Żaneta Stelter

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie
z dzieckiem niepełnosprawnym

3Pe_UªYëcU[Of®[cUQWa

ZUQŁYUMú_UªZUQ\®MWMú

MXQ_`M^Mú_Uªf^[faYUQú

7L=ZNSPQZ`NL`W_

Wprowadzenie

9TP[P¯YZ^[]LbYZŁúUP^_eULbT^VTPXZbdXTL]ePXPOdNeYdXROdŠYL[ZO^_LbTP
eXTPYYdNSXPOdNeYdNSVWL^dqV`UP^T«UPU]ZOeLULWP_LVŠPXLbdXTL][^dNSZ
WZRTNeYdT^[Z¯PNeYd[]ePULbTLU§Nd^T«bXZŠWTbZŁNTLNSNZOeTPYYPRZQ`YVNUZ
YZbLYTLT[P¯YTPYTL]ZeXLT_dNS]ëW^[Z¯PNeYdNS?P]XTYdkYTP[P¯YZ^[]LbYZŁút
kYTP[P¯YZ^[]LbYdtYL^_L¯PeLRZŁNT¯dbYL^edXU«edV`^_Z^`YVZbZYTPOLbYZ
bd[TP]LU§N ]LNePU [PUZ]L_dbYP ZV]PŁWPYTL kTYbLWTOe_bZt kTYbLWTOLt ZO ¯LNTĮ
^VTPRZTYaLWTO`^NZZeYLNeLNe¯ZbTPVL^¯LMPRZNSZ]PRZMPe^TWYPRZ5P^eNePbWL
_LNS#_P]XTY`TYbLWTOL`ŠdbLYZbdXTPYYTPeZV]PŁWPYTLXT_d[`%kZ^ZMLeZO
NSdWPYTLXTZOYZ]XdtkZ^ZML_]bLWP[Z^eVZOZbLYLYLeO]ZbT`tNedkZ^ZML
`[ZŁWPOeZYLt2ZWTYZb^VL&-LWNP]eLV;L]LOZb^VL

4Y_`TNdUYTPbTPW``bLŠLTŠbTPNZ[]eP^§OeLZ`eYLYT`VZRZŁeLYTP[P¯YZ

^[]LbYPRZ?P[Z_ZNeYPT]Ze[Zb^ePNSYTZYPbdZM]LŠPYTLb[]LV_dNPZVLe`U§^T«
Ne«^_Z YTP[]LbOeTbP 5`Š ^LXZ [ZOPUŁNTP OZ eULbT^VL YTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT UP^_
eL^LOYTNedXŞ]ëO¯PXbTPW`YTP[Z]Ze`XTPĮM¯«OYdNSZ[TYTTTNZYLURZ]^ePv[Z
OPUXZbLYdNSYLTNS[ZO^_LbTPUP^eNePML]OeTPUM¯«OYdNSOPNdeUT9LUOZMT_YTPU
bTOLúNed]LNePU^¯dNSLú_Zb^QP]ePU«edVZbPU4_LVYTPV_ë]ed[]ëM`U§OZVZYd
bLú[ZOeTL¯`YLYTP[P¯YZ^[]LbYdNSTeO]ZbdNS7PNe[]ePNTPŠYTP[P¯YZ^[]Lb
YZŁúNSZúYLUNe«ŁNTPUMdbL^V`_VTPXbd[LOV`W`MNSZ]ZMdUP^_^_LYPX]LNePU

68

Żaneta Stelter

^_LMTWYdX`_]bLWZYdXYTPbdXLRLU§NdXTY_PY^dbYPRZWPNePYTLLbT«NYTPUP^_
NSZ]ZM§4YYTeVZWPTOeTPW§Z_ZNePYTPYLYTP[P¯YZ^[]LbYdNSTYZ]XLWYdNSNSZ
NTLŠ_]`OYZbdNeP][`U§NZT^_LYZbNeZeOPqYTZbLúNZUP^_YZ]X§bPO¯`RV_ë]PU
XZŠYLMdZNPYTúkYZ]XLWYZŁútNe¯ZbTPVLL_dX^LXdXUPU[]ePNTbTPĮ^_bZ

.ëŠ eL_PX eYLNe§ _LV YL[]LbO« ^¯ZbL kYTP[P¯YZ^[]LbYdt kVLWPVLt kYTP

bTOZXdtkR¯`NSdtNedk`[ZŁWPOeZYd`Xd^¯ZbZt*.e«^_ZbZONe`NT`^[Z¯PNe
YdXLWP_LVŠPbZONe`NT`Z^ëMV_ë]dNS_PZV]PŁWPYTLOZ_dNe§eYLNed_ZMdNTP
TYYdXYLePbY§_]eYTPNSNTLYdXW`MUPOdYTP_ZWP]ZbLYdX;]ZMWPXTYYZŁNTTUPU
^[Z¯PNeYPRZZOMTZ]`XLO¯`R§ST^_Z]T«5`Š;WL_ZY`^`Y§¯e<MĮ_`cM[ZP_ëbV_ë
]dNS`bLŠL¯eLZOXTPĮNëbe]LNUTTYYPRZZOXTPYYPRZU«edVL`ŠdbLYPRZbTNS
_bë]NeZŁNT eL >eNeP[^VL;`^_VZb^VL 4YYZŁú Ne«^_Z UP^_ ^dYZYTXPX
ZMNZŁNTLZONe`bLYTPeL]ëbYZN`OePUULVTb¯L^YPUTYYZŁNTMd¯ZTYLOLWUP^_
UPOYdXeYLU_]`OYTPU^edNSOZŁbTLONePĮPXZNUZYLWYdNST^[Z¯PNeYdNS5P^_ZYL
]P[]PePY_ZbLYL[]ePeb^ed^_VZNZeYLUO`UP^T«[ZeLZM^eL]PXkYZ]Xdt[ZeL
ZM^eL]PX_PRZNZeYLYPe]Ze`XTL¯P^bZU^VTPTZNedbT^_P8L]VZb^VT

8ZŠPXd [ZbTPOeTPú kUP^_PX VZMTP_§t kUP^_PX X«ŠNedeY§t kUP^_PX Z^ZM§

YTP[P¯YZ^[]LbY§t6LŠOLe_dNSZO[ZbTPOeTYL[d_LYTPZb¯L^Y§_ZŠ^LXZŁúUP^_
ZO[ZbTPOeT§e¯ZŠZY§XTYTX`XeObëNSbL]^_beYLNePYTZbdNSvMTZWZRTNeYPU
MZ bd]ëŠYTLXd ^T« ZV]PŁWZYdXT b¯LŁNTbZŁNTLXT MTZWZRTNeYdXT T ^[Z¯PNeYZ
V`W_`]ZbdXT MZ OZ[TP]Z b _dX VZY_PVŁNTP b¯LŁNTbZŁNT MTZWZRTNeYP YLMTP]L
U§eYLNePYTL;ZOZMYTPULVMdNTPVZMTP_§b^PY^TPMTZWZRTNeYdXYTP[]eP^§OeL
Z]ZWTVZMTP_d_LVQLV_MdNTLUPOYZ^_V§eOPQPV_LXTMTZWZRTNeYdXTYTP[]eP^§OeL
bVL_PRZ]dNeYd^[Z^ëMZYL^ePUZMNZŁNTTYYZŁNT/Z[TP]Z[ZULbTPYTP^T«bMTZ
R]LqT_ebYPRL_dbYPRZ^[]e«ŠPYTLeb]Z_YPRZ6ZŁNTPW^VLbV_ë]dXOZ
NSZOeTOZYLV¯LOLYTL^T«beXLNYTLYTLV]edŠZbLYTLNedYYTVëbMTZWZRTNeYdNS
[^dNSZWZRTNeYdNST^[Z¯PNeYdNSXZŠP`]`NSZXTú[]ZNP^[L_ZWZRTeLNUT]ZebZU`

@ŁbTLOZXTPYTPb¯L^YPUYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNTOZVZY`UP^T«b]PWLNUTePŁ]ZOZ

bT^VTPXZ^ëM[P¯YZ^[]LbYdNSV_ë]P_bZ]ed_¯Z?Z^[]LbTLŠPNPNSdZV]PŁWLU§
NPYTP[P¯YZ^[]LbYZŁú^_LU§^T«bTOZNeYPBTOZNeYZŁúNPNSYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT
[ZOV]PŁWL[TP]b^eZ[WLYZbZŁúYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNTb^[Z¯PNeYPU[P]NP[NUTeXTP
YTLU§NZNePVTbLYTL]PLVNUP^[Z^ZMdVZX`YTVZbLYTL^T«Nedb]P^eNTPRZ_ZbZŁú
OZbNSZOePYTLbTYOdbTO`LWYP]PWLNUP?ZbdX`^eL[P]NP[NU«^TPMTPULVZUPO
YZ^_VTkTYYPUt[ZbZO`UPZOV]dNTPb¯L^YPUYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT

5POYZ^_VLZV]PŁWLU§N^TPMTP[Z]ëbY`UP^T«ePŁbTL_PXLb^eNePRëWYZŁNTeTY

YdXTW`OŞXT/Z^_]ePRL[ZOZMTPĮ^_bLT]ëŠYTNP.e«ŁNTPUUPOYLVNSNP[ZOV]PŁWTú
b¯L^Y§TYOdbTO`LWYZŁúZO]«MYZŁúB^PY^TP[^dNSZ^[Z¯PNeYdXUP^__Z[ZNe`
NTPŠPUP^_^T«VTXŁL_LVŠPVTXXZŠP^T«Mdúb[]ed^e¯ZŁNT:^ZMdYTP[P¯YZ
^[]LbYP YTP XLU§ []ZMWPXëb e OZ^_]ePŠPYTPX ^bZUPU ZO]«MYZŁNT bZMPN Z_Z
NePYTL5P^__ZUPOYLV[ZNe`NTPZO]«MYZŁNTV_ë]PYTPRbL]LY_`UPbd[]LNZbLYTL

69

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

_ZŠ^LXZŁNTZ[L]_PUYL[ZNe`NT`b¯L^YPUbL]_ZŁNTTŁbTLOZXZŁNTb¯L^YdNSVZX
[P_PYNUT B []ed[LOV` YTP[P¯YZ^[]LbYdNS ZO]«MYd eYLNed kTYYdt NZ e VZWPT
Ne«^_ZZeYLNeLRZ]^ed

;ZNe`NTL ZO]«MYZŁNT YTP YLWPŠd UPOYLV `_ZŠ^LXTLú e [ZNe`NTPX TYYZŁNT

B[TP]b^edX[]ed[LOV`XLXde]PR`¯dYLXdŁWTYTP[Zb_L]eLWYZŁúUPOYZ^_VT
bO]`RTXQLV_ŠP]ëŠYT^T«ZOTYYdNS:TWPeRLOeLXd^T«e_dXŠP[ZNe`NTP
ZO]«MYZŁNTUP^_PWPXPY_PXVZYTPNeYdXOZ`V^e_L¯_ZbLYTL[ZNe`NTL_ZŠ^LXZŁNT
_Z[ZNe`NTPTYYZŁNTM«O§NP[ZO^_Lb§[Z]ëbYLĮ^[Z¯PNeYdNSXZŠPYTPVZ]ed^_
YTPb[¯dY§úYL_ZŠ^LXZŁúUPOYZ^_VT;]edNedXkTYYZŁútOLYPUZ^ZMdXZŠPMdú
ObZULVTPRZ ]ZOeLU`% UPOYZ^_VL MdbL [Z^_]ePRLYL []ePe Z_ZNePYTP ULVZ kTYYLt
TNe`UP^T«b[PbTPY^[Z^ëMYLeYLNeZYL&eO]`RTPU^_]ZYd^LXLXZŠPZONe`bLú
kTYYZŁút [Z]ëbY`U§N ^T« e TYYdXT bZVë¯ ^TPMTP eZM 5L]dXZbTNe >e`^_]ZbL
$#&5L]dXZbTNe$#

.e«^_Z b ^d_`LNUT MPe[ZŁ]POYTPRZ VZY_LV_` e Z^ZM§ YTP[P¯YZ^[]LbY§ ZO

b]LNLXdbe]ZV`OLUPXdŠPYTN^eNePRëWYPRZbUPUbdRW§OeTPeLNSZbLYT`YTP
eb]LNLYL^ePU`bLRT-dbLT_LVŠP[]ePNTbYTP[]edRW§OLXd^T«YL_L]NedbTP_PU
TYYZŁNTMd^edMVZT[ZbTP]eNSZbYTPbd]ZMTú^ZMTP`[]Z^eNeZYdZM]LeZYTPU4X
XYTPU^eLYL^eLbTPOeLZYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNTTXXYTPU^ePOZŁbTLONePYTPbVZY
_LV_LNSeYTP[P¯YZ^[]LbYdXT_dXbT«V^edOd^_LY^TbT«NPU^_P]PZ_d[ZbdNSZ[T
YTTBL]_ZbT«N[]eP¯LXLú^_P]PZ_d[MPebL]_ZŁNTZbPRZZOXTPĮNLT eL^_LYZbTú
^T« Ned Z^ZML YTP[P¯YZ^[]LbYL _LV ML]OeZ ]ëŠYT ^T« ZO Z^ZMd [P¯YZ^[]LbYPU
LUPŠPWT_LV_ZNZYLWPŠde]ZMTúLMd_P]ëŠYTNPYTP[]ZbLOeT¯dOZ[T«_YZbLYTL
_dNSV_ë]ed^§TYYTZOYL^Lb]«Ne[]ePNTbYTPv`]`NSLXTL¯dOeTL¯LYTLbdebLWL
U§NP^[Z¯PNeY§LVNP[_LNU«e]Ze`XTPYTPTb¯LŁNTb§[ZXZN

Osoba niepełnosprawna i jej przestrzeń życiowa

:]ZebZU`Z^ëMYTP[P¯YZ^[]LbYdNSV^e_L¯NTPTNS[]eP^_]ePYTŠdNTZbPUOPNdO`U§
eL^LOYTNeZ_P^LXP[]LbTO¯ZbZŁNTTXPNSLYTeXdV_ë]PZOYZ^e§^T«OZ[Z[`WLNUT
Z^ëM[P¯YZ^[]LbYdNS;]edUX`U§NŠP[ZULbTPYTP^T«Od^Q`YVNUTb[¯dbLbZV]PŁWZ
Yd^[Z^ëMeL]ëbYZYLUPOYZ^_V«ULVTUPUŁ]ZOZbT^VZvXZŠPXdXëbTúZ[PbYdNS
NSL]LV_P]d^_dNeYdNSNPNSLNS[]eP^_]ePYTŠdNTZbPUZ^ZMdeYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT§

: T^_ZNTP []eP^_]ePYT ŠdNTZbPU UPOYZ^_VT ^_LYZbT§ UPU TY_P]LVNUP e Z_ZNeP

YTPX 5POYZ^_VL ^_LYZbT MZbTPX TY_PR]LWY§ Ne«Łú PVZ^d^_PX` UP^_ ZOMTZ]N§
UPRZZOOeTL¯dbLĮLWP_LVŠPb[¯dbLYLTNSV^e_L¯_E[P]^[PV_dbd[^dNSZWZRTT
PVZWZRTNeYPU[]edUX`UPXdeL¯ZŠPYTPŠPŁ]ZOZbT^VZUPOYZ^_VT_Z^d^_PXe¯ZŠZ
Ydeb^[ë¯OeTL¯LU§NdNSeP^ZM§^`M^d^_PXëbV_ë]Pb[¯dbLU§YL^TPMTPb^[Z
^ëMOb`VTP]`YVZbd-]ZYQPYM]PYYP]$"$>[ZŁ]ëO]ëŠYdNSŁ]ZOZbT^V^d^_P

70

Żaneta Stelter

XëbbV_ë]dNSQ`YVNUZY`UPNe¯ZbTPV^eNePRëWYPRZeYLNePYTLYLMTP]L]ZOeTYL
5P^_[ZO^_LbZbdX?d^eVZbL$$ebLYdX_LVŠP[]dXL]YdX-]ZYQPYM]PY
YP]$"$VZY_PV^_PX]ZebZUZbdXV_ë]db^[ZXLRL[]ZNP^d]ZebZUZbP^bdNS
Ne¯ZYVëb b MPe[ZŁ]POYTNS T O¯`RZ_]bL¯dNS TY_P]LVNULNS Z[L]_dNS YL MWT^VTPU
bT«eTPXZNUZYLWYPU

4Y_P]LVNdUYdT^d^_PXZbdXZOPWQ`YVNUZYZbLYTL]ZOeTYd[ZebLWLYL`VLeL

YTPe¯ZŠZYPU^d_`LNUT]ZOeTYeZ^ZM§YTP[P¯YZ^[]LbY§?bL]OZb^VT$$$%-`]VP
8ZY_RZXP]d k=ZOeTYL UP^_ XL¯§ T UPOYZNePŁYTP [TP]bZ_Y§ R]`[§ ^[Z
¯PNeY§Z^bZT^_PUZ]RLYTeLNUTTZV]PŁWZYdX`V¯LOeTP]ëWXT«Oed[Z^eNePRëWYdXT
Ne¯ZYVLXTebT§eLY§beLUPXY§ZO[ZbTPOeTLWYZŁNT§XZ]LWY§ŁbTLOZX§b¯L^YPU
ZO]«MYZŁNTXLU§N§^bP_]LOdNUPT[]edebdNeLUPYTLeP^[ZWZY§XT¯ZŁNT§TLVNP[_`
U§N§^T«YLbeLUPXt=PXMZb^VT$"B_LV]Ze`XTLYPU]ZOeTYTPQ`YVNUZY`U§
T]ZebTULU§^T«eL]ëbYZZ^ZMd[P¯YZ^[]LbYPULVTZ^ZMdYTP[P¯YZ^[]LbYP

B_]LVNTP]ZebZU`]ZOeTYLX`^T^T«[]ed^_Z^ZbLúOZbdOL]ePĮV_ë]P^§_d

[ZbP OWL ]ZebZU` Y[ YL]ZOeTYd W`M ZOPUŁNTP V_ë]PRZŁ e UPU Ne¯ZYVëb =LOd
VLWYLeXTLYLZeYLNeLXZOdqVLNU«ZRëWYdNSeL^LOVTP]`U§NdNS^d^_PXPXZ]Le
eL^LO ZV]PŁWLU§NdNS b^[ë¯T^_YTPYTP [Z^eNePRëWYdNS PWPXPY_ëb =ZOeTYL [Z
bTYYLMdúeOZWYLOZeXTLYTbd_bL]eLYTLYZbdNSbeZ]ëbTY_P]LVNUTYTP_]ed
XLU§N^T«^e_dbYZ_PRZNZZMZbT§edbL¯ZOZ_§OOP-L]ML]Z$$"EOL]eL^T«
UPOYLVŠPbdOL]ePYTLeV_ë]dXTX`^TVZYQ]ZY_ZbLú^T«]ZOeTYL[]ePV]LNeLU§
UPUXZŠWTbZŁNTLOL[_LNdUYP2Od^_]P^UP^_eMd_^TWYdOZNSZOeTOZ[]ePNT§ŠPYTL
XPNSLYTeXëbLOL[_LNdUYdNST[ZULbTLU§^T«ZMULbdV_ë]PXZR§Mdú[]eP^LOYTP
YL^TWZYdXT XPNSLYTeXLXT `ŠdbLYdXT bNePŁYTPU OZ `_]edXLYTL ]ëbYZbLRT
b^d^_PXTP6Z¯MTV$$"

