1133404 59 173 scenariusze lekcji

cenariusze lekcji

Scenariusz nr 1. Głoski i litery

Temat:

Każdy czwartoklasista wie już teraz, czym jest głoska, czym litera.

Przecież to rzecz całkiem prosta, czym litera jest, czym głoska.

Wspólnie przypominamy podstawowe informacje dotyczące alfabetu

(podręcznik, s. 16).

Każdy uczeń otrzymuje dwie krzyżówki. Prosimy o uzupełnienie ich (po-

przez wpisanie podanych haseł w kolejności alfabetycznej).

Krzyżówka nr 1

irys, bilet, kamień, fotograﬁ a, album, Grecja

Krzyżówka nr 2

pytanie, piosenka, pagórek, peron, pełnia, półka

Pytamy uczniów, czy może wiedzą, czym różnią się od siebie głoska

i litera.
Jeśli nikt nie wie lub odpowiedź nas nie satysfakcjonuje, prosimy, by
uczniowie zastanowili się, z jakimi wyrazami kojarzy im się słowo głoska
(głos, głośny dźwięk – to, co słyszymy lub mówimy). Litery natomiast po-
winny kojarzyć się dzieciom z alfabetem (zapisem).

Uczniowie zapisują do zeszytów:

LITERY widzimy i piszemy.
GŁOSKI słyszymy i mówimy.
np. kwadrat

np. Szczyrk

litery: k-w-a-d-r-a-t (7 liter)

litery: S-z-c-z-y-r-k (7 liter)

głoski: k-w-a-d-r-a-t (7 głosek)

głoski: Sz-cz-y-r-k (5 głosek)

Wspólnie dzielimy na głoski i litery następujące zdanie: Szlachetny Szy-

mon szczerze szlochał.

Każdy uczeń losuje jeden bilecik, na którym jest zapisane jakieś słowo.

Wpisuje wyraz do zeszytu i dzieli go na głoski i litery. Następnie dzieci pod-
chodzą do tablicy i zapisują swoje rozwiązania (np. grządka, prządka, kształt,
pszczoła, grzech, oszczep, przeszczep, czapka, chluba, igraszka, broszka, stra-
szydło, krzesło, brzuch, trzódka, marchewka, cholewka, potrzeba, rzemyk).

Przypominamy podział głosek na samogłoski i spółgłoski (podręcznik,

s. 18).

Uczniowie wskazują spółgłoski i samogłoski w otrzymanych wyrazach.

Dzielą je również na sylaby.

9. Zadanie domowe:

polecenia: 4., 5., 6., 7. z podręcznika (s. 18).

Karta pracy

1. Wpisz do krzyżówki w kolejności alfabetycznej następujące hasła:

irys, bilet, kamień, fotograﬁ a, album, Grecja.

2. Wpisz do krzyżówki w kolejności alfabetycznej następujące hasła:

pytanie, piosenka, pagórek, peron, pełnia, półka.

Hasła: ...................................... i .....................................

Scenariusz nr 2. Głoski i samogłoski

Temat:

Fałszywy wniosek w Departamencie Głosek.

Lekcję rozpoczynamy od przypomnienia informacji o głoskach i ich po-

dziale na samogłoski i spółgłoski – zwracamy szczególną uwagę na samo-
głoskę i.

Wręczamy uczniom tekst ogłoszenia.

UWAGA!

Z wielkim niepokojem zawiadamiamy o zaginięciu SAMOGŁOSKI i !!!

Po raz ostatni widziano ją w ubiegły piątek w okolicy lotniska. Od tej

pory słuch po niej zaginął. Ktokolwiek zna miejsce pobytu poszukiwanej,
proszony jest o niezwłoczne skontaktowanie się z najbliższym Polonistą.

Przypominamy, że i:
1. Tworzy sylaby.
2. Zmiękcza wiele spółgłosek.
3. Często równocześnie zmiękcza spółgłoski i tworzy sylabę.

Sekretarz Departamentu Głosek
Ignacy Samogłoskowicz

Uczniowie odczytują cicho tekst, następnie prosimy jednego z nich o głoś-

ną lekturę tekstu.

