IMMUNOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
lek. wet. Julia Miller, dr n. wet. Marcin Wrzosek*, prof. dr hab. Anna Chełmońska-Soyta,
prof. dr hab. Tadeusz Stefaniak, lek. wet. Jan Lorenc**
Katedra Immunologii, Patofi zjologii i Prewencji Weterynaryjnej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
*Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
**Katedra i Klinika Chirurgii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Choroby mięśni
o podłożu immunologicznym
IMMUNE-MEDIATED MUSCLE DISEASES
Choroby mięśni o podłożu immunolo- pierwotnej nomenklaturze MMM jako
Streszczenie
gicznym należą do coraz częściej diagno-  eozynofilowego zapalenia mięśni )
zowanych chorób u zwierząt towarzy- w nacieku dominują limfocyty i komór-
Wśród chorób mięśni o podłożu immu-
szących, a nierozpoznane i nieleczone ki plazmatyczne, zwłaszcza w częściej
nologicznym wyróżnia się zapalenia
mogą spowodować nieodwracalne zmia- diagnozowanej formie przewlekłej oraz
mięśni oraz nużliwość mięśni (miaste-
ny i ciężką dysfunkcję układu mięśnio- w okresie remisji. Oba powyższe pro-
nia gravis). Prawidłowa terapia często
wego. Do miopatii spowodowanych za- cesy prowadzą do degeneracji włókien
umożliwia powstrzymanie procesu cho-
burzeniami układu immunologicznego mięśniowych z ich postępującą atrofią
robowego, ale dla skuteczności lecze-
należą zapalenia mięśni tła immunolo- i zwłóknieniem (1).
nia kluczowe jest wczesne postawienie
gicznego oraz nużliwość mięśni (mia- Choroba najczęściej dotyka młode,
rozpoznania.
stenia gravis). W obu tych przypadkach dorosłe psy (średnia wieku 3 lata), choć
Niniejszy artykuł ma na celu ukazanie
dochodzić może do wytwarzania prze- spotykana jest także u 4-miesięcznych
podstawowych aspektów istotnych dla
ciwciał przeciwko specyficznym białkom szczeniąt (2). Mimo iż nie obserwu-
postępowania diagnostycznego w przy-
organizmu, a w stanach zapalnych mię- je się ścisłych powiązań z rasą, wyda-
padku podejrzenia miopatii tła immu-
śni pojawia się dodatkowo naciek ko- je się, że najczęściej chorują psy duże,
nologicznego.
mórek zapalnych, których rodzaj może głównie owczarki niemieckie, labra-
być cenną wskazówką diagnostyczną. dory, golden retrievery oraz doberma-
SÅ‚owa kluczowe
Pierwotna przyczyna powstawania prze- ny, co może wynikać z ich niesłabnącej
autoagresja, przeciwciała autoreaktyw-
ciwciał autoagresywnych nie jest znana, popularności. Możliwa jest także gene-
ne, zapalenie mięśni, zapalenie wielo-
a do najczęściej rozważanych przyczyn tyczna predyspozycja u spanieli cavalier
mięśniowe, miastenia
należą czynniki genetyczne, dysregula- king charles (3).
cja układu immunologicznego w prze- Obraz kliniczny zależy od fazy cho-
biegu choroby nowotworowej, a także roby, w której pacjent trafia do lecznicy.
krzyżowa reaktywność przeciwciał skie- Wyróżniamy dwie fazy: ostrą i przewle-
Abstract
rowanych pierwotnie przeciwko obcym kłą. Rozpoznanie w fazie ostrej gwaran-
antygenom drobnoustrojów, których tuje dużo lepsze rokowanie niż w fazie
Immune-mediated muscle diseases,
podobieństwo strukturalne do własnych przewlekłej. Zespół objawów w formie
such as muscle myositis or myasthe-
białek organizmu powoduje wiązanie ostrej obejmuje ból i obrzęk mięśni żu-
nia gravis, can be treated successfully
if a proper diagnosis is made early. The się immunoglobulin do komórek go- ciowych, manifestujący się brakiem
article discusses manysided essential spodarza. apetytu, negatywnymi reakcjami przy
diagnostic procedures when immune-
próbach otwierania pyska aż do szczę-
mediated myopathy is suspected.
ZAPALENIE MI
ŚNI ŻUCIOWYCH kościsku. Należy przy tym pamiętać,
Zapalenie mięśni żuciowych (masticatory że jednostronny przebieg nie wyklucza
Key words
muscle myositis, MMM) jest stosunkowo autoimmunologicznego zapalenia miÄ™-
często występującą chorobą o charak- śni żuciowych, mimo że zdecydowanie
autoimmunity, autoantibodies, polymy-
terze ogniskowym, w przebiegu której częściej choroba daje objawy obustron-
ositis, myositis, myasthenia gravis
dochodzi do wytwarzania przeciwciał ne. U niemal połowy pacjentów dochodzi
przeciwko miozynie włókien mięśnio- do wytrzeszczu gałek ocznych spowodo-
wych typu 2M. Białko to jest charakte- wanego obrzękiem mięśni skrzydłowych
rystyczne tylko dla mięśni skroniowych, za oczodołem, w cięższych przypadkach
skrzydłowych, żwaczy i napinacza pod- doprowadzając do ślepoty spowodo-
niebienia miękkiego, co tłumaczy ogra- wanej rozciągnięciem i zwyrodnieniem
niczenie stanu zapalnego do tej grupy nerwu ocznego. Rzadziej notowana jest
mięśni (rys. 1). gorączka oraz powiększenie węzłów
W ostrym przebiegu choroby oraz chłonnych żuchwowych i przedłopatko-
w momencie zaostrzenia choroby prze- wych w pierwszych 3 tygodniach trwa-
wlekłej czasami stwierdza się naciek nia procesu zapalnego. Znaczenia tych
eozynofilny, jednak najczęściej (wbrew objawów nie należy jednak lekceważyć,
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 11-12/2010
48
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE IMMUNOLOGIA
gdyż wskazują na początkową fazę roz- nym, co umożliwia także dodatkową zapalenie nerwu trójdzielnego, poraże-
woju miopatii i są kluczowe we wcze- ocenę stanu mięśni, klasycznym obja- nie nerwu twarzowego, zapalenie lub
snej diagnozie, decydującej o efektach wem jest bowiem nieustępowanie szczę- zwichnięcie stawu żuchwowo-skro-
leczenia. W wielu bowiem przypad- kościsku nawet w generalnej anestezji. niowego, tężec lub zmiany pourazowe
kach choroba zostaje zdiagnozowana Wykonanie zdjęć RTG umożliwi ponad- tej okolicy. Jeśli objawy MMM są jed-
dopiero w fazie przewlekłej (nierzadko to wykluczenie innych przyczyn tego nostronnie nasilone, choroba przypo-
ze względu na póz
ną interwencję wła- stanu, takich jak zrosty w obrębie sta- minać może zapalenie nerwu trójdziel-
ścicieli), kiedy mięśnie ulegają nieod- wów żuchwowo-skroniowych, ich nad- nego, ze względu na unerwienie mięśni
wracalnym zmianom zwyrodnienio- wichnięcia lub zwichnięcia czy złamania żuciowych przez jego odgałęzienia, jed-
wym. Wówczas obserwuje się różnego żuchwy w fazie gojenia, co ma kluczo- nak w przypadku zapalenia nerwu pa-
stopnia zanik pokładów mięśni żucio- we znaczenie dla decyzji o ewentualnym cjenci nie wykazują z reguły reakcji bó-
wych, czasami przetrwały szczękościsk podjęciu terapii immunosupresyjnej. lowych, a napięcie szczęk jest normalne
oraz zapadnięcie gałek ocznych spowo- Odróżnienie zapalenia wielomięśnio- lub obniżone.
