Diagnozowanie funkcjonowania rodziny
z dzieckiem niepełnosprawnym
Spis treści:
Cele i problemy badawcze
Metody
Wprowadzenie ( Bartosz )
O chorobie ( Bartosz)
Charakterystyka rodziny ( Klaudia, Patrycja, Paweł )
Bibliografia
Aneks:
- (1) diagnoza dziecka niepełnosprawnego ( Monika, Paweł )
- (2) diagnoza środowiska lokalnego ( Monika, Klaudia )
- (3) wywiad z wychowawcą (Monika)
- (4) wywiad z matką ( Bartosz, Monika, )
- (5) dokumentacja lekarska
I
Cel główny
Zbadanie funkcjonowania rodziny w której jest niepełnosprawne dziecko
Cele szczegółowe
Rozpoznanie sytuacji rodziny po narodzeniu dziecka
Poszerzenie informacji na temat choroby dziecka na podstawie literatury
Poznanie udzielanej pomocy
Diagnoza rodziny
- diagnoza Maksymiliana
- wywiad z wychowawczynią
Problemy:
Jak zmieniały się relacje między członkami
1a. Czy relacje zmieniły się na pozytywne, neutralne, negatywne
1b. Jaki jest stosunek rodziny do dziecka
1c. Jak najbliższe otoczenie odnosi się do rodziny i dziecka
1c.1. Jakie są deklarowane reakcje sąsiadów badanej rodziny?
Jak poszczególni członkowie rodziny radzą sobie z problem niepełnosprawności
2a. Czy rodzice poświęcili swoje cele życiowe dla dziecka
Jak dziecko zachowuje się względem rodziny
3a. Z jakim członkiem rodziny dziecko jest najbardziej związane.
Czy jest udzielana pomoc rodzinie?
4a. Przez kogo jest pomoc udzielana
4b. W jakiej formie jest świadczona
Jak rodzina przygotowała się do zaistniałej sytuacji
II
Obserwacja jako metoda badań naukowych. Obserwacja (od łac. observatio - oglądanie czegoś) - to celowa czynność, polegająca na planowym i systematycznym postrzeganiu zmysłowym faktów, zdarzeń, procesów oraz zjawisk, a także gromadzeniu i interpretowaniu.
Obserwacja to celowe, tzn. ukierunkowane i zamierzone oraz systematyczne postrzeganie badanego przedmiotu, procesu lub zjawiska (J. Sztumski).
Obserwacja zazwyczaj stanowi część składową wielu metod badania naukowego.
Postulat metodologiczny: czynności obserwowania nie powinny pociągnąć za sobą zmian w badanym zjawisku (przedmiocie badań).
Wywiad jest metodą badania ustnych opinii określonych osób i polega na bezpośredniej rozmowie badacza z respondentem. Wywiad, w porównaniu z ankietą, pozwala na swobodne wyjaśnienie różnych wątpliwości, ale jest bardziej czasochłonny.
Podział wywiadów:
skategoryzowany — nieskategoryzowany,
jawny — ukryty,
indywidualny — zbiorowy.
III
Wychowanie dziecka autystycznego jest procesem bardzo trudnym, wymagającym wielu poświęceń i cierpliwości. W porównaniu z innymi dysfunkcjami, autyzm powoduje jeszcze inne, dodatkowe źródła stresów u rodziców. Szczególnie przykre i trudne do zaakceptowanie jest przez rodziców unikanie i odrzucanie przez dziecko kontaktu z nimi. Zazwyczaj ładne i sprawne dziecko nie nasuwa podejrzeń o występowanie u niego jednego z najcięższych zaburzeń, jakim jest autyzm.
Niepokój rodziców narasta, gdy dziecko staje się niespokojne i odbiega zachowaniem
od rówieśników. Nie mogą oni zrozumieć jego potrzeb, a co za tym idzie nie mogą ich zaspokoić.
Rodzice są ciągle zdezorientowani, muszą poświęcać dziecku więcej czasu. Prowadzi to do ograniczenia zawodowego i społecznego, szczególnie w przypadku matek.
Jeśli są inne dzieci w rodzinie, rodzice obciążają się nawzajem, że tak wiele czasu poświęcają dziecku autystycznemu, zaniedbując pozostałe. Rodzeństwo dzieci autystycznych często czuje się rozżalone, zazdrosne i z kolei winne, że nie troszczy się o swego autystycznego brata czy siostrę. Rodzice poświęcają dziecku autystycznemu wiele czasu i energii, co uniemożliwia im organizowanie własnych przyjemności, przeżywanie radości z bycia razem współmałżonków czy radości z zabaw i kontaktów z pozostałymi dziećmi. Kontakty z dalszą rodziną też ulegają znacznemu ograniczeniu, ponieważ w większości są związane z dużym napięciem emocjonalnym.
Ogromne napięcie, którym są obarczeni rodzice, wynika z faktu, iż są oni dezorientowani sprzecznymi informacjami pochodzącymi od dziecka. By uniknąć całkowitego załamania, zmuszeni są do tworzenia dodatkowych mechanizmów obronnych i, podobnie jak ich dzieci, wycofują się z kontaktów emocjonalnych.
