Kultura jest czynnikiem ciągłości, tożsamości społeczeństwa i jego stabilności. Kultura, stabilizując
społeczeństwo w okresie gwałtownych zmian politycznych i gospodarczych, sama także się
zmienia. Zmiany w kulturze wymagają czasu, rozkładają się na pokolenia, ponieważ dokonują się
one w człowieku, w jego świadomości.

Pojęcia ‘animacja’, ‘animator’ są związane z charakterem współczesnego

społeczeństwa – masowego, anonimowego, wyalienowanego. Wg Żebrowskiego społeczeństwu
należy przywrócić życie, „dać duszę”, pobudzić je do aktywności w różnych dziedzinach.
Nieodzowni są specjaliści od komunikacji i ‘reanimacji’ społecznej. I takimi specjalistami są
animatorzy. Rozwój, rolę i miejsce animacji społeczno – kulturalnej oraz powstanie zawodu
animatora, wg Małgorzaty Kopczyńskiej „warunkują problemu ‘rozbitego społeczeństwa’, którego
cechą jest rozpad tradycyjnych form społecznych , kryzysy ekonomiczne, polityczne, moralne,
społeczne i kulturalne. Są to problemy społeczeństwa masowego: poczucie utraty bezpieczeństwa,
nieprzystosowania, dewiacja czy sformalizowanie.”

Ruch animacji społeczno-kulturalnej oraz społeczno-wychowawczej najszerzej rozwinął

się we Francji. Problematyka ta pojawiła się w latach 60 XX w. w opracowaniach naukowych i
publicystycznych francuskich, następnie belgijskich, a w latach 80 i 90 angielskich i niemieckich.
Zaczęły się także pojawiać pierwsze polskie publikacje z tego zakresu. W wielu krajach –
zwłaszcza Europy Zachodniej – odbyły się liczne konferencje i kongresy dotyczące animacji jako
nowej koncepcji upowszechniania kultury i edukacji przez kulturę. Aktualnie o animacji jako
fenomenie można mówić we Włoszech, gdzie akcentuje się ja w działalności politycznej, w szkole,
w Kościele, w sporcie czy kulturze.

„Animacja” (łac. animatio – ożywienie) oznacza pobudzenie społeczności lokalnych

(lub środowisk) w ich różnorodnych dziedzinach działalności. Animować to wnosić życie,
zachęcać, rozpalać, dodawać bodźca do podejmowania nowych inicjatyw, a więc ożywiać grupę,
dodawać sił i odwagi do działania, pośredniczyć i zachęcać do uczestnictwa w życiu społecznym,
udzielać wsparcia jakiejś osobie czy grupie w jej pracy nad sobą bądź nad rozwiązywaniem jakichś
zadań. Animatorem jest osoba, która dzięki swojemu zapałowi i ruchliwości ożywia towarzystwo,
zebranie, widowisko. Ma umiejętność ożywiania idei i wpajania ich innym. Jest tym, kto
spontanicznie lub z racji pełnionej funkcji ‘nadaje’ życie środowisku, przekazuje inicjatywę innym
osobom, rozbudza pożądanie wiedzy, wpływa na rozwój różnorodnych zainteresowań, ukazuje
nowe ideały i wzory życia, prowadzi z ludźmi dialog nad możliwościami rozwijania i zaspokajania
zainteresowań i potrzeb kulturalnych.

Głównym celem animacji jest zmiana postaw jednostek i stosunków interpersonalnych poprzez
bezpośrednie oddziaływanie. Oddziaływanie to dokonuje się w toku różnych czynności; wspomaga
je pedagogika, odwołując się do metod aktywnych. Animacja łączy trzy ściśle połączone ze sobą
procesy:

1. proces odkrywania – chodzi tu o stworzenie takich warunków, aby grupa i każda jednostka

ujawniła swoje problemy, wątpliwości, pragnienia; w animacji proces ten dokonuje się
poprzez styczność z dziełami i twórcami

2. proces tworzenia związków – to kontakty ludzi między sobą, jak również z dziełami i

twórcami; u podstaw tych związków leży wzajemne zrozumienie i porozumienie oraz
konflikt i negacja

3. proces twórczości (kreacji) – wyraża się dzięki sprzężeniu jednostek i grup z ich otoczeniem

poprzez ekspresję, inicjatywę, odpowiedzialność i działania twórcze

Procesy te są ze sobą połączone i charakteryzują najbardziej istotne cechy animacji: ich celem

jest, wg Mioduszewskiej, przede wszystkim inspirowanie twórczości w miejsce powtarzania i
wynalazczości zamiast imitacji.

