„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Anna Solska

Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego
odzieży 743[01].Z4.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Wiesława Paciorek
mgr inż. Ewelina Śmiszkiewicz



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Anna Solska



Konsultacja:
mgr Ewa Figura

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z4.02

„Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu krawiec.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

4

3. Cele kształcenia

5

4. Materiał nauczania

6

4.1. Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego

6

4.1.1. Materiał nauczania

6

4.1.2. Pytania sprawdzające

14

4.1.3. Ćwiczenia

14

4.1.4. Sprawdzian postępów

21

4.2. Dokumentacja norm zużycia materiałów odzieżowych

22

4.2.1. Materiał nauczania

22

4.2.2. Pytania sprawdzające

24

4.2.3. Ćwiczenia

24

4.2.4. Sprawdzian postępów

28

4.3. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu odzieżowego

29

4.3.1 Materiał nauczania

29

4.3.2. Pytania sprawdzające

58

4.3.3. Ćwiczenia

59

4.3.4. Sprawdzian postępów

62

5. Sprawdzian osiągnięć

63

6. Literatura

68

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej zasad opracowywania

dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży oraz w kształceniu umiejętności odczytywania
i opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej, dokumentacji normowania zużycia
materiałów odzieżowych oraz dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej w przedsiębiorstwie
odzieżowym.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć ukształtowane, abyś bez
problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opracowania treści jednostki
modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtujesz
wiadomości praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych

743[01].Z4

Przemysłowa produkcja odzieży

743[01].Z4.01

Organizowanie procesu

produkcyjnego w przedsiębiorstwie

odzieżowym

743[01].Z4.03

Wykonywanie operacji

technologicznych w procesie

wytwarzania wyrobów

odzieżowych

743[01].Z4.02

Opracowywanie dokumentacji

procesu produkcyjnego odzieży

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska,

−

określać właściwości materiałów odzieżowych,

−

rozpoznawać materiały odzieżowe,

−

dobierać materiały podstawowe i dodatki krawieckie do podstawowych wyrobów
odzieżowych,

−

określać zastosowanie maszyn i urządzeń odzieżowych,

−

charakteryzować funkcje odzieży,

−

rozróżniać grupy asortymentowe odzieży,

−

określać zasady wykonywania rysunku technologicznego w odzieżownictwie,

−

wykonywać rysunek modelowy wyrobu odzieżowego na sylwetce podstawowej,

−

wykonywać formy i szablony elementów odzieży,

−

wykonywać modelowanie konstrukcyjne i wtórne podstawowych wyrobów odzieżowych,

−

objaśniać graficzne zapisy ściegów, szwów i węzłów technologicznych,

−

wykonywać ściegi i szwy maszynowe,

−

wykonywać połączenia elementów odzieży,

−

stosować techniki obróbki termicznej,

−

charakteryzować proces produkcji odzieży,

−

charakteryzować typy produkcji konfekcyjnej,

−

dobierać metody organizacji produkcji odzieży do typów produkcji konfekcyjnej,

−

rozróżniać systemy organizacji produkcji odzieży,

−

posługiwać się terminologią dotyczącą produkcji odzieży,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

określić elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego,

−

scharakteryzować elementy składowe dokumentacji technicznej wzoru odzieży,

−

scharakteryzować elementy składowe dokumentacji techniczno-technologicznej,

−

określić zasady opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej,

−

wykonać wybrane elementy dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu
odzieżowego lub bieliźniarskiego,

−

zastosować informacje zawarte w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobów
odzieżowych i bieliźniarskich oraz na przywieszkach wyrobów gotowych,

−

określić kolejne czynności wynikające z graficznego zapisu węzłów technologicznych
w wyrobie odzieżowym i bieliźniarskim,

−

zastosować normy ściegów i szwów,

−

wykonać schemat strukturalny wyrobu odzieżowego lub bieliźniarskiego,

−

zastosować zasady normowania zużycia materiałów odzieżowych,

−

wykonać układy szablonów zgodnie z planem produkcji wyrobów odzieżowych,

−

wskazać różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów,

−

obliczyć normę zużycia materiałów dla pojedynczej sztuki odzieży i dla partii wyrobów,

−

wykonać dokumentację konstrukcji wyrobów odzieżowych lub bieliźniarskich,

−

określić zasady normowania czasu pracy w przemyśle odzieżowym,

−

scharakteryzować elementy składowe dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej,

−

określić zasady opracowania dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej,

−

odczytać zadania produkcyjne zawarte w karcie operacji stanowiska pracy przedstawione
w formie graficznej i opisowej,

−

posłużyć się dokumentacją organizacyjno-produkcyjną,

−

sporządzić kalkulację kosztów związanych z wykonaniem wyrobu odzieżowego,

−

zaplanować formy współpracy w zespole,

−

scharakteryzować zasady stosowania programu komputerowego wspomagającego proces
przygotowania produkcji odzieży.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu

odzieżowego

4.1.1. Materiał nauczania

Dokumentacja

procesu

produkcyjnego

jest

podstawą

wytwarzania

odzieży

w przemysłowych zakładach odzieżowych. Elementy składowe dokumentacji procesu
produkcyjnego są ściśle określone w statucie każdego przedsiębiorstwa odzieżowego.
Dokumenty dokumentacji procesu produkcyjnego dotyczą działalności produkcyjnej
i ekonomicznej. Dokumentację procesu produkcyjnego można podzielić na techniczną
i ekonomiczną.

Dokumentacja techniczna w przedsiębiorstwie odzieżowym jest zbiorem dokumentów,

które określają konstrukcję i technologię według której powinien być wykonany wyrób
odzieżowy. Zawiera metody wytwarzania odzieży i rodzaj maszyn i urządzeń, które należy
zastosować w procesie technologicznym. Określa parametry, jakie powinien mieć ten wyrób,
normy, którymi należy posługiwać się w procesie produkcji oraz rodzaj użytych na wyrób
materiałów odzieżowych.

Dokumentacja techniczna zwana techniczno-technologiczną w przemysłowych zakładach

odzieżowych opracowuje się w etapach. W pierwszym etapie na podstawie założeń
projektowych wykonuje się dokumentację techniczną wzoru odzieży nazywaną również
skróconą dokumentacją techniczną. Dokumentacja ta umożliwia wyprodukowanie modelu
odzieży pierwowzoru we wzorcowni.

Dokumentacja techniczna wzoru odzieży zawiera:

−

rysunek projektu plastycznego modelu odzieży zwany rysunkiem modelowym. Rysunek
ten przedstawia zewnętrzny wygląd modelu odzieżowego na sylwetce z przodu i tyłu i jest
podstawą do opracowania form modelowych dla zaprojektowanego wzoru odzieży na
wymiary reprezentanta grupy typologicznej oraz jest częścią składową dokumentacji
techniczno – technologicznej wyrobu odzieżowego. Technikę wykonania rysunku projektu
plastycznego zamieszczono w poradniku dla ucznia 743[01].Z3.01 Organizowanie
procesu technologicznego w krojowni s. 9,

−

opis modelu odzieżowego, który określa charakterystyczne cechy danego rodzaju i wzoru
odzieży,

−

komplet szablonów podstawowych wzoru odzieży, które wykonano na wymiary
reprezentanta danej grupy typologicznej,

−

tabelę wymiarów modelu wyrobu odzieżowego,

−

rodzaje materiałów odzieżowych i dodatków dla danego wzoru odzieży,

−

rysunek układu szablonów dla jednej sztuki odzieży,

−

krótki opis obróbki technologicznej podstawowych węzłów technologicznych
i montażowych.
Dokumentacja techniczna wzoru odzieży wraz z uszytym modelem odzieży i procentówką

są podstawą do zawierania umów z odbiorcami w zakresie sprzedaży danego wzoru odzieży.
Prezentacja wzoru odzieży i zawieranie transakcji kupno – sprzedaż odzieży produkcji seryjnej
lub masowej może odbywać się na giełdach odzieżowych, targach odzieżowych krajowych lub
międzynarodowych oraz w salonach przyzakładowych.

W drugim etapie po uzyskaniu zamówienia na wykonany na podstawie dokumentacji

technicznej wzoru odzieży model opracowuje się dokumentację techniczno-technologiczną

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

wyrobu odzieżowego dla wszystkich planowanych do produkcji wielkości odzieży. Przykład
dokumentacji techniczno-technologicznej bluzki damskiej opisano w poradniku ucznia jednostki
modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 9.
Część dokumentów ze skróconej dokumentacji technicznej wchodzi w skład dokumentacji
techniczno-technologicznej.
Dokumentację opracowują pracownicy w dziale przygotowania produkcji.

Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego powinna zawierać:

−

rysunek projektu plastycznego modelu odzieży zwany rysunkiem modelowym,

−

rysunek techniczny wyrobu odzieżowego,

−

opisową część dokumentacji, w tym: opis modelu odzieżowego, wymagania techniczne,
które zawierają aktualne normy i przepisy związane z procesem produkcyjnym, kontrolę
jakości z przechowywaniem i konserwacją danego wyrobu odzieżowego, tabelę wielkości
odzieży, wykaz materiałów odzieżowych i dodatków,

−

zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych,

−

opis obróbki technologicznej wyrobu odzieżowego,

−

tabelę wymiarów wyrobu odzieżowego,

−

dokumentację konstrukcji wyrobu odzieżowego,

−

rysunki układów szablonów wyrobów odzieżowych.
Zasady opracowania dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego

są ściśle określone w statucie każdego przedsiębiorstwa odzieżowego. Dokumentacja
techniczno – technologiczna wyrobu odzieżowego może być opracowana w postaci
oddzielnych dokumentów tworzących kompletną dokumentację lub w postaci karty technicznej
wyrobu, w której informacje konstrukcyjno-technologiczne dotyczące wyrobu odzieżowego są
zapisane na jednej ewentualnie dwóch stronach.

Takie składniki dokumentacji techniczno-technologicznej jak rysunek projektu

plastycznego modelu odzieży i opis modelu odzieżowego są wykonywane we wzorcowni
podczas opracowywania wzoru odzieży.

Podstawą do wykonania rysunku technicznego wyrobu odzieżowego są: uszyty model

odzieży i szablony wzorcowe.
Rysunki te są przydatne podczas przeprowadzania ostatecznej kontroli jakości wyrobu
odzieżowego. Ułatwiają one dokładne sprawdzanie zgodności wymiarów odzieży z tabelą
wymiarów.
Rysunki techniczne przedstawiające sposób wykonania określonego elementu wyrobu
odzieżowego nazywane są rysunkami technologicznymi. Rysunki technologiczne stosowane są
w przypadku, gdy określony element wymaga bardziej skomplikowanej operacji
technologicznej. Coraz częściej występuje graficzne przedstawienie obróbki technologicznej
zamiast słownego opisu wykonania operacji technologicznych (węzłów technologicznych).

Węzłem technologicznym w wyrobie odzieżowym nazywa się miejsce połączenia dwóch

lub więcej wykrojów elementów odzieżowych lub montażu elementów odzieżowych za
pomocą szwów lub innych połączeń (rys. 5 i 6).

Rysunek dyspozycyjny (warsztatowy) zawiera informacje dotyczące sposobu wykonania

operacji technologicznej i jest wykonywany na kartach operacji.

Zasady wykonywania rysunków dyspozycyjnych
Do graficznego zapisu operacji technologicznych wykorzystuje się:

−

rzut prostokątny wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego danego wyrobu,
tzw. widok,

−

przekrój wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego danego wyrobu,

−

rzut aksonometryczny ukośny węzła technologicznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Rysunki widoku wykonuje się w dowolnej skali z zachowaniem proporcji. Rysunki

przekrojów powstają przez przecięcie wyrobu odzieżowego lub węzła technologicznego
wyrobu płaszczyzną wyobrażalną i odrzucenie tych części wyrobu odzieżowego lub węzła
technologicznego wyrobu, które znajdują się przed płaszczyzną przekroju. Rysunki
przekrojów wykonuje się w dowolnej skali w stosunku do rysunków widoku. Rysunki rzutu
aksonometrycznego przedstawiają węzły technologiczne wyrobu odzieżowego w sposób
poglądowy i wykonuje się je w przypadku, gdy przedstawionej operacji nie da się pokazać
na rysunkach: widoku i przekroju. Przykłady rysunków dyspozycyjnych zamieszczono
w poradniku na rysunkach (1 i 2) oraz przykłady chronologicznego wyszczególnienia
zabiegów technologicznych w tabeli 1 i 2 – opracowanie własne.
a)

b)

c)

Rys. 1. Rysunki dyspozycyjne wykonania rozporka w tyle marynarki męskiej (letniej) a) widok rozporka,

b) przekrój rozporka, c) rzut aksonometryczny rozporka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Tabela 1. Chronologiczna kolejność czynności technologicznych wykonania rozporka w tyle marynarki

męskiej.

Numer

zabiegu

Wyszczególnienie zabiegów

technologicznych dla wybranych

elementów wyrobu

Rodzaj

zabiegu

Typ

wyposażenia

1.

Przyklejenie wkładu klejowego do
rozporka

P

Żelazko elektryczno-parowe,

stół prasowalniczy

2.

Obrzucenie rozporka

M

Obrzucająca 3-nitkowa

overlock

3.

Zaprasowanie rozporka

P

Żelazko elektryczno-parowe,

stół prasowalniczy

4.

Zszycie tyłów według oznaczeń

M

Maszyna dwuigłowa

z zawijaczem

5.

Podwinięcie dołu i przestębnowanie
obrębu w dole

M

Stębnówka

6.

Nacięcie rozporka

R

Nożyce

7.

Stębnowanie rozporka – spód

M

Stębnówka

8.

Stębnowanie rozporka – wierzch

M

Stębnówka

9.

Zamocowanie rozporka

M

Stębnówka

a)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

b)

A – A

c)

Rys. 2. Rysunki dyspozycyjne kołnierza wykładanego: a) widok kołnierza, b) przekrój kołnierza, c) rzut

aksonometryczny skośny kołnierza

Tabela 2. Zestawienie zabiegów technologicznych wykonania kołnierza wykładanego.

Nr

zabiegu

Wyszczególnienie zabiegów

technologicznych

Rodzaj

zabiegu

Typ wyposażenia

1.

Przyklejenie

wkładu

klejowego

kołnierza wierzchniego

M

Prasa do klejenia

2.

Zeszycie kołnierza wierzchniego
z kołnierzem spodnim

M

Stębnówka

3.

Wycięcie naroży

R

Nożyce

4.

Wywrócenie kołnierza

R

Przyrząd do formowania
naroży

5.

Przeprasowanie kołnierza

R

Żelazko elektryczno-parowe,
stół prasowalniczy

6.

Przestębnowanie kołnierza

M

Stębnówka

7.

Zeszycie obłożeń przodu i tyłu

M

Stębnówka

8.

Rozprasowanie szwów

R

Żelazko elektryczno-parowe,
stół prasowalniczy

9.

Obrzucenie obłożeń

M

Maszyna obrzucająca
trzynitkowa – overlock

10.

Wszycie kołnierza do podkroju szyi

M

Stębnówka

11.