-OP-L]ML]Z$$"^ XëbTZNe_P]PNSŞ]ëO¯LNS^_]P^`OZŁbTLONeLYPRZ

[]ePe]ZOeTY«%
¹ ]ZOe§Nd^T«VZY_LV_UPOYPRZNe¯ZYVLeb[¯dbLXT[ZNSZOe§NdXT^[ZeL]ZOeTYd
¹ eXTLYLP_L[`ŠdNTL]ZOeTYd
¹ [ZeL]ZOeTYYPŞ]ëO¯Z^_]P^`OeTL¯LU§NPYL]ZOeTY«
¹ YL[T«NTPZRYT^V`U§NP^T«bZVë¯[]ZMWPXëb^eNePRëWYTPOZ_VWTbdNS

?PY Z^_L_YT _d[ ^d_`LNUT ^_]P^ZbdNS XZŠP OZ_dNedú ]ZOeTY V_ë]P Q`YVNUZY`U§
bVZY_PVŁNTPYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNTUPOYPRZeNe¯ZYVëb^d^_PX`2OdUPOYLeZ^ëM
b]ZOeTYTPUP^_YTP[P¯YZ^[]LbYLb_POd]ZOeTYLX`^TYTP_dWVZ^_LbTúNeZ¯L^d_`
LNUTWPNe_LVŠP`XTPú^T«[]ed^_Z^ZbLúOZeXTPYTLU§NPU^T«]ePNedbT^_ZŁNT

:^ZML YTP[P¯YZ^[]LbYL []edNedYTL ^T« OZ _PRZ ŠP NL¯L ]ZOeTYL V_ë]L UP^_

OdYLXTNeYdX `V¯LOPX eL^[ZVLULU§NdX [Z_]ePMd TYOdbTO`LWYP UPU Ne¯ZYVëb
Z]Le[ZŁ]POYTNe§NdX[ZXT«OedUPOYZ^_V§L^[Z¯PNePĮ^_bPX^_LUP^T«[ZŁ]POYTZ
YTP[P¯YZ^[]LbYLTYYLZMNLB[Zb^ePNSYPU[P]NP[NUT]ZOeTYLeZ^ZM§YTP[P¯

71

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

YZ^[]LbY§ _Z ]ZOeTYL YTP^eNe«ŁWTbL >eL_LYTV ?Z [ZbZO`UP ŠP ZOMTë]
^[Z¯PNeYd _dNS ]ZOeTY UP^_ [ZOZMYd ULV b []ed[LOV` ZOMTZ]` ^LXdNS YTP[P¯
YZ^[]LbYdNS/ZXTY`UPb]ZRZŁúZMZU«_YZŁúW«VNedWT_ZŁú9L_ZXTL^_]ZOeTYL
Z^ZMdYTP[P¯YZ^[]LbYPUUP^_kYTP_dWVZ[ZO^_LbZb§LWPYTPXLWUPOdY§TY^_d_`NU§
b^[TP]LU§N§VZY^PVbPY_YTPZ^ZMdYTP[P¯YZ^[]LbYPTeL[PbYTLU§N§TNSQ`YVNUZ
YZbLYTPt:^_]Zb^VL^$;ZYLO_ZYLWPŠd[LXT«_LúŠPb¯LŁNTbP]PWLNUP
eZ^ZMLXTMWT^VTXTeL[PbYTLU§Z^ZMZXYTP[P¯YZ^[]LbYdX^_LMTWTeLNU«PXZNUZ
YLWY§B^[L]NTPeP^_]ZYd]ZOeTYdk`XZŠWTbTL[ZVZYLYTPV]ded^ëbbdbZ¯LYdNS
YTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT§ 5PU [ZXZN T Z[TPVL `¯L_bTL ]LOePYTP ^ZMTP e []ZMWPXLXT
ZR]LYTNeZYPU^LXZOeTPWYZŁNTt-¯P^edĮ^VL^"

-WT^VTPTY_P]LVNUP]ZOeTYYPV^e_L¯_`U§[Zed_dbYdVWTXL_PXZNUZYLWYd^_bL

]eLU§^TWY§bT«ŞXT«Oedb^[ë¯XL¯ŠZYVLXTZ]LeXT«Oed]ZOeTNLXTLOeTPúXT
NZ^[]edUL[]LbTO¯ZbPX`]ZebZUZbTUPOYZ^_VTB]ZOeTYTPOeTL¯LU§]ëŠYP_d[d
TY_P]LVNUT%
¹ XL¯ŠPĮ^VTP
¹ ]ZOeTNTPW^VTP
¹ M]L_P]^VTP
¹ VZY_LV_deP^_L]^edX[ZVZWPYTPXY[OeTPNTeOeTLOVLXT-]L`Y2L¯VZb

^VL$$

/WL[Z_]ePMYTYTPU^ePU[]LNd^[]ëM`UPXd^[ZU]ePúYL]PWLNUP]ZOeTNTPW^VTPM]L_P]
^VTPTXL¯ŠPĮ^VTPbVZY_PVŁNTPZ^ZMdYTP[P¯YZ^[]LbYPUT[]ZMWPX`TYYZŁNT

Inne rodzicielstwo – macierzyństwo i ojcostwo wobec
dziecka niepełnosprawnego

=ZOeTYLULVZYL_`]LWYPŁ]ZOZbT^VZŠdNTLOeTPNVLbT^_Z_Yd^[Z^ëMbL]`YV`
UP UPRZ ]ZebëU B []ed[LOV` ]ZOeTYd [Z^TLOLU§NPU OeTPNVZ YTP[P¯YZ^[]LbYP
Q`YVNUP]ZOeTYd^§YLUNe«ŁNTPUeLV¯ëNZYPLe]PLWTeZbLYTP_]`OYTPU^edNSb_dX
[]ed[LOV`]ëWbdXLRL^eNePRëWYPRZYLV¯LO`[]LNdTYTP^TPO`ŠPZMNT§ŠPYTP[^d
NSTNeYP /eTPNVZ e ZR]LYTNeZY§ ^[]LbYZŁNT§ eb¯L^eNeL TY_PWPV_`LWY§ _Z ^eZV
OWL]ZOeTNëbNZŁNePRZYTP]Ze`XTPU§NePRZYTPZNePVTbLWT

;]ed^e¯dZUNTPNT[]ed^e¯LXL_VL[]ePeOeTPbT«úXTP^T«NdZ^bLULU§^T«eP^bZTX

OeTPNVTPXM`O`U§ST^_Z]T«UPRZŠdNTL`[ZO^_LbV_ë]PUWPŠd]ZebëUTbdYTVLU§NP
eYTPRZeXTLYd?]`OYZŁNTebT§eLYPe_dXQLV_PXbT«V^eZŁú]ZOeTY[ZVZY`UP[Z
XdŁWYTP4YLRWPZVLe`UP^T«ŠPOeTPNVZM«OeTP^¯LMPM«OeTPRZ]ePU^T«]ZebTUL¯Z
M«OeTPYTP[P¯YZ^[]LbYP[]ePeNL¯PŠdNTP;]ed^e¯ZŁúv_LMWTŠ^eLT_LOLW^eLvUP^_

72

Żaneta Stelter

UPOY§bTPWV§YTPbTLOZX§BTLOZXZŁúZYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNTOeTPNVLbdbZ¯`UP
`]ZOeTNëb`Ne`NTL_LV]LOdVLWYPŠPXZŠPXdXëbTúZV]ded^TP[^dNSTNeYdX
8]`RLW^VL $## 6]ded^ _PY UP^_ TYOdbTO`LWYdX YTP[Zb_L]eLWYdX LV_PX
[]ePŠdbLYTLT^[Z^ZM`]LOePYTL^ZMTPeVL_L^_]ZQ§V_ë]§UP^_`]ZOePYTP^T«OeTPN
VL`[ZŁWPOeZYPRZ`Xd^¯ZbZ

B VLŠOPU ]ZOeTYTP XZR§ eOL]edú ^T« ^d_`LNUP ^_]P^`U§NP 8ZŠPXd XëbTú

Z^_]P^LNSXL¯ŠPĮ^VTNSbdYTVLU§NdNSeM]LV`eRZOYZŁNTTSL]XZYTTbPb^[믊d
NT`XL¯ŠZYVëbNed_PŠZ^_]P^TP]ZOeTNTPW^VTXV_ë]dbT§ŠP^T«YLU[TP]beQLV_PX
`]ZOePYTLOeTPNVLL[Z_PXeNL¯dX[]ZNP^PXUPRZ]ZebZU`TbdNSZbLYTL5POYLV
]ePNedbT^_ZŁúebT§eLYLebdNSZbLYTPXOeTPNVLe[ZbLŠY§Od^Q`YVNU§]ZebZ
UZb§V]dUPb^ZMTPbTPWP^[PNdqNeYdNST_]`OYdNSOZ[]ePbTOePYTLXZXPY_ëb
?Z [ZbZO`UP ŠP b []ed[LOV` ]ZOeTNëb OeTPNVL YTP[P¯YZ^[]LbYPRZ XZŠPXd
XëbTúZTYYdX]ZOeTNTPW^_bTP=ZOeTNTPW^_bTPbV_ë]dXeLWPŠYZŁúOeTPNVLZO
Z^ëMOZ]Z^¯dNSUP^_eYLNeYL]ZOeTNTPW^_bTPZ[L]_dXYLYTP[ZVZU`OZ_dNe§NdX
[]ed^e¯ZŁNTOeTPNVL]ZOeTNTPW^_bTPYL]LŠZYdXYLZM^P]bZbLYTPZO]e`NPYTL^[Z
¯PNeYPRZ^bPRZOeTPNVL

BŁ]ëO^_]P^Z]ëbbd^_«[`U§NdNSb]ZOeTYLNSeOeTPNVTPXYTP[P¯YZ^[]LbYdX

XZŠPXdbd]ëŠYTú%
¹ ^_]P^Z]dqYLY^ZbPv^[ZbZOZbLYPXTYbdOL_VLXTYL]PSLMTWT_LNU«Z]Le]P

edRYLNU§e[]LNdUPOYPRZe]ZOeTNëb

¹ bdXLRLYTLNZOeTPYYPvM«O§NPbdYTVTPX[]ePNT§ŠPYTLTbdNeP][LYTLe[ZbZ

O`Z[TPVTYLOOeTPNVTPX

¹ bdXLRLYTL^[Z¯PNeYPvYTP[P¯YZ^[]LbYZŁúOeTPNVLZR]LYTNeLQ`YVNUZYZbL

YTP^[Z¯PNeYP]ZOeTNëbL_LVŠPeLM`]eLQ`YVNUP]ZOeTNTPW^VTPb^_Z^`YV`OZ
OeTPNTeO]ZbdNS

¹ bdXLRLYTL[^dNSZWZRTNeYPvVZYTPNeYZŁú[Z]LOePYTL^ZMTPeP^_]L_§YLOeTPT

XZŠWTbZŁNTXL]ePĮ>Vë]NedĮ^VL"

5 6LXTĮ^VL=PdXLY $$ Z[T^`U§N ^d_`LNU« ]ZOeTNëb OeTPNT L`_d^_dNeYdNS
[Z^¯`R`UP ^T« _P]XTYPX k]ZOeTNP eLR`MTPYT b ]ePNedbT^_ZŁNTt :[T^LYP []ePe
YT§ZM^eL]deLR`MTPYTLXZR«Mdú`OeTL¯PXb^ed^_VTNS]ZOeTNëbeXLRLU§NdNS^T«
eYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT§OeTPNVL%
¹ eLR`MTPYTPb[]eP^_]ePYTOZ_dNedZR]LYTNeZYPUTWZŁNTXTPU^NbULVTNS]ZOeTNP

XZR§^bZMZOYTP[]ePMdbLúeP^bZTXOeTPNVTPX4XOeTPNVZML]OeTPUYTP[P¯
YZ^[]LbYP_dXML]OeTPUZR]LYTNeZYL[]eP^_]ePĮ&

¹ eLR`MTPYTPbNeL^TPbdYTVLe]PLWTeLNUTeLOLĮ_`T_P]Le-L]OeZ]eLOVZMZ

bTPX]ZOeTNPb]LNLU§OZ[]eP^e¯ZŁNTM§OŞbdMTPRLU§b[]ed^e¯ZŁúePbeRW«O`
YLMëWTYTP[ZVëUULVT_ZbL]ed^ed_dXXdŁWZX&

73

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

¹ Ne«^_dXOZŁbTLONePYTPXUP^__LVŠPeLR`MTPYTPbŁ]ëOTYYdNSOZ_dNe§NP^[P

NdqNeYdNS]PWLNUT%]ZOeTNPvOeTPNVZYTP[P¯YZ^[]LbYP]ZOeTNPvTYYTNe¯ZYVZ
bTP]ZOeTYdNed]ZOeTNPvOLW^ePZ_ZNePYTP^[Z¯PNeYP%
v eLR`MTPYTP b ]PWLNUT e OeTPNVTPX YTP[P¯YZ^[]LbYdX XZŠP Mdú UPOYdX

eML]OeTPUOZUX`U§NdNS[]ePŠdú5PŠPWTOeTPNVZUP^_Y[R¯«MZVZYTP^[]Lb
YP TY_PWPV_`LWYTP _Z ]ZOeTNP XZR§ []LbTP YTROd YTP OZŁbTLONedú UPRZ
`ŁXTPNS`L[]ZML_dYL_ZXTL^_Ne«^_ZOZŁbTLONeLU§NL¯PRZ^eP]PR`YTPe]Z
e`XTL¯dNSeLNSZbLĮ-]LV^[]e«ŠPYTLeb]Z_YPRZb]PWLNUT]ZOeTNvOeTPN
VZ YTPXZŠYZŁú YLbT§eLYTL OTLWZR` PXZNUZYLWYPRZ XZŠP []ZbLOeTú OZ
R¯«MZVTPU Q]`^_]LNUT T YTPb¯LŁNTbdNS [Z^_Lb ]ZOeTNTPW^VTNS 6LeLYZb^VT
& 6Ze`M^VL & 6ZŁNTPWLV $$! =ZOeTNTPW^_bZ bZMPN OeTPNVL
YTP[P¯YZ^[]LbYPRZ Ne«^_Z NSL]LV_P]de`UP ^T« YLOZ[TPV`ĮNeZŁNT§ b^V`
_PVNePRZXZŠPOZNSZOeTúOZZR]LYTNeLYTL^LXZOeTPWYZŁNTOeTPNVLTYTP
VZ]ed^_YdNS]PWLNUTbeLUPXYdNSEOL]eL^T«_LVŠPŠP]ZOeTNP[ZNS¯ZYT«NT
]PSLMTWT_LNU§ OeTPNVL T bLWV§ Z UPRZ `^[]LbYTPYTP YTP [Z_]Lq§ YLbT§eLú
eYTXb¯LŁNTbPRZVZY_LV_`PXZNUZYLWYPRZB]Pe`W_LNTPOeTPNVZZMbTYTL
TNSZ^bZUPVLWPN_bZUP^_[P¯YP[]P_PY^UTŠLWëbT]Z^eNePĮ:M`NSZb^VL
$$$&?ZXVTPbTNe$" &;TWPNVL

v eLR`MTPYTPb]PWLNULNS]ZOeTYYdNS_Z[]ePOPb^ed^_VTXVZYrTV_d[ZXT«

Oed ]ZOeTNLXT []ZbLOe§NP OZ ZOOLWPYTL ^T« [^dNSTNeYPRZ T qedNeYPRZ
L _LVŠP []ZMWPXd bdYTVLU§NP e eL^[ZVZUPYTL [Z_]ePM TYYdNS eO]ZbdNS
OeTPNTEYLNePYTPOWL_PRZ_d[`eLR`MTPYTLXL_LVŠP[Z^_LbLTYYdNSV]Pb
YdNSv^eNePRëWYTPOeTLOVëbOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZ

v eLR`MTPYTPb]PWLNULNSeZMNdXT_Z[]ZMWPX[]eP^_]ePYT^[Z¯PNeYPUbV_ë

]PU Q`YVNUZY`U§ ]ZOeTNP =ZOeTNP Ne`U§ ^T« Z[`^eNePYT []ePe eYLUZXdNS
T ZO]e`NPYT []ePe Z_ZNePYTP ^[Z¯PNeYP BTPWP ]ZOeTY bdNSZb`U§NdNS
OeTPNVZYTP[P¯YZ^[]LbYPOZŁbTLONeLYL^ZMTPeULbT^VLSZXZQZMTT6ZbL
WTV>[Z¯PNePĮ^_bZ`YTVLVZY_LV_ëbeZ^ZMLXTYTP[P¯YZ^[]LbYdXT
TTNS]ZOeTYLXTZMLbTLU§N^T«TNSZOXTPYYZŁNTTOeTbYdNSeLNSZbLĮ?Z
[ZbZO`UPPXZNUZYLWYPZOOLWPYTP^T«ZOW`OeT[ZNe`NTPV]edbOdZ^LXZ_
YTPYTPTZMNZŁú

¹ eLR`MTPYTPb^ZMTPbdYTVLeVZYTPNeYZŁNTZR]LYTNePYTLNeL^LXT]PedRYLNUT

eb¯L^YdNSXL]ePĮ[WLYëb[Z_]ePM[^dNSTNeYdNS=ZOeTNPYL_dXP_L[TPOZ
ŁbTLONeLU§eL]ëbYZZR]LYTNePYTLb¯L^YPULV_dbYZŁNTULVTbdNeP][LYTLeL^Z
MëbNZbPQPVNTPVZĮNZbdXXZŠPeLM`]edú[ZNe`NTP_ZŠ^LXZŁNTT[ZNe`NTP
VZY_dY`LNUT^TPMTP

;ZO^`XZb`U§NXZŠPXd[ZbTPOeTPúŠPMdNTP]ZOeTNPXOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]Lb
YPRZUP^_bTPWVTXbdebLYTPX=ZOeTNPNTNe«^_ZeXLRLU§^T«ebTPWZXL_]`OYZ

74

Żaneta Stelter

ŁNTLXTTVZYTPNeYZŁNT§[ZOPUXZbLYTLOPNdeUTeV_ë]dXT]ZOeTNPOeTPNTeO]ZbdNS
YTPXLU§OZNedYTPYTL/WL_PRZ_PŠ`eL^LOYTZYdXbdOLUP^T«XëbTPYTPZTYYdX
XLNTP]edĮ^_bTPTTYYdXZUNZ^_bTPb[]ed[LOV`_dNSŠP]ZOeTNëb

Inne macierzyństwo

8LNTP]edĮ^_bZUP^_eYLNe§NdXPWPXPY_PXXTV]Z^d^_PX`]ZOeTYYPRZTeLV¯LOL
[]TZ]d_P_Zb§]ZW«XL_VTb_bZ]ePYT`T[TPW«RYZbLYT`bT«eTPXZNUZYLWYPUb]Z
OeTYTP 8ZXPY_PX OPNdO`U§NdX Z XLNTP]edĮ^_bTP UP^_ ^LX QLV_ [ZNe«NTL LWP
UPRZ[P¯YTLebT§eLYLUP^_e]ZebZUPXOeTPNVL[ZYL]ZOeTYLNS6ZMTP_L^_LUP^T«
MZbTPXXL_V§YTP_dWP[Z[]ePe[Z^TLOLYTPOeTPNVLLWP[Z[]ePebPUŁNTPe YTX
bMWT^VTP]PWLNUP`Ne`NTZbPTqedNeYP5P^_bTPWP^d_`LNUTV_ë]P^[ZbLWYTLU§_PY
[]ZNP^LbŁ]ëOYTNSYTP[P¯YZ^[]LbYZŁúOeTPNVL