Badania przeprowadzone przez Hannę Jaklewicz wykazały, że wszyscy rodzice mają trudności ze zrozumieniem zachowania dziecka i jego reakcji. Zarówno ojcowie, jak i matki, wybierając bezstresowe formy komunikowania, unikają kontaktu fizycznego z dzieckiem.
Ponadto matki dzieci autystycznych wybierają takie formy kontaktów z dziećmi, które nie przynoszą im dodatkowych napięć. Prowadzi to do tego, że dla takich matek najważniejsze znaczenie mają czynności pielęgnacyjne, zabawy z dzieckiem i kontrola jego kontaktów z innymi dziećmi.
Matki charakteryzują się obniżonym poziomem kompetencji rodzicielskiej, są bardzo łagodne dla swych dzieci. Nie potrafią osiągnąć oczekiwanych przez nie zachowań. Są niepewne w swych sytuacjach i pełne wątpliwości co do własnej postawy wobec dziecka.
Ojcowie dzieci autystycznych charakteryzują się stosunkowo niskim poczuciem ojcowskiej dominacji, a wysoką potrzebą niezależności, którą realizują w swej pracy zawodowej. W stosunku do dzieci, podobnie jak matki, są łagodni i wyrozumiali.
Napięcia, które wynikają ze współżycia z zaburzonym dzieckiem są rozładowywane
wewnątrz rodziny. Niemożność przeniesienia ich na zewnątrz, z powodu wiedzy rodziców, że ich problemy są niezrozumiałe dla innych, prowadzi do dalszego wzrostu negatywnych emocji wewnątrz rodziny i często kończy się kryzysową sytuacją rodzinna.
Jednak wpływ jaki wywiera dziecko autystyczne na swoją rodzinę nie musi być koniecznie negatywny. Chore, potrzebujące pomocy dziecko jest dla swoich rodziców nie tylko źródłem zmartwień i problemów, ale także źródłem miłości, nauczycielem cierpliwości i wytrwałości. Własna aktywność rodziców, zaangażowanie w grupowe działania na rzecz wspólnego celu może przynieść wiele korzyści nie tylko choremu dziecku, ale także im samym i ich rodzinom. Jest to bardzo trudne zadanie, ale może prowadzić do nowej jakości życia, w którym można pozbyć się uczucia bólu i klęski, akceptując dziecko takim, jakim jest, czerpać satysfakcję z życia.
IV
Autyzm wczesnodziecięcy to skomplikowany zespół upośledzenia rozwoju, w którym istotną rolę odgrywa funkcjonowanie mózgu - choroba neurologiczna. Typowymi jej cechami
są problemy z komunikacją uczuć i związkami społecznymi. Występują również kłopoty
z integracją wrażeń zmysłowych. W typowych przypadkach pojawia się w pierwszych trzech latach życia. Ocenia się, że występuje u około 2 do 6 na 1000 osób, przy czym jest cztery razy częstszy u mężczyzn niż u kobiet.
Autyzm jest rozległym zaburzeniem rozwojowym, które staje się widoczne w ciągu pierwszych 30-tu miesięcy życia. Jest ono zaburzeniem trudnym do diagnozowania, ponieważ ma bardzo zróżnicowany charakter, występuje pod wieloma postaciami - właściwie niemożliwe jest znalezienie dwojga dzieci, u których zaburzenie to miałoby identyczny przebieg.
Obecnie za przyczynę autyzmu wielu badaczy uznaje mikrouszkodzenie
i mikrodysfunkcje mózgu - odrzucają tym samym wcześniejszą koncepcję psychoanalityczną, która winą za zaburzenia obarczała rodziców, a w szczególności matkę.
Główne, charakterystyczne zmiany, występujące we wszystkich przypadkach dzieci dotkniętych autyzmem:
wycofanie z kontaktów społecznych
brak akceptacji zmian w otoczeniu
skłonność do powtarzania pewnych czynności i zachowań
Trzy kategorie syndromu autyzmu wg S.M.B. Pecyny:
- pierwsza dotyczy jakościowych zaburzeń stosunków społecznych - w jej obrębie mogą wystąpić objawy:
zaburzenie zachowań niewerbalnych,
brak kontaktów rówieśniczych,
- druga kategoria odnosi się do jakościowych zaburzeń komunikacji w kontaktach z innymi, objawy to:
upośledzona lub niewykształcona mowa,
stereotypowe i powtarzane wyrazy (echolalie),
- trzecia kategoria mówi o ograniczonych i stereotypowych wzorcach zachowań, które manifestują się przez:
powtarzanie jednego lub kilku wzorców zainteresowań, odbiegających od normy przyjętej dla danego wieku rozwojowego,
uporczywe zajmowanie się tylko przedmiotami z pominięciem ludzi.
Cechy autyzmu wczesnodziecięcego:
zaburzenia interakcji społecznych - obserwowalne już u noworodka, który
nie wykazuje potrzeby kontaktu fizycznego z rodzicem, nie reaguje na głos oraz
nie utrzymuje kontaktu wzrokowego; następuje regres mowy o ile wcześniej występowała; dziecko zamyka się we własnym świecie.
stereotypowość zainteresowań i aktywności
niechęć do zmian - zmiany powodują lęk i poczucie zagrożenia; dziecko wykazuje silną potrzebę ładu i porządku; dziecko posiada niezwykłą pamięć do szczegółów
zaburzenia sensoryczne - nadwrażliwość lub niewrażliwość na bodźce, nieadekwatne reakcje na nie; przyczyna lęku, dziecko nie potrafi zinterpretować napływających bodźców, odbiera je jako chaos
dziecko nie wykonuje świadomych gestów po pierwszym roku życia.