Doszycie obłożeń do podkroju szyi

M

Stębnówka

12.

Prasowanie krawędzi przodu

R

Żelazko elektryczno-parowe,
stół prasowalniczy

13.

Prasowanie kołnierza

R

Żelazko elektryczno-parowe,
stół prasowalniczy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Zamiast słownego opisu obróbki technologicznej coraz częściej przedstawia się dany

wyrób odzieżowy na schematach strukturalnych (rys. 3).
a)

b)

A – A

B – B

Rys. 3. Przykłady schematów strukturalnych spódnicy damskiej a) przód i tył spódnicy damskiej, b) schematy

strukturalne

Wymagania techniczne określają warunki jakie powinny być spełnione, aby wyrób

odzieżowy uznano za w pełni użytkowy. Zawierają podstawowe normy i warunki, których
przestrzeganie jest niezbędne przy produkcji określonego wyrobu.
W wymaganiach technicznych normy dotyczą metod kontroli jakości, technologii wykonania
połączeń nitkowych, połączeń klejowych, cechowania, składania, opakowania, transportu,
przechowywania wyrobów konfekcyjnych i zasad użytkowania wyrobów włókienniczych,
w tym stosowania znaków informacyjnych. Ważne jest, aby wszystkie zastosowane normy były
właściwie dobrane do rodzaju asortymentu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Opis obróbki technologicznej podaje sposób wykonania odzieży z podziałem na fazy

technologiczne, tj. krojenie, klejenie i formowanie, szycie, prasowanie i wykończanie
oraz pakowanie. Podstawą do opracowania obróbki technologicznej są: model wyrobu
odzieżowego, rysunki technologiczne i wymagania techniczne. Dokument ten jest podstawą do
opracowania dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej.

Zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych wyrobu odzieżowego jest

dokumentem pomocniczym w procesie technologicznym. Dokument ten jest potrzebny
w krojowni dla pracowników, którzy układają szablony na tkaninie. Po ułożeniu szablonów
porównują z tym dokumentem liczbę elementów ułożonych na warstwie tej tkaniny. Potrzebny
jest również dla pracowników kompletujących wykroje różnych elementów odzieży np.
kieszeni, przodów, obłożeń w krojowni lub w rozdzielni a czasami w szwalni. Zależy
od przyjętej w zakładzie organizacji. Przykład dokumentu zamieszczono w poradniku
dla ucznia 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 12.
Przykład dokumentu opracowany jest w postaci tabeli.

Tabela. Zestawienie konstrukcyjnych części składowych bluzki damskiej (fragment).

Rodzaj materiału odzieżowego

Lp. Wyszczególnienie elementów

Tkanina zasadnicza Wkład klejowy

1

Przód

2

2

Tył

1

W główce tabeli wymienione są materiały odzieżowe użyte do produkcji wyrobu, z boku

jego elementy konstrukcyjne, a w kolumnach liczba części tego elementu wykrojonych
z danego materiału.

Tabela wymiarów wyrobu odzieżowego przedstawia zestaw wymiarów elementów

konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego dla określonej liczby wielkości odzieży. Tabela ta jest
opracowana na podstawie wymiarów wyrobu odzieżowego. Wymiary są podane dla każdej
wielkości odzieży z uwzględnieniem wielkości tolerancji. Przykład dokumentu opracowany jest
w postaci tabeli.

Tabela. Tabela wymiarów na bluzkę damską – wymiary w cm (fragment).

Wyszczególnienie

Wielkość odzieży i jej wymiary

Wzrost

152

158

164

170

176

Obwód klatki piersiowej

88

92

92

96

96

100

100

104

100 104

Obwód bioder

96

100

100

104

104 108

108

112

108 112

Dopuszczalne

odchylenie

60

60

61,5

61,5

63

63

64,5

64,5

66

66

1,0

1. Tył
a) długość tyłu
b) szerokość tyłu

38

39

39

40

40

41

41

42

41

42

0,5

W główce tabeli wpisane są wielkości zgodnie z normą klasyfikacji wielkości odzieży,

z boku nazwy odcinków konstrukcyjnych odzieży, a w kolumnach wymiary odcinków
konstrukcyjnych, które odpowiadają danej wielkości odzieży. Oznaczenia odcinków
konstrukcyjnych cyfrowoliterowe w tabeli powinny być zgodne z oznaczeniami na rysunku
technicznym danego wyrobu. Wymiary odzieży podane w wykonanej tabeli wymiarów wyrobu
odzieżowego należy sprawdzić z wymiarami szablonów w siatce stopniowania szablonów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Siatka stopniowania szablonów przodu bluzki damskiej (przykład).

Przy produkcji masowej i seryjnej należy uszyć wyrób odzieżowy (wtórowzór) lub serię

próbną wyrobów odzieżowych wykrojonych na podstawie szablonów wykonanych metodą
stopniowania w celu sprawdzenia prawidłowości narysowanych szablonów. Po wykonaniu
poprawek

w

szablonach

wtórowzorów,

należy

skorygować

wymiary

odcinków

konstrukcyjnych w tabeli wymiarów wyrobu gotowego.

Dokumentacja konstrukcyjna wyrobu odzieżowego zawiera komplet szablonów

przemysłowych dla określonej liczby wielkości odzieży danego modelu odzieżowego
oraz komplet szablonów pomocniczych. Etapy wykonywania szablonów przemysłowych
są zgodne z procedurą przyjętą w danym przedsiębiorstwie odzieżowym. Na przykład:

−

szablony wzorcowe zwane podstawowymi są opracowywane na podstawie wymiarów
reprezentanta grupy typologicznej we wzorcowni. Szablony te mogą być wykonane
z cienkiego papieru i zawierają następujące oznaczenia: podstawowe linie konstrukcyjne,
nazwę rodzaju wyrobu odzieżowego, nazwę elementu odzieżowego, wielkość odzieży
i grupę typologiczną, szerokości szwów i podwinięć, punkty montażowe, położenie nitki
osnowy w tkaninie oraz ostemplowane krawędzie i naroża. Szablony wzorcowe służą
do otrzymywania wykrojów elementów wzoru odzieży i dalszego opracowania.

−

szablony przemysłowe są opracowywane na podstawie rysunku siatki stopniowania
szablonów podstawowych w dziale przygotowania produkcji. Szablony przemysłowe
mogą być wykonane z grubego papieru, kartonu, preszpanu lub innego materiału.
Szablony przemysłowe zawierają następujące oznaczenia: położenie nitki osnowy
w tkaninie, zaznaczone linią prostą bieg kolumienek oczek w dzianinie i przędzinie, nazwę
rodzaju wyrobu odzieżowego, nazwę elementu odzieżowego, wielkości odzieży i grupę
typologiczną i ostemplowane krawędzie i naroża. Szablony przemysłowe służą
do wykrawania elementów wyrobów odzieżowych lub tworzenia rysunków układów
szablonów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

−

szablony pomocnicze są opracowywane na podstawie szablonów przemysłowych.
Są to wycinki szablonów przemysłowych i służą do nanoszenia pomocniczych linii
i oznaczeń na wykrojach elementów wyrobów odzieżowych w procesie przygotowania
do produkcji i na elementach odzieży w procesie produkcji odzieży np. położenia
zaszewek, rozmieszczenia dziurek, punktów montażowych czy linii krawędzi kołnierza.

Szablony przemysłowe wycinane są za pomocą specjalnych urządzeń mechanicznych
do wycinania szablonów lub z zastosowaniem odpowiedniego programu komputerowego
do drukowania szablonów na ploterze, opisywania i wycinania z kartonu za pomocą
automatycznego urządzenia krojczego zwanego cutter.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie elementy składowe zawiera dokumentacja procesu produkcyjnego?
2. Jakie znasz rodzaje dokumentów w dokumentacji technicznej wzoru odzieży?
3. Jakie znasz rodzaje dokumentów w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu

odzieżowego?

4. Jakie są zasady opracowywania dokumentów w dokumentacji techniczno-technologicznej

wyrobu odzieżowego?

5. Jakie informacje są zawarte w wymaganiach technicznych dokumentacji techniczno-

-technologicznej wyrobu odzieżowego?

6. Jakie rodzaje rysunków zawiera dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu

odzieżowego?

7. Jakie znasz rodzaje szablonów odzieżowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego i wskaż

ich zastosowanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę dokumentacji procesu

produkcyjnego,

2) rozpoznać elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego,
3) dokonać analizy treści na podstawie informacji zawartych w częściach: technicznej

i ekonomicznej,

4) zapisać przy nazwach elementów składowych dokumentacji procesu produkcyjnego

krótką ich charakterystykę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

przykłady opracowanych dokumentacji procesu produkcyjnego,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ćwiczenie 2

Porównaj zawartość skróconej dokumentacji technicznej wzoru odzieży z dokumentacją

techniczno-technologiczną wyrobu odzieżowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę elementów składowych

dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno-technologicznej
wyrobu odzieżowego,

2) rozpoznać rodzaje dokumentów w wyżej wymienionych dokumentacjach,
3) porównać treści zawarte w poszczególnych elementach składowych dokumentacji,
4) zapisać w tabeli nazwy podobnych dokumentów i nazwy odmiennych dokumentów,
5) określić zastosowanie dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno-

technologicznej wyrobu odzieżowego.

Wzór tabeli do ćwiczenia 2

[Źródło: opracowanie własne]

Analiza składników dokumentacji technicznej wzoru odzieży i dokumentacji techniczno-technologicznej

wyrobu odzieżowego.

Podobne dokumenty

Różne dokumenty

Dokumentacja

techniczna wzoru

odzieży

Dokumentacja techniczno-

-technologiczna wyrobu

odzieżowego

Dokumentacja techniczna

wzoru odzieży

Dokumentacja techniczno-

-technologiczna wyrobu

odzieżowego

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

dokumentacja techniczna wzoru odzieży i dokumentacja techniczno – technologiczna
wyrobu odzieżowego tego samego wzoru odzieży,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Określ zasady opracowania dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu

odzieżowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad opracowania

dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego,

2) rozpoznać rodzaje dokumentów,
3) określić zasady opracowywania dokumentacji techniczno-technologicznej gotowego

wyrobu odzieżowego,

4) zapisać krótką charakterystykę zasad opracowywania dokumentacji techniczno-

-technologicznej gotowego wyrobu odzieżowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

dokumentacja techniczno-technologiczna wybranego asortymentu odzieżowego,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Wykonaj rysunek techniczny bluzki damskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad wykonywania rysunku

technicznego wyrobu odzieżowego,

2) wykonać rysunek techniczny bluzki damskiej,
3) narysować na rysunku technicznym linie wymiarowe odcinków konstrukcyjnych

poszczególnych elementów bluzki damskiej,

4) oznaczyć linie wymiarowe odcinków konstrukcyjnych elementów odzieży na rysunku

za pomocą cyfr i liter,

5) dokonać analizy i oceny jakości wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka, krzywik,

−

rysunek modelowy bluzki damskiej,

−

model bluzki damskiej,

−

komplet szablonów bluzki damskiej,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 5

Wykonaj opis modelu spódnicy damskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat zasad opracowywania opisu

modelu wyrobu gotowego,

2) rozpoznać zasady opracowywania opisu modelu wyrobu gotowego,
3) wykonać opis modelu spódnicy damskiej,
4) dokonać analizy i oceny wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

model spódnicy damskiej,

−

rysunek modelowy spódnicy damskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Ćwiczenie 6

Opracuj wymagania techniczne dla bluzki damskiej, które stanowią składnik dokumentacji

techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad opracowywania

wymagań technicznych,

2) określić normy i obowiązujące przepisy w zakresie technologii, przechowywania,

opakowania, transportu i użytkowania odzieży oraz metod kontroli jakości wyrobów
odzieżowych,

3) sporządzić tabelę wielkości odzieży dla bluzki damskiej,
4) rozpoznać rodzaje materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich,
5) określić warunki wykonania: dobrać maszyny podstawowe i specjalne, określić ściegi

maszynowe i szwy,

6) zapisać dane według wzorów podanych poradniku ucznia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

katalog norm i obowiązujących przepisów dotyczących branży odzieżowej,

−

katalogi materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich,

−

modeli bluzki damskiej,

−

katalogi maszyn i urządzeń odzieżowych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 7

Wykonaj rysunek dyspozycyjny kołnierza na stójce w bluzce damskiej oraz zapisz

chronologicznie zabiegi technologiczne występujące podczas wykonywania tego węzła
technologicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad wykonywania

rysunków dyspozycyjnych węzłów technologicznych,

2) wykonać rysunek widoku kołnierza na stójce w bluzce damskiej,
3) wykonać rysunek przekroju kołnierza na stójce w bluzce damskiej,
4) wykonać rysunek rzutu prostokątnego skośnego kołnierza na stójce w bluzce damskiej,
5) zapisać chronologicznie zabiegi technologiczne występujące podczas wykonywania węzła

technologicznego,

6) dokonać oceny i analizy wykonanych rysunków.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz gładkiego papieru formatu A4,

−

przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka,

−

model bluzki damskiej z kołnierzem na stójce,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ćwiczenie 8

Określ kolejne czynności wynikające z graficznego zapisu węzła technologicznego

na przykładzie przedstawionym poniżej.
a) b) A-A c)

Rysunek do ćwiczenia 8

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad opracowania

graficznego zapisu węzła technologicznego w wyrobie odzieżowym,

2) określić rysunek 8 a),
3) określić rysunek 8 b),
4) określić rysunek 8 c),
5) określić kolejne czynności wynikające z graficznego zapisu węzła technologicznego

w wyrobie odzieżowym,

6) zapisać przy nazwie rysunku krótką charakterystykę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 9

Opracuj dokument „Zestawienie elementów składowych szablonów przemysłowych

wyrobu odzieżowego” dokumentacji techniczno-technologicznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w poradniku dla ucznia przykład dokumentu „Zestawienie elementów

składowych szablonów przemysłowych wyrobu odzieżowego”,

2) określić zasadę opracowania dokumentu,
3) przygotować tabelę do ćwiczenia,
4) zapisać nazwy elementów wyrobu odzieżowego i liczbę ich części z poszczególnych

materiałów odzieżowych,

5) określić możliwości zastosowania wyżej wymienionego dokumentu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania: ołówek, linijka,

−

model wyrobu odzieżowego,

−

szablony elementów wyrobu odzieżowego,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 10

Porównaj wymiary odcinków konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego

z odpowiednimi danymi zapisanymi w tabeli wymiarów dla dowolnego gotowego wyrobu
odzieżowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zastosowania tabeli

wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego,

2) zmierzyć odcinki konstrukcyjne elementów wyrobu odzieżowego zgodnie z oznaczeniami

na rysunku technicznym,

3) zapisać wyniki pomiarów odcinków konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego,
4) porównać wyniki pomiarów odcinków konstrukcyjnych elementów wyrobu odzieżowego

z danymi zapisanymi w tabeli wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego,

5) zapisać wnioski z przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania, taśma centymetrowa,

−

szablony elementów wyrobu odzieżowego,

−

model wyrobu odzieżowego,

−

tabela wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego,

−

rysunek techniczny wyrobu odzieżowego,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 11