8LNTP]edĮ^_bZ ]PLWTeZbLYP bZMPN OeTPNVL YTP[P¯YZ^[]LbYPRZ UP^_ XLNTP

]edĮ^_bPX_]`OYdXROdŠNe«^_ZbT§ŠP^T«eO]LXL_PXVZMTP_dV_ë]LUP^_XL_V§
8ëbT§N Z _]`OYdX XLNTP]edĮ^_bTP YTP XZŠPXd []edU§ú [P]^[PV_dbd ZMTPV
_dbYPUROdŠYTPT^_YTPUPZMTPV_dbYTP_]`OYPXLNTP]edĮ^_bZ>§MZbTPXXL_VT
OWLV_ë]dNS^LXQLV_[Z^TLOLYTLOeTPNVLUP^__]`OYdOWLTYYdNSUP^__Z[ZbëOOZ
]LOZŁNT[ZXTXZ_]`OYZŁNTV_ë]PbdYTVLU§ebdNSZbLYTL?LVbT«N_]`OYPXL
NTP]edĮ^_bZM«OeTP`OeTL¯PX_dNSXL_PVV_ë]Pe[ZbZOëb[^dNSTNeYdNSLYTP
TYYdNSYTPXZR§^T«NTP^edú^bdXXLNTP]edĮ^_bPX?]`OYPXLNTP]edĮ^_bZUP^_
]Pe`W_L_PX`YTNP^_bTPYTL[]ePeVZMTP_«Ne«ŁNT^TPMTPNZ`YTPXZŠWTbTLLYL[Pb
YZ`_]`OYTLVZMTPNTPZ^T§RYT«NTP_ZŠ^LXZŁNTXLNTP]edĮ^VTPUELWPb^VL$$$

8ZŠYL eL[d_Lú ULVTP ^§ [^dNSTNeYP []edNedYd `YTNP^_bTPYTL Ne«ŁNT ^TPMTP

b[]ed[LOV`XL_PVV_ë]dNSXLNTP]edĮ^_bZeZ^_L¯ZZV]PŁWZYP[]ePeYTP[P¯YZ
^[]LbYZŁúOeTPNVL*@]ZOePYTPOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZZeYLNeLOWLUPRZXL_
VTeL^LOYTNe§T_]bL¯LeXTLY«bUPUPRed^_PYNUTT^d_`LNUTŠdNTZbPU2¯«MZVTV]ded^
bdbZ¯LYdYTP^[]LbYZŁNT§OeTPNVLZV]PŁWLYLbTPWPXTP^T«NdLYTP]LeTWL_NL¯ZŁú
ŠdNTLPXZNUZYLWYPRZVZMTP_d>eNePRëWYLbTPWZ[¯L^eNedeYZbLeLWPŠYZŁúT^_YTP
U§NLeLb^eP[ZXT«OedXL_V§LOeTPNVTPX^[]LbTLŠPYTP[P¯YZ^[]LbYPOeTPNVZ
UP^_OWLXL_VTNe«^_Z_]L`XL_dNeYdX[]ePŠdNTPX6ZŁNTPW^VL

6ZMTP_L[]LRY§NLXTPúOeTPNVZZNePV`UPbeMZRLNPYTLT[Z^eP]ePYTL^bPRZŠdNTL

ZYZbPbdXTL]dV_ë]P[ZebLWLU§UPUb[P¯YT[]ePŠdbLúb¯L^Y§Z^ZMZbZŁúTVZMTP
NZŁú/WLbTPW`VZMTP_XLNTP]edĮ^_bZ_Z]ëbYTPŠYLOeTPULZ^_L_PNeYPUT[P¯YPU^L
XZ]PLWTeLNUT9L]ZOeTYdOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZ^§OWLXL_VTZ_dWPbT«V^edX
^eZVTPXZTWPTY_PY^dbYTPUTOPY_dqVZbL¯L^T«ZYLeYLV]PŁWZYdXT[ZYTŠPUTOPLXT

9TPUP^_MZbTPXŠLOY§_LUPXYTN§ŠPML]OeZNe«^_ZOeTPNVZUP^_OWL^bZTNS]Z

OeTNëbLeb¯L^eNeLXL_VTZ^ZM§bV_ë]PUbTOeT^T«^eLY^«YLe]PLWTeZbLYTPb¯L
^YdNS YTP^[P¯YTZYdNS []LRYTPĮ [WLYëb XL]ePĮ >_LYZbT _Z [PbYPRZ ]ZOeLU`

75

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

[]ZUPVNU«^[Z_dVLY§bbTPW`]ZOeTYLNSYTPeLWPŠYTPZObdV^e_L¯NPYTLTY_PWTRPYNUT
Ned_PŠ^_L_`^`^[Z¯PNeYPRZ]ZOeTNëbLV_ë]LNe«^_ZUP^_[ZbZOPXVZYrTV_ëb
XT«Oed[ZVZWPYTZbdNS;ZYTPbLŠ_LVTVZYrTV_]ZeR]dbL^T«bNT§R`bTPW`XTP^T«
NdW`MWL_]eLOVZ[]edMTP]LZY[Z^_LúO]L^_dNeY§9L_ZXTL^_XL_VLOeTPNVLYTP
[P¯YZ^[]LbYPRZ^eNePRëWYTP`[ZŁWPOeZYPRZ`Xd^¯ZbZeX`^eZYLUP^_[]ePŠdú
`_]L_«TOPL¯`_`Š[Z`]ZOePYT`OeTPNVLTbOZOL_V`YLO`ŠZYTŠ^edNS[ZeTZXLNS
:eYLNeL_ZŠPXL_VLYTPeL^_LYLbTL^T«U`ŠNedUPUOeTPNVZeZ^_LYTPVTP]ZbN§
NedWPVL]ePXLWPNedYL`Ned^T«^LXZOeTPWYTPUPŁúNSZOeTú`MTP]LúW`MOZVZĮNL
ŠdNTL[ZeZ^_LYTPNL¯VZbTNTPeLWPŠYPZOTYYdNS>X]ZVZb^VL$$"

9L]ZOePYTP^T«OeTPNVLZeYLNeLOWLXL_VT[]edU«NTPYL^TPMTPbTPW`LM^Z]M`

U§NdNSZMZbT§eVëb6ZMTP_d_]LV_`U§ebdVWP_PZMZbT§eVTb^[Z^ëMYL_`]LWYd
MZbTPX ZM^P]b`U§N ]ZebëU OeTPNVL ZONe`bLU§ R¯«MZVTP T [P¯YP eLOZbZWPYTP
e]LOZŁNT§ŁWPOe§VZWPUYPP_L[dbe]L^_LYTLX¯ZOPUT^_Z_dW`OeVTPU:[TPVLTbd
NSZbdbLYTPOeTPNVLeO]ZbPRZOZ^_L]NeL]ZOeTNZXeb¯L^eNeLXL_NPZR]ZXYPU
^L_d^QLVNUT[¯dY§NPUe`NeP^_YTN_bLb]ZebZU`OeTPNVL>X]ZVZb^VL$$"9TP
^_P_d`OeTPNTYTP[P¯YZ^[]LbYdNSeb¯L^eNeL`[ZŁWPOeZYdNS`Xd^¯ZbZ_]`OYZ
UP^_ NeL^LXT ^_bTP]OeTú ]ZebëU b UPOYZeYLNeYd ^[Z^ëM ?Z [ZbZO`UP ` XL_VT
eX«NePYTPT^_]P^eb¯L^eNeLŠPYTP[ZVëUZ[]ed^e¯ZŁúOeTPNVL_ZbL]ed^edb^ed^_
VTXUPU[ZNedYLYTZXb¯LŁNTbTPYTROdUPUYTPZ[`^eNeL8L_VLZMLbTL^T«ŠPUPU
YTP[P¯YZ^[]LbYP OeTPNVZ YTROd YTP M«OeTP ^LXZOeTPWYdX OZ]Z^¯dX Ne¯ZbTP
VTPXXLU§NdX^bZU§]ZOeTY«T^bZUPŠdNTPB]«Ne[]ePNTbYTPOZVZĮNLUPUOYT
ŠdNTPOeTPNVLM«OeTPYTP]ZeP]bLWYTPebT§eLYPeUPUŠdNTPXLZYL^LXLYTPM«OeTP
XZR¯LWTNedúYLZ[TPV«eP^_]ZYdOeTPNVLYL^_L]ZŁú

@NeP^_YTNe§NbŠdNT`OeTPNVLeYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT§XL_VTYL_]LqLU§YL^[P

NdqNeYP_]`OYZŁNTbdYTVLU§NPe[]ZNP^ëb]ZebZUZbdNS/ZU]ePbLYTPTbNSZ
OePYTP b OZ]Z^¯ZŁú OeTPNVL e YTP[P¯Y§ ^[]LbYZŁNT§ UP^_ _]`OYdX OZŁbTLONeP
YTPX OWL UPRZ XL_VT 8L_VL Z[]ëNe b¯L^YdNS W«Vëb T ZR]LYTNePĮ Z_]edX`UP
XL¯Pb^[L]NTP^[Z¯PNeYPT[]LbYPNZ`_]`OYTLUPUb^[ZXLRLYTP]ZebZU`OeTPNVL
YTP[P¯YZ^[]LbYPRZ b VTP]`YV` L`_ZYZXTT T ^[Z¯PNeYPU []edOL_YZŁNT 8LXZ_
>eNePRëWYTP_]`OY§bdOLUP^T«^[]LbLOZU]ePbLYTLMTZWZRTNeYPRZT[ZOPU
XZbLYTLLV_dbYZŁNT^PV^`LWYPU[]ePeZ^ZMdYTP[P¯YZ^[]LbYP4eOPM^VT"

/eTPNVZYTP[P¯YZ^[]LbYP`[ZŁWPOeZYP`Xd^¯ZbZYTP^¯d^e§NPZNTPXYTL¯P

^[L]LWTŠZbLYP_ZNe«^_ZOeTPNVZMPe]LOYPeLWPŠYPYTP]Ze`XTPU§NPZ_LNeLU§NP
RZŁbTL_LV_ë]PYTP[Z_]Lq]ZebT§eLú[]Z^_dNS[]ZMWPXëbOYTLNZOeTPYYPRZ
.e«^_ZXL_]`OYZŁNTeVZX`YTVLNU§YTP`XTPbd]LeTú^bZTNS[Z_]ePM`Ne`ú
UP^_ eLR`MTZYP YLbP_ [ZŁ]ëO MWT^VTNS ?Z ^[]LbTL ŠP XL_VL b VZY_LVNTP eP
^bZTXOeTPNVTPXXL[ZNe`NTPZVLWPNePYTL/eTPNVZYTP[P¯YZ^[]LbYP`[ZŁWP
OeZYP[ZeMLbTLMZbTPXXL_V«XZŠWTbZŁNTMdNTL^ZM§[ZbZO`UPŠPXL_VLXL
_ZŠ^LXZŁúZ^ZMdYTP[P¯YZ^[]LbYPUV_ë]§YTPUP^_,bT«NNe«^_ZNe`UP^T«MPe

76

Żaneta Stelter

]LOYLYTP[Z_]Lq[Z]LOeTú^ZMTPe[]ZMWPXLXTNZOeTPYYZŁNTYTPUP^_b^_LYTP
ZV]PŁWTú^bZTNS`Ne`ú[Z_]ePMUP^_eLR`MTZYL[ZŁ]ëOW`OeTV_ë]edYTP]Ze`
XTPU§UPUNTP][TPYTL

5POYdXeOZUX`U§NdNSOZŁbTLONePĮebT§eLYdNSebdNSZbdbLYTPXOeTPNVL

YTP[P¯YZ^[]LbYPRZUP^_[ZNe`NTPZOXTPYYZŁNTBeLWPŠYZŁNTZO]ZOeLU`YTP[P¯
YZ^[]LbYZŁNT^_Z[YTL`^eVZOePYTLTZO^_Z^`YV`Z_ZNePYTL^[Z¯PNeYPRZXL_VL
^edMVZeL`bLŠLŠPUP^__]LV_ZbLYLb^eNePRëWYd^[Z^ëM?dWPŠP^eNePRëWYdYTP
eLb^ePXL[Zed_dbYdbdXTL];ZeZ]YP[Z[L]NTPOWLTY_PR]LNUTUP^_PXeLZTWP
YTPOZ_dNed_ZXZUPRZveO]ZbPRZOeTPNVLT[ZeZ]YLLVNP[_LNUL^[]LbTLU§ŠP
XL_VLOeTPNVLeYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT§ŠdUPULVMdbObëNSŁbTL_LNSv_dXOPVWL
]ZbLYdXT_dX]ePNedbT^_dXROeTPOZXTY`UPZO]e`NPYTPWT_ZŁúNedYTPeO]ZbL
QL^NdYLNULTYYZŁNT§6L]bZb^VL"&-P]RTP];]ZVZ[

/eTPNVZV_ë]PX``OL^T«[ZVZYLúZR]LYTNePYTLZ^T§RYTPb¯LŁNTbdOWL^TPMTP

[ZeTZX^[]LbYZŁNT`NeP^_YTNedYLXTL]«^bZTNSXZŠWTbZŁNTbŠdNT`]ZOeTYYdX
T^[Z¯PNeYdX^[]LbTLŠP_ZŠ^LXZŁúUPRZXL_VT^_LUP^T«MWTŠ^eL_ZŠ^LXZŁNTXL_VT
kYZ]XLWYPRZOeTPNVLt/WL_PRZ_PŠbTPWPXL_PVVZ^e_PXb¯L^YPRZZR]ZXYPRZ
bd^T¯V`[^dNSTNeYPRZVZ^e_PXbTPW`TYYdNS^bZTNS[Z_]ePMVZ^e_PX[ZeZ^_L
¯dNSNe¯ZYVëb]ZOeTYd]ZMTb^ed^_VZLMdUPUOeTPNVZMd¯Z[ZOZMYPOZTYYdNSv
eO]ZbdNSOeTPNT4NSXL¯ŠPĮ^_bZ[]eP^_LUPMdúTY_dXYdXebT§eVTPXeX«ŠNed
eY§T[ZWPRLUPOdYTPYLb^[ë¯[]LNd[]ed]PSLMTWT_LNUTOeTPNVL6L]bZb^VL"
=LOZŁNT§XLNTP]edĮ^_bLYTPUP^_U`Š^LXZOeTPNVZLWPUPRZ[Z^_«[db]ZebZU`
YTPXLNTP]edĮ^_bZULVZ_LVTP_dWVZ^`VNP^XTP]eZYd]ZebZUPXOeTPNVL?Z[Z
bZO`UPŠPXL_VLOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZb[LOLb[`¯L[V«v[]edebZWPYTP
LYLOZ[TPV`ĮNeZŁúEUPOYPU^_]ZYd^_L]L^T«MZbTPXeLb^ePWV§NPY«[Z[]LbTú
]ZebëUOeTPNVLROeTPLV_dbYZŁú^bZMZOLOeTL¯LYTLXZR§XTPúeYLNePYTPVW`
NeZbPeO]`RTPUYL_ZXTL^_W«VTZMLbLZeO]ZbTPTMPe[TPNePĮ^_bZXZR§SLXZ
bLúUPRZ^[ZY_LYTNeYZŁúTNTPVLbZŁúŁbTL_L6`WNedĮ^VL

:[TPVL YLO OeTPNVTPX YTP[P¯YZ^[]LbYdX [Z VTWV` WL_LNS OZ[]ZbLOeL OZ

_PRZŠPXL_VTeLNedYLU§bd]LŠLúYTPeLOZbZWPYTPebT§eLYPeXZYZ_ZYT§[Zb^_L
U§N§TeZWLNU§^ZNULWY§TeLXVYT«NTPXbeMd_XL¯PUR]`[TPW`OeTLbT«NVZYTPNe
YZŁNT§NT§R¯PRZ[]ePMdbLYTLeWPVL]eLXT[POLRZRLXTNedPbPY_`LWYTPeTYYd
XTVZMTP_LXTV_ë]PXLU§_LVTP^LXP[]ZMWPXdEX«NePYTPZMULbTL^T«]ëbYTPŠ
NS«NT§eLU«NTL^T«b]P^eNTPNedXŁTYYdXNZYTPOZ_dNedMPe[ZŁ]POYTZOeTPNVL
9LOXTP]YPZMNT§ŠPYTPXL_VTXZŠP[]ZbLOeTúOZUPU[^dNSZqedNeYPRZbdNeP]
[LYTLTeLM`]ePĮb_bZ]ePYT`XLNTP]edĮ^_bL>eNePRëWY§[Z^_LNT§_dNSeLM`]ePĮ
UP^_keP^[ë¯bd[LWPYTL^T«^T¯tBTZO§NdX^dX[_ZXPX_PRZ^_LY`UP^_Od^_LY^
PXZNUZYLWYdbZMPNOeTPNVL`_]L_LbTL]dbPb¯L^YPVZX[P_PYNUPXLNTP]edĮ^VTP
YPRL_dbYdT[P^dXT^_dNeYdZM]LeOeTPNVLTbVZY^PVbPYNUTPXZNUZYLWYPZO_]§
NPYTPRZ2L¯VZb^VT$$ &8LNTL]e&6ZŁNTPW^VL

77

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

6ZMTP_dbdNSZb`U§NPOeTPNVZYTP[P¯YZ^[]LbYPX`^e§[]ZbLOeTúNT§R¯§bLWV«

Z b¯L^Y§ TOPY_dqVLNU« -L]OeZ Ne«^_Z eb¯L^eNeL b XL¯dNS ^[Z¯PNeYZŁNTLNS WZ
VLWYdNSVZMTP_LeYTP[P¯YZ^[]LbYdXOeTPNVTPXYTPUP^_kXL_V§OeTPNVLtkXL_
V§_PRZNS¯Z[NLtkXL_V§_PUOeTPbNedYVTtWPNeZ[TPNe«_ZbLYLeZ^_LUP[ZU«NTPX
kXL_VLVLWPVTtkMTPOYLXL_VLtNedkYTP^eNe«ŁWTbLXL_VLt?LVLkYLWP[VLtYT^e
NedbVZMTPNTPZM]LeXLNTP]edĮ^_bL[ZbZO`U§NŠPNe`UP^T«YTX]ZeNeL]ZbLYL
?ZeVZWPTYTPXLOZM]PRZb[¯db`YL[ZO_]edXLYTP[Zed_dbYPRZ^_Z^`YV`OZ
OeTPNVL8L_VLZONe`bLMPe]LOYZŁúe¯ZŁúYTPVTPOdYTPYLbTŁúLYLbP_b^V]LU
YdNS[]ed[LOVLNS[]LRYTPYTPŁXTP]NT^bZUPUW`MOeTPNVL[ZV_ë]dX_Z`Ne`NT`
OZŁú^edMVZ[ZULbTL^T«[ZNe`NTPbTYd-Z]ed^eVZb^VL$$"&>X]ZVZb^VL$$"

5LVZŁú XLNTP]edĮ^_bL bZMPN OeTPNVL YTP[P¯YZ^[]LbYPRZ UP^_ bdeYLNeZYL

^_Z^`YVTPX^[Z¯PNePĮ^_bLOZYTPRZ/ZŁúNe«^_ZUP^eNePT^_YTPUPb ^[Z¯PNePĮ
^_bTP ^_P]PZ_d[ V_ë]d []ed[T^`UP XL_NP kbTY«t eL kULVZŁú OeTPNVLt 8LNTL]e
&6L]bZb^VL"?LVTP[ZOPUŁNTP^[]LbTLŠP^LXPXL_VTML]OeZNe«^_Z
ZML]NeLU§ ^T« bTY§ eL YL]ZOeTYd OeTPNVL e YTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT§ bdNZQ`U§ ^T«
e ŠdNTL `YTVLU§ ]ZeXëb Z OeTPNV` OP[]PNUZY`U§ ^TPMTP ULVZ VZMTP_« NZ XZŠP
^[]edULúeL¯LXLYT`TOP[]P^UT;Z[TPWPNVTTEPXLY

8LNTP]edĮ^_bZbZMPNOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZ_ZXLNTP]edĮ^_bZYLeYL

NeZYPOYTLXT[P¯YdXTYTP[ZVZU`TW«V`YTP[]eP^[LYdNSYZNd[¯LNe`V]edV`
MëW` T eYTPNS«NPYTL ?Z XLNTP]edĮ^_bZ YLOW`OeVTPU ^T¯d ]Ze[LNed T YLOeTPT
_]bLU§NPU _dRZOYTP XTP^T§NP T WL_L -Pe NSbTWT bd_NSYTPYTL b bLWNP Z eO]ZbTP
^[]LbYZŁú^eNe«ŁNTPb¯L^YPRZOeTPNVL4NT§R¯dW«V%kNedYTPe]ZMT¯LXeLXL¯Zt
Tbd]e`_d^`XTPYTLŠPkOeT^TLUeLbTZO¯LXeLU«¯LX^T«NedXŁMPe`Šd_PNeYdX
Y[Ned_L¯LXRLeP_«LXZR¯LXUP^eNeP]Le[]eP]ZMTúb^ed^_VTPeLWPNLYPúbTNeP
YTLt.e«^_Z_]`OYZeLLVNP[_ZbLúQLV_ŠPOeTPNVZ]ZŁYTPOZU]ePbLVTPOdXTUL
U§NPOeTPNTĮ^_bZZOMTP]LYLOeTPU«YLkbdeO]ZbTPYTPt

4YYPXLNTP]edĮ^_bZXL_VTOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZ_ZeX«NePYTPM`Y_

OP[]P^ULMPeYLOeTPUL^LXZ_YZŁúTMPeR]LYTNeYLXT¯ZŁú?ZXLNTP]edĮ^_bZYL
eYLNeZYPBeLWPŠYZŁNTZO_PRZNedYLeYLNeZYPZeYLNeLvbd]ëŠYTPYTPNedVL]«
V^e_L¯_`UP^T«ŠdNTPVZMTP_deV]ded^PXYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNTOeTPNVL

Inne ojcostwo

B ŁbTLOZXZŁNT ^[Z¯PNeYPU bdNSZbLYTP OeTPNVL VZUL]ed ^T« []ePOP b^ed^_VTX
eZ^ZM§XL_VT:OZUNLYL_ZXTL^_ZNePV`UP^T«ML]OeTPU[]ePO^T«MTZ]NeZŁNTTLV_db
YZŁNT^[Z¯PNeYZeLbZOZbPU5PRZXL¯PeLLYRLŠZbLYTPb^[]LbdOZXZbP_¯`XLNed
^T«bdXZRTPX`_]edXLYTL]ZOeTYdML]OeTPUZO[ZbTPOeTLWY§TLM^Z]M`U§N§]ZW§^[Z
¯PNeY§:OX«ŠNedeYdZNePV`UP^T«^T¯deL]LOYZŁNTZO[ZbTPOeTLWYZŁNTeL[ZOPU
XZbLYPOeTL¯LYTL^_bZ]ePYTLZ[L]NTLOWL]ZOeTYd5LbZ]Zb^VL$#!