Rozwój mowy
Mowa jest podstawą wyróżnienia u dzieci autystycznych, u których objawy wystąpiły przed 12-tym miesiącem życia rozwój mowy zaburzony jest od początku - zazwyczaj nie ma etapu wokalizacji odruchowej, paplaniny, gaworzenia. Słowa pojawiające się nie są używane
do komunikacji. Dzieci te dość dobrze rozumieją polecenia. U dzieci, których mowa rozwijała się prawidłowo do 12-go miesiąca następuje jej regres - najpierw skracanie wypowiedzi, potem u większości jej zanik. Jeżeli dziecko używa mowy, to przede wszystkim komunikuje swoje potrzeby, ale nie używa zaimka “ja". Również rozumie polecenia.
Rozwój ruchowy
Dzieci autystyczne potrafią, w większości przypadków, wykonywać bardzo skomplikowane czynności ruchowe. Cechuje ich przede wszystkim dobra koordynacja ruchowa.
Leczenie
W leczeniu dominuję podejście nie farmakologiczne - specjalna edukacja i terapia behawioralna. W leczeniu farmakologicznym stosuje się neuroleptyki, stymulanty i leki antydepresyjne. Ostatnie badania wskazują jednak na nieskuteczność antydepresantów, przynajmniej w terapii krótkoterminowej.
V
Po narodzinach noworodek nie miał żadnych niepokojących oznak. W skali ABGAR dziecko oceniono na 7. Na przełomie pierwszego i drugiego roku życia rodzice w zachowaniu syna spostrzegli alarmujące zachowanie, a konkretnie brak gaworzenia i nadmierny spokój. Udali się do lekarza. Diagnoza była zaskoczeniem dla wszystkich - Autyzm wczesnodziecięcy. Całe życie rodziny obróciło się o sto osiemdziesiąt stopni. Uwaga została całkowicie skupiona na Maksymilianie. Rodzice znaleźli się w trudnej sytuacji wychowawczej. Mieli już oni jedną córkę, którą musieli się również opiekować. Nie było
to łatwe zadanie ponieważ chłopiec wymagał bowiem więcej troski i uwagi niż zdrowe dzieci.
Maks od wczesnych lat uczęszczał na terapię logopedyczną i psychologiczną
Jednak po rozwodzie rodziców, w 2007 roku, chłopiec zaprzestał współpracy
z terapeutami. Nastąpiło u niego uwstecznienie rozwoju, często objawiał agresję oraz autoagresję. Można stwierdzić, że Maks bardzo kochał swego ojca. Po jego odejściu chłopiec nie potrafił uzewnętrznić swoich uczuć w inny sposób niż tylko poprzez izolację i agresję. Dzięki wsparciu siostry oraz matki Maksymilian poradził sobie z zaistniałą sytuacją.
Relacje między poszczególnymi członkami rodziny zmieniały się w zależności
od sytuacji. Można powiedzieć, że negatywne relacje między rodzicami doprowadziły
do rozwodu. Po tym nastąpiło zaciskanie więzi pomiędzy matką a dziećmi, aby wspólnie przetrwać w tym trudnym dla nich okresie. Jednak nigdy choroba chłopca nie prowadziła
do negatywnych zachowań członków rodziny ani wobec niego samego, ani wobec siebie.
Po rozwodzie rodziców, Maksymilian mieszka z matką oraz z siostrą, które utrzymują
z nim dobry kontakt i bardzo go kochają. Opiekują się nim wzajemnie.
Matka jest kosmetyczką. Pracuje w domu, więc może się ciągle zajmować chłopcem
i spędzać z nim wiele czasu. Kontakt Maksymiliana z matką świadczy o silnej i pozytywnej więzi emocjonalnej. Jej stosunek do syna jest ciepły i troskliwy. Jednak sama
stwierdza, że bywa niekonsekwentna w swoich poczynaniach wychowawczych.
Z wywiadu z matką wynika, że siostra Ola ma na Maksa bardzo duży wpływ, przede wszystkim terapeutyczny. Ćwiczy z nim wymawianie i pisanie literek, sylab oraz wykonuje inne tego typu zadnia, zachęca go do prób i zabaw. Ola jest bardzo pomocna matce
i w przeciwieństwie do niej potrafi być konsekwentna.
Maksymilian utrzymuje również dobry kontakt z babcią, którą widuje od czasu
do czasu. Chłopiec nie utrzymuje żadnych kontaktów z ojcem.
Zaczęła się walka z tą niepełnosprawnością , rodzina rozpoczęła poszukiwania różnych sposobów form wsparcia, aby doprowadzić syna do częściowej samodzielności. Wszystkie siły skupiły się na pomocy i realizacji rehabilitacji dziecka.
Do swojej rodziny jest bardzo przywiązanym. Maks miał dobry kontakt z ojcem lecz
po rozwodzie się to zmieniło. Maks ma także kontakt z swoją babcią, która go często odwiedza.