Opracuj tabelę wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego na podstawie rysunku

technicznego i tabeli wielkości odzieży modelu wyrobu odzieżowego. Rodzaj wyrobu
odzieżowego do wyboru: spodnie, spódnica lub bluzka damska.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w poradniku dla ucznia zagadnienia dotyczące zasad opracowania tabeli

wymiarów gotowego wyrobu odzieżowego,

2) opracować tabelę według wzoru podanego w tym rozdziale,
3) wykonać pomiary poszczególnych odcinków konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego,
4) wypełnić tabelę – wpisać nazwy odcinków konstrukcyjnych i ich symbole oraz wyniki

pomiarów odcinków konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego,

5) obliczyć wymiary odcinków konstrukcyjnych dla pozostałych wielkości odzieży,
6) wpisać wyniki obliczeń do tabeli,
7) określić dopuszczalne odchylenia od wymiarów odcinków konstrukcyjnych i wpisać

do tabeli.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

przybory do kreślenia,

−

rysunek techniczny wykonanego wyrobu odzieżowego,

−

tabela wielkości odzieży,

−

model wybranego do ćwiczeń wyrobu odzieżowego,

−

normy lub akty normatywne z tabelami wymiarów ludzkich figur,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 12

Wykonaj komplet szablonów przemysłowych dla bluzki damskiej na podstawie szablonów

wzorcowych (podstawowych).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad wykonywania

szablonów przemysłowych,

2) narysować komplet szablonów dla bluzki damskiej,
3) zapisać na szablonach elementów bluzki damskiej oznaczenia odpowiadające normom

szablonów przemysłowym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze gładkiego papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

przybory kreślarskie,

−

komplet szablonów podstawowych bluzki damskiej w skali 1:5,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 13

Opracuj skróconą dokumentację techniczną wzoru spódnicy damskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad opracowywania

dokumentacji technicznej wzoru odzieży,

2) dokonać analizy wykonanych ćwiczeń 1÷10,
3) wykonać skróconą dokumentację techniczną wzoru spódnicy damskiej,
4) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusze papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

przybory kreślarskie,

−

zbiór norm i przepisów branżowych obowiązujących w odzieżownictwie,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

−

przykładowa skrócona dokumentacja techniczna wzoru odzieży,

−

katalog materiałów odzieżowych i dodatków krawieckich,

−

żurnale mody odzieżowej,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić elementy składowe dokumentacji procesu produkcyjnego?





2) scharakteryzować elementy składowe dokumentacji technicznej wzoru

odzieży?





3) scharakteryzować elementy składowe dokumentacji techniczno-

-technologicznej wyrobu odzieżowego?





4) określić

zasady

opracowywania

dokumentacji

techniczno-

-technologicznej wyrobu odzieżowego?





5) wykonać elementy dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu

odzieżowego?





6) wykonać rysunki dyspozycyjne węzłów technologicznych wyrobów

odzieżowych?





7) zastosować informacje zawarte w wymaganiach technicznych

w dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego
w produkcji odzieży?





8) wykonać szablony przemysłowe wyrobu odzieżowego?





9) wykonać skróconą dokumentację techniczną wzoru odzieży?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.2. Dokumentacja norm zużycia materiałów odzieżowych

4.2.1. Materiał nauczania

Zasady ustalania norm zużycia materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach

odzieżowych są podobne. Różnice występują głównie w technice pomiarów powierzchni
szablonów elementów wyrobów odzieżowych i wskaźników wypadów wewnętrznych
niezbędnych do obliczania i ustalania normy zużycia materiałów odzieżowych. Dużą uwagę
zwraca się na maksymalne wykorzystanie powierzchni rozkrawanych materiałów wierzchnich
zasadniczych i dodatków odzieżowych.

Podstawą normowania zużycia materiałów na wyroby odzieżowe w produkcji seryjnej

i masowej, które produkowane są z jednego rodzaju materiału i w różnych wielkościach są
normy średnioważone. Normy średnioważone określają niezbędną ilość materiału odzieżowego
do wykonania jednostkowego wyrobu. Średnioważoną normę zużycia materiału odzieżowego
na wyrób odzieżowy ustala się na podstawie długości i szerokości układów szablonów dla
wszystkich wielkości odzieży danej serii produkcyjnej i procentowego udziału tych wielkości w
całej serii produkcyjnej.

Normy zużycia materiałów odzieżowych opracowuje się zgodnie z procedurą przyjętą

w danym przedsiębiorstwie odzieżowym na podstawie:

−

dokumentacji

techniczno-technologicznej

wyrobu

odzieżowego

przewidzianego

do produkcji,

−

szablonów elementów wyrobu odzieżowego przewidzianego do produkcji,

−

procentowego udziału poszczególnych wielkości wyrobu odzieżowego w serii
produkcyjnej tzw. procentówki,

−

branżowych lub zakładowych wskaźników wypadów wewnętrznych,

−

instrukcji dotyczącej układania szablonów dla określonych materiałów odzieżowych.
W zależności od sposobu ustalania długości układu szablonów wyrobu odzieżowego

i przeznaczenia norm rozróżnia się normy: teoretyczne, techniczne, faktyczne i kalkulacyjne.
Normę teoretyczną zużycia materiałów odzieżowych oblicza się na podstawie wzorów. Zasady
ustalania norm teoretycznych zamieszczono w poradniku dla ucznia jednostki modułowej
743[01].Z3.01 Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 21.
Wskaźniki wypadów wewnętrznych dla podstawowych rodzajów wyrobów odzieżowych
wykonanych z tkanin gładkich, w pasy i w kratę opracowano w Centralnym Ośrodku
Badawczo – Rozwojowym Przemysłu Odzieżowego [Źródło: Poradnik Inżyniera.
Włókiennictwo T. II s.209].

Tabela 3. Przykłady wskaźników wypadów wewnętrznych

Wskaźnik wypadów wewnętrznych [%]

Rodzaj wyrobu odzieżowego

Tkanina gładka

Tkanina w pasy

Tkanina w

kratę

Koszule męskie z długim rękawem
i kołnierzem na stójce

9,5

9,5

10,1

Kostiumy damskie wełniane

10,0

11,3

13,0

Płaszcze damskie z rękawami wszytymi
dwuczęściowymi

17,0

18,5

19,5

Spodnie męskie wełniane

6,2

-

-

Marynarki męskie wełniane z kieszeniami ciętymi
i klapkami

14,0

15,5

-

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Wskaźniki wypadów wewnętrznych nie są wielkościami normowanymi, służą jedynie

do wstępnych obliczeń norm teoretycznych zużycia materiału.

Norma techniczna zużycia materiału odzieżowego wynika z rzeczywistego ułożenia

kompletu szablonów dla określonych wielkości odzieży na powierzchni odniesionej do
szerokości materiału odzieżowego. Racjonalne wykorzystanie powierzchni krojonych
materiałów odzieżowych uzyskuje się przez ułożenie kilku kompletów szablonów dla różnych
wielkości w jednym układzie szablonów. Przy układaniu szablonów należy uwzględniać straty
na nierówności, strzępiące się brzegi materiałów oraz na straty przy odcinaniu materiału
na końcach nakładów. Naddatki na straty brzegowe materiałów odzieżowych zależą
od rodzaju materiałów. Przeciętna wielkość naddatków wynosi: dla materiału wąskiego
0,5 cm; dla materiału szerokiego 1,0 cm; dla welwetu, weluru, pluszu, frotte o szerokości
ponad 1,10 m 2,0 cm; dla podszewki jedwabnej strzępiącej się o szerokości ponad 1,10 m
1,5 cm.

Rodzaje układów szablonów i zasady ich opracowania oraz obliczanie średnioważonej

normy technicznej zużycia materiałów odzieżowych i faktycznego wskaźnika wypadów
wewnętrznych zamieszczono w poradniku dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01
Organizowanie procesu technologicznego w krojowni s. 22÷23.

Norma faktyczna zależy od wielkości odzieży i rodzaju układu oraz szerokości i jakości

materiału szablonów odzieżowych. Norma faktyczna określa dokładnie zużycie materiału
odzieżowego na jednostkę wyrobu po dokonaniu rozkroju materiału.

Norma kalkulacyjna służy do ustalania jednostkowej ceny wyrobu. Podstawą do ustalenia

normy kalkulacyjnej zużycia materiału odzieżowego jest jednostkowe zużycie materiałów,
ustalone dla zbliżonej do średnioważonej wielkości odzieży danej serii produkcyjnej
lub aktualnego zamówienia.

Wyliczenie normy kalkulacyjnej zużycia materiałów opiera się na ustalonej jednostkowej

normie technicznej zużycia materiałów odzieżowych, zwiększonej o straty powstałe w wyniku
resztek dla wszystkich materiałów odzieżowych oraz straty z powodu kurczliwości tylko
dla materiałów wełnianych i wełnianych z udziałem powyżej 50% włókien syntetycznych.

Wskaźniki strat nie należy stosować dla dodatków odzieżowych, materiałów

skóropodobnych z tworzyw sztucznych. Zasadę obliczania normy kalkulacyjnej opisano
w poradniku dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01 Organizowanie procesu
technologicznego w krojowni s. 24.

Zasady normowania materiałów odzieżowych w produkcji miarowej lub usługowej

znacznie różnią się od normowania materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach
odzieżowych.

Wielkość normy zużycia materiałów w produkcji miarowej lub usługowej zależy od

wzrostu i obwodów klienta, fasonu odzieży, szerokości i wzoru materiału.

Od wzrostu klienta zależy długość odzieży. Zależnie od rodzaju odzieży mierzy

się odpowiednie długości np.:

−

w płaszczu: długość tyłu płaszcza i długość rękawa,

−

w marynarce: długość tyłu marynarki i długość rękawa,

−

w spodniach: długość zewnętrzna spodni,

−

w żakietach: długość tyłu żakietu i długość rękawa,

−

w spódnicach: długość spódnicy po linii boku,

−

w sukniach: długość sukni i długość rękawa,

−

w bluzkach: długość bluzki i długość rękawa.
Do wymiarów długości elementów wyrobu odzieżowego należy doliczyć 10% sumy tych

wymiarów na szwy i podwinięcia. Obwody klienta nie mają większego wpływu na zwiększenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

zużycia materiału odzieżowego, wyjątek stanowią figury tęgie i otyłe. Normę zużycia materiału
odzieżowego należy zwiększyć około 20%.

Fasony fantazyjne odzieży w fałdy, kontrafałdy, klosze, draperie, marszczenia mają wpływ

na zwiększenie zużycia materiału odzieżowego. Podobnie na normę zużycia materiału mają
wpływ różne szerokości materiału odzieżowego od 0,70 do około 1,60 m. Dlatego ważne
jest, aby ustalając normę zużycia materiału dla wyrobu odzieżowego określi szerokość
materiału podstawowego, podszewki, wkładów klejowych i wkładów ocieplających.

Wzór materiałów odzieżowych taki jak: krata, pasy, desenie jednokierunkowe mają wpływ

na zwiększenie normy zużycia materiału na wyrób odzieżowy i zależnie od wielkości wzoru
należy zwiększyć normę od 2 do 8%.

Na przykład: normę zużycia materiału odzieżowego dla sukienki damskiej z gładkiego

materiału odzieżowego o szerokości 0,90 m oblicza się w następujący sposób:

−

dwie długości sukienki damskiej,

0,98 m x 2 =

1,96m

−

długość rękawa

+0,58m

Razem 2,54m

−

10% na podwinięcia

+0,26m

Razem 2,80m

Norma zużycia materiału odzieżowego na sukienkę damską w przybliżeniu wynosi 2,80 m.

Dokładną normę zużycia materiału odzieżowego można określić mając dane: rodzaj wyrobu
odzieżowego, fason, wymiary klienta, szerokość i deseń materiału na podstawie wykonanego
układu szablonów.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz rodzaje norm zużycia materiałów odzieżowych?
2. Jakie znasz zasady normowania materiałów odzieżowych w przemysłowych zakładach

odzieżowych?

3. Jak ustala się teoretyczną normę zużycia materiałów odzieżowych?
4. Jakie znasz rodzaje układów szablonów?
5. Jak ustala się techniczną normę zużycia materiałów odzieżowych?
6. Jak ustala się średnioważoną techniczną normę zużycia materiałów odzieżowych?
7. Jak ustala się normę kalkulacyjną na wyrób odzieżowy?
8. Jak ustala się normę zużycia materiałów odzieżowych dla bielizny pościelowej i stołowej?
9. Jakie znasz zasady normowania materiałów odzieżowych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz normę teoretyczną zużycia materiału

tr

N zasadniczego na bluzkę damską

o wielkości 164/96/104, której powierzchnia szablonów wynosi

sz

P = 1,38 m

2

, a wskaźnik

wypadów wewnętrznych dla grupy bluzek

w

W = 9,5%. Szerokość materiału zasadniczego

wynosi 0,80 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad ustalania normy

teoretycznej zużycia materiałów odzieżowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

2) odszukać wzór,
3) wykonać obliczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01,

−

poradnik dla ucznia omawianej jednostki.

Ćwiczenie 2

Wykonaj układ szablonów łączony, symetryczny dla bluzki damskiej wykonanej z tkaniny

bawełnianej gładkiej o szerokości 1,40 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące zasad wykonywania układów

szablonów,

2) rozpoznać rodzaje układów szablonów,
3) ustalić kierunek ułożenia szablonów bluzki damskiej na tkaninie gładkiej,
4) wykonać układ szablonów zgodnie z poleceniem,
5) dokonać analizy i oceny jakości wykonania układu szablonów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A3,

−

przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka,

−

dwa komplety szablonów bluzki damskiej w skali 1:5,

−

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01.

Ćwiczenie 3

Wykonaj układ szablonów łączony, symetryczny dla spodni damskich ze sztruksu.

Szerokość materiału wynosi 1,40 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące sposobu wykonywania

układów szablonów dla tkanin z wyraźnym jednokierunkowym włosem,

2) rozpoznać rodzaje układów szablonów,
3) wykonać układ szablonów zgodnie z poleceniem,
4) zapisać pełną nazwę układu szablonów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A3,

−

przybory kreślarskie: linijka, ołówek, gumka,

−

dwa komplety szablonów spodni damskich w skali 1:5,

−

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Ćwiczenie 4

Oblicz średnioważoną normę techniczną

tech

ŚWN

zużycia materiału odzieżowego

podstawowego na żakiet damski na podstawie przykładowo ustalonych danych technicznych
długości układów i procentowego udziału poszczególnych układów szablonów dla danej serii
produkcyjnej:
N

1

= 2,74 m. K

1

= 10%

N

2

= 2,76 m. K

2

= 15%

N

3

= 2,80 m. K

3

= 15%

N

4

= 2,84 m. K

4

= 20%

N

5

= 2,78 m. K

5

= 20%

N

6

= 2,76 m. K

6

= 20%

n = 2 [szt.]
gdzie:
N

1,2…n

– techniczna długość układu,

K

1,2…n

– procentowy udział poszczególnych układów szablonów w danej serii produkcyjnej,

n – liczba sztuk kompletów szablonów odzieży w układzie szablonów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad ustalania

średnioważonej normy technicznej zużycia materiału odzieżowego,

2) odszukać wzór,
3) wykonać obliczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01,

−

poradnik dla ucznia omawianej jednostki.