78

Żaneta Stelter

BdOLUP^T«ŠP]LYRLZUNLb]ZOeTYTPbe]L^_LROd[ZULbTL^T«OeTPNVZYTP[P¯

YZ^[]LbYP 5PRZ []edRZ_ZbLYTP OZ ŠdNTL ]PbLWTOLNUL bdXLRL []ePNTPŠ ^[PNULW
YPU[ZXZNdeP^_]ZYdZMZURL]ZOeTNëb9L_ZXTL^_LYLWTeLWT_P]L_`]d[]ePOXTZ_`
[ZVLe`UP ŠP YTPbTPWP `bLRT [ZŁbT«NL ^T« ZUNZX OeTPNT YTP[P¯YZ^[]LbYdNS T TNS
]ZWTb[]ZNP^TP]ZebZU`TbdNSZbLYTL5PŠPWTXëbT^T«ZZUNZ^_bTPbZMPNYTP[P¯
YZ^[]LbYZŁNT_Z]LNePUb^VLe`UP^T«ŠPZUNZbTPNe«ŁNTPUYTŠXL_VTYTPbdbT§e`U§
^T«eeLOLĮb[T^LYdNSb]ZW«]ZOeTNTPW^V§bZMPNOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZLWP
^eNePRë¯ZbPXZ_dbdTNS[Z^_«[ZbLYTL^§YTPOZVZĮNLeYLYP?bL]OZb^VT$$$&
8TYNeLVTPbTNe&>TOZ];Z^_LbL_LVLXZŠPbdYTVLúeYTPUL^YdNSL^[PV
_ëb]ZWTvb_dX[]ed[LOV`]ZWTZUNLOeTPNVLeZR]LYTNeZY§^[]LbYZŁNT§

=ZWP^[Z¯PNeYPb_dX]ZWLXL_VTNedZUNLYTP^§]PLWTeZbLYPbRZ_ZbPUQZ]

XTPLWP^§_bZ]eZYPTXZOdqVZbLYPbeLWPŠYZŁNTZO^[PNdqVTTY_P]LVNUTeTYYd
XTB_dXVZY_PVŁNTPXZŠPXdXëbTúZ[]ZNP^LNS[]ed^_Z^ZbLYTL^T«OZ]ZWT
BPO¯`R8®ZŁ$$$[]ZNP^[]ed^_Z^ZbLYTL^T«OZ]ZWTZMPUX`UP%TOPY_dqVL
NU«e]ZW§`ŁbTLOZXTPYTP_]PŁNT]ZWTTOeTL¯LYTPeRZOYTPeYT§bO]`VZbLYTP]ZWT
`_]bLWLYTPUPUT[Z^_]ePRLYTPULVZVW`NeZbPUZ]Leb]L^_LYTPb]ZW«eLNSZbLYTL
bdYTVLU§NPe]ZWT^§_]bL¯PTZNedbT^_PYLbP_b_POdROd^§YTP[]edUPXYP=ZWP
]ZOeTYYPOPNdO`U§ZYL^edXZM]LeTP^LXPRZ^TPMTP_bZ]e§TbdULŁYTLU§TY_P]LV
NUP [ZXT«Oed Ne¯ZYVLXT ]ZOeTYd TNS T^_Z_§ UP^_ VZX[WPXPY_L]YZŁú L eXTLYd
b^[Z^ZMTP[P¯YTPYTL]ZWT[]ePeUPOYPRZNe¯ZYVL]ZOeTYd[ZbZO`U§eXTLYd`[Z
eZ^_L¯dNSZ^ëM-«OVZb^VL3PTYP"

-LOLYTLOZ_dNe§NP]PWLNUTYTPXZbW§_TXL¯dNSOeTPNTeZ[TPV`YLXT[ZVLe`U§

ŠP]ZOeTNPTOeTPNT]ZebTULU§^T«]ëbYZWPRWPLVZY_LV_eZMZURTPX]ZOeTNëbUP^_
OeTPNV`[Z_]ePMYdePbeRW«O`YLVZX[WPXPY_L]YZŁú]ëWZUNLTXL_VTB_dX`U«
NT`TY_P]LVNULZUNTPNvOeTPNVZUP^_YTP[Zb_L]eLWYLTYTPeLb^ePOZe]PLWTeZbLYTL
[]ePeXL_V«;WZ[L/WL_PRZ_PŠUPOYdXePb^VLŞYTVëbZUNZ^_bLM«OeTP
PWL^_dNeYPQ`YVNUZYZbLYTPb]ZWT[Z[]ePe`beRW«OYTPYTPeL]ëbYZ^_L¯dNSULV
TeXTPYYdNSPWPXPY_ëbbdYTVLU§NdNSe]ZebZU`OeTPNVL

BdOLUP^T«ŠPUP^__Z^eNePRëWYTPbLŠYdL^[PV_ZUNZ^_bLb[]ed[LOV`]PLWT

eZbLYTL]ZWTbZMPNOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZV_ë]PRZ]ZebëUUP^_YLeYLNeZ
YdZR]LYTNeZY§^[]LbYZŁNT§eL]ëbYZqedNeY§ULVTTY_PWPV_`LWY§EMLOLĮYLO
]ZOeTY§bV_ë]PU[]ed^e¯ZYLŁbTL_OeTPNVZYTP[P¯YZ^[]LbYP8TYNeLVTPbTNe
$$!bdYTVLŠPOZ]ZWTZUNL_dNSOeTPNTYTPOZ]Z^¯ZLYT_PŠYTP[]edeYL
bL¯Z^T«ZVZ¯ZMLOLYdNSZUNëb:UNTPNVZNSLOeTPNVZeL_ZŠP^[P¯YTLUPRZ
ZNePVTbLYTLŠPUP^_Ş]ëO¯PXUPRZ]LOZŁNTTO`XdLYTPeL_ZŠPUP^_UPRZOeTPN
VTPX;Z^[T^edW$"!,MdeL^¯`ŠdúYLXT¯ZŁúZUNLOeTPNVZX`^T[Z^_«[ZbLú
eRZOYTPeUPRZŠdNePYTLXTTZNePVTbLYTLXTX`^TbT«N[ZO[Z]e§OVZbLú^T«UPRZ
bdXLRLYTZXETPX^VL5PŁWTb]ZOeTYTP`]ZOeT^T«OeTPNVZeZR]LYTNeZY§
^[]LbYZŁNT§Y[`[ZŁWPOeZYP`Xd^¯ZbZYTP^[P¯YTLU§NPZUNZb^VTNSZNePVTbLĮ

79

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

bëbNeL^ULVbdVLeL¯dMLOLYTL8TYNeLVTPbTNeYTP[Z_]LqZYZ`_]edXLú
ZUNZb^VTPUXT¯ZŁNTV_ë]L^_Z[YTZbZbdRL^LLeLbTPOeTZYdZUNTPNZO^`bL^T«ZO
OeTPNVLLNe«^_Z_PŠTZO]ZOeTYd

?LVŠP XL_VT OeTPNT YTP[P¯YZ^[]LbYdNS Ne«^_Z XëbT§ Z `NTPNeNP ZUNëb ZO

eLOLĮ]ZOeTNTPW^VTNSb[]ed[LOV`ZR]LYTNePĮ]ZebZUZbdNSOeTPNVL9TPV_ë]ed
L`_Z]ed[Z]6ZŁNTPW^VL`bLŠLU§ŠPbdYTVL_ZeQLV_`TŠX«ŠNedŞYTOd^
[ZY`U§ZR]LYTNeZYdXeLV]P^PXŁ]ZOVëb]LOePYTL^ZMTPe[]ZMWPXPXYTP[P¯YZ
^[]LbYZŁNTTbZMPN_PRZ]eLOeTPUOPNdO`U§^T«YLeLLYRLŠZbLYTPbZ[TPV«YLO
OeTPNVTPX9TPZeYLNeL_ZUPOYLVŠPZUNZbTPbXYTPU^edX^_Z[YT`YTŠXL_VT
[]ePŠdbLU§YTP[P¯YZ^[]LbYZŁúOeTPNVL,?bL]OZb^VT$$$[ZOV]PŁWLŠPNed
YT§_Z]ëbYTPXZNYZNSZúXZŠPbML]OeTPU[ZbŁNT§RWTbd^[Z^ëMEULbT^VZ_Z
bdYTVL[ZNe«ŁNTeYTP`XTPU«_YZŁNTVZMTP_b¯§NeLYTLX«ŠNedeYb[]ZNP^bdNSZ
bLbNed b _LVT ^[Z^ëM V_ë]d ^[]LbTL¯Md X«ŠNedeYZX ^L_d^QLVNU« 6ZŁNTPW^VL
&>TOZ]

BTPXdŠPb^d_`LNUT`]ZOePYTL^T«OeTPNVLebLO§]ZebZUZb§[]ZNP^V^e_L¯

_ZbLYTL _ZŠ^LXZŁNT ]ZOeTNTPW^VTPU ^_LUP ^T« ^eNePRëWYTP _]`OYd 9TP[P¯YZ^[]Lb
YZŁúOeTPNVLbdeYLNeL]ZOeTNZXZMZV[ZO^_LbZbdNSYZbP]ZWPTeLOLYTL-Z
]ed^eVZb^VL$$"&.SZOVZb^VL$$ /ZŁbTLONeLYPPXZNUPYPRL_dbYPXZR§
eLM`]edú`XTPU«_YZŁNT]ZOeTNTPW^VTP_LVTPULVeOZWYZŁúbNe`bLYTL^T«bŁbTL_
OeTPNVLeL^[ZVLULYTPUPRZ[Z_]ePMMTZWZRTNeYdNST[^dNSTNeYdNS:OYZ^T^T«_Z
eb¯L^eNeLOZZUNëb`V_ë]dNS[]ZNP^YLMdbLYTL_ZŠ^LXZŁNT]ZOeTNTPW^VTPUT]P
LWTeZbLYTL ^T« b ]ZWT ]ZOeTNL UP^_ ULV U`Š [ZbTPOeTLYZ bNePŁYTPU b bT«V^edX
^_Z[YT`YTŠ`XL_PV`eLWPŠYTZYdZO_PRZNedOeTPNVZ^[P¯YTLTNSZNePVTbLYTL
TbdZM]LŠPYTL8ZŠYLbT«N[]ed[`^eNeLúŠPZUNZbTPbbT«V^edX^_Z[YT`YTŠ
XL_VTM«O§OZŁbTLONeLú[ZNe`NTL]ZeNeL]ZbLYTLTeLbZO`e[ZbZO`ZR]LYTNeZ
YPU^[]LbYZŁNTOeTPNVL

?]`OYP ZUNZ^_bZ RPYP]`UP PXZNUP YPRL_dbYP T `]`NSLXTL XPNSLYTeXd

ZM]ZYYP ^_LUP ^T« []edNedY§ ]ZeWTNeYdNS eLM`]ePĮ b Q`YVNUZYZbLYT` Z^ZMT
^_dX]ZOeTYYdXTeLbZOZbdXBd]LePX_dNSeLM`]ePĮXZR§Mdú%eLXdVLYTP
^T« b ŁbTPNTP b¯L^YdNS ^[]Lb TeZWZbLYTP ZO ^[]Lb OeTPNVL T ]ZOeTYd M]LV eL
TY_P]P^ZbLYTLVZY_LV_PXeOeTPNVTPX`_]L_LbT«eTXL¯ŠPĮ^VTPU6Z^TĮ^VL/PN
5PWZYVTPbTNe $$ :OXTPYYZŁú ZUNZ^_bL bZMPN OeTPNVL YTP[P¯YZ^[]LbYPRZ
bdYTVLeQLV_`ŠPYL]ZOeTYdOeTPNVLNSZ]PRZeLM`]eZYPRZ]ZebZUZbZYTP^§
NedXŁ[WLYZbLYdXZNePVTbLYdX5P^__Z^d_`LNULV]ded^ZbLeV_ë]§]ZOeTNP
L_dX^LXdXZUNTPNX`^e§^T«`[Z]LúBebT§eV`e[ZbdŠ^edX[]ZNP^[]ed^_Z
^ZbdbLYTL^T«OZ]ZWTZUNLX`^T`beRW«OYTLú_PYQLV_:UNZ^_bZbVZY_PVŁNTPYTP
[P¯YZ^[]LbYZŁNT_ZZUNZ^_bZbV_ë]Pb[T^LYPUP^_[ZVZYdbLYTPV]ded^`1Led
RZOePYTL^T«ZUNLeNSZ]ZM§OeTPNVL_ZZ^ZMT^_Lb«O]ëbVL[Z_]LUPV_Z]TTNTP][TP
YTL-«OVZb^VL3LTYP"

80

Żaneta Stelter

>§_LVTP^QP]dQ`YVNUZYZbLYTL]ZOeTNëbbV_ë]dNSZUNZbTPOZŁbTLONeLU§^TW

YTPU^ePRZ^_]P^`ebT§eLYPRZebdNSZbLYTPXOeTPNVLYTŠXL_VL;]ZMWPXPXUP^_
OWLYTNS]ZebTULYTPbT«eTPXZNUZYLWYPUeOeTPNVTPXeb¯L^eNeLb_POdROdUP^_
_Z ^dY 9TP[P¯YZ^[]LbYd ^dY ZMYTŠL MZbTPX bL]_ZŁú ZUNL ML]OeTPU YTŠ Në]VL
?]`OYZŁNTb_bZ]ePYT`_dNSbT«eTXZR§XTPú[ZO¯ZŠPV`W_`]ZbP..`XXTYR^
$"!veL;T^`WL$$#[Z]ëbYdbL¯ZUNëbOeTPNT`[ZŁWPOeZYdNSTZUNëbOeTP
NTZ[]LbTO¯ZbdX]ZebZU`>_bTP]OeT¯ŠPZUNZbTPOeTPNTe`[ZŁWPOePYTPXMdWT
ML]OeTPUOP[]P^dUYTXL]_bTWT^T«ZOeTPNVZTNS^LXZZNPYLMd¯LYTŠ^eL[]PePY
_ZbLWTYTŠ^ed[ZeTZX^LXZLVNP[_LNUTTRZ]^eP[ZNe`NTPZ^ZMT^_dNSVZX[P_PYNUT
;]ePULbTLWTXYTPU^ePeLOZbZWPYTPeZUNZ^_bLTOeTPNVLYTŠPUZNPYTLWT^bZUPŠZYd
T[ZeZ^_L¯POeTPNTL_LVŠPXTPWTbT«V^e§[Z_]ePM«[Z]e§OV`T]`_dYd

8«ŠNedeYLb]ZOeTYTPeOeTPNVTPXYTP[P¯YZ^[]LbYdXNTP][T_LVŠPYL^V`_PV

ZOOLWPYTL^T«ZOŠZYdV_ë]LUP^_ZMNT§ŠZYLMPe[ZŁ]POYT§Z[TPV§YLOOeTPNVTPX
BZMWTNe`[]ZMWPXëbTZMZbT§eVëbXL¯ŠZYVZbTPeLNedYLU§_]LNTúeP^ZM§VZY
_LV_T[ZULbTL^T«beLUPXYLZMNZŁú^[ZbZOZbLYLYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT§OeTPNVL
:MZUPZOOLWLU§^T«ZO^TPMTPTVLŠOPeZ^ZMYL^eNePRëWYTPX«ŠNedeYLXL[Z
Ne`NTPŠP_PX`O]`RTPX`U`ŠYLYTXYTPeLWPŠd1]îSWTNS$$#:UNZbTPZR]LYT
NeLU§N^T«b^bPU]ZWTOZeLU«ú[]LV_dNeYdNSOZ_dNe§NdNS`_]edXLYTLOZX`YL
[]ZMWPXdXZR§]PLRZbLú_d[ZbZX«^VTXTNSZ]ZMLXT[^dNSZ^ZXL_dNeYdXT?Z
bL]ed^edTX[ZNe`NTP^_]L_dV_ë]P[ZeMLbTLTNSZNePVTbLĮTNedYTTNSeLXVYT«
_dXTb^ZMTP1]îSWTNS$$#&-`NedĮ^VT&;T^`WL$$#

5LVLUP^_bT«N^d_`LNUL[^dNSZWZRTNeYLZUNëbeXLRLU§NdNS^T«e[]ZMWPXPX

`[ZŁWPOePYTLOeTPNVL*:UNZbTP_LVULVTXL_VTZONe`bLU§^_]L_«Q]`^_]LNU«[Z
Ne`NTPbTYdNede¯ZŁú8LU§UPOYLVXYTPUZVLeUTOZbd[]LNZbLYTL[]ePNTbbLRT
OWL_dNS`Ne`úePbeRW«O`YLZR]LYTNePYTPMPe[ZŁ]POYTPRZVZY_LV_`eOeTPNVTPX
Tb^[ZXLRLYTLUPRZ]ZebZU`8L_VLXZŠPeYLWPŞú`WR«bNZOeTPYYdNSNedYYZ
ŁNTLNSbZVë¯OeTPNVLV_ë]POLU§UPU[ZNe`NTPŠP]ZMTOWLYTPRZNZŁbLŠYPRZTŠP
UP^_YTPeM«OYL;T^`WL$$#