Animacja pojawia się w szczególności w społeczeństwach demokratycznych, w których

ceni się spontaniczną aktywność jednostek i grup. Jest wyrazem rosnących swobód obywatelskich i

kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego. Chodzi tu o aktywność grup samoorganizujących
się ‘dla wzięcia losu we własne ręce’, o aktywność stowarzyszeń społecznych i środowisk
lokalnych. Anna Schindler podkreśla, że animacja jest wyrazem akcentowania wielości sposobów
uczestnictwa w kulturze, podkreślania różnorodności stylów życia, istnienia odrębnych tradycji
kulturowych, istnienie rozmaitych subkultur w ramach kultury dominującej. Animacja może
wspierać ideę ‘małych ojczyzn’.

Animacja jest ‘córką’ powszechnej edukacji w swoim poszukiwaniu możliwości

dostępu do kultury dla wszystkich: jest systemem, rezultatem sukcesywnych okresów i działań,
które łączą ruchy powszechnej edukacji.

Można ją także traktować jako proces, dzięki któremu dochodzi do aktywizacji

jednostek i grup, ale przede wszystkim odkrywania w sobie sił twórczych i wyzwalania zachowań
ekspresywnych. Jest procesem wspomagania dynamicznego wrastania jednostki i małych grup
społecznych w kulturę grupy lokalnej czy regionalnej. Animacja ma bardziej na uwadze grupę
społeczną niż jednostkę.

Zadania animatorów

Wg Leona Dyczewskiego, animator powinien:

1. rozwijać więzi osobowe, tworzyć różnorodne grupy, podejmować działania integracyjne w

środowisku lokalnym, budować i rozwijać więzi międzyludzkie, tworzyć zespoły
współdziałania

2. kształtować poczucie wartości i ważności, świadomości odrębności i umiłowania własnego

środowiska

3. uczyć lepszych sposobów wykonywania prac codziennych i rozbudzać chęci do prac

artystycznych – ugruntowanie twórczej i aktywnej postawy wobec życia przez konkretne
wskazówki

4. łączyć przeszłość z przyszłością – wydobywać z bogatego skarbca przeszłości idee, ludzi,

wydarzenia, przedmioty i wiązać je odpowiednio z aktualną problematyką

5. kształtować umiejętności korzystania z kultury ogólnej, a przede wszystkim z

nowoczesnych środków nowoczesnego komunikowania

6. rozwijać infrastrukturę społeczno-kulturalną

Ostatnio coraz częściej obok terminu ‘animator’ upowszechnia się pojęcie ‘lider’. Liderować to

stać na czele, prowadzić, kierować. Cieszy się sympatią w grupie, dominuje w niej, a grupa pracuje
na jego pozycję. Animator też przewodzi grupie i jest w niej główną osobą, lecz stosuje inne
techniki i metody oddziaływania. Nie dyryguje ludźmi, nie stara się być przywódcą, ale wyzwala
siły drzemiące w ludziach i w środowiskach, na które oddziałuje – stoi w środku grupy, integruje ją.
Animator nie przerodzi się w dyktatora czy w absolutnego władcę, co u lidera jest możliwe. Ważne
jest, aby animator kultury nie przekształcił się w lidera, a takie niebezpieczeństwo może mu
zagrażać.

PREKURSORZY ANIMACJI:

FLORIAN ZNANIECKI (filozof, socjolog- socjologia humanistyczna)

•

kulturalizm: socjologia powinna zajmować się kulturowymi wytworami nauki dzielimy na
humanistyczne i przyrodnicze

•

współczynnik humanistyczny: wartość dodana przez jednostkę w ogólnym dorobku
społeczności

•

zjawiska społeczne należy traktować jak rzeczy

•

czyny społeczne, stosunki społeczne, osobowość społeczna

•

człowiek jest istotą społeczna i kulturowa

•

interakcjonizm społeczny

•

badał od szczegółu do ogółu: od jednostki do uogólnionych faktów społecznych

•

interesował go obszar człowieka w kulturze

•

dal początek refleksji w wychowaniu

•

chciał poprawy w grupach społecznych poprzez takie wychowanie jednostki aby służyła ona
dobru grupy w której żyje