dowane zmianami zanikowymi mięśni wego (PM) od zapalenia mięśni żucio- Również długotrwała terapia sterydo-
skrzydłowych. Mięśnie w tej fazie ulegają wych umożliwia także wykonanie ba- wa może prowadzić do jatrogennej atro-
nieodwracalnemu zwłóknieniu, dlatego dania elektromiograficznego (EMG), fii mięśni, co należy zawsze wykluczyć
u pacjentów tych leczenie nie daje spo- w którym zmiany patologiczne będą re- z oczywistych przyczyn.
dziewanego efektu. jestrowane tylko w obrębie mięśni żu- Ze względu na autoimmunologiczny
Dokładne badanie kliniczne powin- ciowych (MMM) lub w obrębie więk- charakter choroby tylko szybka i pewna
no zostać poparte zarówno podstawo- szych grup mięśni (PM). Odchylenia diagnostyka umożliwia wdrożenie sku-
wą, jak i specyficznie ukierunkowaną od normy w ostrym przebiegu mogą być tecznego leczenia. Ma ono charakter im-
diagnostyką laboratoryjną. Najczęściej znaczne, jednak ich brak na etapie zani- munosupresyjny, dlatego wykluczenie
notowana jest łagodna anemia oraz pro- ku mięśni nakazuje podchodzić ostroż- przyczyn zakaz
nych zapalenia mięśni
teinuria. W ostrej fazie choroby obser- nie do wyników EMG u psów cierpią- (Clostridium, Leptospira, Toxoplasma, Neo-
wuje się charakterystyczny wzrost stęże- cych na postać przewlekłą. spora i inne) jest bardzo istotne. Lekiem
nia enzymów mięśniowych, do których W postawieniu ostatecznej diagnozy z wyboru w ostrej fazie choroby jest
należą: surowicza kinaza kreatynino- bardzo pomocna jest także histologiczna prednizon, podawany w dawce immu-
wa (CK), dehydrogenaza mleczanowa ocena bioptatów. Biopsję mięśnia żwa- nosupresyjnej (2 mg/kg/2 x dziennie).
(LDH) oraz aminotransferaza asparagi- cza należy wykonać po uprzednim bada- Dawkę tę należy utrzymywać aż do po-
nianowa (AST). Niestety w fazie prze- niu poziomu kinazy kreatyninowej, gdyż wrotu fizjologicznej ruchomości szczęk
wlekłej choroby stężenie tych enzymów pobranie wycinka mięśnia także będzie oraz spadku poziomu CK do zakresu
może nie przekraczać normy. Obwo- skutkować wzrostem poziomu tego en- normy. Wtedy dawkę należy stopniowo
dowa eozynofilia jest niespecyficznym zymu, zafałszowując wynik. Badanie obniżać do najniższej dawki skutecznej
i mało stałym parametrem. histopatologiczne dostarcza informacji (4). Obniżanie dawki powinno trwać ok.
Potwierdzenie rozpoznania umożliwia o rodzaju nacieku zapalnego (limfocy- 4-6 miesięcy, nie więcej niż 50% co mie-
wykonanie testu w kierunku obecności ty i plazmocyty, w fazie ostrej również siąc. U niektórych pacjentów z czasem
w surowicy przeciwciał przeciwko włók- eozynofile), a także pozwala na rokowa- możliwe jest zupełne wycofanie terapii
nom mięśniowym typu 2M. Nowoczesne nie, które zależy od stopnia degeneracji immunosupresyjnej.
testy typu ELISA wykazują wysoką, bli- i zwłóknienia mięśni, czyli zaawanso- W przypadku silnych efektów ubocz-
sko 100-procentową specyficzność oraz wania zmian nieodwracalnych. Ponad- nych lub braku satysfakcjonującej sku-
czułość rzędu 85-90%, będąc bardzo to wykrycie zmian zanikowych i zwłók- teczności leczenia można dołączyć
dobrym narzędziem diagnostycznym. nienia bez czynnego stanu zapalnego azatioprynę w dawce 2 mg/kg co 24-
Test jest ujemny w przypadku zapale- poddaje w wątpliwość zasadność terapii 48 h. Powinna być ona podawana długo-
nia wielomięśniowego, które w począt- sterydowej. Bardzo ważne jest dokładne terminowo, czemu towarzyszyć powinno
kowej fazie może odpowiadać przebie- określenie miejsca pobrania wycinków stopniowe obniżanie dawki prednizonu
giem omawianemu schorzeniu. Należy ze względu na częściowe przysłonięcie aż do dawki podtrzymującej. Póz
niej na-
przy tym pamiętać, że fałszywie ujemny mięśnia skroniowego przez mięsień czo- leży rozpocząć redukcję podawanej daw-
wynik badania bardzo często wiąże się łowy, nieobjęty procesem patologicznym ki azatiopryny.
z terapią sterydową podjętą bez uprzed- w przebiegu MMM. Należy również roz- Ze względu na skutki uboczne oraz
niej skrupulatnej diagnostyki. W takim ważyć wartość diagnostyczną takiego zazwyczaj dobre efekty leczenia korty-
przypadku wykonanie testu musi zo- badania w każdym przypadku, ocenia- kosteroidami, nie zaleca się stosowania
stać poprzedzone odpowiednio długim jąc jego znaczenie w odniesieniu do ry- cyklosporyny.