9TPV_ë]P MLOLYTL VbP^_TZYL]T`^eZbP `bdOL_YTLU§ kZMZU«_YZŁút ZUNëb YL

[]ZMWPXd b¯L^YPU ]ZOeTYd MZ]dVLU§NPU ^T« e []ZMWPXPX `[ZŁWPOePYTL OeTPNVL
?dXNeL^PXMLOLYTL[]ZUPVNdUYP[ZVLe`U§ŠP^§ZYTML]OeTPUb]LŠWTbTTR¯«MZVZ
NTP][T§NdLOZOL_VZbdb[¯dbYL_PZONe`NTLXLU§PXZNUPOZŁbTLONeLYP[]ePe
ŠZYd;]LbOZ[ZOZMYTPbdYTVL_ZeQLV_`ŠPbMLOLYTLNSVbP^_TZYL]T`^eZbdNS
ZUNZbTP[]PePY_ZbLWT]LNePU[]ePVZYLYTPŠPkX«ŠNedeYL[ZbTYTPYMdú_bL]Odt
YTŠ ZV]PŁWLWT b¯L^YP ZONe`NTL -dWT bTP]YT ZMZbT§e`U§NPX` b YL^ePU V`W_`]eP
XZOPWZbTkXZNYPRZYTPe¯ZXYPRZX«ŠNedeYdt:WPNSYZbTNe

BYL^ePUV`W_`]eP^¯LMZŁúXZŠPZVLedbLúVZMTP_LVZMTPNTP_PŠML]OeTPU[]ed

^_ZTZ[TPVLYLOOeTPNVTPX?Z[ZVLe`UPULVe¯ZŠZYLUP^_^d_`LNULPXZNUZYLWYLZU
NëbOeTPNTYTP[P¯YZ^[]LbYdNSBZMPN_LVTNSbeZ]NëbV`W_`]ZbdNS_]`OYTPUTX

81

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

MZbTPXZO]PLRZbLú[]ePŠdbLYPYL[T«NTLL^[Z^ZMPXYL]LOePYTP^ZMTPe[]Z
MWPXLXT^§XPNSLYTeXdbd[TP]LYTLTeL[]ePNeLYTLBT§ŠP^T«e_dX]dedVZŠP
b]ePNedbT^_ZŁNTYTP]ZebT§e`U§ZYTbZRëWP^bdNSPXZNUZYLWYdNS[]ZMWPXëb
-`NedĮ^VT&;T^`WL$$#&>TOZ]&?bL]OZb^VT$$$

:UNZ^_bZbZMPNYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT_ZZUNZ^_bZ[P¯YPYTP[ZVZU`_]`OYZŁNT

ZMYTŠZYPRZ[ZNe`NTLb¯L^YPUbL]_ZŁNTM]LV`YLR]ëO^[Z¯PNeYdNSeLbd^T¯PVb¯Z
ŠZYdb`_]edXLYTP]ZOeTYdTbdNSZbLYTPOeTPNVL?ZZUNZ^_bZ_]`OYTPU^ePYTŠ
b []ed[LOV` ]ZOeTNL OeTPNVL eO]ZbPRZ :UNTPN eX`^eZYd UP^_ OZVZYLú ]PbTeUT
`_]bLWZYdNS[]ePVZYLĮYL_PXL_b¯L^YPRZŠdNTLT]ZWTULV§[P¯YTb]ZOeTYTP?L
YZbLTYYLULVZŁúYTPeLb^ePUP^_[Z^_]ePRLYLULVZNZŁ[Zed_dbYPRZ/WL_PRZ_PŠ
[ZbTYYTŁXd OZNPYTú bd^T¯PV ZUNëb OeTPNT YTP[P¯YZ^[]LbYdNS eXTP]eLU§Nd OZ
[ZVZYLYTLb¯L^YPRZNTP][TPYTLTULVYLUWP[^ePRZ[]edRZ_ZbLYTLOeTPNVLOZŠdNTL

Inne braterstwo

ERZOYTP e [ZOPUŁNTPX ^d^_PXZbdX `UX`U§NdX ]ZOeTY« YTP _dWVZ ULVZ R]`[«
VTWV`Z^ëM[ZbT§eLYdNSbT«eLXTV]bTZb^[ëWYdNSNPWLNSTOPL¯LNST`[ZOZML
YTLNSLWPULVZ^d^_PXTY_P]LVNUTbeLUPXYdNSLYLWTeL]PWLNUTXT«Oed]ZOePĮ^_bPX
b]ZOeTYLNSeOeTPNVTPX`[ZŁWPOeZYdX`Xd^¯ZbZbdOLUP^T«MdúNedXŁ]ëbYTP
bLŠYdXULVLYLWTeL[Z^_Lb]ZOeTNTPW^VTNS-]ZYQPYM]PYYP]$"$

;ZO^d^_PX]ZOePĮ^_bLXZŠP^_LYZbTú[TP]b^edV]§R^[Z¯PNeYdbV_ë]dXOZ

ŁbTLONeL^T«]PWLNUTe]ëbTPŁYTVLXT/eTPNTbVZY_LV_LNSe]ZOePĮ^_bPX`Ne§^T«
b^[ë¯[]LNdbLWVTZebdNT«^_bZOeTPWPYTL^T«eTYYdXTNed]P^[PV_ZbLYTL[Z_]ePM
TYYdNS-L]ML]Z$$"&6]`V$$!&6L^_PX$$"/ZM]Pb^[믊dNTPT[Zed_db
YP ^_Z^`YVT XT«Oed ]ZOePĮ^_bPX bdYTVLU§ e [Z^_Lbd ]ZOeTNëb 6TPOd OeTPNT
_]LV_ZbLYP^§YTP]ëbYZL]ZOeTNPZVLe`U§XT¯ZŁúTeLTY_P]P^ZbLYTPbdM]LYdX
OeTPNTZXXZŠP[ZULbTú^T«XT«OedYTXT]dbLWTeLNULeLeO]ZŁúRYTPbT[ZNe`NTP
eLYTPOMdbLYTL:NSXLĮ^VT$#!&6]`V$$!

B WT_P]L_`]eP OZ_dNe§NPU ]PWLNUT XT«Oed ]ZOePĮ^_bPX b ]ZOeTYLNS e OeTPN

VTPXYTP[P¯YZ^[]LbYdXXZŠYLeL`bLŠdúObLY`]_dMLOLĮ;TP]b^edOZ_dNed
]PWLNUT[ZXT«Oed]ZOePĮ^_bPXbTOeTLYdNSZO^_]ZYdOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYP
RZULV_PŠZO^_]ZYd^[]LbYPRZ]ZOePĮ^_bL-Z]ed^eVZbL$#&8TYNeLVTPbTNe
$$!&ELM¯ZNVT/]`RTY`]_^V`[TZYdUP^_YLb[¯dbTPULVTbdbTP]L]ZOePĮ
^_bZYTP[P¯YZ^[]LbYPYL[^dNSZ^[Z¯PNeYPQ`YVNUZYZbLYTPeO]ZbPRZM]L_LNed
^TZ^_]dB_dXY`]NTPXZŠPXdeYLWPŞúMLOLNedV_ë]ed[ZOV]PŁWLU§ŠP]ZOePĮ
^_bZZ^ëMeZR]LYTNeZY§^[]LbYZŁNT§eb¯L^eNeL`[ZŁWPOeZYdNS`Xd^¯ZbZ^_L
YZbTR]`[«]dedVLbeLV]P^TPbd^_§[TPYTL[]ZMWPXëbPXZNUZYLWYdNSeLM`]ePĮ
eLNSZbLYTLNedM]LV`[ZNe`NTL^TWYdNSebT§eVëbe]ZOeTY§5L]e«M^VL-LeTLV

82

Żaneta Stelter

$"&:M`NSZb^VL$$$&?ZXVTPbTNe$" ULV_PŠ_dNSV_ë]edb^VLe`U§YL
[Zed_dbYd L^[PV_ MdNTL ]ZOePĮ^_bPX OeTPNVL YTP[P¯YZ^[]LbYPRZ BTW^ZY
TTYYT$#$&;T^`WL$$#

9L[ZO^_LbTPMLOLĮBT>>_PQLYZbTNe$#Z[T^LWT_]ed_d[d^_Z^`YVëb

[LY`U§NdNS[ZXT«Oed]ZOePĮ^_bPX[P¯YZ^[]LbYdXLYTP[P¯YZ^[]LbYdX%
¹ VZY_LV_d[Zed_dbYPv]ZOePĮ^_bZ[P¯YZ^[]LbYPZVLe`UPYTP[P¯YZ^[]LbYP

X`M]L_`Ned^TZ^_]ePXT¯ZŁúŠdNeWTbZŁúTb^[ë¯Ne`NTP

¹ VZY_LV_dYPRL_dbYPvZ[L]_PYLb]ZRZŁNTYTPNS«NTTYTPYLbTŁNT
¹ VZY_LV_dZMZU«_YPvOZXTY`UP[]ed[LOVZbZŁúTeXTPYYZŁú`Ne`úZ]LeZMZ

U«_YZŁú

8ZŠPXdeL¯ZŠdúŠPZMPNYZŁúOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZb]ZOeTYTPeXTPYTL
bL]`YVT]ZebZUZbPeO]ZbPRZ]ZOePĮ^_bLBbT«V^eZŁNTMLOLĮYL]ZOePYTPYTP
[P¯YZ^[]LbYPRZ]ZOePĮ^_bL[]ePO^_LbTLYPUP^_ULVZbdOL]ePYTPV]d_dNeYPV_ë
]PXZŠPXTPúYPRL_dbYdTYTPVZ]ed^_Ydb[¯dbYLb^ed^_VTPOeTPNTb]ZOeTYTP
/eTPNT eO]ZbP b ]ZOeTYTP bdNSZb`U§NPU OeTPNVZ YTP[P¯YZ^[]LbYP XZR§ Ne`ú
^T«eLYTPOMdbLYPTZO]e`NZYP.T§R¯PeLUXZbLYTP^T«NSZ]dXOeTPNVTPXNedYT
]ZOeTNëbXYTPUb]LŠWTbdXTYL[Z_]ePMdeO]ZbPRZ]ZOePĮ^_bLW`MYLOXTP]YTP
`WPRLU§NdXT _dX [Z_]ePMZX b NPW` VZX[PY^LNUT M]LV` NeL^` 9TPVTPOd ]ZOeT
NP^_LbTLU§OeTPNTZXeO]ZbdXeMd_bd^ZVTPbdXLRLYTL/eTPNTeO]ZbPMdbLU§
eLeO]Z^YPT[P¯YP`]LedbZMPNNSZ]PRZM]L_LNed^TZ^_]d9L_dX_WP]ZOe§^T«
eLebdNeLUVZYrTV_d5L]e«M^VL-LeTLV$"&6]`V$$!&8N3LWP2LXMWP$#$&
=LYOLWT;L]VP]

=ZOeTNP^V`[TLU§N^T«YLOeTPNV`YTP[P¯YZ^[]LbYdXNe«^_ZbdXLRLU§ZO[P¯

YZ^[]LbYPRZ ]ZOePĮ^_bL bT«V^ePU LV_dbYZŁNT ^LXZOeTPWYZŁNT T ZO[ZbTPOeTLW
YZŁNTMPebeRW«O`YLUPRZXZŠWTbZŁNT]ZebZUZbP:NePV`U§NŠPeO]ZbPOeTPNVZ
M«OeTPVZX[PY^ZbL¯ZeLbTPOeTZYPLXMTNUP]ZOeTNP^_LbTLU§OeTPNV`[P¯YZ^[]Lb
YPX`bdRë]ZbLYPbdXLRLYTLTŠ§OLU§[ZO[Z]e§OVZbLYTLVZ^e_PXUPRZ^LXZ]P
LWTeLNUT?LVL[Z^_LbLXZŠPbeXLNYTLú[ZNe`NTPV]edbOdTLY_LRZYTeXXT«Oed
]ZOePĮ^_bPX8N3LWP2LXMWP$#$&?bL]OZb^VT$$$&6ZbLWPb^VT$$$

/eTPNTeO]ZbPNe`U§^T«NeL^LXTeZMWTRZbLYPOZ`OeTPWPYTL]ZOeTNZXOZOL_

VZbPRZb^[L]NTLPXZNUZYLWYPRZ8LU§N^eP]PR[d_LĮTb§_[WTbZŁNTOZ_dNe§NdNS
YTP[P¯YZ^[]LbYZŁNTTNS]ZOePĮ^_bLXTWNe§LMd`NS]ZYTú]ZOeTNëb[]ePO]Ze
XZb§YL[]edV]P_PXL_d;ZOZMYTPUP^_ROd^LXPXLU§[]ZMWPXd8N3LWP2LX
MWP$#$>_§OXZR§Ne`ú^T«Z^LXZ_YTZYPEOL]eL^T«ŠPOeTPNTeO]ZbPb^_dOe§
^T«^bZUPRZYTP[P¯YZ^[]LbYPRZ]ZOePĮ^_bLNZeVZWPTXZŠPbdbZ¯Lú[ZNe`NTP
bTYdYTP[ZVëUNedeLV¯Z[Z_LYTP>_L]^ePOeTPNTMZU§^T«Ne«^_ZŠPNSZ]ZMLTNS
]ZOePĮ^_bLUP^_OeTPOeTNeYLTXZŠPbd^_§[Tú`TNSb¯L^YdNSOeTPNTBdVLe`U§
]ëbYTPŠbT«V^ePeLYTP[ZVZUPYTP[]ed^e¯dXWZ^PXYTP^[]LbYPRZ]ZOePĮ^_bLNZ

83

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

UP^_YL_`]LWY§[Z^_Lb§b[]ed[LOV`ROdbTLOZXZŠPM]L_Ned^TZ^_]LM«O§bd
XLRLWTZ[TPVTT[ZXZNdOZVZĮNL^bPRZŠdNTL

;]ZMWPX TYYZŁNT b []ed[LOV` Z^ëM XLU§NdNS ]ZOePĮ^_bZ e ZR]LYTNeZY§

^[]LbYZŁNT§YLMTP]L^eNePRëWYPRZeYLNePYTLbVZY_PVŁNTPZNePVTbLĮŠPeLZ[TP
V`U§^T«ZYT^bZTX]ZOePĮ^_bPXb]LeTPNSZ]ZMdNedŁXTP]NT]ZOeTNëbEL]ëb
YZ]ZOeTNPULVT^[Z¯PNePĮ^_bZ^§^V¯ZYYT[]ePVLedbLú]ZWPZ[TPV`ĮNeP[P¯YZ
^[]LbYdXOeTPNTZXveb¯L^eNeLb_POdROdUP^__ZYTP[P¯YZ^[]LbYZŁú`Xd^¯ZbL
7L`^NSZbL$"&>PWTRXLY/L]WTYR$#$8LU§N_ZYLbeRW«OeTPXZŠPXdeL
¯ZŠdúŠPX¯ZOeTPŠ[P¯YZ^[]LbYLXLU§NLYTP[P¯YZ^[]LbYP]ZOePĮ^_bZb[]Z
NP^TPV^e_L¯_ZbLYTL^T«_ZŠ^LXZŁNTX`^TM]Lú[ZO`bLR«_PZNePVTbLYTL>d_`LNU«
VZX[WTV`UP_LVŠP_ZNedY[[]ed^eWT[L]_YP]edŠdNTZbTT[P¯YZ^[]LbYPOeTPNT
eLLVNP[_`U§QLV_Z[TPVZbLYTL^T«YTP[P¯YZ^[]LbYdX]ZOePĮ^_bPX

;ZXTXZ ŠP bT«V^eZŁú MLOLĮ b^VLe`UP YL YTPVZ]ed^_Yd b[¯db ]ZOePĮ^_bL

eZR]LYTNeZY§^[]LbYZŁNT§YLQ`YVNUZYZbLYTP]ZOePĮ^_bLeO]ZbPRZYLWPŠdeL
`bLŠdúŠPUP^__Zb[¯dbYTPUPOYZeYLNeYdT`bL]`YVZbLYdbTPWZXLNedYYTVL
XTB:_]«M^VT$$"LYLWTe`U§N^eP]PR[]LN[ZŁbT«NZYdNS]PWLNUZX[ZXT«Oed
`[ZŁWPOeZYdXL eO]ZbdX]ZOePĮ^_bPXeb]LNL`bLR«YL_LVTPeXTPYYPULV%
[¯PúbTPVVZWPUYZŁú`]ZOePYTL]ëŠYTNLbTPV`eXTPYYPbdYTVLU§NPe]ZebZU`
MdNTPbOeTPNTĮ^_bTPNedOZ]Z^¯ZŁNTb^[ëWYPeLXTP^eVTbLYTPW`MYTPeZ^ZM§
YTP[P¯YZ^[]LbY§Z]Le]ZOeLU^_Z[TPĮTbTOZNeYZŁúYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT

9TPV_ë]ed L`_Z]ed [ZOV]PŁWLU§ ŠP ` [P¯YZ^[]LbYPRZ ]ZOePĮ^_bL YTP X`^T

OZUŁú OZ []ZMWPXëb PXZNUZYLWYdNS T []ed^_Z^ZbLbNedNS -LOLYTL [ZVLe`U§
_LVŠPŠPZMPNYZŁúYTP[P¯YZ^[]LbYPRZM]L_LNed^TZ^_]dXZŠPMdú[Zed_dbYdX
OZŁbTLONePYTPX OWL ]ZOePĮ^_bL eO]ZbPRZ B^[믊dNTP e YTP[P¯YZ^[]LbYdX
]ZOePĮ^_bPXXZŠPMdúZVLeU§OZ]ZebTULYTL[Z^_Lb[]Z^[Z¯PNeYdNST_ZWP]LY
NUTOWLTYYZŁNT7L`^NSZbL$"&6]`V$$!&8N3LWP2LXMWP$#$,`_Z]ed
MLOLĮeb]LNLU§`bLR«ŠPbdNSZbdbLYTP^T«b]LeeYTP[P¯YZ^[]LbYdXM]L_PX
Ned ^TZ^_]§ eb¯L^eNeL b []ed[LOV` YTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT TY_PWPV_`LWYPU XZŠP
[]edNedYTú^T«OZ[Z^eP]eLYTL^_]L_PRTT]LOePYTL^ZMTP[ZObdŠ^eLVZX[P_PYNUP
^[Z¯PNeYPTeLNSZbLYTLPX[L_dNeYPNZb[¯dbLYLXZŠWTbZŁNT[]ed^_Z^ZbLbNeP
3LYYLS8TOWL]^Vd$$$&2]T^^ZX-Z]VZb^VT

B_dX`U«NT`TYYPM]L_P]^_bZYTPX`^TMdú[Z^_]ePRLYPULVZNZŁe¯PRZNZŁ

NZ YTP ^[]edUL ]ZebZUZbT 4YYZŁú bdYTVLU§NL e YTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT M]L_L Ned
^TZ^_]d XZŠP Mdú [Z^_]ePRLYL [Zed_dbYTP ULVZ NedYYTV [Z^eP]eLU§Nd [P]^[PV
_db«]ZebZUZb§[P¯YZ^[]LbYPRZ]ZOePĮ^_bL,Md_LV^T«^_L¯Z^eNePRëWYL]ZWL
b_dXeLV]P^TP[]ed[LOL]ZOeTNZXB]ZOeTYLNSbV_ë]dNS]ZOeTNP[Zed_dbYTP
]ZebT§eLWT V]ded^ YTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT [Z_]LqWT eLLVNP[_ZbLú OeTPNVZ YTP[P¯
YZ^[]LbYPXLU§OZYTPRZ[Zed_dbYd^_Z^`YPVTUPOYZNePŁYTP[LXT«_LU§Zb¯L
^YdNS[Z_]ePMLNST[Z_]ePMLNS[ZeZ^_L¯dNSOeTPNT[Z^_LbL]ZOePĮ^_bL^[]LbYP

