogówki nie są odrzucane nia się. Mogą być hamowane przez
znajdują się skupiska limfocytów i ko- przez pacjentów mających wcześniej miejscowy TGFp albo same zostają
mórek plazmatycznych. Można także styczność z alloantygenami prze- pobudzone do uwalniania tego czyn-
stwierdzić obecność limfocytów śród- szczepu, stąd z powodzeniem doko- nika. Jeszcze inną ewentualnością
nabłonkowych. nuje się tych przeszczepów. jest ekspresja Fas na ich powierzch-
Elementy te tworzą tkankę limfatycz- Swoją niezwykłą reakcję na wpro- ni. Fas wiąże się z FasL (Fas ligand)
ną związaną ze spojówkami (conjunc- wadzenie antygenu do przedniej ko- na komórkach miąższowych w przed-
tiva associated lymphoid tissue, CALT), mory oko zawdzięcza szczególnemu niej komorze oka, indukując apop-
która u psów i kotów jest słabo pozna- mechanizmowi miejscowego układu tozę. Ekspresja FasL jest w oku roz-
na. Oko jest uznawane za  miejsce im- odpornościowego, określanemu jako powszechniona i obejmuje rogówkę,
munologicznie uprzywilejowane z po- odchylenie immunologiczne związa- tęczówkę, ciało rzęskowe i siatków-
wodu następujących cech: ne z przednią komorą oka (anterior kę. Mechanizm pobudzania apopto-
KWIECIEC
" 4/2012
94
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE WARTO WIEDZIEĆ
zy z udziałem Fas-FasL tworzy swo- Jednak objawy nie zawsze są charak- Objawy kliniczne
istą ochronę przed nadmiernymi terystyczne, zwłaszcza w przypadkach Zmiany występują w postaci wypu-
skutkami działania komórek zapal- przewlekłych. Aby określić rodzaj kłych, drobnych, zlewających się guz-
nych. Ekspresja FasL w obrębie oka komórek dominujących w procesie, ków, powodujących zgrubienie i zapa-
może w konsekwencji prowadzić do można wykonać zeskrobinę spojów- lenie przedniej powierzchni trzeciej
groz
nych dla wzroku zapaleń i może ki, używając jałowej szpatułki Kimu- powieki. W obrazie histologicznym wi-
być jednym z mechanizmów leżących ry, szczoteczki cytologicznej lub tępej doczne są liczne komórki plazmatycz-
u podłoża niektórych chorób opisa- krawędzi jednorazowego ostrza skal- ne i skupiska limfocytów T CD3+ bez-
nych w tym rozdziale. Suma ogólnych pela. Jeśli podejrzewany jest udział pośrednio pod nabłonkiem.
i wyspecjalizowanych mechanizmów czynnika zakaz
nego, należy pobrać
immunologicznych ma na celu ochro- wymaz z worka spojówkowego. W ob- Leczenie i rokowanie
nę oka przed szkodliwymi skutkami razie z biopsji spojówki możemy zo- Dobre efekty daje zastosowanie miej-
zapaleń, gdyż mogą one prowadzić baczyć: scowo cyklosporyny co 12 godzin
do zaburzeń widzenia. Jednocześnie  nadmierną proliferację komórek przez co najmniej 6 tygodni. W wyni-
sprawia, że oko staje się podatne na nabłonkowych i kubkowych, me- kach biopsji wykonanej po leczeniu
zakażenia tymi patogenami, do elimi- taplazję płaskonabłonkową lub widać wyraz
nie spadek liczby komórek
nacji których konieczna jest lokalna owrzodzenie, plazmatycznych (limfocyty T pozosta-
ekspresja mediatorów zapalenia. Ni-  naciek eozynofilowy podnabłon- ją). Należy liczyć się z koniecznością
niejszy rozdział opisuje występujące kowej tkanki łącznej i nabłonka, prowadzenia terapii, w najniższej daw-
na tle immunologicznym choroby ro- z niewielkim udziałem komórek ce zapobiegającej nawrotom, do końca
gówki, błony naczyniowej, twardówki tucznych, życia pacjenta. W związku z tym roko-
i nadtwardówki oraz siatkówki.  naciek limfocytarno-plazmocytarny, wanie co do całkowitego wyzdrowienia
jeśli zapalenie nabiera charakteru jest ostrożne.