(w zależności od zastosowanego prepa- zyka, jakie niesie ze sobą znieczulenie MMM cechuje duże ryzyko nawro-
ratu kortykosteroidowego) okresem re- pacjenta z podejrzeniem zapalenia wie- tu, jeśli dawka leków jest zbyt niska
zygnacji z podawania leków. lomięśniowego lub mięśni żuciowych. lub jeśli terapia prowadzona jest zbyt
Uzupełniające metody diagnostyczne, W niektórych przypadkach szczękościsk krótko. To dość częsty błąd ze wzglę-
które mogą zostać zastosowane w przy- może bowiem uniemożliwiać intubację, du na to, iż poprawa stanu zdrowia pa-
padku braku możliwości wykonania a zmiany w obrębie mięśnia napinacza cjenta w ostrej fazie choroby po podaniu
badań immunologicznych, obejmują podniebienia miękkiego mogą zwięk- środków immunosupresyjnych jest czę-
metody radiologiczne, badanie elektro- szać ryzyko powikłania w postaci za- sto spektakularna, co sprawia, że dawki
diagnostyczne (elektromiografia, EMG) chłystowego zapalenia płuc (3). obniżane są zbyt szybko lub terapia prze-
oraz histologiczną ocenę bioptatów po- W diagnostyce różnicowej zapalenia rywana jest przed całkowitą, faktyczną
branych z mięśni skroniowych. Radio- mięsni żuciowych należy brać pod uwa- stabilizacją. Należy zdawać sobie sprawę
gramy lub tomografia czaszki powinny gę między innymi zapalenie zewnętrz- z tego, iż każdy nawrót choroby pogłębia
zostać wykonane w znieczuleniu ogól- nych mięśni gałki ocznej (patrz niżej), degenerację tkanki mięśniowej, tak więc
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 11-12/2010
49
www.weterynaria.elamed.pl
IMMUNOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
monitorowanie stanu pacjenta musi być rakterystyczny obraz kliniczny wraz ność przeciwciał przeciwjądrowych (An-
prowadzone bardzo skrupulatnie. z uwzględnieniem predylekcji raso- tinuclear Antibodies, ANA) (8). Istotną
Jeśli zdiagnozowano przewlekłą for- wo-płciowych. Ewentualne dodatkowe wskazówką jest podwyższony poziom
mę tej miopatii, należy rozważyć poda- postępowanie diagnostyczne obejmu- CK (w przebiegu ogniskowych mio-
wanie kortykosteroidów w mniejszych je badanie ultrasonograficzne oczodołu patii poziom CK jest niższy ze względu
dawkach (1 mg/kg/2 x dziennie per os) oraz badanie elektromiograficzne, oby- na mniejszą masę mięśni objętą zmiana-
lub w zaawansowanych stadiach zwłók- dwa ukazujące cechy zapalnego obrzę- mi) oraz innych enzymów mięśniowych,
nienia w ogóle zrezygnować z terapii im- ku mięśni. Ze względu na okolicę zmian w tym aminotransferazy asparaginia-
munosupresyjnej, która w tych przypad- oraz ewidentny przebieg badanie histo- nowej (AST) oraz dehydrogenazy mle-
kach jest nieskuteczna, a może nawet patologiczne stosowane jest rzadko (5). czanowej (LDH). Preparaty z bioptatów
prowadzić do jatrogennego pogłębienia Jak już wspomniano, exophtalmus mięśni wykazują zmiany zapalne z in-
procesów degeneracji. może również występować w przebie- filtracją limfocytów i komórek plazma-
W przypadkach szczękościsku ko- gu zapalenia mięśni żuciowych, jednak tycznych. W przypadkach o szczególnie
nieczne może być stosowanie diet płyn- wtedy związany jest z obrzękiem mięśni nasilonych objawach ze strony mięśni
nych, w lżejszych przypadkach należy skrzydłowych. Ponadto wynik badania żuciowych decydujący dla postawienia
zachęcać psa do żucia kości lub zaba- w kierunku przeciwciał przeciwko włók- prawidłowego rozpoznania jest ujem-
wek w celu stymulacji mięśni żuciowych nom mięśniowych typu 2M w przebiegu ny wynik testu w kierunku przeciwciał
do pracy. Praktykowane czasami wymu- EM jest negatywny. przeciwko włóknom mięśniowym typu
szone rozwieranie szczęk w znieczuleniu Leczenie opiera się na odpowied- 2M oraz zmiany w EMG obejmujące tak-
ogólnym jest postępowaniem przeciw- nio dobranej dawce kortykosteroidów że inne partie mięśni poza grupą mięśni
wskazanym, ze względu na wspomnia- (1-2 mg/kg/2 x dziennie), ewentualnie żuciowych. Występowanie tych miopatii
ny zachowany szczękościsk w anestezji w połączeniu z azatiopryną, w celu mi- u jednego osobnika jednocześnie nale-
oraz możliwość powikłań (zwichnięcia nimalizacji efektów ubocznych pred- ży do rzadkości.
stawów żuchwowo-skroniowych czy na- nizonu. Stosunkowo rzadko zachodzi Główną jednostką chorobową, z któ-
wet złamania kości żuchwy) (3). konieczność stałego podawania dawki rą należy zróżnicować PM, jest miaste-
podtrzymujÄ…cej, nawroty w trakcie ob- nia. Ten dylemat diagnostyczny z po-
ZAPALENIE ZEWN
TRZNYCH niżania dawki kortykosteroidów zdarza- wodzeniem może zostać rozwiązany
MI
ÅšNI GAA
KI OCZNEJ ją się w ok. 10% przypadków (5). Opisy- poprzez badanie elektrodiagnostycz-
Zapalenie zewnętrznych mięśni gał- wane jest również leczenie chirurgiczne, ne w postaci elektromiografii (zmiany
ki ocznej o podłożu immunologicznym korygujące zez oczu. w przebiegu PM) oraz próby nużliwo-
(extraocular myositis, EM) jest zaburze- ści (zmiany w przebiegu miastenii gravis),
niem rzadko spotykanym i tym samym ZAPALENIE WIELOMI
ŚNIOWE histopatologiczne wycinków mięśnia
może sprawiać trudności diagnostyczne. Zapalenie wielomięśniowe (polymyosi- oraz potwierdzenie obecności prze-
Patogeneza tej miopatii nie jest pozna- tis, PM) jest uogólnioną miopatią tła im- ciwciał przeciwko receptorom acetylo-
na, jednak, podobnie jak w przypadku munologicznego. U podstaw rozwoju tej cholinowym w surowicy (patrz niżej).