84

Żaneta Stelter

RZbZMPNYTP[P¯YZ^[]LbYPRZUP^_[]edNSdWYLNZeVZWPT^[]edUL[]LbTO¯ZbPX`
]ZebZUZbTOeTPNVLeO]ZbPRZ-Z]ed^eVZb^VL

;ZO^`XZb`U§NXZŠPXd[ZbTPOeTPúŠPZTWPT^_YTPU§]PLWYPeLR]ZŠPYTLOWL

[^dNSZ^[Z¯PNeYPRZ Q`YVNUZYZbLYTL OeTPNT XLU§NdNS ]ZOePĮ^_bZ YTP[P¯YZ
^[]LbYPYTPX`^e§ZYPUPOYLV[]ZbLOeTúOZ^V`_VëbYPRL_dbYdNSBVLŠOPU
MZbTPX^d_`LNUTbdNSZbdbLYTLOeTPNTb]ëŠYdXbTPV`TZ]ëŠYdX^_Z[YT`]Ze
bZU`[Zb^_LUP[]ZMWPXed^VëbT^_]L_e_PRZ_d_`¯`[¯dY§NdNSBVLŠOdXŁ]Z
OZbT^V`OeTPNT«NdXT^_YTPU§[ZbZOdOZ[]ePŠdbLYTLb^_dO`Ned`[ZVZ]ePYTL
E]ëŠYdNSbeRW«OëbeOL]eL^T«ŠP]ZOeTNPYTP]ëbYZZMOeTPWLU§OeTPNTXT¯ZŁNT§
T`bLR§LWMZ[]edYLUXYTPUOeTPNTXLU§_LVTPZONe`NTLEL_PXYLWPŠd`eYLúŠP
bTPWP[]ZMWPXëbbdYTVLU§NdNSePb^[믊dNTL]ZOePĮ^_bLb^d_`LNUTYTP[P¯YZ
^[]LbYZŁNTb]ZOeTYTPYTPXLNSL]LV_P]`^bZTŁNTPYPRL_dbYPRZ,TYYZŁúbd
YTVLU§NLeYTP^[]LbYZŁNTM]L_LNed^TZ^_]dXZŠPXTPú[Zed_dbYPeYLNePYTPOWL
]ZebZU`eO]ZbPRZ]ZOePĮ^_bL

Relacje małżeńskie

9TP[P¯YZ^[]LbYZŁú_ZeULbT^VZbTPWZ[¯L^eNedeYZbPOZ_dNe§NP]ëŠYdNS^QP]Šd
NTL8ZŠPMdú_]bL¯LW`MZV]P^ZbLXYTPUW`MML]OeTPUYL^TWZYLZR]LYTNeLU§NLW`M
`YTPXZŠWTbTLU§NL^LXZOeTPWYPŠdNTP9TP[P¯YZ^[]LbYZŁú_ZeULbT^VZOZ_dVLU§NP
YL]ëŠYdNSP_L[LNS[]LbTPVLŠO§]ZOeTY«8ZŠPY[[ZULbTú^T«b]LeeP^_L]Z
ŁNT§V_ë]PRZŁeUPUNe¯ZYVëbBTLOZXZMZbTPXŠPŠdNTPZ^ZMd^_L]^ePUNe«^_Z
YLeYLNeZYPUP^_]ëŠYPRZ]ZOeLU`NSZ]ZMLXTZR]LYTNePYTLXTT`_]L_§^[]LbYZ
ŁNT?LVbT«N]ZOeTYYdZM]LeYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNTXZŠPOZ_dNedú_LVŠP[P¯YTPYTL
]ëW]ZOeTYYdNSbZMPNb¯L^YdNS]ZOeTNëbNedOeTLOVëb/Z_PU[Z]dXëbTWTŁXd
ZZR]LYTNeZYPU^[]LbYZŁNTe[P]^[PV_dbdŠdNTL]ZOeTYYPRZbVZY_PVŁNTP[P¯YTP
YTL]ëW]ZOeTNTPW^VTNSTM]L_P]^VTNSbZMPNZ^ZMdYTP[P¯YZ^[]LbYPU?ZUPOYLVYTP
bdNeP][`UP_PXL_`

9TP[P¯YZ^[]LbYZŁú_ZYTP_dWVZ[]ZMWPXdbdYTVLU§NPePb^[믊dNTLe kTY

YdXt ?Z _LVŠP []ZMWPX ŠdNTL e TYYZŁNT§ 9TP`WPNeLWYL NSZ]ZML YTP[P¯YZ
^[]LbYZŁúTY_PWPV_`LWYLNed]`NSZbLe]PR`¯dUP^_ZOMTP]LYL[]ePeYL^vW`OeT
[P¯YZ^[]LbYdNSvULVZVL_L^_]ZQLŠdNTZbLBŁbTPNTPbV_ë]dXYLUbLŠYTPU^e§
bL]_ZŁNT§ UP^_ eO]ZbTP ^[]LbYZŁú T bdRW§O ePbY«_]eYd v YTP[P¯YZ^[]LbYZŁú
WPŠdYL[]ePNTbWPR¯dXMTPR`YTPYL^edNS[]TZ]d_P_ëb

EMLOLĮbd¯LYTL^T«ZM]LeZ^ZMdYTP[P¯YZ^[]LbYPUV_ë]LYTPbTP]edb]PLWT

eLNU« ^bZTNS [WLYëb T O§ŠPĮ YTP XL ^[]PNdeZbLYdNS NPWëb ŠdNTZbdNS YT^VZ
ZNPYTL^bZU§bL]_ZŁúLUPUbL]`YVTŠdNTZbP^§eOPNdOZbLYTPRZ]^ePb[Z]ëb
YLYT`eZ^ZMLXT[P¯YZ^[]LbYdXT,]`^e_ZbTNe&-¯P^edĮ^VL$$#9TP

85

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

UP^__ZYL^eNe«ŁNTPUPOdYdXZOPWNe¯ZbTPVLYTP^[]LbYPRZBWT_P]L_`]ePXZŠYL
MZbTPXeYLWPŞú]ëbYTPŠ[]edV¯LOdŁbTLONe§NPZO`ŠPUOP_P]XTYLNUTZ^ëMYTP[P¯
YZ^[]LbYdNSbbLWNPZYZ]XLWYPŠdNTP>§_ZZ^ZMd[]ePV]LNeLU§NPR]LYTNPb¯L
^YdNS XZŠWTbZŁNT VZY^PVbPY_YTP O§Š§NP OZ Z^T§RYT«NTL bdeYLNeZYdNS NPWëb
ŠdNTZbdNSZ^ZMdV_ë]PYTPNe`U§^T«RZ]^ePb[Z]ëbYLYT`eW`OŞXTeO]ZbdXT
,OWP]$#!&5`NSYTPbTNe$$

BŁ]ëO WTNeYPU [Z[`WLNUT Z^ëM YTP[P¯YZ^[]LbYdNS eYLNe§N§ R]`[« ^_LYZbT§

Z^ZMd OZ]Z^¯P ;ZXTXZ _Z TNS []ZMWPXd ^_Z^`YVZbZ ]eLOVZ [ZOPUXZbLYP ^§
bWT_P]L_`]ePBT«V^eZŁúL`_Z]ëb^V`[TL^T«YLOeTPNTLNSTX¯ZOeTPŠd8ZŠPbd
YTVLú_ZeQLV_`ŠPOZ]Z^¯ZŁúNe«^_ZUP^_]Ze`XTLYLULVZZV]P^^_LMTWTeLNUTOZ
V_ë]PRZ^T«OZNSZOeT[Z[]ePeOeTPNTĮ^_bZTZV]P^X¯ZOeTPĮNed6ZbLWTV
;`MWTVLNUP [ZŁbT«NZYP OZ]Z^¯dX YTP[P¯YZ^[]LbYdX OZŁú Ne«^_Z `UX`U§ TNS
[]ZMWPXdbVZY_PVŁNTPML]TP]`_]`OYTLU§NdNSTXTY_PR]LNU«eP^[Z¯PNePĮ^_bPX
:^_]Zb^VL&BZUNTPNSZb^VT.Z]LeNe«ŁNTPU[ZOPUXZbLYP^§_LVŠP
eLRLOYTPYTLebT§eLYPe[L]_YP]^VTXTebT§eVLXTZ]LeXL¯ŠPĮ^_bLXTZ^ëMYTP
[P¯YZ^[]LbYdNS-L]_YTVZb^VL

şdNTP OZ]Z^¯dNS Z^ëM e ]ëŠYPRZ ]ZOeLU` YTP^[]LbYZŁNTLXT _Z e¯ZŠZYP eL

RLOYTPYTP6LŠOdNe¯ZbTPV_ZZO]«MYLT^_Z_LLVLŠOdYTP[P¯YZ^[]LbYdYL^bëU
b¯L^YdTYOdbTO`LWYd^[Z^ëM[]ePŠdbL[]ZMWPXMdNTLTYYdX5POYZNePŁYTP^§
[ZOZMYP^[]LbdV_ë]POWLb^ed^_VTNSYTPeLWPŠYTPY[ZO^_LY`eO]ZbTL^§_LV
^LXZbLŠYP5POY§e_LVTNS^[]LbUP^_[Z_]ePMLMWT^VTPRZVZY_LV_`eTYYdXTT[Z
_]ePMLXT¯ZŁNT9TP[P¯YZ^[]LbYT_LVULVTYYTW`OeTPNSN§VZNSLúTNSN§MdúVZ
NSLYT/WLbTPW`eYTNSXT¯ZŁúUP^_YTP]ZeP]bLWYTPebT§eLYLe]ZOeTY§8T¯ZŁú
TXL¯ŠPĮ^_bZ^§OWLYTP[P¯YZ^[]LbYdNSUPOYdXebL]`YVëbZ^T§RYT«NTL^eNe«
ŁNTL-L]_YTVZb^VLşd_L"

=ZOeTYLUP^_bd^ZVZNPYTZY§bL]_ZŁNT§b^[Z¯PNePĮ^_bTPEL¯ZŠPYTP]ZOeTYd

UP^__LV^LXZbLŠYPOWLZ^ëM[P¯YZ^[]LbYdNSULVT_dNSeZR]LYTNeZY§^[]LbYZ
ŁNT§.e«^_ZUPOYLVM¯«OYP^_P]PZ_d[ZbP[]ePVZYLYTLYL_PXL_Z^ëMYTP^[]Lb
YdNS ^_LYZbT§ []eP^eVZO« YL TNS O]ZOeP OZ XL¯ŠPĮ^_bL T eL¯ZŠPYTL ]ZOeTYd
EMLOLĮbdYTVLŠPTXML]OeTPUTY_dXYdNSL]LV_P]XTL¯dMd[]edM]LúVZY_LV_d
e YTP[P¯YZ^[]LbYdXT _dX ]P[]PePY_`UPXd YTŠ^ed [ZeTZX _ZWP]LYNUT T bdŠ^ed
^_Z[TPĮ ZO]e`NPYTL ,VNP[_`UPXd Z^ZM« YTP[P¯YZ^[]LbY§ b VTYTP []LNd Ned
^eVZWPLWPULVZ[L]_YP]LbebT§eV`XL¯ŠPĮ^VTXU`ŠYTP8§O]d$##

;]ZMWPX eLV¯LOLYTL ]ZOeTYd []ePe Z^ZMd YTP[P¯YZ^[]LbYP Md¯ []ePe bTP

WPWL_[ZXTULYd_LVŠPb[]ZNP^TP]PSLMTWT_LNUT.PWPX`^[]LbYTLYTLMd¯Z[]ePOP
b^ed^_VTXZ^T§RYT«NTPeOZWYZŁNTOZ[]LNdeLbZOZbPULYTP[ZOU«NTP]ëW]ZOeTY
YdNS6LbNedĮ^VL-`_]dX$#/Z]ZŁWTYTP[P¯YZ^[]LbYTNe«^_ZYTPZ_]edX`
U§b^[L]NTL_LVŠPeP^_]ZYd]ZOeTYd[TP]bZ_YPUBdYTVL_ZeQLV_`ŠP]ZOeTNZX
Ne«^_Z_ZbL]ed^edW«V[]ePOOZOL_VZbdXZMNT§ŠPYTPXVTPOdYTP[P¯YZ^[]LbYP

86

Żaneta Stelter

OZ]Z^¯PU`ŠOeTPNVZYTP[Z]LOeT^ZMTPeYZbdXT]ZWLXTŠZYdXL_VTX«ŠLZUNL
;]edebZWPYTP^[Z¯PNeYPYLebT§eVTZ^ëMYTP[P¯YZ^[]LbYdNSUP^__dXXYTPU^eP
TXML]OeTPUbdeYLUP^T«Z[TYT«ŠPYTP[P¯YZ^[]LbYTXLU§^eLY^«YLMWT^VTPebT§eVT
TXL¯ŠPĮ^_bZUPOdYTPeZ^ZMLXT]ëbYTPŠYTP[P¯YZ^[]LbYdXTROdŠYTP^§L_]LV
NdUYTOWLZ^ëMeO]ZbdNS?LVTPXL¯ŠPĮ^_bLbZ[TYTT^[Z¯PNeYPUXZR§^_LYZbTú
ZMNT§ŠPYTPYTP_dWVZOWLYLUMWTŠ^ePU]ZOeTYdLWP_LVŠPOWLZ_ZNePYTL^[Z¯PNeYPRZ

-LOLYTLZ^ëMeZR]LYTNeZY§^[]LbYZŁNT§[ZVLe`U§ŠPeL¯ZŠPYTP]ZOeTYd[Z

XLRLTXeLLVNP[_ZbLúb¯L^YPZR]LYTNePYTL[]edb]LNL^PY^T^_YTPYTLUP^_NedY
YTVTPX XZ_db`U§NdX M`OeT [ZNe`NTP MdNTL [Z_]ePMYdX BdYTVT _P eb]LNLU§
_LVŠP`bLR«YLQLV_ŠPb[]ed[LOV`XL¯ŠPĮ^_bXTP^eLYdNSMLOLYTOZŁbTLONeL
WTbT«NPUb§_[WTbZŁNTNe`WTW«VeXLRLWT^T«e[ZNe`NTPXYTŠ^ePUbL]_ZŁNTT`bLŠLWT
ŠPTNS^d_`LNULMd¯LMdWP[^eLROdMdebT§eLWT^T«eZ^ZM§]ëbYTPŠYTP[P¯YZ^[]Lb
Y§8§O]d$##&®`^eNedĮ^VT$#;ZOZMYPOLYP`ed^VL¯L8.SZOVZb^VL
$$BR]`[TPMLOLYdNSYTP[P¯YZ^[]LbYdNSVZMTP_V_ë]PebT§eL¯d^T«e[P¯
YZ^[]LbYdXX«ŠNedeY§bT«ŞXL¯ŠPĮ^VLZVLeL¯L^T«_]bL¯L_dWVZ`[Z¯Zbd_dNS
VZMTP_L[L]_YP]edŠdWTbebT§eV`MPe[ZNe`NTL^L_d^QLVNUTT^[P¯YTPYTL>d_`LNUL
Md¯L[ZOZMYLbXL¯ŠPĮ^_bLNSZ^ëM^[]LbYdNS[Z`_]LNTP^[]LbYZŁNT[]ePeVZ
MTP_«9LUXYTPU^e§R]`[«^_LYZbT¯dVZMTP_dV_ë]dNS[L]_YP]_LVŠPMd¯YTP[P¯YZ
^[]LbYdLWPb_PUR]`[TPbT«ŞXL¯ŠPĮ^VLMd¯LYLU_]bLW^eLT[ZULbT¯Z^T«YLUbT«NPU
Z[T^ëb^eNe«ŁWTbPRZŠdNTL]ZOeTYYPRZ

-LOLYTL _P [ZVLe`U§ ŠP eL¯ZŠPYTP ]ZOeTYd []ePe Z^ZMd YTP[P¯YZ^[]LbYP

TZ^T§RYT«NTP^`VNP^`UP^_XZŠWTbPLWPYTPUP^__Z[]Z^_P8ZŠP_ZbdYTVLúb¯LŁYTP
e[]ZMWPX`TYYZŁNTT^_Z^`YV`OZTYYPRZB[]ed[LOV`ROdZMTPZ^ZMdbebT§e
V` ^§ YTP[P¯YZ^[]LbYP []ZMWPX _PY YTP bd^_«[`UP 9L_ZXTL^_ b _eb XL¯ŠPĮ
^_bLNS XTP^eLYdNS YLMTP]L ZY ]PLWYPRZ V^e_L¯_` 9L Ned [ZWPRL bT«N []ZMWPX
TYYZŁNTbebT§eVLNSXL¯ŠPĮ^VTNSZ^ëMYTP[P¯YZ^[]LbYdNS*

BPO¯`R8ETPX^VTPU%k8L¯ŠPĮ^_bZ_bZ]edUPOYZŁúOb`]ëŠYdNSTYOdbTO`

LWYZŁNTOb`YTP[Zb_L]eLWYdNSZ^ZMZbZŁNTV_ë]POPNdO`U§^T«OLW^ePŠdNTP^[«
OeTú]LePXt^ EbT§ePVXL¯ŠPĮ^VT_ZYTPUP^_ebdV¯L^`XLPWPXPY_ëb
LWP_ZYZbLULVZŁúkXL¯ŠPĮ^_bZUP^_ebT§eVTPXVZMTP_dTX«ŠNedeYdbeL¯ZŠPYT`
_]bLU§NdX[]ePeNL¯PŠdNTPebT§eVTPXV_ë]d[]ePe_bZ]ePYTPbTPWZL^[PV_ZbPU
b^[ëWYZ_dŠdNTLO§ŠdOZ]PLWTeLNUTb^[ëWYPRZOZM]Lt-]L`Y2L¯VZb^VL$$
^5LVZŁúebT§eV`XL¯ŠPĮ^VTPRZUP^_`eLWPŠYTZYLZObTPW`NedYYTVëbBŁ]ëO
YTNS eYLUO`U§ ^T« XT«Oed TYYdXT% beLUPXYd ^eLN`YPV beLUPXYL LVNP[_LNUL
^L_d^QLVNULe[ZŠdNTL^PV^`LWYPRZbeLUPXYL_ZWP]LYNUL[ZNe`NTPL_]LVNdUYZŁNT
b^[ë¯XL¯ŠZYVL [L]_YP]^_bZ eL`QLYTP OZ b^[ë¯XL¯ŠZYVL beLUPXYL XT¯ZŁú
TZ_bL]_ZŁú=dŁ$$!