Choroby spojówek tła przewlekłego.
immunologicznego. Rzekomobłonicze
Alergiczne zapalenie spojówek Leczenie i rokowanie zapalenie spojówek
Patogeneza Powodzenie terapii w znacznym stop- Patogeneza
Alergiczne zapalenie spojówek wy- niu zależy od identyfikacji i eliminacji Za przypuszczalną przyczynę powsta-
stępuje u psów i kotów jako miejsco- z otoczenia pacjenta czynnika uczula- wania rzekomobłoniczego (drewnieją-
wa reakcja uczuleniowa lub w związ- jącego. Jednak często nie jest to moż- cego) zapalenia spojówek przyjmuje
ku z nadwrażliwością skóry. Rzadko liwe, co znacznie utrudnia leczenie. się uszkodzenie ścian naczyń spo-
udaje się zidentyfikować alergen wy- A
agodna terapia obejmuje podawa- jówkowych, prowadzące do ich nad-
wołujący objawy chorobowe, ale brak nie miejscowo środków zwężających miernej przepuszczalności i groma-
innych stwierdzonych czynników i po- naczynia krwionośne lub inhibitorów dzenia się wewnątrz ścian albumin,
zytywna reakcja na leczenie pozwalają degranulacji komórek tucznych (kro- immunoglobulin i włóknika. Efektem
na postawienie diagnozy. moglikan sodu). W poważniejszych tych zaburzeń jest tworzenie się ma-
przypadkach miejscowo stosowane są sywnych złogów hialinowych. U ludzi
Objawy kliniczne kortykosteroidy (betametazon, predni- z podobnymi zmianami stwierdza się
U psów i kotów typowe objawy obej- zolon, fluorometalon). Jeżeli nie moż- brak lub bardzo niski poziom plazmi-
mują: obustronny obrzęk i przekrwie- na zidentyfikować czynnika alergi- nogenu i na tej podstawie zakłada się,
nie spojówek, świąd (ocieranie głową zującego albo pacjent nie może być że rzekomobłonicze zapalenie spojó-
o przedmioty lub podłoże i pociera- poddany terapii odczulającej, rokowa- wek jest związane z występowaniem
nie łapą okolicy oczu) i surowiczy nie jest ostrożne. jednej z wielu mutacji w obrębie genu
wyciek z oczu. Może występować od- kodującego wytwarzanie plazminoge-
czyn zapalny brzegów powiek i ro- Plazmocytarne zapalenie nu. Opisano jeden przypadek niedo-
gówki. Wtórnie mogą pojawić się trzeciej powieki u psów boru plazminogenu u psa z tym scho-
zakażenia bakteryjne (często gron- Patogeneza rzeniem.
kowcowe). W stanach przewlekłych Plazmocytarne zapalenie trzeciej po-
może następować rozrost tkanki lim- wieki jest przewlekłą chorobą prawdo- Objawy kliniczne
fatycznej z tworzeniem się wyraz
nie podobnie tła immunologicznego, ob- Rzekomobłonicze zapalenie spojó-
widocznych grudek (grudkowe zapa- jawiającą się zmianami na przedniej wek jest rzadko spotykane u psów
lenie spojówek). Badanie cytologicz- powierzchni trzeciej powieki. Czę- (predysponowane są dobermany).