KAMIŃSKI ALEKSANDER (''KAMIL'') 1903-1978 (pedagog, wychowawca)

7.

stworzył on metodę zuchową i Szare Szeregi

8.

założył Organizację Małego Sabotażu (II Wojna Światowa)

9.

utworzył ruch sabotażowy, ruch zuchowy i określił ideał zucha, prawo zucha

10.

był pedagogiem społecznym

Kamiński a animacja:

•

animacja grup zadaniowych

•

różne metody pracy

•

twórca metod aktywizujących

•

zwracał uwagę na wartości (solidarność, współpracę, stawianie na aktywność)

KAZIMIERZ KORNIŁOWICZ (1892- 1939)

−

działacz społeczny, oświatowy, publicysta

−

studium pracy

−

współorganizator studium pracy dorosłych

−

wraz z H. Radlińską o pracy oświatowej i kulturowej

−

wysunął nową koncepcję wychowania którą nazwał: "pomoc w tworzeniu"- miała ona na celu
rozwijanie twórczych uzdolnień młodzieży

−

pomoc w tworzeniu- rozwijanie samorealizacji i wspieranie twórczej młodzieży

−

uważał, że dorobek kultury powinien być upowszechniony i wzbogacony przez działalność
twórczą

Korniłowicz a animacja:

•

postulat o aktywności każdego człowieka- każdy z nas jest twórczy, ma ją tworzyć, a nie
tylko odgrywać czy odtwarzać

•

jako pierwszy umieścił ludzi dorosłych w polu zainteresowania społeczno- kulturalnego

•

pierwszy andragog

•

rola samorealizacji i działalności twórczej

•

jednostka poprzez własną aktywność jest w stanie zmieniać swoją sytuację życiową

HELENA RADLIŃSKA (1879- 1954)

−

''Kto to był Mickiewicz'' (pod pseudonimem Helena Orsza)

−

rewolucja 1905 r., potem Syberia

−

twórczyni pedagogiki społecznej (bo wygłosiła o tym referat)
-teoria oświaty dorosłych

-teoria pracy społecznej

−

stworzyła ujęcie procesu wychowawczego- jako procesów integracyjnych obejmujących całe
życie człowieka, na które wpływ ma nie tylko jednostka, ale i społeczeństw(uczą się całe życie)

−

wychowanie przestaje być procesem w 100% zaplanowanym, ponieważ trudno przewidzieć na
co jednostka natrafi w życiu

−

jej pedagogika przekracza stosunki uczeń- nauczyciel

−

pedagogika celu- przeciwstawiająca się nakładaniu ograniczeń. Wychowywanie odbywa się
poprzez działanie, przeżywanie, organizowanie (a nie mówienie że powinno się tak czy inaczej)

−

obalenie tezy, że człowiek to mechaniczny twór środowiska

−

kategoria czyny

−

człowiek wielostronnie rozwinięty i psychicznie i fizycznie- ciągłe doskonalenie się,
świadomość społeczna

−

współczynnik budowania dobrego dzieła- jednostka ma wpływ na środowisko i odwrotnie

−

środowisko społeczne człowieka ma być przekształcane nie za pomocą sił zewnętrznych

Radlińska a animacja:

•

człowiek wychowany to człowiek wszechstronny i psychicznie i fizycznie

•

pedagogika czynu- działanie

•

rozwój nigdy nie jest zamknięty

•

ulepszanie świata

•

dobro społeczne, wartości

BOGDAN SUCHODOLSKI (1903- 1992)

−

filozof, pedagog, zainteresowania: socjologia i kulturalna

−

''wychowanie dla przyszłości'', ''kim jest człowiek'', ''wychowanie mimo wszystko''

−

zakładał ogniska wychowawcze

−

kojarzył wychowanie z życiem- jest dla każdego

−

wg niego ważna była umiejętność sterowania własnych życiem

−

wychowanie to kształtowanie człowieka uświadomionego, współczesnego

−

jednostka wartościowa to jednostka kojarząca interesy innych ze swoimi własnymi

Suchodolski a animacja:

•

wychowanie to proces dotyczący wszystkich

•

wych to proces mający na celu stworzenie człowieka myślącego, rozumiejącego,
działającego

•

starał się aby nie wygasła kultura – podziemia

•

praktyka nie tylko teoria