MMM, przyczyny upatruje się w ewentu- choroby może leżeć pierwotna infekcja Ponadto zawsze należy uwzględnić moż-
alnych różnicach w budowie mięśni ze- bakteryjna lub pierwotniacza (6), poja- liwość występowania zapalenia wielo-
wnętrznych gałki ocznej w porównaniu wiają się także doniesienia o pojawia- mięśniowego infekcyjnego tła w prze-
do pozostałych mięśni szkieletowych, niu się PM jako syndromu paraneopla- biegu toksoplazmozy czy neosporozy,
o czym świadczyć może ściśle ognisko- stycznego (6, 7). Występuje najczęściej a także dużo rzadziej miotonii, dys-
wy charakter EM. Teoria ta jest o tyle u dużych psów, takich jak boksery czy trofii mięśniowej czy chorób central-
prawdopodobna, że mięśnie zewnętrzne nowofunlandy, a główną osią patoge- nego i obwodowego układu nerwowe-
gałki ocznej rozwijają się z innego list- nezy jest odpowiedz
komórkowa w po- go (14, 21).
ka zarodkowego niż pozostałe mięśnie staci masywnych nacieków limfocytar- Podobnie jak w pozostałych przy-
szkieletowe. nych. Proces zapalny obejmuje z różnym padkach immunologicznych miopa-
Zdecydowana większość doniesień nasileniem mięśnie szkieletowe głowy, tii zapalnych, leczenie opiera się na jak
o przypadkach tej choroby dotyczy mło- kończyn i tułowia, powodując zaburze- najszybszym wdrożeniu terapii immu-
dych (od 6 miesięcy do 3 lat) suk rasy nia ruchu, osłabienie mięśni, nietole- nosupresyjnej w dawkach omówionych
golden retriever, znacznie rzadziej rasy rancję wysiłkową, obrzęk mięśni wraz przy okazji MMM. Ze względu na osła-
labrador retriever (5). Głównym ob- z ich bolesnością a w zaawansowanych bienie m.in. mięśni gardła i przełyku
jawem klinicznym jest silny, zawsze przypadkach  zmiany zanikowe. Proces zaleca się częste karmienie w małych
obustronny wytrzeszcz gałki ocznej obejmuje także mięśnie żuciowe, gar- porcjach w pozycji ułatwiającej przeły-
ze zwiększonym odsłonięciem twardów- dła i przełyku, co skutkuje trudnościa- kanie (miska na podwyższeniu, w cięż-
ki, czemu towarzyszą czasem zez boczny, mi w pobieraniu karmy, upośledzonym szych przypadkach nawet uniesienie
egzotropia i/lub obrzęk spojówek. Ci- przełykaniem oraz regurgitacją spowo- psa do pozycji pionowej na tylnych ła-
śnienie wewnątrzgałkowe mieści się za- dowaną wykształceniem przełyku ol- pach).
zwyczaj w granicach normy, wyniki testu brzymiego (8, 9).
łzowego (Schirmera) bywają nieznacz- Pomimo iż istnieją doniesienia o obec- ZAPALENIE WIELOMI
ÅšNIOWE
nie podwyższone, co może być spowo- ności przeciwciał przeciwko sarkolem- WYŻA
ÓW W
GIERSKICH
dowane reakcją obronną na zwiększo- mie w przebiegu PM u nowofunlan- W ostatnich latach coraz częściej stwier-
ną ekspozycję rogówki. Zmianom tym dów i bokserów (10), nie udowodniono dza się PM u wyżłów węgierskich. W do-
nie towarzyszy bolesność ani zaburzenia dotychczas występowania specyficz- niesieniach ze Stanów Zjednoczonych
w ogólnym zachowaniu się zwierzęcia. nych immunoglobulin zaangażowanych i Wielkiej Brytanii chorobę tę nazywa
Zazwyczaj wystarczającym warun- w ten proces. W niektórych przypad- się wręcz  zapaleniem wielomięśnio-
kiem do postawienia diagnozy jest cha- kach w surowicy stwierdza siÄ™ obec- wym zwiÄ…zanym z rasÄ… (11).
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 11-12/2010
50
www.weterynaria.elamed.pl
IMMUNOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
m. skrzydłowy
m. czołowy
(przyśrodkowy, boczny)
m. skroniowy
m. skroniowy
m. żwacz
m. dwubrzuściowy
1 2 3
4 5
6 7
8 9
Ryc. 1. Mięśnie objęte zapaleniem w przebiegu zapalenia mięśni żuciowych (wg Melmed et al.) (3); Ryc. 2. Dokładne wyznaczenie miejsca wykonania biopsji pozwala
uniknąć pomyłki związanej z pobraniem wycinka mięśnia czołowego, nieobjętego procesem zapalnym (wg Melmed et al.) (3); Ryc. 3. Pies z uogólnionymi zanikami
mięśniowymi w przebiegu zapalenia wielomięśniowego; Ryc. 4. Radiogram klatki piersiowej psa w projekcji bocznej z widocznym silnym rozszerzeniem ścian przełyku
wypełnionego gazem na całej długości (ew. część szyjna i piersiowa) odcinka szyjnego i piersiowego  labrador, samiec, 3 lata; Ryc. 5. Radiogram klatki piersiowej
psa w projekcji bocznej w badaniu kontrastowym z widocznym silnym rozszerzeniem i zwiotczeniem ścian przełyku wypełnionego papką barytową na całej długości
odcinka szyjnego i piersiowego  labrador, samiec, 3 lata; Ryc. 6. Stojak ułatwiający pobieranie karmy; Ryc. 7. Widoczny zanik mięśni skroniowych u pacjenta z po-
dejrzeniem autoimmunologicznego zapalenia mięśni żuciowych; Ryc. 8. Badanie elektromiograficzne u psa z podejrzeniem miopatii; Ryc. 9. Zapis elektromiograficzny
świadczący o zaburzeniach miogennych
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 11-12/2010
52
www.weterynaria.elamed.pl
ryc. M. Wrzosek
ryc. archiwum autorów
ryc. archiwum autorów
ryc. J. Lorenc
ryc. J. Lorenc
ryc. M. Kuczorski
ryc. archiwum autorów
ryc. M. Wrzosek
ryc. M. Wrzosek
WETERYNARIA W PRAKTYCE IMMUNOLOGIA
Pomimo iż badania nad patogenezą jawy DM należy wykluczyć z hodowli, nym powodzeniem stosuje się terapię
rozwoju i możliwymi przyczynami gene- co jest możliwe dzięki bardzo wczesnej kortykosteroidową w dawkach opisa-
tycznymi wciąż trwają, a zjawisko to nie manifestacji klinicznej. nych przy MMM. Pomocne może być
funkcjonuje dotychczas jako odręb- Najsilniej wyrażone zmiany dotyczą doustne podawanie witaminy E w dawce
na jednostka chorobowa, warto o nim skóry i pojawiają się u psów w wieku 400-800 j.m. co 12 h (ze względu na fakt,
wspomnieć ze względu na pewne istot- 7 tygodni do 6 miesięcy, przyjmując po- iż zmiany skórne są objawem najsilniej
ne różnice w stosunku do omawianego stać wyłysień, rumienia, hipo- lub hi- wyrażonym) oraz pentoksyfiliny (10 mg/
zapalenia wielomięśniowego. perpigmentacji, łuszczenia się skóry, po- kg co 8-12 h) ze względu na zmiany na-
W opisywanych przypadkach głów- wstawania strupów i wreszcie większych czyniowe (8).