ne tych zmian wykazuje obecność sto towarzyszy przewlekłym zapale- W przebiegu choroby powstaje cha-
mieszanej populacji limfocytów i ko- niom rogówki lub rogówki i spojówek rakterystyczne pogrubienie i stward-
mórek plazmatycznych. (CSK/CSKC). Choroba najczęściej jest nienie spojówki powiekowej i spojów-
stwierdzana u owczarków niemieckich ki trzeciej powieki, na których tworzy
Rozpoznanie i może u nich prowadzić do owrzodze- się ściśle przylegająca włóknikowa
Wywiad i obraz kliniczny mogą po- nia brzegów powiek w przyśrodkowym błona (włóknikowe zapalenie spojó-
zwolić na postawienie rozpoznania. kącie oka. wek). Wtórnie mogą wystąpić obrzęk
KWIECIEC
" 4/2012
95
www.weterynaria.elamed.pl
WARTO WIEDZIEĆ WETERYNARIA W PRAKTYCE
rogówki i jej waskularyzacja (517- oraz obecność makrofagów, lim- Choroby rogówki
520). W niektórych przypadkach ob- focytów (CD3+) i komórek plazma- tła immunologicznego
jawy na spojówkach są częścią choro- tycznych (IgG i IgA) w szerokim Zapalenie rogówki może mieć różne
by wieloukładowej, a podobne zmiany pasie wokół mas hialinowych. przyczyny, jednak na ogół rozwój to-
można spotkać na śluzówce jamy ust- warzyszących mu zmian jest podob-
nej. Czasem występuje także zapa- Leczenie i rokowanie ny. Są to:
lenie dróg moczowych lub górnych Leczenie na ogół jest mało skutecz-  obrzęk rogówki,
dróg oddechowych. ne. Słaby efekt daje zarówno lecze-  migracja leukocytów z otaczających
nie miejscowe, jak i ogólne. Za suk- naczyń krwionośnych, szczególnie
Rozpoznanie ces należy uznać remisję objawów rąbka rogówkowego,
U chorych psów nie da się wyizolo- klinicznych, co nie oznacza wylecze-  waskularyzacja i włóknienie zrębu
wać żadnego czynnika mikrobiolo- nia. Miejscowo wskazane są prepara- w połączeniu z metaplazją nabłonka
gicznego i nie występują u nich ANA ty łączące antybiotyk z kortykostero- i pigmentacją,
w surowicy. Natomiast obraz histolo- idem i cyklosporyna w maści. Ogólnie  w niektórych rodzajach zapalenia
giczny zawiera: stosuje się prednizolon i azatioprynę. rogówki na tle immunologicznym
 owrzodzenie nabłonka i włókniko- Jeżeli efekty są zadowalające, zmniej- rzadkim następstwem może być jej
wo-komórkowe złogi; sza się dawkę azatiopryny do podtrzy- rozmiękanie.
 naciek neutrofili w powierzchownej mującej, a pozostałe leki odstawia się Zapalenie może pierwotnie rozwijać
warstwie spojówki; stopniowo w przeciągu kilku tygodni. się w rogówce lub się na nią przenieść
 odkładanie się wewnątrz spojówki Błony włóknikowe mogą być usunię- przez ciągłość ze spojówki lub błony
mas kwasochłonnej substancji te chirurgicznie, ale to nie wyklucza naczyniowej.
hialinowej; w mikroskopie elek- nawrotów. Jeżeli u pacjenta występu-
tronowym wykazuje ona budowę ją zaburzenia wieloukładowe, roko-
fibrylarną, ale nie barwi się na wanie jest bardzo ostrożne.
obecność amyloidu czy immuno- W leczeniu podobnych zmian u lu-
globulin; dzi stosowano miejscowo świeżo mro- Materiał został udostęp-
 limfocytarno-plazmocytarny naciek żone osocze oraz plazminę lub pla- niony przez Wydawnic-
zapalny wokół naczyń spojówek zminogen. two Galaktyka z A
odzi.
KWIECIEC
" 4/2012
96
www.weterynaria.elamed.pl