Ćwiczenie 5

Oblicz normę kalkulacyjną

k

N dla żakietu damskiego z tkaniny wełnianej mając dane:

N

j

= 1,38 m jednostkowe zużycie materiału odzieżowego w danej serii produkcyjnej,

W

r

= 0,6 % wskaźnik strat na resztkach,

W

s

= 0,7 % wskaźnik strat z tytułu skurczu materiału odzieżowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje dotyczące zasad ustalania normy

kalkulacyjnej,

2) odszukać wzór,
3) wykonać obliczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01,

−

poradnik dla ucznia omawianej jednostki.

Ćwiczenie 6

Ustal teoretyczną normę

tr

N zużycia materiału odzieżowego na spódnicę damską

z elanobawełny mając dane: szerokość tkaniny b = 1,40 m i wskaźnik wypadów wewnętrznych
W

w

= 12,5%. Oblicz powierzchnię szablonów spódnicy damskiej

sz

P znaną Ci metodą.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych treści dotyczące metod obliczania powierzchni

szablonów wyrobów odzieżowych,

2) ustalić metodę obliczania szablonów,
3) odszukać wzory,
4) obliczyć powierzchnię szablonów spódnicy damskiej,
5) obliczyć teoretyczną normę zużycia materiału odzieżowego na spódnicę damską.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

arkusz papieru formatu A3,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

przybory kreślarskie,

−

katalogi materiałów odzieżowych,

−

komplet szablonów spódnicy damskiej w skali 1:5,

−

waga analityczna,

−

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01.

Ćwiczenie 7

Wykonaj układ szablonów pojedynczy, symetryczny dla spódnicy damskiej z elanobawełny

o szerokości b = 1,40 m. Oblicz faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych

w

W .

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wykonać układ zgodnie z poleceniem,
2) odszukać wzór,
3) obliczyć faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru milimetrowego formatu A3,

−

przybory kreślarskie: ołówek, linijka, gumka,

−

komplet szablonów spódnicy damskiej w skali 1:5,

−

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01.

Ćwiczenie 8

Wskaż różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych charakterystykę zasad normowania materiałów

odzieżowych w przemysłowych zakładach odzieżowych i usługowych zakładach
odzieżowych,

2) dokonać porównań zasad na podstawie opisów,
3) zapisać krótką charakterystykę przemysłowego normowania materiałów i usługowego

normowania materiałów,

4) zapisać różnice między przemysłowym a usługowym normowaniem materiałów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia jednostki modułowej 743[01].Z3.01,

−

poradnik dla ucznia omawianej jednostki modułowej

.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić rodzaje norm zużycia materiałów odzieżowych?





2) określić zasady normowania materiałów odzieżowych

w przemysłowych zakładach odzieżowych?





3) określić rodzaje układów szablonów?





4) obliczyć normę teoretyczną zużycia materiału odzieżowego?





5) wykonać układy szablonów odzieżowych?





6) obliczyć średnioważoną normę techniczną zużycia materiału

odzieżowego na wyrób odzieżowy?





7) ustalić normę kalkulacyjną zużycia materiału odzieżowego?





8) zastosować zasady normowania dla różnych rodzajów materiałów

odzieżowych?





9) scharakteryzować usługowe normowanie materiałów?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

4.3. Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu

odzieżowego

4.3.1. Materiał nauczania

Zasady normowania czasu pracy w przemyśle odzieżowym.

Normowanie pracy jest to zagadnienie ściśle związane z racjonalną organizacją pracy

w przedsiębiorstwie odzieżowym. Zadaniem normowania pracy jest ustalenie właściwego
czasu na jednostkę produkcji np. na wyrób odzieżowy w określonych warunkach wytwarzania.

Normowanie czasu pracy służy do:

−

ulepszanie istniejącej organizacji pracy i ujawnianie niedociągnięć w procesie strat,

−

ustalanie właściwej wielkości zespołu produkcyjnego, czyli liczby pracowników w zespole
produkcyjnym, niezbędnej ilości maszyn,

−

określania zdolności produkcyjnej,

−

planowania kosztów robocizny bezpośredniej,

−

oceny pracy poszczególnych pracowników.
Czas pracy w przedsiębiorstwie odzieżowym liczy się od momentu jej rozpoczęcia

do zakończenia. Dla potrzeb normowania czas pracy pracownika dzieli się na: czas pracy
normowany i czas pracy nienormowany. Schemat podziału czasu roboczego przedstawiono
poniżej.

Klasyfikacja czasu pracy pracowników [3, s. 103].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Czas normowania obejmuje:

−

czas pracy głównej, podczas którego pracownik wykonuje główną czynność
technologiczną lub zabieg technologiczny na obrabianym przedmiocie pracy: zszycie
boków spodni damskich,

−

czas pracy pomocniczej, podczas którego pracownik wykonuje pomocnicze czynności
technologiczne niezbędne do wykonania głównej czynności technologicznej: podłożenie
przedniej i tylnej nogawki spodni damskich pod stopkę maszyny,

−

czas przygotowawczo – zakończeniowy, czas przeznaczony: na przygotowanie
stanowiska pracy do podjęcia pracy, sprzątanie stanowiska pracy po zakończeniu pracy,

−

czas obsługi stanowiska pracy: czas obsługi organizacyjnej stanowiska pracy: zapisanie
wykonanej pracy i czas obsługi technicznej stanowiska pracy: założenie nici, wymiana igły,

−

czas przerw na odpoczynek i potrzeby naturalne: czas na posiłek, czas na potrzeby
fizjologiczne. Czas przerw na odpoczynek przewidziany jest w zakładowym regulaminie
pracy.

Czas nienormowany obejmuje przerwy nieplanowane:

−

czas przerw zależy od pracownika: opuszczenie stanowiska pracy, naprawa wadliwie
wykonanych czynności lub braków produkcyjnych,

−

czas przerw niezależnych od pracownika: z przyczyn technicznych jak awarii maszyny
i z przyczyn organizacyjnych jak brak surowca.

Czas przerw niezależnych od pracownika nazywa się postojem i podlega dokładnej rejestracji.
Pracownik za czas stracony na postój otrzymuje wynagrodzenie zgodnie ze stawką osobistego
zaszeregowania. W każdym przedsiębiorstwie odzieżowym dozór techniczny powinien dążyć
do skrócenia czasu nienormowanego lub do całkowitego eliminowania go.
Techniczna norma pracy (TN) – czas niezbędny do wykonania określonego wyrobu
odzieżowego lub jego elementu w danych warunkach organizacyjno-technicznych.
Techniczna norma pracy jest sumą czasu wykonania (t

w

) i czasu uzupełniającego (t

u

)

u

w

t

t

TN

+

=

gdzie:

TN – techniczna norma pracy,

w

t – norma czasu wykonania operacji technologicznej lub wyrobu odzieżowego,

u

t – norma czasu uzupełniającego.

Czas uzupełniający jest sumą czasu pracy przygotowawczo – zakończeniowego (t

pz

), czasu

obsługi stanowiska pracy (t

o

) oraz czasu przerw przeznaczonego na odpoczynek (t

f

).

Metody normowania pracy
Metoda sumaryczna polega na ustaleniu normy czasu na daną operację technologiczną
sumarycznie bez podziału pracy na elementy składowe na czynności główne i pomocnicze
z pominięciem analizy warunków techniczno-organizacyjnych, w których ma być wykonywany
wyrób odzieżowy.
Wyróżnia się następujące odmiany tej metody:

−

metoda statystyczna – normę czasu pracy na wykonanie operacji opracowuje
się na podstawie danych statystycznych np. z wykonania norm pracy, ilości zużytego
czasu na wykonanie określonej pracy w minionym okresie,

−

metoda szacunkowa doświadczalna – normę czasu pracy na wykonanie operacji ustala
się na podstawie doświadczenia technika normowania, który w przeszłości ustalał już
normę czasu pracy na wykonanie podobnej operacji,

−

metoda porównawcza – normę czasu pracy na wykonanie operacji ustala się przez
porównanie całej normowanej operacji z podobnymi operacjami wykonywanymi na innym
stanowisku, dla którego normę czasu już ustalono.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Metodę sumaryczną stosuje się głównie do ustalania norm czasu wykonania operacji

technologicznej lub wyrobu odzieżowego przy wytwarzaniu małych serii produkcyjnych.

Metoda analityczna technicznego normowania czasu trwania operacji technologicznej

elementu danego wyrobu odzieżowego opiera się na szczegółowej analizie czynników
decydujących o wielkości normy czasu jej wykonania są to: wyposażenie stanowisk
w maszyny, urządzenia i przyrządy, szyty asortyment produkcji, stosowane materiały
odzieżowe, technologie i parametry obróbki, długość serii produkcyjnej, metody i systemy
organizacji pracy.
Wyróżnia się następujące odmiany tej metody:

−

metoda analityczno-obliczeniowa, która polega na ustalaniu norm czasu na poszczególne
operacje technologiczne wyrobu odzieżowego w warunkach laboratoryjnych, jeszcze
przed uruchomieniem produkcji,

−

metoda analityczno-doświadczalna służy do ustalania norm czasu wykonania operacji
technologicznych wyrobu odzieżowego na podstawie pomiarów czasu trwania pracy
bezpośrednio na stanowisku pracy w zespole produkcyjnym.

Metody obserwacji i pomiaru czasu pracy

Chronometraż jest to metoda pomiaru czasu wykonania operacji technologicznej wyrobu

odzieżowego na stanowisku pracy pracownika. Za pomocą chronometrażu ustala się czas
główny i pomocniczy konania operacji technologicznej.

Na podstawie wyników badań uzyskanych metodą chronometrażu można:

−

ustalić normę czasu pracy dla nowej operacji technologicznej wyrobu odzieżowego,

−

zbadać i ocenić istniejącą normę czasu pracy dla określonej operacji technologicznej
wyrobu odzieżowego,

−

zmienić metody pracy i ustalić nową normę czasu pracy dla operacji technologicznej
wyrobu odzieżowego.
Przed przystąpieniem do pomiarów chronometrażowych należy dokładnie zapoznać

się z dokumentacją

techniczno-technologiczną

i

organizacyjno-produkcyjną,

wybrać

pracownika na stanowisku realizującego badane zadanie lub operację technologiczną, ustalić
liczbę pomiarów oraz przygotować i wypełnić kartę chronometrażową i sekundomierz
z podwójnym mechanizmem lub deskę chronometrażową z czterema sekundomierzami.

Wyniki pomiarów wpisuje się do karty chronometrażowej w rubrykach „pomiary”. Wzory

karty chronometrażowej stosowane są zgodnie z procedurą przyjętą w danym
przedsiębiorstwie odzieżowym. Przykład karty chronometrażowej przedstawiono poniżej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Karta chronometrażowa [6, s. 131].

Opracowanie wyników pomiarów
Obliczanie współczynnika zwartości chronoszeregu statystycznego według wzoru:

min

max

t

t

K

=

gdzie:

K – współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego,

max

t

– maksymalna wartość pomiaru,

min

t

– minimalna wartość pomiaru.

Wielkości współczynnika zawartości chronoszeregu uzależnia się od typu produkcji, czasu
trwania badanej czynności i rodzaju operacji technologicznej wyrobu odzieżowego. Wyniki
pomiarów przyjmuje się za prawidłowe, jeżeli

dop

K

K

≤

gdzie:

K – współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego,

dop

K

– dopuszczalny współczynnik zwartości chronoszeregu statystycznego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Tabela 4. Dopuszczalne wielkości współczynnika zwartości chronoszeregów [3, s. 125].

Współczynnik zwartości szeregu

)

(

.

dop

K

Typ produkcji

Czas trwania czynności

Prace

maszynowo-ręczne

Prace ręczne

Masowa

do 0,10 min
0,11÷0,30 min
ponad 0,30

1,5
1,3
1,2

2,0
1,7
1,5

Wielkoseryjna

do 0,10 min
0,11÷0,30 min
ponad 0,30

1,8
1,5
1,3

2,5
2,0
1,8

Średnioseryjna

–

1,7

2,5

Małoseryjna

–

2,0

3,0

Jeżeli współczynnik K przekracza dopuszczalne granice, należy chronoszereg oczyścić, tzn. nie
należy uwzględniać przy dalszych wyliczeniach czasu pomiaru największego i najmniejszego.
Wyliczenie wartości średniej arytmetycznej wielkości czasu wykonania badanej czynności
według wzoru:

n

t

t

t

t

n

sr

+

+

+

=

...

2

1

gdzie:

śr

t – średnia arytmetyczna czasu wykonania badanej czynności,

n

t

t

t

...

,

2

1

– jednostkowe czasy wykonania czynności zapisanych poziomo w karcie

chronometrażu,

n - liczba wykonanych pomiarów.

Wyliczone średnie arytmetyczne czasu wykonania wszystkich czynności badanej operacji
technologicznej wyrobu odzieżowego należy zsumować.

[min]

...

2

1

n

śr

śr

śr

w

t

t

t

t

+

+

+

=

gdzie:

w

t – czas wykonania badanego zabiegu technologicznego,

n

śr

śr

śr

t

t

t

...

,

2

1

– średnie arytmetyczne wielkości czasu wykonania badanych czynności.

Jeśli badania przeprowadza się na kilku stanowiskach, na których pracownicy wykonują takie
same operacje technologiczne należy wszystkie te średnie wielkości pomiarów czasu
zsumować i wyliczyć dla nich średnią arytmetyczną.

Średnie czasy wykonania dla poszczególnych elementów, jak i całej operacji

technologicznej wyrobu odzieżowego, są podstawą do opracowania technicznej normy pracy.

Fotografia czasu pracy jest to metoda pomiaru czasu wszystkich zjawisk zachodzących

na stanowisku pracy i w kolejności ich występowania.
Fotografię czasu pracy przeprowadza się najczęściej przez cały dzień pracy. Na podstawie
wyników badań uzyskanych metodą fotografii czasu pracy ustala się:

−

normy czasu uzupełniającego (t

pz

, t

o

, t

f

),

−

wielkości strat czasu pracy i ich przyczyny,

−

przyczyny niedociągnięć w organizacji pracy na stanowiskach pracy.

Fotografia może być prowadzona na jednym stanowisku pracy tzw. indywidualna lub na kilku
stanowiskach pracy (grupowa lub zespołowa).
Przed przystąpieniem do przeprowadzenia fotografii czasu pracy należy wybrać obiekt
badawczy jedno stanowisko pracy lub grupę stanowisk pracy i przygotować odpowiednią
dokumentację, tj. arkusz obserwacyjny indywidualnej fotografii dnia pracy lub arkusz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

obserwacyjny zespołowej fotografii dnia pracy. Przykłady wzorów druków przedstawiono
w poradniku. W arkuszach obserwacyjnych w układzie chronologicznym rejestruje się
wszystkie zjawiska zachodzące w ciągu całego dnia pracy pracownika na stanowisku pracy
od czasu rozpoczęcia do czasu zakończenia zachodzącego zjawiska. W zestawieniu wyników
pomiarów pomija się czas wykonania (czas główny i czas pomocniczy), a pozostały czas
należy podzielić na klasę przerw (czas normowany) i klasę strat (przerwy w pracy
nie przewidziane w regulaminie pracy).