nym objawem były nagłe problemy z po- zmian erozyjnych. Zmiany skórne doty-
bieraniem i przełykaniem pokarmu, czą przede wszystkim grzbietu nosa oraz NUŻLIWOŚĆ MI
ÅšNI
regurgitacja związana z przełykiem ol- okolicy oczu, małżowin usznych, połą- Nużliwość mięśni (miastenia gravis, MG)
brzymim oraz nadmierne ślinienie i za- czeń skórno-śluzówkowych w okolicy jest miopatią niezapalną, w przebiegu
nik mięśni trzewioczaszki. Osłabienie jamy ustnej, a także kończyn, opuszek której dochodzi do upośledzenia funk-
mięśni kończyn wraz z nietolerancją łap i ogona (8, 14). Zmianom może to- cji płytki motorycznej poprzez wytwo-
wysiłkową obserwowane były rzadziej warzyszyć świąd o niewielkim nasileniu rzenie przeciwciał przeciwko recepto-
niż u innych ras w przebiegu polymy- (15). Zapalenie mięśni rozwija się po za- rom acetylocholinowym (anty-AChR)
ositis. Symptomy dotyczyły psów mło- paleniu skóry, a jego nasienie często po- lub wrodzony niedobór tych recepto-
dych, wg informacji z USA głownie zostaje w korelacji do stopnia nasilenia rów. W obu opisanych sytuacjach sy-
samców, i miały gwałtowny przebieg. zmian skórnych (8, 14). Najczęściej do- napsa nerwowo-mięśniowa staje się
Wynik testów w kierunku przeciwciał tknięte są mięśnie skroniowe, ale cho- niefunkcjonalna, ze względu na brak
przeciwko włóknom mięśniowym typu roba może dotyczyć także mięsni żwa- możliwości przekazania sygnału pobu-
2M był ujemny, EMG nie we wszyst- czy (czasem z obniżonym napięciem dzenia poprzez mediator (acetylocholi-
kich przypadkach wykazywało odchy- żuchwy (14, 15) oraz zginaczy i prostow- nę) na błonę postsynaptyczną. Acetylo-
lenia od normy. Najpewniejszym na- ników kończyn. W tej ostatniej sytuacji cholina jest uwalniana do przestrzeni
rzędziem diagnostycznym okazała się dochodzi do zaburzeń ruchu w postaci synaptycznej, lecz ze względu na nie-
biopsja mięśni objętych stanem zapal- sztywnego chodu, czasami obserwowa- dobór receptorów (forma wrodzona) lub
nym, w której stwierdzano naciek lim- ne jest wzmożenie odruchu rzepkowego ich zablokowanie przez autoreaktywne
focytarny. Leczenie prednizonem lub (14). W cięższych przypadkach często przeciwciało (forma nabyta) nie jest wy-
kombinacją prednizonu i azatiopryny dochodzi do rozwoju zaburzeń połyka- chwytywana przez błonę komórki mię-
dawało zmienne efekty (11). nia i regurgitacji, będącej następstwem śniowej i tym samym nie spełnia swojej
wykształcenia się przełyku olbrzymie- funkcji. Ponadto przeciwciała wiążące
ZAPALENIE SKÓRNO- go (15). Mięśnie objęte procesem pato- krzyżowo dwa receptory acetylocho-
-MI
ŚNIOWE logicznym mogą ulegać atrofii. linowe mogą inicjować internalizację
Zapalenie skórno-mięśniowe (derma- Rozpoznanie stawiane jest na pod- i degradację receptora, a także, poprzez
tomyositis, DM) jest rzadkim zaburze- stawie charakterystycznych objawów przyłączanie dopełniacza, doprowadzać
niem o charakterze ogólnym, obejmu- klinicznych oraz wiedzy o predylekcji do uszkodzenia błony komórki mięśnio-
jącym mięśnie szkieletowe, skórę oraz rasowej, a poparte jest badaniem hi- wej i tym samym powodować spadek
układ naczyniowy. Antygeny odgrywa- stologicznym bioptatów mięśni i skóry. syntezy nowych receptorów (8, 16).
jące główną rolę w patogenezie DM nie Biopsja skóry ukazuje rozrost i nadmier- Przypuszcza się, że zasadniczą rolę
zostały dotychczas zidentyfikowane. ne rogowacenie naskórka z wakuoliza- w rozwoju nabytej MG odgrywa zabu-
Duże znacznie przypisuje się, w przeci- cją komórek podstawnych. Najczęściej rzenie negatywnej selekcji limfocytów
wieństwie do pozostałych omawianych dochodzi do rozwoju powierzchnio- w grasicy, skutkiem czego na obwód
chorób, krążącym kompleksom im- wego zapalenie skóry z mieszanym wydostają się limfocyty autoreaktywne,
munologicznym, które odkładając się naciekiem komórek zapalnych i me- które fizjologicznie uległyby apoptozie.