Maksymilian jest zamknięty w sobie i nie nawiązuje kontaktów z rówieśnikami z osiedla. Trudności te wynikają z wielu czynników, ale przede wszystkim z zaburzeń mowy.
Chłopiec uczęszcza do przedszkola integracyjnego. Jest w grupie ośmioosobowej, gdzie dzieci cierpią z powodu różnych schorzeń m.in. są dzieci z zespołem Downa, ADHD, porażeniem móżdżkowym, opóźnieniem rozwojowym, a także wykazujące objawy autystyczne. W grupie przedszkolaki akceptują jego zachowanie. Gdy Maks się denerwuje lub się boi są troskliwe wobec niego, podchodzą i głaszczą go Dzieci zachęcają go do zabawy, on
czasami odpowiada na ich zaczepki i nawiązuje z nimi kontakt w postaci gestu, mimiki.
Da się zauważyć, że mimo wszystko, chłopiec bardziej ufa dorosłym niż dzieciom. Widoczne jest to podczas zabaw. Maks woli rzucać piłką z wychowawcą. Widać
wtedy, że robi to pewnie i dobrze się przy tym bawi. Jeżeli wykonuje tą samą czynność
z innym dzieckiem jest spięty, zestresowany. Ma świadomość tego, że jeżeli wykona coś niezgodnego z zasadami, jego kompan do zabawy może się obrazić lub na niego krzyczeć.
Sąsiedzi podchodzą do problemu z dystansem, wiedzą ze w tej rodzinie jest dziecko niepełnosprawne lecz nie maja pojęcia na co cierpi Maks. W ocenie sąsiadów jest to normalna rodzina nie przejawia żadnych niepokojących postaw. Widzą ze matka bardzo kocha swojego synka a siostra Ola jak na swój wiek jest bardzo odpowiedzialna Ludzie z osiedla, na którym mieszka Maksymilian z rodziną, są życzliwi dla nich. Wiedzą bowiem dobrze i należy mu się szczególna opieka. Jednak Maks jest, z racji schorzenia, bardzo spokojny i nieagresywny.
Maks Najbardziej związany jest z swoją siostra. Siostra chłopca uczęszcza do gimnazjum, jest wspaniałą córką, pomagającą mamie przy wychowaniu brata ma z nim najlepszy kontakt. A to dlatego ze razem z Maksem się wychowywała . Ola również ćwiczy
z nim w domu, pomaga w rehabilitacji chłopca po przez różnego rodzaju zadania ( pisanie literek. ) Ojciec z niewiadomych przyczyn opuścił rodzinę, kiedy Maks miał 7 lat. Ta sytuacja wpłynęła nie korzystnie na dalszy rozwój dziecka.
Mama Maksa zaakceptowała to, że jej syn jest niepełnosprawny , inny niż dzieci, lecz nie poddała się zaczęła walczyć z tą niepełnosprawnością, jeździła na konsultacje lekarskie do specjalistów w danej dziedzine. Chce aby jej syn mógł w miarę normalnie funkcjonować .
Siostra Ola pomaga mamie przy wychowywaniu brata, nie wstydzi się go.
Matka pracuje w domu jako kosmetyczka , nie rozwija swoich życiowych planów związanych z karierą
Dziecko czuje się bezpiecznie będąc w swoim gronie rodzinnym, szczególnie przy matce. Do swojej rodziny jest bardzo przywiązanym. Maks miał dobry kontakt z ojcem lecz po rozwodzie się to zmieniło. Teraz lubi przebywać z swoją siostrą Olą.
Maks ma także kontakt ze swoją babcią, która go często odwiedza i te wizyty sprawiają dziecku wielką radość gdyż wie ,że babcia zawsze przyniesie wnukowi drobny podarunek. Prócz tego jest bardzo serdeczna w kontaktach z nim.
Najbardziej związany jest z swoją siostra, ma ona dobry wpływ na niego, również terapeutyczny. Ola uczy go np. literek i cyferek. U Maksa widać oznaki radości gdy wraz z siostrą może bawić się zabawkami.
Pomoc udzielana rodzinie Maksa jest skupiona w większym stopniu na nim
i w znaczący sposób pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny. Rodzinie jest
udzielana pomoc w postaci dodatku pielęgnacyjnego. Rodzina ma również możliwość korzystania z usług psychologa rodzinnego. Poza tym Maks korzysta z wszechstronnej rehabilitacji, zajęć terapeutycznych oraz spotkań z logopedą. Maks ma zapewnioną fachową pomoc lekarską, a w przedszkolu integracyjnym, do którego uczęszcza jest prowadzona
z nim praca nad usamodzielnianiem go poprzez stopniowe wycofywanie wspomagania. Rodzina również współpracuje z zakładem opieki zdrowotnej i ośrodkiem pomocy społecznej w celu zapewnienia Maksowi rehabilitacji, terapii i innych form pomocy, stosownych do jego potrzeb.( por. aneks 4 ) Warto zaznaczyć że matka Maksa ma stały kontakt z pedagogami przedszkolnymi, dzięki czemu cały czas może korzystać z porad oraz konsultacji.