Jeśli przeprowadzono więcej niż jedną fotografię dnia pracy, wówczas należy wyliczyć

średnie wielkości poszczególnych zjawisk, które występowały podczas obserwacji nawet,
gdy zjawiska te nie występowały we wszystkich obserwacjach.

Karta indywidualnej fotografii czasu roboczego [6, s. 133].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Arkusz obserwacyjny zespołowej fotografii dnia pracy [6, s. 134].

Obserwacje migawkowe

Obserwacje migawkowe są to krótkie obserwacje poszczególnych stanowisk pracy,

rejestrowanie spostrzeżeń i określenie na ich podstawie propozycji czasu przerw w stosunku
do czasu pracy w dowolnym zespole produkcyjnym.
Na podstawie wyników badań metodą obserwacji migawkowych można ustalić:

−

w jakim czasie dnia pracy pracownicy najlepiej pracują, a kiedy ich tempo pracy słabnie,

−

w jakim stopniu są wykorzystane maszyny i urządzenia,

−

jak duże są przerwy w pracy i z jakich przyczyn one powstają.
Procentowy udział zarejestrowanych zjawisk dla poszczególnych frakcji wylicza

się w stosunku do ogółu przeprowadzonych obserwacji według wzoru:

%

100

⋅

=

n

a

P

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

gdzie:

P – wielkość frakcji [%],
a – liczba obserwacji danej frakcji,
n – ogólna liczba obserwacji.

Po wyliczeniu procentowego udziału poszczególnych frakcji w ogólnej liczbie obserwacji
przeprowadza się analizę pracy na danym stanowisku pracy.

Dokumentacja ekonomiczna w przedsiębiorstwie odzieżowym jest zbiorem dokumentów,

które występują w procesie produkcyjnym i określają organizację procesu technologicznego
wyrobów odzieżowych, koszt procesu technologicznego, ceny wyrobów. Obejmuje ona
między innymi:

−

dokumentację planowania produkcji i realizacji planu produkcji dla zespołów
produkcyjnych: krojowni, klejowni, szwalni itp. Zadania zespołów produkcyjnych
podawane są w jednostkach naturalnych – sztukach, wzory dokumentów planowania
wewnętrznego zakłady odzieżowe opracowują na podstawie własnych regulaminów,

−

dokumentację materiałową, która obejmuje normy materiałowe. Charakterystykę
składników dokumentacji materiałowej opisano w rozdziale 4.2 omawianej jednostki
modułowej,

−

dokumentację organizacyjno-produkcyjną, która jest projektem organizacji procesu
technologicznego dla danego wyrobu odzieżowego w konkretnych warunkach
technicznych,

−

dokumentację przebiegu produkcji, która obejmuje między innymi: metryczkę obiegową
załączoną do paczki wykrojów przekazywanej z krojowni do szwalni, kwit Wzór K-2
przychodowo – rozchodowy, który służy do przekazywania wykrojów do szwalni
i gotowych wyrobów do magazynu.

………………….. Wzór K-2

Przedsiębiorstwo

Kwit Nr__________

rozchodowo – przychodowy

Zespół Nr …………… do Zespołu Nr……….

do Magazynu ……….

Nr wzoru ……………
Asortyment …………………

Przekazano ilość

Z tego w gatunku

Wzrost rozm.

Nr

zlecenia

Ogółem

zn. jak.

I

II

III

Braki

Razem

……….............. ……….............. …………...........

data zdający przyjmujący

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

−

zawiera dokument kontrolny przepływu robót w toku w zespole produkcyjnym, w którym
pracownik wytypowanego stanowiska pracy w grupie obróbkowej przekreśla numery
w okienkach zawierających liczby od 1 do 1000. Przekreślone numery odpowiadają
numerom wykonanych operacji. Istnieją na świecie nowoczesne rozwiązania organizacyjne
do kontrolowania przebiegu produkcji w toku. Po wykonaniu pracy na danym stanowisku
komputer samoczynnie rejestruje narastającą liczbę operacji. Dane o wykonanej pracy są
przekazywane do bazy danych oraz do wyliczenia zarobków pracownika,

−

dokumentację zarobkową, która zawiera cennik robocizny bezpośredniej, opracowany
na podstawie podziału technologicznego zabiegów dla danego wzoru odzieży i kartę pracy
z określonego zlecenia produkcyjnego lub zapisu komputerowego dla akordu
indywidualnego. W przypadku akordu zbiorowego np. w krojowni wypełnia się dokument
wykonania pracy dla zespołu oraz sporządza się zestawienie z podziałem zarobku między
pracowników według liczby przepracowanych godzin i grupy zaszeregowania,

−

dokumentację klasyfikacji jakościowej gotowych wyrobów odzieżowych przekazywanych
do magazynu oraz zawierająca informacje dotyczące oceny pracy brakarzy wyrobów
gotowych i jakości wyrobów sprzedanych, reklamowanej przez odbiorców,

−

dokumentację kosztów wytwarzania odzieży, która służy do oceny rentowności danego
wyrobu.

Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna wyrobu odzieżowego określa:

−

liczbę osób uczestniczących bezpośrednio w realizacji procesu technologicznego,

−

zakres prac na każdym stanowisku pracy,

−

kolejność wykonywanych prac w zespole produkcyjnym,

−

czas niezbędny na wykonanie danej pracy,

−

wyposażenie stanowisk pracy w maszyny i urządzenia,

−

rozmieszczenie stanowisk pracy na salach produkcyjnych.
Dokumentację organizacyjno-produkcyjną opracowuje się na podstawie dokumentacji

techniczno-technologicznej danego wzoru odzieżowego, normatywów czasu pracy zabiegów
technologicznych niezbędnych do wykonania danego wzoru odzieży, uszytego wzoru odzieży,
ustalonego systemu organizacji produkcji oraz istniejących w zakładzie warunków techniczno-
organizacyjnych.

Dokumentacja organizacyjno-produkcyjna zawiera następujące dokumenty:

−

chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych,

−

podział procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy,

−

wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy,

−

plan rozmieszczenia stanowisk pracy,

−

kartę operacji.
Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych (tabela 5) opracowuje się dla

wydziałów: krojowni, szwalni, prasowalni i wykończalni. W dokumencie tym wpisuje się
wszystkie zabiegi technologiczne niezbędne do wykonania danego wyrobu odzieżowego
według kolejności ich występowania w procesie produkcji.

Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych wykonuje się dwoma sposobami:

−

dla systemów organizacji produkcji odzieży, w których występują zespoły obróbkowe,
montażowe i wykończeniowe, chronologiczne zestawienie sporządza się oddzielnie
dla każdego elementu odzieży np. dla przodów, tyłu, rękawów. Wyżej wymieniony sposób
dotyczy takich systemów organizacji produkcji jak: synchro, potok z synchronizowanymi
grupami obróbkowymi i taśmy sekcyjnej.

−

dla systemu taśmowego chronologiczne zestawienie opracowuje się bez podziału
na elementy składowe wyrobu odzieżowego jedynie wyszczególnia się wszystkie zabiegi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

technologiczne niezbędne do wykonania danej sztuki odzieży według kolejności
ich występowania w procesie produkcji.
Następnie ustala się normę czasu wykonania poszczególnych zabiegów technologicznych.
Najczęściej podstawą do ustalenia normy czasu służą branżowe normatywy czasu

konfekcjonowania zawarte w katalogach czasów konfekcjonowania lub norma czasu
wykonania ustalona jest przy szyciu wtórowzorów lub próbnych partii wyrobów odzieżowych
w danym zakładzie odzieżowym. W tabeli wpisuje się w oddzielnych kolumnach normy
czasowe zabiegów technologicznych ręcznych i maszynowych. Suma czasów wszystkich
zabiegów technologicznych określa normowany czas wykonania danego wyrobu odzieżowego.
W ostatniej kolumnie tabeli wpisuje się dane dotyczące wyposażenia stanowiska pracy.
Przykład chronologicznego zestawienia zabiegów technologicznych bluzki damskiej (rys. 4)
opracowano na podstawie rysunków technologicznych i przekrojów szwów (rys. 5 i 6) –
opracowanie własne. W praktyce coraz częściej opis słowny wykonania operacji
technologicznej wyrobu odzieżowego zastępuje się sposobem graficznym: rysunki
technologiczne wyrobów odzieżowych, przekroje węzłów technologicznych i przekroje
szwów.

Rys. 4. Rysunek modelowy bluzki damskiej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Rys. 5. Rysunek technologiczny bluzki damskiej (przód) i przekroje szwów (węzłów technologicznych).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Rys. 6. Rysunek technologiczny bluzki damskiej (tył) i przekroje szwów (węzłów technologicznych).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Tabela 5. Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych bluzki damskiej.

Norma czasu

[min/100]

Nr

zabiegu

Nazwa zabiegu technologicznego

Ręczne

Maszynowe

Rodzaj maszyn i urządzeń

1

2

3

4

5

1

2

3

I Szykowanie wykrojów
Sprawdzenie elementów wyrobu pod
względem ilościowym i jakościowym
Numerowanie wykrojów

Kompletowanie elementów bluzki
damskiej i dostarczenie ich na
stanowiska pracy

0,65

0,85

1,20

–

–

–

Przyrząd do numerowania
wykrojów
Stół

Razem

2,70

–

4

5

6

7

8

II Obróbka klejowa
Przyklejenie wkładu klejowego do
wierzchniego kołnierza
Przyklejenie wkładu klejowego do
spodniej stójki
Przyklejenie wkładu klejowego do
wierzchniej części mankietu (x2)
Przyklejenie wkładu klejowego do
górnej części kieszeni (x2)
Przyklejenie wkładu klejowego do plis
przodu (x2)

–

–

–

–

–

0,50

0,54

0,54

0,55

0,72

Prasa do klejenia

Prasa do klejenia

Prasa do klejenia

Prasa do klejenia

Prasa do klejenia

Razem

–

2,75

9

10
11

12
13
14

15

III Kołnierz i stójka
Zszycie kołnierza
Ścięcie naroży
Wywrócenie kołnierza

Stębnowanie krawędzi kołnierza
Zszycie stójki z kołnierzem
Wywinięcie stójki

Prasowanie kołnierza

–

0,27
0,45

–
–

0,22

0,33

1,40

–
–

0,80
1,38

–

–

Stębnówka
Nożyce
Przyrząd do formowania
naroży
Stębnówka
Stębnówka
Przyrząd do formowania
naroży
Żelazko elektryczno-
parowe

Razem

1,27

3,58

16
17

18

19

20

21

22

23

24

25

IV Mankiet, kieszeń, rękaw
Zszycie boków mankietów
Wywrócenie i wyrównanie mankietów

Prasowanie mankietów

Podwinięcie i przestębnowanie górnej
krawędzi kieszeni
Zaprasowanie szwów boków
kieszeni według szablonu
Obrzucenie jednej krawędzi plisek
rozporka
Przyszycie plisek do krawędzi
rozporków w rękawach
Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi
rozporków w rękawach
Przestębnowanie plisek wzdłuż szwów
zszycia z rękawem
Przestębnowanie krawędzi plisek

–

0,60

0,30

–

0,43

–

–

0,61

–

-

1,20

-

-

0,35

-

1,40

2,15

-

0,96

1,57

Stębnówka
Przyrząd do formowania
naroży
Żelazko elektryczno-
parowe, Stół prasowalniczy
Stębnówka

Żelazko elektryczno-
parowe, Stół prasowalniczy
Overlock

Stębnówka

Żelazko elektryczno-
parowe, Stół prasowalniczy
Stębnówka

Stębnówka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

26
27
28

29

30
31
32
33

34

35

36

Nacięcie górnej części rozporka
Zszycie plisek w górnej ich części
Zszycie górnych brzegów plisek z
rękawem
Obrzucenie krawędzi zszycia plisek z
rękawem
Zamocowanie plisek
Zszycie rękawów
Obrzucenie krawędzi zszycia rękawów
Stębnowanie krawędzi zszycia
rękawów
Zaprasowanie szwów rękawów

Odszycie wierzchniej części mankietu
z rękawem
Podwinięcie i przestębnowanie
mankietów

0,20

-
-

-

-
-
-
-

0,50

-

-

-

0,50
1,15

0,60

2,27
2,45
2,05
2,29

-

1,98

2,38

Nożyce
Stębnówka
Stębnówka

Overlock

Stębnówka
Stębnówka
Overlock
Stębnówka

Żelazko elektryczno -
parowe, Stół prasowalniczy
Stębnówka

Stębnówka

Razem

2,64

23,30

37
38

39

V Tył
Doszycie karczka do tyłu bluzki
Obrzucenie krawędzi zszycia karczka z
tyłem bluzki
Stębnowanie karczka na linii zszycia z
tyłem

-
-

-

1,50
1,30

0,89

Stębnówka
Overlock

Stębnówka

Razem

-

3,69

40
41

42

43
44

45

46

47

48

VI Przód
Zszycie zaszewek piersiowych
Zaprasowanie zaszewek piersiowych
do dołu
Obrzucenie jednej krawędzi plis
zapięcia
Doszycie plis z krawędziami przodów
Przewinięcie i zaprasowanie krawędzi
plis
Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi
zszycia z przodami
Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi
przodów
Oznaczenie miejsca przyszycia
kieszeni według szablonu
Naszycie kieszeni do przodów bluzki

-

0,65

-

-

1,50

-

-

0,83

-

0,82

-

1,65

2,27

-

1,83

1,73

-

2,28

Stębnówka
Żelazko elektryczno-
parowe, Stół prasowalniczy
Overlock

Stębnówka
Żelazko elektryczno-
parowe, Stół prasowalniczy
Stębnówka

Stębnówka

Szablon pomocniczy, kreda

Stębnówka

Razem

2,98

10,58

49

50
51
52
53
54
55
56

57
58
59

VII Montaż
Zszycie boków bluzki z
podłożeniem wszywki etykiety
wewnętrznej i łatki
Zszycie barków bluzki
Obrzucenie barków bluzki
Obrzucenie boków bluzki
Stębnowanie barków bluzki
Stębnowanie boków bluzki
Obrzucenie dołu bluzki
Podwinięcie i przestębnowanie dołu
bluzki
Wszycie rękawów do podkroju pach
Obrzucenie krawędzi wszycia rękawów
Stębnowanie wzdłuż wszycia rękawów

-

-
-
-
-
-
-
-

-
-
-

1,92

0,83
0,94
1,76
0,82
1,87
1,12
1,82

2,56
1,63
2,36

Stębnówka


Stębnówka
Overlock
Overlock
Stębnówka
Stębnówka
Overlock
Stębnówka

Stębnówka
Overlock
Stębnówka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

60

61

Wszycie wierzchniej stójki do podkroju
szyi wraz z podłożeniem firmowej
wszywki
Podwinięcie i przestębnowanie stójki