:^ZML YTP[P¯YZ^[]LbYL [ZOPUX`U§NL OPNdeU« Z ebT§eV` e [P¯YZ^[]LbYdX

[L]_YP]PXUP^_[P¯YLZMLbZb[¯dbUPUYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNTYLQ`YVNUZYZbLYTP

87

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

XL¯ŠPĮ^_bLT]ZOeTYd9TPXZR§N^[]Z^_LúbTPW`L^[PV_ZX]ZWTXL¯ŠPĮ^VTPUNed
]ZOeTNTPW^VTPU[Z_]ePM`UPZ[TPV`ĮNeZŁNTeL]LOYZŁNTTbd]Ze`XTL¯ZŁNT[L]_YP]L
BTPWPeNedYYTVëbbL]`YV`U§NdNSULVZŁúebT§eV`XL¯ŠPĮ^VTPRZb[]ed[LOV`
XL¯ŠPĮ^_bXTP^eLYdNSYLMTP]L^eNePRëWYPRZNSL]LV_P]`9[[L]_YP]^_bZYTP
[P¯YZ^[]LbYZŁú^_LbTLMZbTPXUPOYPRZe[L]_YP]ëbb^d_`LNUT`eLWPŠYTPYTLZO
b^[ë¯XL¯ŠZYVLbebT§eV`e_dXNe«^_Z[ZULbTL^T«[]ZMWPX]ëbYZbLRT[ZXT«
OedeLWPŠYZŁNT§TYTPeLWPŠYZŁNT§bXL¯ŠPĮ^_bTPNZXZŠPMdúeLR]ZŠPYTPXOWL
[L]_YP]^_bLB_LVTNS^d_`LNULNSZ^ZMLeZR]LYTNeZY§^[]LbYZŁNT§Ne«^_ZeLOLUP
^ZMTP[d_LYTPZR]LYTNP_ZWP]LYNUTOWLUPUYTPXZŠYZŁNT

8L¯ŠZYVZbTPeZR]LYTNeZY§^[]LbYZŁNT§ZMLbTLU§_LVŠP^T«Z^bZU§L_]LV

NdUYZŁúOWL[L]_YP]L5POY§eNPNS§NSL]LV_P]d^_dNeYdNSZ^ëMYTP^[]LbYdNSUP^_
TNS bdRW§O ePbY«_]eYd L bTOZNeYP eYTPV^e_L¯NPYTL YTP_d[ZbZŁú b[¯dbLU§ YL
TNSZOMTë][]ePeZ^ZMd^[]LbYP9TP[P¯YZ^[]LbYd[L]_YP]ZOMTPRLU§N^bdXbd
RW§OPXTQ`YVNUZYZbLYTPXZOYZ]XT^_LYOL]Oëb[]edU«_dNSbYL^ePU^[Z¯PNe
YZŁNTOWLV_ë]PU^_LYOL]OPXUP^_Z^ZML[P¯YZ^[]LbYL^LXZOeTPWYLZOYZ^e§NL
^[PV_LV`WL]YP^`VNP^dXZŠPNe`ú^T«eLR]ZŠZYde[ZbZO`^bZUPUZOXTPYYZŁNT
?ZeVZWPTXZŠPMdúŞ]ëO¯PXYL[T«NTLW«V`b]ZRZŁNTOZ[L]_YP]LNedYLbP_TeZ
WLNUT:^ZMLYTP[P¯YZ^[]LbYLNe«^_ZYTPXL[PbYZŁNTNedOZXTY`U§NdX`Ne`
NTPXbebT§eV`UP^_XT¯ZŁúNedXZŠPWT_ZŁúTb^[ë¯Ne`NTP

9L_dX[ZeTZXTPeYLNePYTLYLMTP]L_LVŠP[]ZMWPXL_dVLŠdNTLP]Z_dNeYPRZ

T^L_d^QLVNUTePb^[믊dNTL^PV^`LWYPRZbebT§eV`XL¯ŠPĮ^VTX5P^__Z[]ZMWPX
ML]OeZOPWTVL_YdLWPOWLbTPW`OZ]Z^¯dNSYTP[P¯YZ^[]LbYdNSUP^_UPOYdXeT^_Z_
YTPU^edNS b NL¯ZV^e_L¯NTP `bL]`YVZbLĮ [^dNSZ^[Z¯PNeYdNS TNS LV_dbYZŁNT
b ]ZWLNS XL¯ŠPĮ^VTNS 1`YVNUZYZbLYTP P]Z_dNeYP UP^_ YL_`]LWYdX PWPXPY_PX
VLŠOPRZŠdNTL¯§NeYTPeŠdNTPXZ^ëMYTP[P¯YZ^[]LbYdNS5P^__ZUPOYLV_PXL_
b¯LŁNTbPYTPZMPNYdbWT_P]L_`]eP[]ePOXTZ_`;ZXTXZŠPeRLOeLXd^T«TŠ[Z
_]ePMdYTP[P¯YZ^[]LbYdNSYTPZOMTPRLU§ZO[Z_]ePMW`OeTeO]ZbdNS]eLOVZeL
^_LYLbTLXd^T«YLO_dXŠPb^ed^NdYTPbd¯§NeLU§NYTP[P¯YZ^[]LbYdNS[Z_]eP
M`UPXdXT¯ZŁNTTTY_dXYZŁNT_LVŠPb_dXVZY_PVŁNTP

B]PWLNULNSXL¯ŠPĮ^VTNSZ^ëMYTP[P¯YZ^[]LbYdNSZR]LYTNePYTLbdYTVLU§NP

e`_]L_d^[]LbYZŁNTb[ZŠdNT`^PV^`LWYdX^_LYZbT§ML]TP]«_]`OY§OZ[ZVZ
YLYTL:^ZMLYTP[P¯YZ^[]LbYLZMLbTLZ^bZU§L_]LVNdUYZŁúTYTPNSNPeLbTPŁú
[L]_YP]L @_]L_L ^[]LbYZŁNT YTP X`^T ZR]LYTNeLú []LRYTPYTL ^PV^`LWYPRZ LWP
XZŠPb[¯dY§úYL[Z_]ePMd^PV^`LWYPeOZWYZŁúb^[믊dNTLTZ^T§RLYTP^L_d^QLV
NUT :^_]Zb^VL " ;Z_PYNULWYP []edNedYd `_]`OYTLU§NP ]PLWTeLNU« [Z_]ePM
^PV^`LWYdNS b ebT§eVLNS [L]_YP]^VTNS Z^ëM YTP[P¯YZ^[]LbYdNS XZR§ OZ_d
NedúXTY%
¹ L^[PV_` LYL_ZXTNeYPRZ v YTP[]LbTO¯ZbL M`OZbL LYL_ZXTNeYL `_]`OYTLU§NL

b^[믊dNTP^PV^`LWYP

88

Żaneta Stelter

¹ L^[PV_`[L_ZqeUZWZRTNeYPRZvY[_]`OYZŁNTbZ^T§RLYT`P]PVNUTb[]ed[LOV`

`]Le`V]«RZ^¯`[L

¹ L^[PV_` [^dNSZWZRTNeYPRZ v [ZNe`NTP M]LV` L_]LVNdUYZŁNT ^PV^`LWYPU OZ

ŁbTLONePYTPZO]e`NPYTLNed`[ZVZ]ePYTLe[]eP^e¯ZŁNT

¹ L^[PV_`^ZNUZWZRTNeYPRZvZ[TYTLZ_ZNePYTL^[Z¯PNeYPRZYL_PXL_Z^ëMYTP

[P¯YZ^[]LbYdNSTTNS[Z_]ePM^PV^`LWYdNS=LOZX^VT"

B []ed[LOV` Z^ëM YTP[P¯YZ^[]LbYdNS YTP _dWVZ bd[P¯YTLYTP ]ëW XL¯ŠPĮ^VTNS
UP^_ `_]`OYTZYP ?LVŠP bd[P¯YTLYTP ]ëW ]ZOeTNTPW^VTNS XL ^bZU§ ^[PNdqV« 5`Š
^LXLOPNdeULZ[Z^TLOLYT`OeTPNVLbdXLRLLYLWTedbTPW`L^[PV_ëb?]ePML]ZeP
eYLúb^ed^_VTPeLT[]ePNTb]ZOeTNTPW^_b`bebT§eV`eYTP[P¯YZ^[]LbYZŁNT§UPO
YPRZe]ZOeTNëbBLŠYPUP^__Zb[]ed[LOV`YTP[P¯YZ^[]LbYZŁNTZ[ZO¯ZŠ`RP
YP_dNeYdXZ]LeROd`_]L_L^[]LbYZŁNTOZ_dNedVZMTP_d=ZOeTNTPW^_bZbdXLRL
ZOZ^ZMdYTP[P¯YZ^[]LbYPUbT«NPUbd^T¯V`YTPeLb^eP_PŠe[ZbZO`ZR]LYTNePĮ
]ZOeTNXZŠPMPe[]ZMWPXëbeL^[ZVZTúb^ed^_VTP[Z_]ePMdOeTPNVLMPe[ZXZNd
Z^ëM_]ePNTNS

;]ZMWPXde]PLWTeZbLYTPX^T«b]ZWLNSXL¯ŠPĮ^VTNST]ZOeTNTPW^VTNS[]ePeZ^Z

MdYTP[P¯YZ^[]LbYPNe«^_ZbdYTVLeQLV_`ŠPYTP^§ZYPbŠLOPY^[Z^ëMOZ_dNS]ëW
[]edRZ_ZbdbLYP>[Z¯PNePĮ^_bZT]ZOeTYL[TP]bZ_YLeLV¯LOLU§ŠPZ^ZMdYTP[P¯
YZ^[]LbYP]LNePUYTPeL¯ZŠ§]ZOeTYdbT«NYTPXL_LVTPU[Z_]ePMd,V_`LWYPbeZ]d
bdNSZbLYTLT]PSLMTWT_LNUTYTPOLU§Z^ZMZXYTP[P¯YZ^[]LbYdX^eLY^YL^L_d^QLV
NUZY`U§NP]PLWTeZbLYTP^T«b]ZWLNSXL¯ŠPĮ^VZ]ZOeTYYdNS>TVZ]^VL

Podsumowanie

4YYZŁú Md¯L T Ne«^_Z YLOLW UP^_ ^dYZYTXPX ZMNPRZ 5P^_ ZYL ]P[]PePY_ZbLYL
[]ePeb^ed^_VZ_ZNZeYLUO`UP^T«[ZeL_dXNZ[Zb^ePNSYPeYLYPe]Ze`XTL¯P
TZNedbT^_P;L_]e§Ne_PU[P]^[PV_dbdXZŠPXd[ZbTPOeTPúŠPZ^ZMdYTP[P¯YZ
^[]LbYPL_dX^LXdXTNS]ZOeTYdNSL]LV_P]de`U§^T«[PbYPRZ]ZOeLU`TYYZŁNT§
TZOXTPYYZŁNT§;]ePe_«ZOXTPYYZŁúYTP[P¯YZ^[]LbYZŁú]Ze[L_]dbLYLeL]ëb
YZe[P]^[PV_dbdUPOYZ^_VZbPUULVT]ZOeTYYPUb[]ZbLOeLNSLZ^M`]ed^[ZVëU
bdbZ¯`UPYTP[ZVëUTW«V

.ZbL]`YV`UP_LV§bTeU«ŁbTL_LbV_ë]dXe¯L_bZŁNT§OeTPWTXdW`OeTYLYTP

[P¯YZ^[]LbYdNSTeO]ZbdNSYTP[P¯YZ^[]LbYdNSTYZ]XLWYdNSNedb]P^eNTPYL
YTP[P¯YZ^[]LbYdNST^eNe«ŁWTbdNS*;]ePNTPŠYTPbTOZXdYTP^¯d^e§NdNedYTPNSZ
Oe§Ndv[ZXTXZ`^eVZOePYTLV_ë]PRZŁe YL]e§OëbvXZŠPMdú^eNe«ŁWTbdX
TY_PWTRPY_YdXNe¯ZbTPVTPXZOYZ^e§NdX^[PV_LV`WL]YP^`VNP^dŠdNTZbP9L_Z
XTL^_V_ZŁkeO]ZbdULV]dMLtMPeULVTPUVZWbTPVbLOdvXZŠPMdúNT«ŠVZNSZ]d

89

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

YTP^eNe«ŁWTbdYTP[Z]LOYdŠdNTZbZNSZNTLŠYLePbY§_]ee`[P¯YTPkYZ]XLWYdt
;ZOZMYTPXZŠPXd^[ZU]ePúYL]ZOeTY«.edeO]ZbPOeTPNTeLb^eP^§RbL]LY_PX
^eNe«ŁNTLL`_]L_L^[]LbYZŁNTNedNT«ŠVLNSZ]ZMLX`^e§Mdú[ZbZOPXbd[LNeP
YTL]ëW]ZOeTYYdNS*

8ZŠP]LNePUYLWPŠL¯ZMdZO[ZbTPOeTPú^ZMTPYL[d_LYTPV_Z_LVYL[]LbO«UP^_

YTP[P¯YZ^[]LbYdLWMZV_ZYTPUP^_YTP[P¯YZ^[]LbYd*5PŁWT[]edU]edXd^T«VZWP
UZX ŠdNTL W`OeVTPRZ OZ^_]ePŠPXd ŠP _LV YL[]LbO« VLŠOd UP^_ YTP[P¯YZ^[]Lb
Yd_dWPŠP`]ëŠYdNSZ^ëM_LYTP[P¯YZ^[]LbYZŁú[]ePULbTL^T«b]ëŠYd^[Z^ëM
Tb]ëŠYdX^_Z[YT`YL]ëŠYdNSP_L[LNSŠdNTL:^_L_PNeYTPb^ed^NdeXTP]eLXd
OZV]P^`YL^ePU^[]LbYZŁNTLVLŠOL]ZOeTYL[]«OePUNed[ëŞYTPUM«OeTPX`^TL¯L
^VZYQ]ZY_ZbLú^T«e_dX[]ZMWPXPX9TP[P¯YZ^[]LbYZŁúYTPUP^_bT«NOZŁbTLO
NePYTPXb§^VTPRZV]«R`ŠdNTZbdNS[PNSZbNëbYTP^eNe«ŁYTVëb5P^_eULbT^VTPX
NL¯VZbTNTPYL_`]LWYdXT[Zb^ePNSYdX5PŁWT^ZMTP`ŁbTLOZXTXdULVTXXLYPY_
YdX^V¯LOYTVTPXW`OeVTPUYL_`]db[T^LYdXbŠdNTPVLŠOPRZNe¯ZbTPVLUP^_YTP
[P¯YZ^[]LbYZŁú bëbNeL^ eL]ëbYZ Xd ULV T Z^ZMd YTP[P¯YZ^[]LbYP Z]Le TNS
]ZOeTYd eYLUOeTPXd b^[ëWYd [`YV_ ZOYTP^TPYTL T M«OeTPXd XZRWT ^V`_PNeYTP
bLWNedúeZMTPV_dbYdXT^V`_VLXT`_]L_d^[]LbYZŁNT9TPNSZOeT_`ZWT_ZŁúNed
b^[ë¯Ne`NTPNSZOeT[]ePOPb^ed^_VTXZ_ZMdXLU§NŁbTLOZXZŁú^V`_VëbULVTP
YTP^TPeP^ZM§`_]L_L^[]LbYZŁNTXTYTXLWTeZbLúUPUZR]LYTNeLU§NPb[¯dbdb^e«
OeTP_LXROeTP_ZUP^_XZŠWTbP

Bibliografia

,OWP],$#!?QZ_ŠeOUMBL]^eLbL%BdOLbYTN_bZ9L`VZbP;B9
,]`^e_ZbTNe-,^[T]LNUPT[WLYdŠdNTZbPX¯ZOeTPŠdeOd^Q`YVNU§YL]e§O`]`NS`

?fW[®M?\QOVMXZM

v!

-LWNP]eLV;L]LOZb^VL-?e`aMOVM[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOTc<[X_OQBL]^eLbL%4;4>>
-L]ML]Z-OP$$"

Fb%H-OP-L]ML]Z]POC\^[cMPfQZUQP[_e_`QY[

cQS[^[faYUQZUM^[PfUZe

^ v 6]LVëb%.ZWWPRT`X8POTN`X@5

-L]_YTVZb^VL@9M®ŠQĮ_`cMYUQ_fMZQ[_[NMfa_fW[Pf[ZeY_®aOTQYv[_[NM_®e_f§

OM

6]LVëb%:qNdYLBdOLbYTNeLk4X[`W^

-L]_YTVZb^VL@şd_L,"şeV§OfZUQ\Q®Z[_\^McZ[ŁOU§<^fQ_f®[Łú`Q^MŞZUQV_f[ŁúU\^fe

_f®[Łú

?Z]`Į%BdOLbYTN_bZ0O`VLNdUYPk,VL[T_t

-P]RTP] - ;]ZVZ[ , <[_`^fQSMZUQ [_ëN ZUQ\Q®Z[_\^McZeOT c _\[®QOfQĮ_`cUQ Fb%H

5-P]RTP]]PO<^MOM_\[^`Uce\[OfeZQW[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOT^ v -TL¯L;ZOWL
^VL%BdOLbYTN_bZ;LĮ^_bZbPUBdŠ^ePU>eVZ¯dELbZOZbPU

-«OVZb^VL3PTYPA"C\®ec \^fQcXQW®QV OT[^[Ne PfUQOWM ZM RaZWOV[Z[cMZUQ c ^[XU

Fb%H-.d_Zb^VLX-BTYNe`]L]PO

^ v"#6]LVëb%:qNdYLBdOLbYTNeLk4X[`W^t

90

Żaneta Stelter

-¯P^edĮ^VL6$$#5LVZŁúPO`VLNUTLULVZŁúŠdNTLZ^ëMYTP[P¯YZ^[]LbYdNSFb%H5;LĮ

NedV]PO<QPMS[SUWM_\QOVMXZMc[NQOfMS^[ŠQĮUcefcMĮDD5cUQWa v $;ZeYLĮ%
BdOLbYTN_bZ9L`VZbP@,8TB>;>

-¯P^edĮ^VL6:UQ\Q®Z[_\^McZ[ŁúM_`^aW`a^MUPQZ`eqWMOVU_\[®QOfZeOTBL]^eLbL%kşLVt
-Z]ed^eVZb^VL3$#=ZWL]ZOeTYdTUPUeLOLYTLbV^e_L¯_ZbLYT`UPOYZ^_PV`[ZŁWP

OeZYdNS

v!

-Z]ed^eVZb^VL3$$"5f[XMOVM_\[®QOfZM^[PfUZYMV§OeOTPfUQOW[a\[ŁXQPf[ZQaYe_®[c[

c_`[\ZUaXQWWUY

2OLĮ^V%>Z[Z_

-Z]ed^eVZb^VL3?e`aMOVM^[PfUZPfUQOUZUQ\Q®Z[_\^McZeOTUZ`QXQW`aMXZUQcŁ^[P[

cU_Wa_\[®QOfZeY

Fb%H/7Z_e6BPY_d]PO0UMSZ[fMPXM[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOT

^ !v!>eNePNTY%,RPYNULBdOLbYTNeL6bLO]L

-]L`Y2L¯VZb^VL8$$<_eOT[X[SUOfZMMZMXUfM_e_`QYëc^[PfUZZeOT[_ëNfMP[c[X[ZeOT

UZUQfMP[c[X[ZeOTfYM®ŠQĮ_`cM

7`MWTY%?ZbL]ed^_bZ9L`VZbP6@7

-]ZYQPYM]PYYP] @ $"$ @TQ QO[X[Se [R TaYMZ PQbQX[\YQZ`& 1d\Q^UYQZ`_ Ne ZM`a^Q MZP

.LXM]TORP%8L^^3L]aL]O@YTaP]^T_d;]P^^

-`NedĮ^VT:QX11`YVNUZYZbLYTPZUNëbb^d_`LNUTeLR]ZŠPYTLŠdNTLTNSOeTPN

VLFb%H/6Z]YL^-TPWL]PO;NXUOfM[VO[_`cM^$v 7`MWTY%?ZbL]ed^_bZ9L
`VZbP6@7

-`]VP;8ZY_RZXP]d>>TMWTYR^ZQNSTWO]PYbT_SOT^LMTWT_TP^6[a^ZMX[R8QM^ZUZS

0U_MNUXU`UQ_

"v!

.SZOVZb^VL8$$BT«ŞXL¯ŠPĮ^VLb]ZOeTYLNSVZMTP_YTP[P¯YZ^[]LbYdNS

Ye>[PfUZe

v!