w tkankach, mogą inicjować powstawa- lanofagów. W zaawansowanych przy- Teorię tę może potwierdzać występowa-
nie zmian naczyniowych i stymulować padkach może dochodzić do zwłóknie- nie przypadków miastenii u psów cho-
powstawanie nacieku zapalnego. Miopa- nia i zmian zanikowych. W wycinkach rych na nowotwór tarczycy (8, 17), jak
tia w przebiegu DM może być spowodo- mięśni stwierdza się degenerację włó- też wycofywanie się objawów miastenii
wana obecnością niezidentyfikowanych kien mięśniowych, mieszany naciek po tymektomii (17).
do tej pory przeciwciał autoagresywnych limfocytów, makrofagów i plazmocy- Wrodzoną formę miastenii opisano
lub mikrozawałami spowodowanymi pa- tów oraz zapalenie naczyń. Pomocne u angielskich springer spanieli, foksterie-
tologią naczyniową. jest także określenie poziomu krążących rów i jack russel terierów (8), a także u sa-
Schorzenie w przeważającej więk- kompleksów immunologicznych. W od- mojedów i jamników miniaturowych (18),
szości dotyczy młodych owczarków różnieniu od pozostałych opisywanych u których opisywane jest także zjawisko
szkockich collie oraz owczarków sze- miopatii zapalnych, poziom CK rzadko  syndromu miastenicznego o charak-
tlandzkich, u których to ras stwier- ulega podwyższeniu. terze przemijającym, związanego praw-
dzono dziedziczenie dominujące (8, 9), W łagodnym przebiegu może docho- dopodobnie z zaburzeniem uwalniania
a także beauceronów (8). Ich mieszań- dzić do spontanicznych remisji i nawro- acetylocholiny z błony presynaptycznej
ce (12) oraz psy innych ras (13) cho- tów związanych z takimi czynnikami ry- (18). Tego rodzaju formę zaburzenia płyt-
rują okazjonalnie, co świadczy o kom- zyka, jak ekspozycja na promienie UV czy ki motorycznej opisano u psów rasy gam-
ponencie genetycznej w rozwoju tego ruja. Tym samym owariohisterektomia mel dansk honsehund, u których stwier-
schorzenia. Z tego powodu bywa ona lub unikanie nasłonecznienia mogą za- dzono zaburzenia syntezy acetylocholiny
nazywana rodzinnym zapaleniem skór- pobiec cyklicznym nawrotom choroby oraz zaburzenia uwalniania acetylocho-
no-mięśniowym, a psy wykazujące ob- (8). W cięższych przypadkach ze zmien- liny z błony presynaptycznej. Miastenia
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 11-12/2010
53
www.weterynaria.elamed.pl
IMMUNOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
wrodzona zazwyczaj dotyczy większej jącej formie ostrej (tak zwanym kryzysie sza rozkład mediatora w przestrzeni sy-
liczby szczeniąt w miocie (u foksterie- miastenicznym). naptycznej, tym samym zwiększając jego
rów i jack russell terrierów udowodniono stężenie i  konkurencyjność dla prze-
autosomalny recesywny sposób dziedzi- Miastenia uogólniona ciwciał anty-AchR. Widoczna poprawa
czenia). Objawy w postaci nawracają- Najczęściej spotykanym objawem jest stanu klinicznego następuje już po kil-
cego i progresywnego powysiłkowego osłabienie mięśni, nasilające się po wy- kunastu minutach od podania leku.
osłabienia mięśni występują już u 6-9-ty- siłku, a ustępujące po odpoczynku. Osła- W każdym wypadku podanie neostyg-
godniowych szczeniąt i powodują głów- bienie dotyczy w głównej mierze mię- miny należy poprzedzić iniekcją atropiny
nie zaburzenia ruchu. Przełyk olbrzymi śni kończyn i może mieć czasem bardzo w dawce 0,04 mg/kg m.c., w celu ogra-
w miastenii wrodzonej występuje znacz- spektakularny przebieg, ale stan świado- niczenia ujemnych skutków pobudzenia
nie rzadziej niż w miastenii nabytej i do- mości jest zachowany, a odruchy najczę- receptorów muskarynowych (20).
tyczy głównie dotkniętych chorobą foks- ściej prawidłowe. Z uwagi na duży udział Z fałszywie ujemnym wynikiem te-
terierów (18). mięśni szkieletowych w mięśniówce stu możemy mieć do czynienia u psów,
Diagnostyka opiera się na wywiadzie, przełyku u psa częstym objawem jest re- u których poziom samego receptora
ocenie klinicznej oraz pozytywnej reak- gurgitacja jako następstwo przełyku ol- jest na tyle niski (najczęściej zdarza się
cji na podanie inhibitorów acetylocho- brzymiego, a także obfite ślinienie. Cza- to w ostrym przebiegu), że zwiększe-
linesterazy, należy bowiem pamiętać sami wskutek osłabienia mięśni gardła, nie stężenia neuromediatora nie wpły-
o tym, iż schorzenie to cechuje niedo- przełyku i krtani dochodzi do zachły- wa na stan kliniczny ze względu na to,
bór, a nie bezwzględny brak receptorów stowego zapalenia płuc czy zmian gło- że wszystkie dostępne receptory są już
dla ACh. U psów rasy gammel dansk su. W 88% przypadkach uogólnionej wysycone jego niewielką ilością (8).
honsehund również próba z inhibitora- formy miastenii stwierdza się obecność Przydatność testu jest także ograniczo-
mi acetylocholinesterazy jest negatywna przełyku olbrzymiego, co ma duże zna- na w przypadku miastenii ogniskowej,
(ze względu na presynaptyczny charak- czenie dla rokowania u tych pacjentów. ze względu na trudność w ocenie reak-
ter choroby). Badanie w kierunku prze- Rzadziej obserwowane sÄ…: hiporeflek- cji na podany lek (20).