-

-

2,75

2,98

Stębnówka


Stębnówka

Razem

-

23,36

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74
75

76

VIII Wykończenie
Oznaczenie miejsc wykonania dziurek
w przodzie według szablonów (6 szt.)
Oznaczenie miejsc wykonania dziurek
w pliskach rękawów (2 szt.)
Oznaczenie miejsc wykonania dziurek
w mankietach (4 szt.)
Wykonanie dziurek w przodzie według
oznaczeń
Wykonanie dziurek w pliskach
rozporków według oznaczeń (2szt.)
Wykonanie dziurek w mankietach
według oznaczeń (4 szt.)
Oznaczenie miejsc przyszycia guzików
w przodzie według szablonu (6 szt.)
Oznaczenie miejsc przyszycia guzików
w pliskach rozporków według
szablonu (2 szt.)
Oznaczenie miejsc przyszycia guzików
w mankietach według szablonu (4 szt.)
Przyszycie guzików w przodzie według
oznaczeń (6 szt.)
Przyszycie guzików w pliskach
rozporków według oznaczeń (2 szt.)
Przyszycie guzików w mankietach
według oznaczeń (4 szt.)
Przyszycie zapasowego guzika do łatki
Oczyszczenie bluzki z nici i odklejenie
numerków kontrolnych
Prasowanie końcowe bluzki damskiej

0,90

0,30

0,60

-

-

-

1,08

0,36

0,72

-

-

-

-

1,08

2,30

-

-

-

2,40

0,80

1,60

-

-

-

2,28

0,76

1,52

0,36

-

-

Szablon pomocniczy, kreda

Szablon pomocniczy, kreda

Szablon pomocniczy, kreda

Dziurkarka

Dziurkarka

Dziurkarka

Szablon pomocniczy, kreda

Szablon pomocniczy, kreda


Szablon pomocniczy, kreda

Guzikarka

Guzikarka

Guzikarka

Guzikarka
Nożyce, stół

Żelazko elektryczno-
parowe, Stół prasowalniczy

Razem

7,34

9,36

77
78

79

IX Pakowanie
Zapięcie guzików (12 szt.)
Składanie, etykietowanie i pakowanie
bluzki
Kompletowanie bluzek damskich
według wielkości

1,09
0,90

0,30

-
-

-

Stół
Stół, worek foliowy,
wieszak
-

Razem

2,29

-

19,09

76,98

Łączny normowany czas wykonywania
bluzki damskiej

96,07

Podział procesu technologicznego i wyposażenie stanowisk pracy (tabela 7) przedstawia

zadania produkcyjne dla każdego stanowiska pracy w projektowanym zespole produkcyjnym.
Zadania dla stanowisk pracy powinny być przydzielone zgodnie z zasadami przyjętej
organizacji pracy np. operacje technologiczne dla określonego stanowiska powinny być
jednorodne, czas ich wykonania zgodny z rytmem pracy zespołu produkcyjnego lub
wielokrotny rytmowi, wielkości odchylenia czasu wykonywania operacji organizacyjnej od
planowanego rytmu pracy zespołu może się różnić 10÷20%. Dokument ten opracowuje się na
podstawie chronologicznego zestawienia zabiegów technologicznych. Rytm pracy zespołu
wylicza się według wzoru:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

N

T

R

n

=

gdzie:

R – rytm pracy zespołu [min],

n

T – normowany czas wykonywania wszystkich zabiegów technologicznych danego wyrobu

odzieżowego [min],

N – planowana liczba osób zespołu produkcyjnego jednej zmiany roboczej.

Liczbę pracowników w poszczególnych grupach obróbkowych wylicza się według wzoru:

R

T

N

nI

I

=

gdzie:

I

N – liczba pracowników I grupy obróbkowej,

nI

T – czas wykonania I elementu wyrobu odzieżowego lub elementów wyrobu odzieżowego

I grupy obróbkowej [min],

R – rytm pracy zespołu [min].

Podobnie należy postępować podczas wyliczania liczby pracowników w pozostałych grupach
obróbkowych, montażowych i wykończeniowych.

Dopuszczalne odchylenia czasu wykonywania operacji organizacyjnej od rytmu pracy

zespołu dla zespołu wielosekcyjnego wylicza się według wzoru:
Przykład: wielkość odchylenia od rytmu pracy zespołu wynosi ± 15%

t

R

R

t

R

R

+

=

−

=

max

min

)

15

,

0

(

)

15

,

0

(

max

min

⋅

+

=

⋅

−

=

R

R

R

R

R

R

gdzie:

min

R

– rytm pracy zespołu minimalny [min],

max

R

– rytm pracy zespołu maksymalny [min],

R – rytm pracy zespołu [min].

t – dopuszczalne odchylenie czasu trwania operacji technologicznej od rytmu pracy zespołu

[min].
Liczba osób na równoległych stanowiskach pracy oznacza dwóch lub więcej pracowników,
którzy wykonują tę samą operację organizacyjną np. wszywanie kołnierza do podkroju szyi.
Wylicza się według wzoru:

R

t

N

w

=

N – liczba pracowników, którzy wykonują daną operację organizacyjną na stanowiskach

równoległych,

w

t – czas wykonywania danej operacji organizacyjnej [min.]

R – rytm pracy zespołu.

Przykład opracowanego podziału procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy
przedstawiono w tabeli – opracowanie własne (dane:

n

T =96,07 min z chronologicznego

zestawienia zabiegów technologicznych bluzki damskiej w poradniku dla ucznia, N =40
pracowników).

Ustalenie rytmu pracy zespołu produkcyjnego

N

T

R

n

=

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

[min]

4

,

2

40

07

,

96

=

=

R

t

R

R

t

R

R

+

=

−

=

max

min

min

76

,

2

)

15

,

0

4

,

2

(

4

,

2

min

04

,

2

)

15

,

0

4

,

2

(

4

,

2

max

min

=

⋅

+

=

=

⋅

−

=

R

R

Tabela 6. Granice rytmu pracy zespołu na równoległych stanowiskach pracy [min].

Liczba osób wykonująca

operację organizacyjną

min

R

R

max

R

1

2,04

2,4

2,76

2

4,08

4,8

4,52

3

6,12

7,2

8,28

4

8,16

9,6

11,04

Asortyment: Bluzka damska
System organizacji produkcji odzieży: Potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi
Rytm pracy zespołu: 2,39 min

Tabela 7. Przykładowy podział procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy [opracowanie własne]

Norma czasu

]

100

min

[

Zabiegów technolog.

Nr

operacji

Nr

zabiegu

Wyszczególnienie

zabiegów

technologicznych

Ręcznych Maszynowych

Operacji

Liczba

osób

Wyposażenie

stanowiska

pracy

1

2

3

4

5

6

7

8

1

1

2

3

I Szykowanie
wykrojów i obróbka
klejowa
Sprawdzenie
elementów wyrobu
odzieżowego pod
względem
jakościowym
i ilościowym
Numerowanie
wykrojów
Kompletowanie
elementów bluzki
damskiej
i dostarczenie ich na
stanowiska pracy

0,65

0,85

1,20

-

2,70

1

Stół



Przyrząd do
numerowania
wykrojów

2

4

5

6

7

8

Przyklejenie wkładu
klejowego do
wierzchniego
kołnierza
Przyklejenie wkładu
klejowego do spodniej
stójki
Przyklejenie wkładu
klejowego do
wierzchniej części
mankietu (x2)
Przyklejenie wkładu
klejowego do górnej
części kieszeni (x2)
Przyklejenie wkładu
klejowego do plis
przodu

0,50

0,44

0,54

0,55

0,72

2,75

1

Prasa do
klejenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

3

9

16

II Grupa drobnych
elementów
Zszycie kołnierza
Zszycie boków
mankietów

1,40
1,20

2,60

1

Stębnówka

4

10
11
17

47

Ścięcie naroży
Wywrócenie kołnierza
Wywrócenie
i wyrównanie
mankietów
Oznaczenie miejsca
przyszycia kieszeni
według szablonu

0,27
0,45
0,60

0,83

2,15

1

Nożyce
Przyrząd do
formowania
naroży

5

12

13

19

Stębnowanie krawędzi
kołnierza
Zszycie stójki
z kołnierzem
Podwinięcie
i przestębnowanie
górnej krawędzi
kieszeni

0,80

1,38

0,35

2,53

1

Stębnówka

6

37

40

III Grupa przodów,
tyłów i rękawów
Doszycie karczka
z tyłem bluzki
Zszycie zaszewek
piersiowych

1,50

0,82

2,32

1

Stębnówka

7

21

38

42

Obrzucenie jednej
krawędzi plisek
rozporka
Obrzucenie krawędzi
zszycia karczka z
tyłem bluzki
Obrzucenie jednej
krawędzi plis zapięcia

1,40

1,30

1,65

4,35

2

Overlock

8

22

Przyszycie plisek do
krawędzi rozporków
w rękawach

2,15

2,15

1

Stębnówka

9

43

Doszycie plis z
krawędziami przodów

2,27

2,27

1

Stębnówka

10

31

Zszycie rękawów

2,45

2,45

1

Stębnówka

11

14

15
18

20

23

34

Wywinięcie stójki


Prasowanie kołnierza
Prasowanie mankietów
Zaprasowanie szwów
bocznych kieszeni
według szablonu
Przewinięcie
i zaprasowanie
krawędzi rozporków w
rękawach
Zaprasowanie szwów
rękawów

0,22

0,33
0,30

0,43

0,61

0,50

2,39

1

Przyrząd do
formowania
naroży





Żelazko
elektryczno-
parowe, stół
prasowalniczy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

12

24

25

26

27

28

Przestębnowanie plisek
wzdłuż szwów zszycia
z rękawem
Przestębnowanie plisek
wzdłuż krawędzi
złożenia
Nacięcie górnej części
rozporka
Zszycie plisek w
górnej ich części
Zszycie górnych
brzegów plisek
z rękawami

0,20

0,96

1,57

0,50

1,15

4,38

2

Stębnówka
Nożyce

13

29

32

Obrzucenie krawędzi
zszycia plisek z
rękawem
Obrzucenie krawędzi
zszycia rękawów

0,60

2,05

2,65

1

Overlock

14

30

Zamocowanie plisek

2,27

2,27

1

Stębnówka

15

33

Stębnowanie krawędzi
zszycia rękawów

2,29

2,29

1

Stębnówka

16

35

36

Odszycie wierzchniej
części mankietu
z rękawem
Podwinięcie
i przestębnowanie
mankietów

1,98

2,38

4,36

2

Stębnówka

17

41

44

Zaprasowanie
zaszewek piersiowych
do dołu
Przewinięcie
i zaprasowanie
krawędzi plis

0,65

1,50

2,15

1

Żelazko
elektryczno-
parowe, stół
prasowalniczy

18

39

45

46

Stębnowanie karczka
na linii zszycia z tyłem
Stębnowanie plis
wzdłuż krawędzi
zszycia z przodami
Stębnowanie plis
wzdłuż krawędzi
przodów

0,89

1,83

1,73

4,45

2

Stębnówka

19

48

Naszycie kieszeni do
przodów bluzki

2,28

2,28

1

Stębnówka

20

49

50

IV Grupa montażu
Zszycie szwów boków
bluzki z podłożeniem
wszywki, etykiety
wewnętrznej i łatki
Zszycie barków bluzki

1,92

0,83

2,75

1

Stębnówka

21

51

52

Obrzucenie krawędzi
barków bluzki
Obrzucenie boków
bluzki

0,94

1,76

2,70

1

Overlock

22

57

Wszycie rękawów do
podkroju pach

2,56

2,56

1

Stębnówka

23

53

Stębnowanie barków
bluzki

0,82

2,69

1

Stębnówka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

54

Stębnowanie boków
bluzki

1,87

24

55

58

Obrzucenie dołu bluzki
Obrzucenie krawędzi
wszycia rękawów

1,12

1,63

2,75

1

Overlock

25

59

Stębnowanie wzdłuż
wszycia rękawów

2,36

2,36

1

Stębnówka

26

60

Wszycie wierzchniej
stójki do podkroju szyi
wraz
z podłożeniem
firmowej wszywki

2,75

2,75

1

Stębnówka

27

56

61

Podwinięcie
i przestębnowanie dołu
bluzki
Podwinięcie i
przestębnowanie stójki

1,82

2,98

4,80

2

Stębnówka

28

75

62

63

64

V Grupa
wykończeniowa
Oczyszczenie bluzki
z nici i odklejenie
numerków kontrolnych
Oznaczenie miejsc
wykonania dziurek
w przodzie według
szablonu (6 szt.)
Oznaczenie miejsc
wykonania dziurek
w pliskach rozporków
według szablonu
Oznaczenie miejsc
wykonania dziurek
w mankietach według
szablonu

0,95

0,90

0,30

0,60

2,75

1

Nożyce,
szablon
pomocniczy,
kreda

29

65

66

67

Wykonanie dziurek
w przodzie według
oznaczeń (6szt.)
Wykonanie dziurek
w pliskach rozporków
według oznaczeń
(2szt.)
Wykonanie dziurek
w mankietach według
oznaczeń (4 szt.)

2,40

0,80

1,60

4,80

2

Dziurkarka

30

68

69

70

Oznaczenie miejsc
przyszycia guzików
w przodzie według
szablonu (6 szt.)
Oznaczenie miejsc
przyszycia guzików
w pliskach rozporków
według szablonu (2 szt.)
Oznaczenie miejsc
przyszycia guzików
w mankietach według
szablonu (4 szt.)

1,08

0,36

0,72

2,16

1

Szablon
pomocniczy,
kreda

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

31

71

72

73

74

Przyszycie guzików
w przodzie według
oznaczeń (6 szt.)
Przyszycie guzików
w pliskach rozporków
według oznaczeń
(2 szt.)
Przyszycie guzików
w mankietach według
oznaczeń (4 szt.)
Przyszycie zapasowego
guzika do łatki

2,28

0,76

1,52

0,36

4,92

2

Guzikarka

32

76

Prasowanie końcowe
bluzki damskiej

2,30

2,30

1

Żelazko
elektryczno-
parowe, stół
prasowalniczy

33

77

78

79

VI Grupa pakowania
Zapięcie guzików
(12 szt.)
Składanie,
etykietowanie
i pakowanie bluzki
Kompletowanie bluzek
damskich według
wielkości

1,09

0,90

0,30

2,29

1

Worek
foliowy,
wieszak

Razem

19,09

76,62

95,71

40

Podział procesu stanowi podstawę do uruchomienia produkcji i kierowania pracą

w zespole produkcyjnym.

Wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy opracowuje się na podstawie podziału

procesu technologicznego. Wykres ten pozwala szybko w sposób wizualny dokonać oceny
prawidłowości sporządzonego podziału procesu technologicznego.

Przykład wykresu równomiernego obciążenia stanowisk pracy przedstawia rysunek 7

(opracowanie własne).