Pomoc jest udzielana głównie w formie usług, takich jak spotkania z psychologiem, logopedą. Rehabilitacja jest skierowana przede wszystkim na pomoc w komunikacji, wykształceniu umiejętności poznawczych, sferę ruchową oraz malowanie. Terapia ma głównie formę zabawową, jest również stosowana muzykoterapia. Ważne jest zaznaczenie
że siostra i mama Maksa również biorą udział w terapii. Pomoc lekarska jest bardzo rozległa, obejmuje zarówno lekkie urazy jak i poważniejsze choroby i jest dostępna
w każdym momencie. Współpraca z ośrodkiem opieki społecznej i zakładem opieki zdrowotnej ma miejsce głównie gdy zachodzi jakaś potrzeba lub problem, jest to więc współpraca która nie ma ciągłości czasowej. Mama Maksa regularnie chodzi na konsultacje pedagogiczne co najmniej raz w miesiącu, a gdy zachodzi taka potrzeba może zawsze poprosić o porady pedagogów z przedszkola Maksa. Dodatek pielęgnacyjny jest przyznawany Maksowi raz w miesiącu i wynosi 163zł.
Niepełnosprawność zmieniła wzory dotychczas istniejące w rodzinie i stała się bodźcem nasilenia napięć i waśni między członkami rodziny. Przystosowanie sie do niej
i opanowanie umiejętności jej optymalnego rozwiązania jest procesem długotrwałym. Całe dotychczasowe życie zmieniło się diametralnie. Rodzice czuli się w obowiązku zapoznać się
z literaturą fachową. Również musieli się dowiedzieć gdzie może być udzielana pomoc dziecku i rodzinie z takim schorzeniem. O pomoc zgłosili się do PCPRu oraz MOPSu jak
i również do lekarza pierwszego kontaktu który omówił im istotę tej choroby. W późniejszym okresie matka skontaktowała się z fundacją która wspiera rodziców dzieci chorych na autyzm. Dzięki temu rodzice mogli wymieniać spostrzeżenia, doświadczenia a także brać udział
w spotkaniach grup wsparcia na których specjaliści odpowiadali na nurtujące pytania
i pomagali.
Bibliografia:
Bobkowicz - Lewartowska Lucyna: Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii, Wyd. Impuls, Kraków 2005
Jaklewicz Hanna: Autyzm wczesnodziecięcy. Diagnoza, przebieg, leczenie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1993,
Gałkowski T. (red.): Dziecko autystyczne i jego rodzice, Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Warszawa 1984,
Olechnowicz Hanna: Wczesny autyzm dziecięcy, symptomatologia, diagnostyka, etiologia, terapia, Wyd. WSPS, Warszawa 1983,
Pecyna Maria: Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej. Dziecko autystyczne jako problem diagnostyczny i terapeutyczny, Wydawnictwo ŻAK, Warszawa 1999,
Pisula Ewa: Autyzm. Fakty, wątpliwości, opinie. Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej. Warszawa 1993,
ANEKS
Załącznik 1
Diagnoza Maksymiliana
Maksymilian Uczęszcza do przedszkola integracyjnego. Znajduje się w grupie ośmio osobowej, gdzie występuje różnorodność schorzeń, są dzieci m.in. z zespołem Downa, ADHD, porażeniem móżdżkowym, opóźnieniem rozwojowym, a także wykazujące objawy autystyczne. Jest duże zróżnicowanie wiekowe pomiędzy wychowankami.
Maksymilian mieszka w mieście w bloku z matką i 13 - letnią siostrą. Matka z zawodu kosmetyczna, pracuje w domu. Nie nawiązuje bliższych znajomości z rówieśnikami
z otoczenia lokalnego.
Maksymilian we wczesnych latach swojego życia uczęszczał na terapię logopedyczną i psychologiczną, na których chętnie współpracował. Dzięki nim potrafił powtarzać literki, sylaby na zasadzie odtwarzania.
Kilka lat wcześniej uczęszczał do przedszkola, gdzie w kilku osobowej grupie znajdowały się dzieci jedynie z autyzmem. Maks niechętnie chodził i uczestniczył w zajęciach. Rodzice postanowili przenieść go do przedszkola, do którego chodzi do dziś.
Kiedy miał 7 lat jego rodzice rozwiedli się, odbiło się to w sposób bardzo znaczący na jego rozwoju. Maks zaprzestał współpracy z terapeutami, zajęcia stały się dla niego nieprzyjemne
i męczące. Nastąpiło uwstecznienie rozwoju nawet w procesach fizjologicznych. Izolował
się od wszystkiego. Często objawiał agresję oraz autoagresję.
W chwili obecnej Jego rozwój uległ poprawie. Potrafi powtórzyć słowa, potrafi prostymi słowami jak np. „tak”, „nie”, „daj” zakomunikować swoje potrzeby lub chęci. Pisze, rysuje szlaczki po śladzie.
Poziom intelektualny niski. Potrafi przyporządkować figury geometryczne, rozpoznaje ale nie nazywa barwy. Nie wykazuje żadnych mocnych stron.
Chętnie wykonuje prace manualne jak rzeźbienie, nawlekanie koralików, malowanie rękami, taki sposób spędzania czasu bardzo go wycisza i uspakaja. Równie chętnie uczestniczy
w zajęciach ruchowych, gimnastycznych. Natomiast innych zajęć unika, stara się wykorzystać każdą nadarzającą się sytuację, aby uciec. W szczególności nie lubi rytmiki. Spowodowane jest to nadwrażliwością słuchową. Na takich zajęciach denerwuje się i zatyka uszy.