ciwciał anty-AChR w przypadku formy sja (związana najczęściej ze zmęczeniem Kolejnym etapem jest badanie elek-
wrodzonej jest bezzasadne, ze względu mięśni odpowiedzialnych za dany od- trodiagnostyczne w postaci elektromio-
na opisaną patogenezę dysfunkcji płyt- ruch), rozszerzenie pęcherza z nietrzy- grafii (EMG), elektroneurografii (NCV)
ki motorycznej. Prognoza w przypad- maniem moczu, drgawki, oraz deficyty oraz elektrostymulacyjnej próbie nużli-
ku miastenii wrodzonej jest ostrożna proprioceptywne (20). wości (RNS) (zmniejszające się poten-
do słabej, z uwagi na często progresywny cjały czynnościowe w trakcie powtarza-
charakter choroby, zmiennÄ… i nieprzewi- Miastenia ogniskowa nego pobudzania nerwu), a stwierdzenie
dywalną skuteczność leczenia inhibito- W tej formie dochodzi do rozwoju prze- obecności przeciwciał w surowicy osta-
rami acetylocholinesterazy (patrz niżej) łyku olbrzymiego oraz związanych z tym tecznie potwierdza diagnozę, dając do-
oraz nikłą szansę zupełnej remisji, choć symptomów bez osłabienia kończyn. datnie wyniki u ponad 90% pacjentów
opisywano przypadki spontanicznej re- Nierzadko na skutek osłabienia mię- z MG. Istotny jest fakt, iż nie notuje się
misji u jamników krótkowłosych w wie- śni twarzy występuje osłabienie mię- wyników fałszywie pozytywnych. Moż-
ku ok. 6 miesięcy (18). śni okolicy twarzowej oraz odruchu liwy jest jednak wynik fałszywie nega-
powiekowego, opadanie powiek i warg. tywny (u ok. 15% pacjentów), co praw-
MIASTENIA NABYTA Wg niektórych danych u blisko 25-40% dopodobnie związane jest z wysokim
Miastenia nabyta (z wytworzeniem prze- dorosłych psów z przełykiem olbrzy- powinowactwem przeciwciał do recep-
ciwciał) może występować jako pierwot- mim przyczyną tego stanu okazuje się tora acetylocholinowego i tym samym
ne schorzenie autoimmunologiczne lub być ogniskowa postać nużliwości mię- związaniem całej puli swoistych immu-
w połączeniu z nowotworem tarczycy, śni (15) (ryc. 4, 5). noglobulin na płytce motorycznej (20).
hipoadrenokortyzmem czy niedoczyn- W przypadku objawów wskazujących
nością tarczycy tła immunologicznego MIASTENIA W FORMIE OSTREJ na występowanie przełyku olbrzymie-
(8). Miastenii mogą także towarzyszyć Miastenia w formie ostrej (kryzys mia- go należy wykonać zdjęcie RTG klatki
inne schorzenia immunologiczne, takie steniczny) cechuje się gwałtownym prze- piersiowej, które może ponadto wykazać
jak niedokrwistość hemolityczna, trom- biegiem, nagłym i zaawansowanym osła- rozrost grasicy w przypadku powiązania
bocytopenia czy toczeń układowy. bieniem mięśni kończyn, szyi i klatki MG z nowotworem tego narządu oraz
Rasami predysponowanymi do wy- piersiowej, obejmującym także mię- pozwala ocenić, czy nie doszło do za-
stąpienia tej choroby są teriery (zwłasz- śnie oddechowe, co w połączeniu z du- chłystowego zapalenia płuc.
cza teriery szkockie), japońskie akita, żym ryzykiem zachłystowego zapalenia W rozpoznaniu różnicowym należy
chihuahua i wyżły niemieckie krótko- płuc stwarza istotne zagrożenie dla życia uwzględnić inne choroby mięśni oraz
włose (16, 19). Dużą liczbę przypadków zwierzęcia. Objawy rozwijają się gwał- układu nerwowego, botulizm czy za-
notuje się także wśród labradorów, gol- townie (do 72 h), a śmierć może nastą- burzenia elektrolitowe (głównie potasu
den retrieverów, owczarków niemiec- pić już w 24 h od ich wystąpienia. i wapnia) (20).
kich i jamników, co może być związane Podejrzenie miastenii nasuwa wynik Postępowanie terapeutyczne obejmu-
z popularnością tych ras wśród hodow- badania klinicznego oraz wywiad wete- je podawanie inhibitorów acetylocho-
ców. Choroba najczęściej występuje rynaryjny. Dobre rezultaty daje zasto- linesterazy (bromek pirydostygminy
w dwóch zakresach wiekowych: 2-3 lata sowanie farmakoterapii diagnostycznej 1-3 mg/kg per os co 8-12 h), w opor-
lub 9-10 lat (15). z użyciem chlorku edrofonium (Tensi- nych na leczenie przypadkach z dołą-
Miastenia nabyta wystÄ™puje w formie lon®  niedostÄ™pny w Polsce) lub neo- czeniem niskich dawek leków immuno-
uogólnionej lub ogniskowej, dotyczy stygminy, podanej domięśniowo w daw- supresyjnych, w celu obniżenia syntezy
głównie mięśni przełyku i gardła, a tak- ce 0,01-0,1mg/kg (8). Neostygmina jako przeciwciał (prednizon 0,5 mg/kg per
że w zagrażającej życiu, szybko postępu- inhibitor acetylocholinesterazy zmniej- os co 48 h). Jeśli taka dawka prednizonu
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 11-12/2010
54
www.weterynaria.elamed.pl
IMMUNOLOGIA WETERYNARIA W PRAKTYCE
Zapalenie
Zapalenie mięśni Zapalenie skórno- Zapalenie Miastenia gravis Miastenia gravis
zewnętrznych mięśni
żuciowych mięśniowe wielomięśniowe forma wrodzona forma nabyta
gałki ocznej
" owczarek niemiecki " golden retriever* " owczarek szkocki " bokser " springer spaniel " teriery
" labrador retriever " labrador retriever* collie " nowofunland angielski (terier szkocki)
" doberman " owczarek szetlandzki " wyżeł węgierski " foksterier krótkowłosy " akita
" cavalier king charles " beauceron vizsla " jack russell terrier " chihuahua
spaniel " welsh corgi " samojed " wyżeł niemiecki
pembroke " jamnik miniaturowy krótkowłosy
" labrador retriever
" golden retriever
" jamnik
" owczarek niemiecki
Tab. 1. Rasy predysponowane do wystąpienia chorób mięśni o podłożu immunologicznym
*dotyczy głównie suk
Badanie Badanie
Badanie histo- Elektrodiagno- Badanie RTG/ Badanie immu-
morfologicz- biochemicz- Inne
patologiczne styka USG nologiczne
ne krwi ne krwi