Legenda:

Operacje ręczne

Operacje prasowalnicze maszynowe

Operacje prasowalnicze ręczne

Operacje maszynowe – pozostałe

Rys. 7. Wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

Z wyżej przedstawionego wykresu obciążenia stanowisk pracy wynika, że czas wykonania

wszystkich operacji organizacyjnych nie przekracza dopuszczalnej granicy rytmów:
minimalnego i maksymalnego (2,03÷2,75 min). Podział procesu technologicznego na operacje
organizacyjne w przedstawionym przykładzie opracowano prawidłowo.
Plan rozmieszczenia stanowisk pracy

Na podstawie planu podziału procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy

projektuje się plan rozmieszczenia stanowisk pracy i grup obróbkowych w skali 1:50
lub 1:100.

Wielkości

powierzchni

użytkowej

pomieszczeń

produkcyjnych

ustala

się na podstawie wskaźników normatywnych lub średnich wielkości dla poszczególnych
stanowisk. Średnie wskaźniki powierzchni użytkowej, wymaganej dla jednego stanowiska
pracy w:

−

szwalni odzieży lekkiej f = 4,5÷8 m

2

,

−

szwalni odzieży ciężkiej f = 4,5÷12 m

2

,

−

prasowalni odzieży lekkiej f = 10÷15 m

2

,

−

prasowalni odzieży ciężkiej f = 15÷20 m

2

[2, s. 254]

Powierzchnię sali produkcyjnej wylicza się według wzoru:

f

N

S

s

⋅

=

gdzie:

N – liczba pracowników zatrudnionych w szwalni na jednej zmianie,

s

S – powierzchnia użytkowa szwalni [m

2

],

f – wskaźnik powierzchni użytkowej na jedno stanowisko w szwalni [m

2

].

W tym przypadku wielkość zespołu (N) dostosowuje się do dysponowanej powierzchni

użytkowej sali produkcyjnej (S

s

).

Plan ustawienia stanowisk pracy w zespole produkcyjnym projektuje się w następującej
kolejności:

−

na arkuszu papieru należy narysować plan sali produkcyjnej (długość i szerokość sali
produkcyjnej) i zaznaczyć wszystkie przedmioty na stale umiejscowione, np. filary, okna,
drzwi, gniazda wtykowe,

−

zaplanować drogi transportu przedmiotów pracy (wykrojów, półfabrykatów, wyrobów
gotowych) i ustalić odpowiedni rodzaj przenośników i wieszako – wózków oraz
typowego sprzętu do transportu międzyoperacyjnego, wybrać kierunki przebiegu dróg
transportowych między grupami obróbkowymi,

−

ustalić wymiary maszyn i urządzeń odzieżowych, stołów przenośnikowych, stołów
pomocniczych innego sprzętu,

−

rozmieścić maszyny i urządzenia szwalnicze, prasowalnicze oraz stoły zgodnie z zasadami
międzyoperacyjnego przekazywania elementów, które są charakterystyczne dla
poszczególnych systemów organizacji produkcji odzieży w szwalni.

−

Najpierw należy ustawić stoły taśmowe następnie rozmieścić maszyny, stoły
prasowalnicze, stoły do prac ręcznych i inne sprzęty,

−

sprawdzić prawidłowość zaprojektowanego planu ustawienia stanowisk pracy i przebiegu
procesu technologicznego na stanowiskach, w grupach i w całym zespole,

−

sprawdzić szerokość głównego traktu komunikacyjnego wzdłuż lub wszerz sali
produkcyjnej (1,5÷2,2 m), szerokość dróg transportowych miedzy grupami obróbkowymi
(1,2 m) oraz wielkość odstępów od słupów (0,3÷0,5) i od ścian (1,0÷1,2 m).

Wszystkie maszyny i urządzenia powinny być oznaczone umownymi symbolami i numerami
stanowisk pracy. Rysunek 8 przedstawia przykładowy plan rozmieszczenia stanowisk pracy
przy szyciu bluzki damskiej systemem potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi.
Do obliczeń i opracowania projektu przyjęto dane z przykładów podanych w poradniku dla

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

ucznia. Powierzchnię sali produkcyjnej należy wyliczyć według wzoru podanego w poradniku
dla ucznia mając dane:

f = 8[m

2

]; N = 40 osób.

f

N

S

s

⋅

=

320

8

40

=

⋅

=

s

S

[m

2

]

Szerokość sali produkcyjnej H=12 [m] (założono w przykładzie), a długość sali produkcyjnej
wyliczono według wzoru:

H

S

L

s

=

gdzie:

L – długość sali produkcyjnej w [m]

s

S – powierzchnia sali produkcyjnej w [m

2

]

H – szerokość sali produkcyjnej w [m]

7

,

26

12

320

=

=

L

[m]

Tabela 8. Przykładowe zestawienie maszyn i urządzeń [opracowanie własne].

Lp.

Nazwa maszyny i urządzenia

Ilość

1

Maszyna stębnowa

22

2

Maszyna obrzucająca – overlock 3-nitkowy

5

3

Dziurkarka

2

4

Guzikarka

2

5

Prasa do klejenia – klejarka

1

6

Żelazko elektryczno-parowe

3

7

Stół prasowalniczy

3

8

Stół do prac ręcznych

5

9

Przyrząd do numerowania wykrojów

1

10

Przyrząd do formowania naroży

1

Tabela 8 – zestawienie maszyn i urządzeń jest dokumentem pomocniczym, który ułatwia

projektowanie planu rozmieszczenia stanowisk pracy. W przykładowym projekcie
rozmieszczenia

stanowisk

pracy

szycia

bluzki

damskiej.

W

systemie

potok

z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi zaprojektowano cykl produkcyjny zamknięty.

W zespole produkcyjnym zaplanowano sześć zespołów:

−

I Szykowanie wykrojów i obróbka klejowa,

−

II Grupa drobnych elementów,

−

III Grupa przodów, tyłu i rękawów,

−

IV Grupa montażu,

−

V Grupa wykończeniowa,

−

VI Grupa pakowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

Legenda:

kompletowacz

dziurkarka/ guzikarka

szykowacz

prasowanie ręczne stojące

prasa do klejenia

kontrola jakości

regał na wykroje

stół pomocniczy

stębnówka

stół pomocniczy

prasowanie ręczne elementów

wieszakowózek

prasowanie ręczne wyrobów gotowych

Rys. 8. Plan rozmieszczenia stanowisk pracy w systemie potok z synchronizowanymi zespołami obróbkowymi

[opracowanie własne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

Ponadto w zespole produkcyjnym przewidziano stanowiska pracy kompletowania

elementów bluzki damskiej przed montażem oraz stanowisko kontroli jakości gotowej bluzki
damskiej. W przypadku produkcji podobnych wzorów odzieży (bluzki damskiej) można
wykorzystać opracowaną dokumentację organizacyjno – produkcyjną po wprowadzeniu
odpowiednich zmian i uzupełnień. Typową dokumentację organizacyjno – produkcyjną dla
wyrobów odzieżowych stosuje się najczęściej w krojowni.

Karta operacji
Karta operacji jest dokumentem, który zawiera niezbędne operacje dotyczące zadań
produkcyjnych dla poszczególnych stanowisk pracy. Karta operacji jest wycinkiem podziału
procesu technologicznego i spełnia funkcję informacyjną i instruktażową dla pracownika. Treść
operacji organizacyjnej wpisana jest do karty operacji. W karcie operacji oprócz opisu
wykonania zabiegów technologicznych przedstawia się dodatkowo na rysunkach
instruktażowych przekroje szwów lub węzłów technologicznych. Przykład karty operacji
(tabela 9).

Tabela 9. Karta operacji [opracowanie własne].

Numer

operacji

organ.

Numer

zabiegu

technol

.

Nazwa zabiegu

technologicznego

Czas trwania

[min]

Uwagi

1

2

3

4

5

18

39
45
46

Stębnowanie karczka na linii zszycia z tyłem
Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi zszycia z przodami
Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów

0,89
1,83
1,73

Razem

4,45

Szczegółowy opis wykonania zabiegów

Nr
zabiegu

Opis wykonania zabiegu technologicznego

39
45

46

Karczek przestębnować w odległości 0,5 cm od linii zszycia karczka z tyłem.
Plisy przestębnować wzdłuż krawędzi zszycia plis z przodami po wierzchniej stronie plis
w odległości 0,5 od linii zszycia plis z przodami
Plisy przestębnować w odległości 0,5 cm od krawędzi przodu.

Nr
zabiegu

Graficzny zapis zabiegów technologicznych

39

45
46

Stębnowanie karczka na linii przyszycia

Stębnowanie plisy wzdłuż krawędzi zszycia z przodami
Stębnowanie plis wzdłuż krawędzi przodów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

Kalkulacja kosztów związanych z wykonaniem wyrobu odzieżowego
W przemysłowym zakładzie odzieżowym koszty wytwarzania wyrobu odzieżowego wylicza
się na podstawie:

−

kosztów materiałów bezpośrednich,

−

kosztów robocizny bezpośredniej z narzutami na płace,

−

kosztów wydziałowych.

Dla potrzeb kalkulacyjnych materiały dzieli się na: bezpośrednie i pośrednie. Materiały
bezpośrednie są zawarte w wyrobie odzieżowym, a zużycie ich na jednostkę wyrobu
da się wyliczyć przy zastosowaniu metod normowania materiału odzieżowego podstawowego,
podszewki, guzików, nici.
Koszty materiałów bezpośrednich oblicza się według wzorów:

c

N

K

k

m

k

⋅

=

gdzie:

k

m

K

– koszt materiałów krojonych,

k

N – norma kalkulacyjna

c – cena zakupu jednego metra

c

n

K

d

⋅

=

gdzie:

d

K – koszt dodatków krawieckich niekrojonych,

n – ilość sztuk użytych w wyrobie,
c – cena zakupu (jednej sztuki)

d

m

mb

K

K

K

k

+

=

gdzie:

mb

K

– koszt materiałów bezpośrednich,

k

m

K

– koszt materiałów krojonych,

d

K – koszt dodatków krawieckich niekrojonych.

Koszt konfekcjonowania wynika z czasu konfekcjonowania ustalonego dla danego wzoru
odzieżowego, czyli techniczna norma pracy. Czas konfekcjonowania wyrobów odzieżowych
obejmuje wszystkie fazy procesu technologicznego tj.: krojenie, szycie, prasowanie,
wykończanie, pakowanie. Przedsiębiorstwa odzieżowe mają własne zakładowe katalogi norm
czasu wykonania poszczególnych elementów odzieży i wyrobów odzieżowych.
Koszt konfekcjonowania wylicza się na podstawie wzoru:

c

T

K

n

⋅

=

gdzie:

K – koszt konfekcjonowania [zł/szt.]

n

T – czas konfekcjonowania [min/szt.]

c – koszt jednej normominuty

[zł/min]

Koszt konfekcjonowania służy również do obliczania stawek płacowych za poszczególne
operacje organizacyjne.
Koszty wydziałowe wylicza się mnożąc koszty: materiałów bezpośrednich i konfekcjonowania
oraz procentowy wskaźnik kosztów wydziałowych (narzutu).
Na koszt wytwarzania wyrobu odzieżowego składa się koszt materiałów bezpośrednich, koszt
konfekcjonowania i koszty wydziałowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

Cena netto = koszty własne + zysk planowany
gdzie:
koszty własne = koszty wytwarzania + koszty ogólne + koszty sprzedaży (koszty wytwarzania
x procentowy wskaźnik narzutu).
gdzie:

Koszty własne = koszty wytwarzania + koszty ogólne (koszty wytwarzania pomnożone
przez procentowy wskaźnik narzutu) + koszty sprzedaży
Cena sprzedaży brutto =Cena netto + Podatek VAT

Wzór dokumentu „Wniosek cennikowy” zamieszczono w poradniku

Wniosek cennikowy nr ………………………..

od zlec. ………………………………………………….
asortyment ………………………………………………
WZÓR …………………………………………………..
WG……………………..FK…………………………….

Lp.

Cena

zakupu

Norma kalkulacyjna

Nazwa artykułu

% narzutu

Wartość

1. 1.

1. 2.

wkładka

1. 3.

dodatki niekrojone

1. 4.

opakowanie

1. 0.

Razem materiały bezpośrednie

2. 1.

Akord bezpośredni

2. 2.

Pozostałe

wynagrodz.

prac.

bezpośrednio

produkcyjnych (2.1.* % narzutu)

2. 3.

Razem pozycja 2.1. + 2.2.

2. 4.

Narzuty na płace (2.3. * % narzutu)

2. 0.

Robocizna bezpośrednia z narzutami (2.3. + 2.4.)

3. 0.

Koszty obróbki obcej

4. 0.

Koszty wydziałowe (2.0. * % narzutu)

5. 0.

Koszty wytwarzania (1.0.+2.0.+3.0.+4.0.)

6. 0.

Koszty ogólne (5.0. * % narzutu)

7. 1.

Marże i prowizje

7. 2.

Koszty licencji

7. 3.

Koszty obsługi handlowej

7. 4.

Koszty pozostałe

7. 0.

Koszty sprzedaży

8. 0.

Koszty własne (5.0.+6.0.+7.0.)

9. 0.

Zysk planowany

10. 0.

Cena netto I gat. (ewidencja) – 8.0.+9.0.

11. 0.

Podatek VAT (10.0. * % narzutu)

12. 0.

Cena sprzedaży I gat. brutto (10.0.+11.0.)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

Wspomaganie komputerowe w procesie przygotowania produkcji odzieży

W przemysłowych zakładach odzieżowych coraz częściej do opracowania dokumentacji

techniczno – technologicznej, dokumentacji normowania materiałów odzieżowych
i dokumentacji organizacyjno produkcyjnej są stosowane oprogramowania komputerowe.
Stosowanie programów komputerowych pozwala w krótkim czasie, z dużą dokładnością
na wykonanie dokumentów niezbędnych w procesie przygotowania produkcji i realizacji
procesu technologicznego odzieży.
Za pomocą programu komputerowego do konstrukcji szablonów przy pomocy digitalizacji,
wykonuje się szablony na podstawie siatki konstrukcyjnej lub modyfikacji i modelowania
posiadanych już w bazie danych komputera szablonów odzieżowych.
Przykład szablonu opracowanego z zastosowaniem programu komputerowego zamieszczono
na rysunku 9.

Rys. 9. Szablon przodu koszuli damskiej 164/96/104

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

Stopniowanie szablonów wykonuje się na wszystkie wielkości odzieży zawarte w danym

zamówieniu.

Stopniowanie szablonów z zastosowaniem programu komputerowego skraca czas

stopniowania szablonów do około 90% w porównaniu do metod ręcznych.

Przykład wystopniowanego szablonu przodu koszuli damskiej zamieszczono na

rysunku 10.

Rys. 10. Stopniowanie szablonu przodu bluzki damskiej

Wystopniowane szablony wyrobu odzieżowego mogą być wydrukowane na ploterze
w naturalnej wielkości na kartonie, a następnie wycięte za pomocą automatycznego urządzenia
krojczego cutter lub przekazane do tworzenia układów szablonów.

