Wiele żyć Józefa-Joska Mützenmachera

Andrzej Friszke 2010-11-02, ostatnia aktualizacja 2010-11-02 13:30:59.0

Dziejami przedwojennych komunistów nikt się u nas nie zajmuje, podobnie jak działalno
policji politycznej, tzw. Defy. Książka Bogdana Gadomskiego dotyczy obu tych wątków j

Mützenmacher był bowiem komunistą, który doszedł do szczebla ścisłego kierownictwa działaj
Komunistycznej Partii Polski. Zarazem był agentem polskiej policji prowadzonym przez słynneg
naczelnika wydziału bezpieczeństwa w Departamencie Politycznym MSW. Nie tylko przekazyw
informacje o nielegalnej organizacji, ale także - jak wywodzi autor - był narzędziem gry wywiad
wprowadzić do partii zamieszanie, podejrzenia i przyczynić się do jej rozkładu. A może nawet w

Josek Mützenmacher urodził się w 1903 r. w Mławie. Od 1920 r. był komunistą, pod partyjnym
działał w Komunistycznym Związku Młodzieży, potem w "dorosłej" KPP, odbywał szkolenia w M
wielu działaczy partii. W 1926 r. wpadł na granicy z fałszywymi dokumentami, został rozpozna
agitator komunistyczny i skazany na sześć lat więzienia.

Wyszedł z niego w 1931 r., zaraz pojechał do Moskwy, by wkrótce powrócić do Polski jako kie
Techniki, a później członek trzyosobowego Sekretariatu Krajowego KC KPP. Jesienią 1932 r. w
radzieckiego Mińska na Zjazd KPP, gdzie wybrano go na zastępcę członka KC. Po pewnych p
r. przybył do Warszawy znów jako członek Sekretariatu Krajowego. Oznaczało to, że koordyno
wielu odcinkach konspiracyjnej aktywności. W sierpniu tego roku policja aresztowała około 700
rozbijając centralne kierownictwo i wiele ogniw terenowych. Tymczasem towarzysz Redyko prz
TASS przeznaczone na działalność partii 40 tys. zł, po czym wyjechał z Warszawy. 22 sierpnia
zmasakrowane zwłoki. W prasie komunistycznej ukazały się nekrologi, a jego samego określa
sprawy, w Moskwie odbyła się żałobna akademia.

Analizując różne materiały, autor dowodzi, że od czasu wyjścia z więzienia w 1931 r. Redyko p
z towarzyszami i centralą moskiewską podejrzenia, że prowokatorem polskiej policji w partii jes
czołowych działaczy. Chociaż Lampe także został aresztowany w sierpniu 1933 r., podejrzeń t
wkrótce okazało się, że polska policja zna pseudonim Redyki, którym posługiwał się tylko na zj
Mińsku. Oznaczało to, że agent "Defy" znajduje się w ścisłej czołówce partii. To odkrycie zbieg
obsesyjnych podejrzeń o penetrację zachodnich wywiadów w ZSRR, pośród których szczególn
polski.

Swoją opowieść Bogdan Gadomski oparł na ogromnej masie archiwaliów polskich i po części s
jednak, że najważniejsze dokumenty w tej i innych sprawach dotyczących przedwojennych kom
ZSRR niedostępne. Ślsedząc losy bohatera opowieści, czytelnik dowiaduje się wielu nieznany
polskiej "Defy", ale też o realiach działalności komunistów w Polsce, kontaktach z sowiecką am
partii, jej relacjach z Kominternem oraz z sowiecką policją polityczną. Te ostatnie organy intere
KPP, wpadkami, zastanawiały się nad ich przyczyną. Stąd możliwe było podsunięcie im fałszyw
podejrzeń.

Nieżyjącego "towarzysza Redykę" nie wiązano więc ani z przeciekiem informacji o używanym
pseudonimie, ani z opublikowaniem w 1934 r. książki Jana Alfreda Reguły "Historia Komunisty
świetle faktów i dokumentów". To demaskatorskie opracowanie opierało się na wewnętrznych
zawierało też wiele szczegółów znanych tylko osobie, która tkwiła w wewnętrznym kręgu wtaje

Oczywiście, publikacja ta musiała być skrupulatnie analizowana w Moskwie i przyczynić się do
kręgu kierowniczym KPP. I - jak sugeruje autor - w Moskwie „podziałała jak ładunek wybuchow
zapłonem. Coraz śmielej i pewniej mógł teraz Kawecki formułować myśl o »wykończeniu komu
komunistów sowieckich «”.

W 1933 r. przyspieszyło rozpracowywanie przez GPU wielu działaczy, nastąpiły aresztowania
ZSRR polskich komunistów, którzy mieli w życiorysach podejrzane epizody. Aresztowania i ze
aresztowań kolejnych. Obsesja podejrzeń i oskarżeń zataczała coraz szersze kręgi i objęła tys
mordowano lub zsyłano do łagrów. Ofiarą (śmiertelną) padł praktycznie cały kierowniczy aktyw

Page 1 of 1

Wiele żyć Józefa-Joska Mützenmachera

2010-11-03

http://wyborcza.pl/2029020,75515,8600397.html?sms_code=