Zapalenie łagodna podwyższony naciek limfocy- EMG: zmiany wykluczenie wad obecność proteinuria
mięśni anemia poziom tów i plazmocy- dotyczące grupy budowy lub zmian przeciwciał
żuciowych CK (zazwyczaj tów mięśni żuciowych pourazowych przeciwko
ewent. nieznacznie) w formie ostrej (rejestrowane miozynie włókien
obwodowa podwyższony naciek eozynofil- w ostrej fazie 2M
eozynofilia poziom LDH ny choroby)
podwyższony w formie
poziom AST przewlekłej
degeneracja
i zwłóknienie
tkanki mięśnio-
wej
Zapalenie - - - - USG gałki ocznej/ brak przeciwciał podwyższony wynik
mięśni struktur przeciwko testu łzowego
zewnętrznych zagałkowych miozynie włókien
gałki ocznej 2M ciśnienie wewnątrz-
gałkowe w normie
Zapalenie - podwyższony naciek limfocy- EMG: zmiany megaoesophagus brak przeciwciał -
wielomięśniowe poziom tów i plazmocy- dotyczące różnych przeciwko
CK (zazwyczaj tów grup mięśni miozynie włókien
znacznie) RNS: ujemny wynik 2M
podwyższony degeneracja elektrostymulacyj- brak przeciwciał
poziom LDH włókien nych prób nużliwości anty-AChR
podwyższony mięśniowych ewent. dodatni
poziom AST wynik ANA
Zapalenie - poziom BIOPSJA MI
ŚNI: - megaoesophagus podwyższony -
skórno-mięśnio- CK zazwyczaj naciek makrofa- poziom krążących
we w normie gów, limfocytów, kompleksów
plazmocytów immunologicznych
degeneracja
włókien
mięśniowych,
zapalenie naczyń,
BIOPSJA SKÓRY
(patrz tekst)
Miastenia - - - EMG: zmiany megaoesophagus obecność diagnostyczne
gravis dotyczące różnych ewent. grasiczak przeciwciał podanie inhibitora
forma nabyta grup mięśni (w formie anty-AChR acetylocholinestera-
ogólnej) zy
RNS: dodatni wynik
elektrostymulacyj-
nych prób nużliwości
Elektroneurografia
Miastenia - - - EMG: zmiany rzadko mega- brak przeciwciał diagnostyczne
gravis dotyczące różnych oesophagus anty-AChR podanie inhibitora
forma wrodzona grup mięśni acetylocholinestera-
RNS: dodatni wynik zy
elektrostymulacyj-
nych prób nużliwości
Elektroneurografia
Tab. 2. Główne zasady postępowania diagnostycznego przy podejrzeniu choroby mięśni tła immunologicznego
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 11-12/2010
56
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE IMMUNOLOGIA
nie da oczekiwanych efektów, można zację stanu pacjenta, włączając lecze- Rokowanie w przypadku wystąpie-
ją stopniowo zwiększać (przez 3-4 tygo- nie ratunkowe w postaci nawadniania nia miastenii jest ostrożne ze względu
dnie do 2-4 mg/kg per os co 24 h) (20). i oddechu wspomaganego. Należy rów- na częste powikłania w postaci zachły-
Po uzyskaniu poprawy dawki glikokor- nież zwrócić uwagę na konieczność stowego zapalenia płuc, a także zmien-
tykosteroidów powinny być stopniowo wyeliminowania ewentualnej choroby ną efektywność leków w znoszeniu roz-
zmniejszane. Przeciwwskazaniem do ta- podstawowej w przypadkach miaste- szerzenia przełyku (20).
kiej skojarzonej terapii jest zachłystowe nii paraneoplastycznej (np. tymektomia Istnieją doniesienia o przypadkach
zapalenie płuc. U psów z ciężkim upośle- w przypadku grasiczaka). jednoczesnego wystąpienia miastenii
dzeniem przełykania można początkowo W przypadku konieczności podję- oraz zapalenia mięśni żuciowych (21),
rozważyć domięśniowe podawania neo- cia antybiotykoterapii (np. przy zachły- jednak sytuacje takie należą do rzadko-
stygminy (0,01-0,04 mg/kg co 6-8 h). Ist- stowym zapaleniu płuc) warto wziąć ści. W większości przypadków wiedza
nieją również dane o pozytywnych wy- pod uwagę fakt, iż niektóre antybioty- na temat czynników ryzyka, predyspozy-
nikach leczenia MG azatiopryną (2 mg/ ki (aminoglikozydy, ampicylina) mogą cji rasowo-płciowych oraz miarodajno-
kg/dzień) w monoterapii lub połączeniu nasilać objawy miastenii poprzez zabu- ści dostępnych metod diagnostycznych
z prednizonem. rzanie przewodnictwa nerwowo-mię- pozwala na prawidłowe postawienie roz-
Dawkowanie inhibitora acetylocholi- Å›niowego (20). poznania i skutecznÄ… terapiÄ™. qð
nesterazy należy każdorazowo dostoso- Właściciele powinni zostać poin-
Piśmiennictwo dostępne w redakcji.
wać do danego pacjenta, a pogorszenie formowani o konieczności karmienia
po początkowej poprawie stanu zdrowia zwierzęcia wielokrotnie w ciągu dnia,
może być to efektem zarówno zbyt wyso- w małych porcjach, z miski stojącej lek. wet. Julia Miller
kiej (przełom cholinergiczny), jak i zbyt na podwyższeniu w celu ułatwienia prze- Zakład Immunologii i Prewencji Wete-
niskiej (przełom miasteniczny) dawki łykania karmy lub wręcz w pozycji pio- rynaryjnej
leku. Odróżnienie tych dwóch aspek- nowej. Po posiłku należy ograniczyć ruch Wydział Medycyny Weterynaryjnej
tów możliwe jest tylko przez zastoso- w celu zmniejszenia ryzyka zachłyśnię- Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
wanie ultrakrótko działającego inhibito- cia lub ulewania treści. W miarę możli- 50-375 Wrocław, ul. Norwida 31
ra AChE, jakim jest chlorek edrofonium wości pory karmienia należy dostoso-
(poprawa w przełomie miastenicznym; wać do momentu szczytowego działania
Dziękuję lek. wet. Marcinowi Kuczor-
brak poprawy lub chwilowe pogorszenie bromku pirydostygminy. W przypad-
skiemu z Centrum Zdrowia Małych
w przełomie cholinergicznym). kach szczególnie nasilonej regurgitacji
ZwierzÄ…t w Gorzowie Wielkopolskim
W ostrym przebiegu choroby w pierw- konieczne może być karmienie zwierzę-
za udostępnienie fotografii 7.
szej kolejności należy zadbać o stabili- cia przez sondę żołądkową.
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 11-12/2010
57
www.weterynaria.elamed.pl