W projektowanych układach szablonów wyrobów odzieżowych za pomocą programu

komputerowego uwzględnia się wszystkie założenia technologiczne np. oszczędne zużycie
materiału odzieżowego, dostosowanie układu szablonów do wzoru materiału odzieżowego,
wykonywanie

różnych

układów

szablonów

jednokierunkowych,

dwukierunkowych,

pojedynczych, łączonych, symetrycznych, asymetrycznych. Podczas pracy operator posiada
pełną kontrolę nad prawidłowością układanych elementów wyrobów odzieżowych
oraz otrzymuje na bieżąco informacje o długości uzyskiwanego układu szablonów i wielkości
wskaźników wypadów wewnętrznych. Przykład układu szablonów koszuli damskiej
wykonanego przy zastosowaniu programu komputerowego zamieszczono na rysunku 11.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

58

Rys. 11. Układ szablonów koszuli damskiej

Wykonany układ szablonów może być wydrukowany na drukarce w skali 1:10 czyli w postaci
miniaturki układu szablonów lub na ploterze w naturalnej wielkości na podklejanym z jednej
strony papierze do wykorzystania w krojowni.

Układy szablonów mogą być kierowane do wykonywania elementów wyrobu

odzieżowego z materiału odzieżowego przez automatyczne urządzenie krojcze zwane cutter.
Opracowane szablony wyrobu odzieżowego, wystopniowane szablony i zaprojektowane
układy szablonów danego wyrobu odzieżowego są katalogowane w bazie danych komputera.

Programy komputerowe do opracowania dokumentacji technicznej wyrobu odzieżowego

pozwalają na wykonanie opisów materiałowych, konstrukcyjnych i technologicznych oraz
wytycznych dla celów organizacyjno-produkcyjnych w krojowni, szwalni, prasowalni
i wykończalni.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak klasyfikuje się czas dnia pracy pracowników bezpośrednio produkcyjnych?
2. Jakie znasz metody normowania pracy?
3. Jakie znasz metody obserwacji i pomiaru czasu pracy w przemysłowych zakładach

odzieżowych?

4. Jakie elementy składowe zawiera dokumentacja organizacyjno-produkcyjna?
5. Jakie

znasz

sposoby

opracowania

chronologicznego

zestawienia

zabiegów

technologicznych?

6. Jak oblicza się rytm pracy zespołu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

59

7. Jakie informacje są zawarte w dokumencie „Podział procesu technologicznego

i wyposażenie stanowisk pracy”?

8. Jakie dane są niezbędne do sporządzania wykresu równomiernego obciążenia stanowisk

pracy?

9. Jakie znasz zasady projektowania planu rozmieszczenia stanowisk pracy w sali

produkcyjnej?

10. Jakie informacje są zawarte w karcie operacji stanowiska pracy?
11. Jak sporządza się kalkulację kosztów związanych z wykonywaniem określonego wyrobu

odzieżowego?

12. Jaki znasz rodzaj prac wykonywanych na komputerze w dziale przygotowania produkcji

odzieży?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sklasyfikuj czas dnia pracy pracowników bezpośrednio produkcyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria klasyfikacji czasu pracy pracownika

w szwalni,

2) rozróżnić rodzaje prac wykonywanych w ciągu dnia pracy w szwalni,
3) zapisać przy rodzaju czas pracy krótką jej charakterystykę i nazwy wykonywanych

czynności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Oblicz czas wykonania t

w

zabiegu technologicznego wszycia kołnierza do podkroju bluzki

damskiej badanego metodą chronometrażu, jeżeli wartość średnich arytmetycznych wielkości
czasu wykonania badanych czynności wynoszą:

−

pobranie bluzki damskiej do wszycia kołnierza

min

08

,

0

1

=

śr

t

,

−

pobranie kołnierza

min

06

,

0

2

=

śr

t

,

−

podłożenie pod stopkę maszyny

min

08

,

0

3

=

śr

t

,

−

wszycie kołnierza

min

80

,

0

4

=

śr

t

,

−

wyjęcie bluzki spod stopki

min

60

,

0

5

=

śr

t

,

−

sprawdzenie prawidłowości wszycia kołnierza

min

02

,

0

6

=

śr

t

,

−

odłożenie bluzki damskiej

min

02

,

0

7

=

śr

t

.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

60

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad stosowania metody

chronometrażowej do ustalania czasu wykonania zabiegu technologicznego,

2) zapisać wzór,
3) wykonać obliczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Oblicz techniczną normę czasu TN wykonania operacji zszycia boków bluzki damskiej

w konkretnych warunkach techniczno-organizacyjnych mając dane: czas wykonania danej
operacji technologicznej t

w

= 2,2 min i czas uzupełniający, który wynosi t

u

= 0,2 min.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad obliczania

technicznej normy czasu wykonania operacji technologicznej,

2) odszukać wzór,
3) wykonać obliczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Scharakteryzuj zasady opracowania elementów składowych dokumentacji organizacyjno-

-produkcyjnej i określ ich przeznaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych opisy dokumentów dokumentacji organizacyjno-

-produkcyjnej,

2) rozróżnić poszczególne dokumenty dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej,
3) zapisać przy nazwie dokumentu krótką jego charakterystykę i określić jego przeznaczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

dokumentacja organizacyjno-produkcyjna bluzki damskiej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

61

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Wykonaj rysunek technologiczny spódnicy damskiej podstawowej z tkaniny wełnianej

i zaprojektuj przekroje szwów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zasady przedstawiania wyrobów odzieżowych

na rysunkach technologicznych,

2) rozróżnić rodzaje szwów w spódnicy damskiej,
3) wykonać rysunek technologiczny przodu i tyłu spódnicy damskiej,
4) zaprojektować przekroje szwów w spódnicy damskiej,
5) dokonać analizy jakości wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

2 arkusze papieru formatu A4,

−

przybory do kreślenia: ołówek, linijka, krzywiki, gumka,

−

model spódnicy damskiej,

−

normy szwów,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Na podstawie podziału procesu technologicznego bluzki damskiej na operacje

organizacyjne opracuj kartę operacji stanowiska pracy, a zadania produkcyjne przedstaw
w formie opisowej i graficznej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad opracowania karty

operacji stanowiska pracy,

2) wybrać trzy operacje organizacyjne z podziału procesu technologicznego na operacje

organizacyjne bluzki damskiej na podstawie dokumentu zamieszczonego w poradniku
dla ucznia,

3) przygotować tabelę „Karta operacji” według wzoru w poradniku dla ucznia,
4) wykonać ćwiczenie zgodnie z poleceniem,
5) dokonać oceny prawidłowości wykonania dokumentu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

3 arkusze papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

przybory do kreślenia: ołówek, linijka, krzywiki, gumka,

−

dokumentacja organizacyjno-produkcyjna bluzki damskiej,

−

dokumentacja techniczno-technologiczna bluzki damskiej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

62

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 7

Sporządź kalkulację kosztów związanych z wykonaniem spódnicy damskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiałach dydaktycznych zagadnienia dotyczące zasad ustalania norm

zużycia materiału odzieżowego i dodatków na spódnicę damską oraz zasad ustalania
technicznej normy czasu wykonania spódnicy damskiej,

2) ustalić normę zużycia tkaniny i dodatków krawieckich na spódnicę damską,
3) obliczyć wartość materiału odzieżowego podstawowego i dodatków krawieckich

na podstawie podanych cen,

4) ustalić według cennika cenę robocizny,
5) dokonać obliczenia kosztu konfekcjonowania,
6) zapisać wyniki obliczeń w arkuszu kalkulacji kosztów wykonania spódnicy damskiej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

cennik materiałów odzieżowych podstawowych i dodatków krawieckich, z których
ma być uszyta spódnica damska,

−

norma zużycia materiałów odzieżowych podstawowych i dodatków dla danej spódnicy
damskiej,

−

wzory dokumentów,

−

opracowana tabela

.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować czas dnia pracy pracowników bezpośrednio

produkcyjnych?





2) określić zasady normowania czasu pracy w przemyśle odzieżowym?





3) rozróżnić części składowe dokumentacji

organizacyjno-produkcyjnej?





4) określić zasady opracowania dokumentacji

organizacyjno-produkcyjnej?





5) odczytać zadania produkcyjne w karcie operacji stanowiska pracy?





6) posłużyć się dokumentacją organizacyjno-produkcyjną?





7) sporządzić kalkulację kosztów związanych z wykonaniem wyrobu

odzieżowego?





8) określić zasady stosowania programu komputerowego

wspomagającego proces przygotowania produkcji odzieży?





„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

63

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

–

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 15, 17, 20 są z poziomu podstawowego,

–

zadania 11, 13, 14, 16, 18, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Do każdego zadania są dołączone 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź zaznacz kółkiem, a następnie
ponownie zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudności, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Zbiór dokumentów, które określają konstrukcję i technologię wykonania wyrobów

odzieżowych to dokumentacja
a) normowania czasu pracy.
b) normowania norm zużycia materiałów.
c) techniczna.
d) przebiegu produkcji.

2. Zewnętrzny wygląd modelu odzieżowego na sylwetce z przodu i tyłu przedstawia rysunek

a) techniczny.
b) modelowy.
c) technologiczny.
d) instruktażowy.

3. Wymagania techniczne w dokumentacji techniczno-technologicznej zawierają między

innymi
a) aktualne normy i przepisy związane z procesem produkcyjnym, kontrolą jakości

i konserwacją wyrobu odzieżowego.

b) wymiary elementów konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego przeznaczonego

do produkcji przemysłowej.

c) sposób wykonania odzieży z podziałem na fazy technologiczne, ogniwa produkcyjne i

operacje organizacyjne.

d) istotne, charakterystyczne cechy modelu odzieżowego przygotowanego do produkcji

seryjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

64

4. Instrukcja o sposobie wykonania wyrobu odzieżowego z podziałem na fazy

technologiczne (krojenie, klejenie, szycie, prasowanie, wykończenie, pakowanie) znajduje
się w
a) zestawieniu elementów składowych szablonów odzieży.
b) opisie modelu wyrobu odzieżowego.
c) wymaganiach technicznych.
d) opisie obróbki technologicznej wyrobu odzieżowego.

5. Zestaw wymiarów wyrobu odzieżowego dla określonej liczby wielkości odzieży

jest zamieszczony w dokumentacji techniczno-technologicznej w tabeli
a) wymiarów ciała.
b) wymiarów szablonu odzieżowego.
c) wymiarów wyrobu odzieżowego.
d) wielkości odzieży.

6. Do nanoszenia pomocniczych linii i oznaczeń na wykrojach elementów wyrobów

odzieżowych w procesie przygotowania produkcji odzieży służą szablony

a) pomocnicze.
b) podstawowe.
c) przemysłowe.
d) wzorcowe.

7. Układy szablonów są podstawą do ustalania

a) teoretycznej normy zużycia materiału odzieżowego.
b) faktycznej normy zużycia materiału odzieżowego.
c) kalkulacyjnej normy zużycia materiału odzieżowego.
d) technicznej normy zużycia materiału odzieżowego.

8. Dwa komplety szablonów spodni damskich ze sztruksu należy ułożyć w układzie

szablonów
a) łączonym i dwukierunkowym.
b) łączonym i jednokierunkowym.
c) asymetrycznym i pojedynczym.
d) pojedynczym i jednokierunkowym.

9. Metodą chronometrażu ustala się na stanowisku pracy pracownika czasy

a) pracy głównej i przygotowawczo-zakończeniowy.
b) pracy głównej i pracy pomocniczej.
c) uzupełniający i pracy pomocniczej.
d) pracy głównej i uzupełniający.

10. Dokument „Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych” jest częścią

składową dokumentacji
a) konstrukcji wyrobu odzieżowego.
b) normowania materiału odzieżowego.
c) techniczno-technologicznej.
d) organizacyjno-produkcyjnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

65

11. Wielkość rytmu pracy zespołu produkcyjnego w szwalni zależy od

a) czasu wykonywania wszystkich zabiegów technologicznych wyrobu odzieżowego

i planowanej liczby osób w zespole.

b) czasu wykonywania zabiegu technologicznego i wyposażenia stanowiska pracy.
c) czasu wykonywania operacji organizacyjnej i planowanej liczby osób w zespole.
d) wyposażenia stanowisk pracy i podziału procesu produkcyjnego.

12. W dokumencie „Chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych” zawarte są

a) opis operacji organizacyjnych na stanowisku pracy.
b) wszystkie zabiegi technologiczne wyrobu i ich czasy wykonania.
c) czasy wykonania operacji organizacyjnej.
d) plany rozmieszczenia stanowisk pracy w sali produkcyjnej.

13. Zakres prac dla pracowników zespołu produkcyjnego w szwalni określony

jest w dokumencie
a) podziału procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy.
b) plan rozmieszczenia stanowisk pracy w sali produkcyjnej.
c) wykres równomiernego obciążenia stanowisk pracy.
d) chronologiczne zestawienie zabiegów technologicznych.

14. Dopuszczalne odchylenie od rytmu pracy zespołu produkcyjnego dla Rp = 3 min., którego

odchylenie wynosi ±10% jest
a) ± 0,7 min.
b) ± 0,5 min.
c) ± 0,3 min.
d) ± 0,1 min.

15. Karta operacji jest wycinkiem dokumentu dokumentacji organizacyjno-produkcyjnej

a) chronologicznego zestawienia zabiegów technologicznych.
b) podziału procesu technologicznego i wyposażenia stanowisk pracy.
c) równomiernego obciążenia stanowisk pracy.
d) planu rozmieszczenia stanowisk pracy.

16. Norma techniczna czasu pracy jest sumą czasów

a) normowanego i nienormowanego.
b) nienormowanego i uzupełniającego.
c) wykonania i nienormowanego.
d) wykonania i uzupełniającego.

17. Norma kalkulacyjna przeznaczona jest do wyliczenia

a) wypadów wewnętrznych.
b) ceny wyrobu odzieżowego.
c) strat z powodu kurczliwości.
d) strat materiałowych..

18. Koszt materiałów bezpośrednich przeznaczonych na bluzkę damską równa się sumie

a) koszt dodatków krawieckich i materiałów pośrednich.
b) koszt obróbki technologicznej i koszt materiałów odzieżowych.
c) koszt materiałów pośrednich i koszt materiałów odzieżowych.
d) koszt materiałów podstawowych krojonych i koszt dodatków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

66

19. Koszty wytwarzania spodni damskich, koszty ogólne oraz koszty sprzedaży i zysk

planowany stanowią cenę
a) netto spodni damskich.
b) materiału odzieżowego na spodnie damskie.
c) brutto spodni damskich.
d) materiałów bezpośrednich na spodnie damskie.

20. Model wzoru odzieży uszyty na wymiary reprezentanta danej grupy typologicznej

powstaje w dziale
a) przygotowania produkcji.
b) szwalni.
c) wzorcowni.
d) produkcyjnym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

67

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Opracowywanie dokumentacji procesu produkcyjnego odzieży

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

68

6. LITERATURA

1. Białczak B.: Maszyny i urządzenia w przemyśle odzieżowym. WSiP, Warszawa 1999
2. Czyżewski H.: Krawiectwo. WSiP, Warszawa 1996
3. Kazik R., Krawczyk J.: Technologia odzieży. WSiP, Warszawa 1998
4. Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
5. Samek P.: Krawiectwo – Technologia. WSiP, Warszawa 1999
6. Woźniczka B.: Technologia wytwarzania odzieży. Zeszyt ćwiczeń. SOP, Toruń 1998
7. Norma z zakresu odzieżownictwa