Obecnie uczestniczy w zajęciach wczesnego wspomagania, gdzie spotyka się z logopedą
i psychologiem. Jego percepcja wzrokowa prawidłowa.
Rodzina, w której wychowuje się Maksymilian jest niepełna. Rodzice rozwiedli
się 2 lata temu. To miało wpływ na cofnięcie się w rozwoju, nawet w funkcjonowaniu fizjologicznym.
Jest podejrzenie występowania zespołu Aspergera w rodzinie. Jednak choroba nie jest zdiagnozowana.
Maks mieszka z matką i 13 - letnią siostrą. Dobry kontakt utrzymuje również z babcią.
Kontakt Maksa z matką świadczy o silnej i pozytywnej więzi emocjonalnej. Jej stosunek
do syna jest ciepły i troskliwy, jednak bywa niekonsekwentna w swoich poczynaniach wychowawczych. Jest zaangażowana we współpracę z wychowawcą, wchodzi w skład trójki klasowej.
Siostra Ola ma na Maksa bardzo duży wpływ, przede wszystkim terapeutyczny. Ćwiczy z nim wymawianie i pisanie literek, sylab, oraz wykonuje inne tego typu zadania. Jest bardzo pomocna matce i w przeciwieństwie do niej potrafi być konsekwentna.
W wolnych chwilach Maks spędza czas w swoim pokoju, gdzie ma dużo zabawek przede wszystkim edukacyjnych. Jest bardzo zamknięty i nie nawiązuje kontaktów z rówieśnikami
z osiedla.
Dzieci w przedszkolu akceptują Maka i jego zachowanie. Kiedy się denerwuje czy płacze
są troskliwe wobec niego, głaszczą go. Nie zdarzyło się nigdy, żeby ktoś zrobił mu krzywdę. Dzieci zachęcają go do zabawy, zwracają na niego uwagę podczas różnych zajęć. Maks czasami odpowiada na ich zachęty i nawiązuje kontakty w postaci odpowiadania gestem, uśmiechem, mimiką , zaczepianiem. Jest natomiast chłopiec, którego Maks stara się unikać. Chłopiec ten jest chory na ADHD, jego zachowanie często jest głośne i gwałtowne,
co wzbudza w nim strach.
Maksymilian ujawnia stereotypowe zachowania dziecka autystycznego. Izoluje się
od otoczenia, Jest bardzo cichy, zamknięty w sobie, w związku z tym nie przeszkadza podczas prowadzenia zajęć. Nie ujawnia zachowań agresywnych wobec innych. Podczas zabawy nie trzyma się grupy. Rzadko bierze zabawki z własnej woli, najczęściej ktoś musi mu je podsunąć. Gdy zabawy toczą się na dworze, nie bawi się piłką, czy huśta na huśtawce,
ale zbiera patyki, kamienie, które podrzuca, układa, rozsypuje. Bardziej ufa dorosłym niż dzieciom. Najwyraźniej widoczne jest to podczas zabaw, kiedy rzuca piłką z wychowawcą, robi to pewnie i wydaje się przy tym dobrze bawić. Natomiast przy tej samej czynności wykonywanej z innym dzieckiem jest spięty, zestresowany, ponieważ wie, że jeżeli zrobi coś niezgodnego z zasadami jego kompan do zabawy może się obrazić, zdenerwować, krzyczeć lub zachowywać się gwałtownie.
Życie społeczno emocjonalne Maksa jest zaburzone, główną przyczyną tego jest niezdolność do interakcji społecznych głównie poprzez opóźnienie mowy czynnej oraz problemy z komunikacją uczuć.
Problemy z przyswajaniem wiedzy przez słabą koncentracje. Nie ma żadnych dolegliwości fizycznych. Uczęszcza na zajęcia wczesnego wspomagania, gdzie spotyka się z psychologiem
i logopedą. Współpraca z logopedą układa się pomyślnie, jest aktywny, chętny do działania,
zmobilizowany i zorganizowany. Natomiast na zajęciach z psychologiem Maks nudzi się, ponieważ mają one charakter rozmów.
Szczególnie negatywny wpływ na jego rozwój miał rozwód rodziców, przeżył regres.
Jeżeli Maksymilian będzie uczęszczał na zajęcia logopedyczne, jest możliwość wyuczenia go większej ilości słów. Aby zapobiec dalszych konsekwencji związanych
z cechami autystycznymi, powinien mieć zapewnione wsparcie, bezpieczeństwo ze strony rodziny jak i wychowawcy. Dalsze spotkania z psychologiem mogą mieć znamienny wpływ na jego samoocenę, motywację do działania i zdobywania wiedzy, nabywania podstawowych umiejętności.
Powinien czuć się akceptowany wśród rówieśników, to mogłoby spowodować jego rozwój od strony społeczno - emocjonalnej.
Negatywny wpływ na jego dalszy rozwój może mieć zaniechanie spotkań z terapeutami,
a także traumatyczne przeżycia rodzinne. Grozi to ponowną regresją, zamknięciem się
w swoim świecie, odizolowaniem się od wszystkiego, a także agresją lub autoagresją.