.SZOVZb^VL8$$ 0fUQOW[ZUQ\Q®Z[_\^McZQc^[PfUZUQ?[OVMXUfMOVMU^QTMNUXU`MOVM7`

MWTY%@8.>

/dVNTVB

;ZeYLĮ%BdO9L`VZbP@,8

1]ZSWTNS,$$#?`eYaXMOVM[P\[P_`McBL]^eLbL%B>T;
2L¯VZb^VT?$$ 0fUQOW[Ma`e_`eOfZQcŁ^[P[cU_Wa^[PfUZZeYU_fW[XZeYBL]^eLbL%B>T;
2ZWTYZb^VL>5Z`QS^MOVM_\[®QOfZM[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOT;OQZMPfUM®MĮUZ_`e`aOVU

BL]^eLbL%4;4>>

2]T^^ZX8-Z]VZb^VT52>PWQ0QqNLNdTYLOZWP^NPYNP^bSZSLaP^TMWTYR^bT_S

OT^LMTWT_TP^-YQ^UOMZ6[a^ZMX[Z9QZ`MX>Q`M^PM`U[Z#^"$v$

3LYYLS88TOWL]^Vd0$$$.ZX[P_PYNPLYOLOU`^_XPY_ZQ^TMWTYR^NSTWO]PYbT_S

XPY_LW]P_L]OL_TZY-YQ^UOMZ6[a^ZMX[Z9QZ`MX>Q`M^PM`U[Z ^v"

4eOPM^VTE">[PfUOQPfUQOWMZUQ\Q®Z[_\^McZQS[c[NQOVQS[_QW_aMXZ[ŁOUFb%H,:^_]Zb

^VL]PO;_QW_aMXZ[ŁOU[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOT v!BL]^eLbL%4Y^_d_`_=ZebZU`
>¯`ŠM>[Z¯PNeYdNS

5L]dXZbTNe8$#?\[_`^fQSMZUQc®M_ZQVUZPecUPaMXZ[ŁOU<Q^OQ\OVMUM`^MWOeVZ[Łú[P^ªN

Z[ŁOUc®M_ZQV[_[Ne[PUZZeOT

B]ZN¯Lb%:^^ZWTYYP`X

5L]dXZbTNe8>e`^_]ZbL?$#<[OfaOUQc®M_ZQV`[Š_MY[ŁOUvŞ^ëP®MRaZWOVQ^QSaXMOeV

Fb%H5=PdVZb^VT]PO;_[N[c[ŁúM_\[®QOfZQfMOT[cMZUQ_UªXaPfU$v"BL]

^eLbL%6TB

91

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

5L]e«M^VL-LeTLV-$">[PfUZMPfUQOWMa\[ŁXQPf[ZQS[aYe_®[c[Fb%H9M`Q^UM®e

YMOeVZ[0ePMW`eOfZQ $

v BL]^eLbL% EL]e§O 2¯ëbYd ?ZbL]ed^_bL ;]edULNTë¯

/eTPNT6ZXT_P_;ZXZNd/eTPNTZX>[PNULWYPU?]Z^VT

5LbZ]Zb^VL,$#!>[PNdqVL]ZWTZUNL%]ëŠYTNPXT«OedXL_V§LZUNPXbeLV]P^TPQ`YV

NUZYZbLYTLb]ZWLNS]ZOeTNTPW^VTNS<_eOT[X[SUMCeOT[cMcOfM!$v"#

5`NSYTPbTNeş$$<^fQŠecMZUQ_e`aMOVU\[Y[Oe\^fQf[_[NeZUQ\Q®Z[_\^McZQ9TP[`MWT

VZbLYL[]LNLXLRT^_P]^VL6L_ZbTNP%BdOeTL¯;POLRZRTVTT;^dNSZWZRTT@YTbP]^d_P_`
ŀW§^VTPRZ

6LXTĮ^VL=PdXLY5$$ >[PfUOQfMSaNUQZUc^fQOfecU_`[ŁOUFb%H43P^ePY9TPUZOPV

]PO0[ŁcUMPOfQZUQW^efe_av_fMZ_M^[fc[VaOfe^efeW[fMNa^fQĮ+!v6L_ZbTNP%
BdO@ŀ

6L]bZb^VL8"9MOUQ^feĮ_`c[c[NQOPfUQOWMZUQ\Q®Z[_\^McZQS[UZ`QXQW`aMXZUQ-dO

RZ^eNe%BdOLbYTN_bZ@YTbP]^d_P_`6LeTXTP]eLBTPWVTPRZ

6L^_PY3$$">[PfQĮ_`c[5PQM®e^ecMXQ\[cUQ^ZUOeBL]^eLbL%>[]TYRP];B9
6LbNedĮ^VL-`_]dXE$#>[PfUZZQM_\QW`eOT[^[NeFb%H?6`VZ¯ZbTN]POFNMPMĮ

ZMP^[PfUZ§

!v $7`MWTY%6@7

6LeLYZb^VTEŀ^[P[cU_W[^[PfUZZQY®[PfUQŠeZUQ_\^McZQVUZ`QXQW`aMXZUQc_`[\ZUa

XQWWUY

7`MWTY%BdO6@7

6W`NedĮ^VL>/ZOLU^V]edOP¯^bZUPX`OeTPNV`5Z`QS^MOVM!"v
6Z¯MTV4$$"<^[OQ_eQY[OV[ZMXZQc^[PfUZUQFb%H-OP-L]ML]Z]PO

!

_e_`QY[cQS[^[faYUQZUM^[PfUZev

6]LVëb%.ZWWPRT`X8POTN`X@5

6Z^TĮ^VL/PN6&5PWZYVTPbTNe4$$>[Z^ZMd]LOePYTL^ZMTPeeLM`]ePYTLXTPXZNUZ

YLWYdXTOeTPNVLv^_dWP^[PNdqNeYPOWLZUNLTXL_VT:[cUZe<_eOT[X[SUOfZQ$v

6ZŁNTPWLV=$$!2aZWOV[Z[cMZUQ\_eOT[_\[®QOfZQ[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOTaYe_®[c[BL]

^eLbL%BdOLbYTN_bZ9L`VZbP;B9

6ZŁNTPW^VL8;NXUOfMa\[ŁXQPfQZUMBL]^eLbL%BdOLbYTN_bZ9L`VZbP;B9
6ZŁNTPW^VL86MWŠeúfPfUQOWUQYZUQ\Q®Z[_\^McZeYvUOfe`[Ya_UNeúZUQ_fOfªŁOUQFb%H

-6LUL]POC_\[YMSMZUQ^[fc[Va<_eOT[_`eYaXMOVMU\_eOT[W[^QWOVM@[Y"v -dO
RZ^eNe%BdOLbYTN_bZ@YTbP]^d_P_`6LeTXTP]eLBTPWVTPRZ

6ZbLWPb^VT 7 $$$ <_eOT[_\[®QOfZM U _\[®QOfZM _e`aMOVM PfUQOU ZUQ\Q®Z[_\^McZeOT Fb%H

4:M`NSZb^VL]PO0fUQOW[ZUQ\Q®Z[_\^McZQc^[PfUZUQ!!vBL]^eLbL%B>T;

6ZbLWTV><[YUªPfePe_W^eYUZMOV§MUZ`QS^MOV§[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOTFb%H-6LUL

]PO C_\[YMSMZUQ ^[fc[Va <_eOT[_`eYaXMOVM U \_eOT[W[^QWOVM @[Y !v # -dO
RZ^eNe%BdOLbYTN_bZ@YTbP]^d_P_`6LeTXTP]eLBTPWVTPRZ

6ZbLWTV>0[^[_®[Łú[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOTcŁcUQ`XQW[ZOQ\OVU_RQ^ea`^MO[ZQS[^[f

!

Fb%H 6/ =ePOeTNVL , 6ZMdWLĮ^VL ]PO 0[^[_®[Łú ZUQ\Q®Z[_\^McZ[Łú OfM_

c_\ë®OfQ_Ze:M\[S^MZUOfa\QPMS[SUWU_\QOVMXZQV

!v!$6]LVëb%:qNdYLBdOLbYTNeL

k4X[`W^

6Ze`M^VL,;\UQWMUceOT[cMZUQPfUQOWMa\[ŁXQPf[ZQS[aYe_®[c[c_`[\ZUaXQWWUY

-dORZ^eNe%BdOLbYTN_bZ@YTbP]^d_P_`6LeTXTP]eLBTPWVTPRZ

6]`V8$$!=PWLNUPXT«Oed]ZOePĮ^_bPXeO]ZbdXTYTP[P¯YZ^[]LbYdXb]ZOeTYTP

ŀcUM`®[UOUQZUQ

v

92

Żaneta Stelter

7L`^NSZbL@$"C\®eca\[ŁXQPf[ZQS[aYe_®[c[ZM\[_`McªŁ^[P[cU_WMv^[PfQĮ_`c[

Fb%H9M`Q^UM®e5ZR[^YMOeVZ[0ePMW`eOfZQv##v$$BL]^eLbL%EL]e§O2¯ëbYd?Z
bL]ed^_bL;]edULNTë¯/eTPNT6ZXT_P_;ZXZNd/eTPNTZX>[PNULWYPU?]Z^VT

®ZŁ8$$$l>[XQ_\[®QOfZQtcZ[cQV^[XUFb%H58LNSLU]PO9M®Q_`^aW`a^e_\[®QOfZQ

$v!7`MWTY%BdO@8.>

®`^eNedĮ^VT.e$#;®MS[PfQZUa_Wa`WëcWMXQO`cMBL]^eLbL%4Y^_d_`_BdOLbYTNed

.=EE

8LNTL]e,EYLNePYTPbT«eTPXZNUZYLWYZv^[Z¯PNeYdNSb_bZ]ePYT`XLNTP]edĮ

^_bLOWLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZOeTPNVL?fW[®M_\QOVMXZM#v#"

8L]VZb^VT;4YYZŁú>Q_<aNXUWM:[cMZ^#"!v#$
8§O]d4$##8L¯ŠPĮ^_bZLLVNP[_LNULTYbLWTOe_bL?fW[®M?\QOVMXZM!v#
8N3LWP>2LXMWPB$#$>TMWTYR]PWL_TZY^ST[^ZQNSTWO]PYbT_SOT^LMWPOLYOYZOT

^LMWPOM]Z_SP]^LYO^T^_P]^0QbQX[\YQZ`MX<_eOT[X[Se!v$

8TYNeLVTPbTNe0$$!.edYYTVTOP_P]XTY`U§NP[ZedNU«OeTPNVL`[ZŁWPOeZYPRZb]Z

OeTYTPFb%H;_[NMa\[ŁXQPf[ZMaYe_®[c[M[PPfUM®ecMZUMŁ^[P[cU_W[cQ B55;SëXZ[\[X

"

_ $v$6L_ZbTNP%@ŀ

8TYNeLVTPbTNe00fUQOW[ZUQ\Q®Z[_\^McZQ&^[fcëVUceOT[cMZUQ6]LVëb%:qNdYL

bdOLbYTNeLk4X[`W^t

8ZXZ_-?®aOTMúU`c[^feúFb%H,BZUNTPNSZb^VT]PO

#

!

O[cZU>[fcUVMZUM@cë^Of[ŁOU;_ëN:UQ\Q®Z[_\^McZeOTFMW®MPa<QPMS[SUWU?\QOVMXZQV5Z

_`e`a`a<QPMS[SUWUA97

?Z]`Į%BdOLbYTN_bZ@86

8]`RLW^VL6$##>[PfUOQUPfUQOUFb%H3:WPNSYZbTNe]POAŝ^ëPQ®^[fc[VaPfUQOWM

;c_\[YMSMZUa^[fc[Va\^McUP®[cQS[UfMW®ëO[ZQS[

!v BL]^eLbL%9L^eL6^T«RL]YTL

:M`NSZb^VL4$$$0fUQOW[ZUQ\Q®Z[_\^McZQc^[PfUZUQBL]^eLbL%B>T;
:NSXLĮ^VT8$#!.edYYTVTV^e_L¯_`U§NP^_Z^`YVTPXZNUZYLWYPb]ZOeTYTP<^[NXQYe

>[PfUZe!

v#

:WPNSYZbTNe3C[Wë®Ma`efYaBL]^eLbL%B>T;
:^_]Zb^VL,"?QW_aMXZ[Łú[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOTFb%H,:^_]Zb^VL]PO;_QW_a

MXZ[ŁOU[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOT

vBL]^eLbL%4Y^_d_`_=ZebZU`>¯`ŠM>[Z¯PNeYdNS

:^_]Zb^VL , 7[Y\Q`QZOVQ _\[®QOfZQ ZUQ\Q®Z[_\^McZeOT v NM^UQ^e P[^[_®[ŁOU Fb%H

6/=ePOeTNVL,6ZMdWLĮ^VL]PO0[^[_®[ŁúZUQ\Q®Z[_\^McZ[ŁúOfM_c_\ë®OfQ_Ze:M

v!6]LVëb%:qNdYLBdOLbYTNeLk4X[`W^

:_]«M^VTB$$"?fMZ_MZM_\[®QOfZ§MWOQ\`MOVª7`MWTY%BdO6@7
;TWPNVLB<^fQcXQW®MOT[^[NM_[YM`eOfZMcŠeOUaU^[fc[VaPfUQOWM<^[NXQYe\_eOT[

6]LVëb%BdOLbYTN_bZ@5

;T^`WL0$$#<_eOT[X[SUOfZQ\^[NXQYe^[PfUOëcPfUQOUffMNa^fQZUMYU^[fc[VaBL]^eLbL%

BdOLbYTN_bZ@B

;WZ[L 8

$

0WMW§R% BdOLbYTN_bZ 0WMW§^VTPU

@NePWYT3`XLYT^_dNeYZ0VZYZXTNeYPU

;Z[TPWPNVT8EPXLY46]ded^[^dNSTNeYd]ZOeTNëbbebT§eV`e[ZULbTPYTPX

^T«b]ZOeTYTPOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZ?fW[®M_\QOVMXZM v$

;Z^[T^edW6$"!;YU®[ŁOU[VO[c_WUQVBL]^eLbL%4Y^_d_`_BdOLbYTNed.=EE

93

Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym

=LOZX^VT/"0[V^fQcMZUQ_QW_aMXZQfZUQ\Q®Z[_\^McZ[ŁOU§qfeOfZ§Fb%H,:^_]Zb

^VL]PO;_QW_aMXZ[ŁOU[_ëNZUQ\Q®Z[_\^McZeOT!v BL]^eLbL%4Y^_d_`_=ZebZU`
>¯`ŠM>[Z¯PNeYdNS

=LYOLW;;L]VP],-a`efY6MW\[YëO^[PfUZUQ2OLĮ^V%2B;
=PXMZb^VT4$"CUªfUaOfaOU[cQc^[PfUZUQ?`aPUaY\_eOT[X[SUOfZQBL]^eLbL%;B9
=dŁ8$$!5LVZŁúXL¯ŠPĮ^_bLLVZX`YTVZbLYTP^T«XL¯ŠZYVëbT^[Z^ZMd]ZebT§ed

bLYTLbeLUPXYdNSVZYrTV_ëb<^[NXQYe>[PfUZev!

>PWTRXLY8/L]WTYR=$#$;^PUZM^eRMYUXUQ__\QOUMXOTUXP^QZ9PbDZ]V%2`TWQZ]O;]P^^
>TOZ]-;VOUQOc^[PfUZUQfPfUQOWUQYfZUQ\Q®Z[_\^McZ[ŁOU§aYe_®[c§Fb%H/6Z]

YL^-TPWL]PO;NXUOfM[VO[_`cM#v#$7`MWTY%?ZbL]ed^_bZ9L`VZbP6@7

>Vë]NedĮ^VL8" <^fQcXQW®M OT[^[NM PfUQOWM c M_\QWOUQ ^QMXUfMOVU fMPMĮ ŠeOU[ceOT

Fb%H-.d_Zb^VL-BTYNe`]L]PO

$v 6]LVëb%:qNdYLBdOLbYTNeLk4X[`W^t

>X]ZVZb^VL,$$"8L_VLOeTPNVLYTP[P¯YZ^[]LbYPRZ@QYM`e#v$v
>eL_LYTV80[ŁcUMPOfMZUQ\[OfaOUMUZZ[ŁOUFb%H?>TVZY09Lb]LNL¯L]PO

_WMM1a^[\M&57[ZS^Q_0QY[S^MqOfZec<[X_OQv "

ETPWZYL2ë]L%>46:9

>eNeP[^VL;`^_VZb^VL 8 0[^M_`MZUQ P[ NeOUM f UZZ[ŁOU§ Fb%H 6/ =ePOeTNVL

,6ZMdWLĮ^VL]PO0[^[_®[ŁúZUQ\Q®Z[_\^McZ[ŁúOfM_c_\ë®OfQ_Ze:M\[S^MZUOfa\QPM

v6]LVëb%:qNdYLBdOLbYTNeLk4X[`W^t

?ZXVTPbTNe>$" BT«Ş]ZOeTYdeOeTPNVTPX`[ZŁWPOeZYdXFb%H?2L¯VZb^VT]PO

"v!BL]^eLbL%BdOLbYTN_bL,?6

?bL]OZb^VT,$$$>d_`LNUL]ZOeTYOeTPNTYTP[P¯YZ^[]LbYdNSFb%H4:M`NSZb^VL

]PO0fUQOW[ZUQ\Q®Z[_\^McZQc^[PfUZUQ#v BL]^eLbL%B>T;

?d^eVZbL8$$>[PfUZMP[ŁcUMPOfQZUQ5^[fcëVVQPZ[_`WUFb%H8?d^eVZbL]PO

>[PfUZMM^[fcëVVQPZ[_`WU

;ZeYLĮ%9LV¯LOPX.PY_]LWYPRZ;]ZR]LX`-LOLĮ;ZO^_L

bZbdNS.;-;$

BTW^ZY5-WLNSP]5-LVP]-7$#$>TMWTYRZQNSTWO]PYbT_S>PaP]P3LYOTNL[^9QZ`MX

>Q`M^PM`U[Z

!"v"

BZUNTPNSZb^VT1<^fQ_`^fQĮŠeOU[cMcZUQ\Q®Z[_\^McZ[ŁOUOf®[cUQWMFb%H6/=eP

OeTNVL,6ZMdWLĮ^VL]PO0[^[_®[ŁúZUQ\Q®Z[_\^McZ[ŁúOfM_c_\ë®OfQ_Ze:M\[S^MZU

" v#"6]LVëb%:qNdYLBdOLbYTNeLk4X[`W^t

ELM¯ZNVT5A\[ŁXQPfQZUQaYe_®[cQ&ceN^MZQfMSMPZUQZUMQPaWMOVUU`Q^M\UU;¯ZNV%9Z

a`XBL]^eLbL%şLV

ELWPb^VL8$$$@^aPZQYMOUQ^feĮ_`c[Fb%H/6Z]YL^-TPWL]PO;NXUOfMYMOUQ^feĮ

!

$"v

7`MWTY%=POLVNULBdOLbYTN_b6@7

ETPX^VL8>[PfUZMc_\ë®OfQ_ZMBL]^eLbL%BdO@B

94

Żaneta Stelter

Summary

Realization of family roles in families with a disabled person

9ZbLOLd^bPWZZVL__SPQLXTWdL^_SPNZY_Pc_ZQOPaPWZ[XPY_ZQT_^XPXMP]^
?SP]PWL_TZY^ST[^MP_bPPYQLXTWdXPXMP]^L]P_SPML^PZQ[]Z[P]OPaPWZ[XPY_ZQ
PaP]dXLYLYO_SPdSLaPPaLW`L_TaPYL_`]PQZ]_SPQ`YN_TZYTYRZQTYOTaTO`LW?SP
LTXZQOT^N`^^TZY[]P^PY_POTY_ST^[L[P]T^LYL__PX[__ZLY^bP]_SP\`P^_TZY
bSP_SP]_SPOT^LMTWT_dOP_P]XTYP^_SPQLXTWdWTQP>[PNTqNT_dZQ[L]PY_LWLYOXL
]T_LW]ZWP^TY_SPQLXTWdbT_SLOT^LMWPONSTWOLYO_SPLYLWd^T^ZQ[^dNSZ^ZNTLW
^T_`L_TZYZQ_SPSPLW_Sd^TMWTYR^T^[]P^PY_POTY_SP[L[P]?SPTX[Z]_LYNPZQQ`W
qWWTYRZQXL]T_LWLYO[L]PY_LW]ZWP^TY_SPWTQPZQOT^LMWPO[P]^ZY^T^LW^Z^SZbY