Załącznik 2
Diagnoza środowiska rodzinnego
Maksymilian żyje z matką i 13 - letnią siostrą. Kiedy Maks miał 7 lat jego rodzice rozwiedli się. Nastąpiło uwstecznienie rozwoju nawet w procesach fizjologicznych, praca
z terapeutami stała się dla niego męcząca przez co trzeba było zaniechać spotkań. Przejawiał agresję oraz autoagresję.
Matka z zawodu jest kosmetyczką. Swoją działalność prowadzi w domu. Jej praca jest głównym źródłem dochodów, prócz tego co miesiąc otrzymuje alimenty od ojca Makssa.
Rodzina mieszka w bloku w 3 pokojowym mieszkaniu. Maks posiada swój pokój z dużą ilością gier, zabaw terapeutycznych, materiałów edukacyjnych przystosowanych dla dzieci autystycznych.
Maks jest zawsze zadbany, schludnie ubrany. Z rozmowy z wychowawczynią
z przedszkolna wynika, że nigdy nie było żadnych zastrzeżeń co do czystości i dbałości
o higienę chłopca. Matka jest bardzo troskliwa i opiekuńcza, zawsze dba o to, by Maksowi niczego nie brakowało, nie chodził głodny, przeziębiony czy brudny.
Opinie o rodzinie chłopca wśród przedszkolnych wychowawczyń są jak najbardziej pozytywne.
Zarówno siostra jak i mama starają się, aby Maksa miał codziennie zapewnioną niezbędną do prawidłowego rozwoju dawkę ruchu zarówno na świerzym powietrzu jak
i w domu. Mieszkanie wyposażone jest w niewielki sprzęt do rehabilitacji w postaci dużych piłek i drabinki.
Maks nie jest obarczony obowiązkami domowymi, z racji swojej choroby, która nie pozwala mu na to.
Zadania powierzone mu w przedszkolu najczęściej odrabia ze starszą siostrą, ponieważ jak wynika z rozmowy przeprowadzonej z matką, dziewczyna jest zdecydowana
i konsekwentna w swoich poczynaniach, co jest cechą niezbędną przy tego rodzaju zadaniach.
Maks bardzo lubi uczęszczać na zajęcia przedszkolne, w przeciwieństwie do zajęć
w placówkach do których chodził wcześniej. Źle się czuł w klasie, w której uczył się tylko
z dziećmi autystycznymi. Obecnie w jego grupie znajdują się dzieci o różnych dolegliwościach i różnych temperamentach.
Z wykonywanych zajęć najbardziej lubi ćwiczenia manualne polegające na np. nawlekaniu koralików i ćwiczenia gimnastyczne. Natomiast z powodu nadwrażliwości słuchowej stara
się unikać rytmiki, na której jest głośno i wrzawo.
Z racji tego, że matka Maska jest bardzo opiekuńcza i serdeczna w stosunku do dzieci, w domu panuje atmosfera wzajemnej miłości, zrozumienia i szacunku. Matka pracuje
w domu, a więc bardzo dużo czasu spędza z synem. Ojciec natomiast po rozwodzie usunął
się z życia rodzinnego. Od tego czasu jego współudział w wychowaniu dzieci ogranicza
się jedynie do połowicznego zapewnienia bytu materialnego.
Matka Maksa uczęszcza z nim na zajęcia wczesnego wspomagania, gdzie spotyka
się z logopedą i psychologiem.
Matka cieszy się nienaganną opinią wśród pracowników przedszkola do którego uczęszcza Maks. Jest tam rozpoznawana i lubiana, powodem tego jest aktywne uczestniczenie w życiu przedszkola, wchodzi w skład trójki klasowej.
W rodzinie Maksa jest podejrzenie wystąpienia zespołu Aspergera, jednak choroba nie została jeszcze zdiagnozowana
Załącznik 3
Wywiad z wychowawcą
Jakie panują relacje między dzieckiem a rówieśnikami?
Maks ma spore problemy z nawiązywaniem kontaktów, składa się na to wiele czynników, jednym z nich jest zaburzenie mowy.
Jak rówieśnicy reagują na zachowanie Maksa?
Dzieci potrafią być bardzo opiekuńcze w stosunku do niego, zwłaszcza w sytuacjach, kiedy Maks się denerwuje, boi. Wtedy dzieci podchodzą, głaszczą go, dodają mu otuchy. Ich stosunek jest bardzo ciepły.
Jakie relacje panują między dzieckiem a nauczycielem, czy wymaga specjalnej opieki?
Jak każde dziecko w tej grupie Maks ma swoje indywidualne potrzeby, Jednym dzieciom musimy pomagać przy jedzeniu, innym przy załatwianiu potrzeb fizjologicznych, a Maks potrzebuje bardziej wsparcia emocjonalnego, musi być przekonany, że ktoś cały czas jest przy nim, zwraca na niego uwagę i nie jest obojętny na jego potrzeby. Często przychodzi chce, żeby go brać na ręce czy przytulać.
Czy jest aktywny podczas zajęć. Uczestniczy w zajęciach dodatkowych?
Podczas zajęć przeważnie siedzi z boku, ale uczestniczy w nich, czasem po namowach i zachętach innych dzieci, czasem z własnej woli. Bywają dni, że jest bardzo aktywny, chce się bawić, śmieje się; ale bywają też takie, gdzie siedzi przy ścianie, bije głową i płacze. Także wszystko zależy od tego jaki ma humor.
Czy ma jakieś zainteresowania?
Ostatnio zauważyłam, że Maks wyciąga książeczki, przegląda obrazki po czy podchodzi i pokazując palcem pyta „co to”? Najczęściej pokazuje rzeczy związane z maszynami, robotami, narzędziami.
Jak spędza czas wolny pomiędzy zajęciami?
Bardzo różnie to wygląda. Jak już mówiłam wcześniej, dużo zależy od jego nastroju. Czasem spędza czas aktywnie bawiąc się, a czasem siedząc w jednym miejscu i patrząc w dal.
Czy ujawnia jakieś mocniejsze strony? np. w liczeniu, rysowaniu, pisaniu...
Niestety nie zauważyłyśmy u niego szczególnych uzdolnień, lubi rzeźbić, malować rękami, nawlekać koraliki. Nie lubi za to zajęć na których jest chaos i hałas jak na przykład rytmika.
Jaki jest kontakt pomiędzy nauczycielem a rodzicem?
Mama Maksa jest mocno zaangażowana w życie przedszkola, należy do trójki klasowej, zawsze jest obecna przy jakichkolwiek uroczystościach, a także przy ich organizowaniu.
Czy istnieje pełne zainteresowanie ze strony rodziców?
Tak, widzę, że syn jest dla niej bardzo ważny. Maks nigdy nie przyszedł do przedszkola w brudnych czy dziurawych ubraniach. Zawsze jest zadbany.
Załącznik 4
Wywiad z matką
Jaki jest stan rodziny?
Jestem samotną matką. Mieszkam z Maksem i 13 - letnią córką. Jestem kosmetyczką, pracuje w domu, więc cały czas „mam na oku” Maksa.
Jakie relacje łączą Maksa z siostrą?
Córka ma na niego bardzo duży wpływ szczególnie terapeutyczny. Jest mi bardzo pomocna. Lubię w niej również to, że potrafi być konsekwentna niestety w przeciwieństwie do mnie.
Jaki był Pani wiek podczas ciąży?
Miałam wtedy 25 lat.
Czy w rodzinie zdarzały się tego typu choroby?
Kuzynki syn ma podejrzenie zespołu Aspergera, nie jest to jednak zdiagnozowane.
Czy jeszcze z kimś prócz domowników utrzymuje pani kontakty?
Tak, utrzymujemy kontakt z babcią, jest ona bardzo opiekuńczo nastawiona do mojego syna.
Jak Maks zachowuje się w domu?
.W domu zachowuje się w miarę spokojnie
Czy chętnie chodzi do przedszkola?
Tak, bardzo chętnie. W przeciwieństwie do poprzedniej szkoły przystosowanej dla dzieci autystycznych.
Czy powodem odejścia pani męża była choroba Maksa?
Matka nie udzieliła odpowiedzi na to pytanie.
Jest takie miejsce w mieszkaniu gdzie Maks szczególnie lubi przebywać?
Najwięcej czasu spędza w swoim pokoju, gdzie ma dużo zabawek, przede wszystkim edukacyjnych
Jak Pani ocenia edukacje syna w przedszkolu?
Jest dostosowana do potrzeb dziecka, oceniam ją pozytywnie
Jakie zdanie na temat niepełnosprawności dziecka mają sąsiedzi?
Nigdy wprost nie zapytali na co choruje Maks, Ale widzę, że są przyjaźnie do nas nastawieni.
Jaki jest kontakt Pani z pedagogami i specjalistami z przedszkolu?
Kontakt jest ciągły, albo telefoniczny albo osobisty, na dodatek w sprawach zaopatrzenia ortopedycznego kontaktuje się z PCPRem i MOPSem.
Bobkowicz - Lewartowska Lucyna: Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii, Wyd. Impuls, Kraków 2005, s 27
Jaklewicz Hanna: Autyzm wczesnodziecięcy. Diagnoza, przebieg, leczenie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1993, s 38
Gałkowski T. (red.): Dziecko autystyczne i jego rodzice, Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Warszawa 1984, s 41
Olechnowicz Hanna: Wczesny autyzm dziecięcy, symptomatologia, diagnostyka, etiologia, terapia, Wyd. WSPS, Warszawa 1983, s 35
Jaklewicz Hanna: Autyzm wczesnodziecięcy. Diagnoza, przebieg, leczenie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1993, s 39
Tamże, s 40
Bobkowicz - Lewartowska Lucyna: Autyzm dziecięcy. Zagadnienia diagnozy i terapii, Wyd. Impuls, Kraków 2005, s 31
Pisula Ewa: Autyzm u dzieci: diagnoza, klasyfikacja, etiologia, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2002, s. 153.
Pecyna Maria: Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej. Dziecko autystyczne jako problem diagnostyczny i terapeutyczny, Wydawnictwo ŻAK, Warszawa 1999, s. 103 - 110.
Pisula Ewa: Autyzm. Fakty, wątpliwości, opinie. Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej. Warszawa 1993, s. 112.
Jaklewicz Hanna: Autyzm wczesnodziecięcy. Diagnoza, przebieg, leczenie, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 1993, s. 1.
Por. aneks: załącznik 4
Por. aneks: załącznik 3
Por. aneks: załącznik 4