Zakreślamy w ogłoszeniu informacje o spełnianych przez samogłos-

kę i funkcjach. Zaglądamy do podręcznika (s. 19, polecenie 8.). Wyjaś-
niamy przykłady.

Zwracamy uwagę na wyróżnione w tekście ogłoszenia wyrazy. Rozpisu-

jemy je na głoski (na tablicy) i wspólnie określamy funkcję samogłoski i.
(piątek – p’-ą-t-e-k – i tylko zmiękcza; okolicy – o-k-o-l’-i-c-y – i zmięk-
cza oraz tworzy sylabę; lotniska – l-o-t-n’-i-s-k-a – i zmiękcza oraz tworzy
sylabę)

WNIOSEK: Gdy i jest jedyną samogłoską w sylabie, to zmiękcza poprze-

dzającą spółgłoskę oraz tworzy sylabę

(bo nie ma innej samogłoski, któ-

ra mogłaby to uczynić) – jeśli jest jedyną głoską w sylabie, tylko tworzy
sylabę, np. I-wan

. Natomiast gdy oprócz i w sylabie znajduje się inna

samogłoska, to i

tylko zmiękcza, natomiast sylabę tworzy ta druga samo-

głoska

(np. p’en’ądz).

Prosimy uczniów, by podkreślili w tekście, który otrzymali na początku

lekcji, wszystkie wyrazy z i, a następnie wspólnie określamy funkcję sa-
mogłoski. Aby ułatwić dzieciom zadanie, najpierw dzielimy wyrazy na sy-
laby.

Lekcję powinien podsumować wniosek, że i nie mogłoby zaginąć, a „fał-

szywy wniosek” z tematu to potwierdza. Wystarczy spojrzeć na imię i na-
zwisko

sekretarza, zgłaszającego problem – Ignacy Samogłoskowicz! Jaką

funkcję pełni i w każdym z nich?

Karta pracy

UWAGA!

Z wielkim niepokojem zawiadamiamy o zaginięciu

SAMOGŁOSKI i !!!

Po raz ostatni widziano ją w ubiegły piątek w okolicy lotni-

ska

. Od tej pory słuch po niej zaginął. Ktokolwiek zna miejsce

pobytu poszukiwanej, proszony jest o niezwłoczne skontakto-
wanie się z najbliższym Polonistą.

Przypominamy, że i:
1. Tworzy sylaby.
2. Zmiękcza wiele spółgłosek.
3. Często równocześnie zmiękcza spółgłoski i tworzy sylabę.

Sekretarz Departamentu Głosek

Ignacy Samogłoskowicz

Scenariusz nr 3. Opis postaci

Temat:

Opisać postać... Jak temu sprostać?

Na początku lekcji każdy uczeń otrzymuje wyciętą z kolorowego czasopis-

ma postać (przynosi je nauczyciel) wraz z kartą pracy, którą na podstawie
zdjęcia, ilustracji uczeń będzie uzupełniał. Znajdą się na niej informacje
dotyczące wieku, ubioru, sylwetki, postawy, wyglądu i wyrazu twarzy, wło-
sów (koloru i sposobu uczesania).

Po uzupełnieniu karty pracy chętni uczniowie prezentują efekty.

Zapisujemy notatkę:

Aby opisać postać, musimy:
• przedstawić ją,
• opisać jej:

a) sylwetkę,
b) twarz,
c) sposób ubierania się,
d) ewentualnie sposób zachowania się.

Uczniowie wklejają swoje prace do zeszytu (wraz z opisywanymi posta-

ciami).

Wspólnie odczytujemy opis postaci, zamieszczony w podręczniku na s. 28.

Tłumaczymy celowość akapitów.

Zadanie domowe: Na podstawie informacji, które zgromadziłeś podczas

lekcji, sporządź opis postaci (pełnymi zdaniami), której wizerunek otrzy-
małeś (aś). Spróbuj wyobrazić sobie, czym się zajmuje i jak się zachowuje,
co odróżnia ją od innych osób. Uwzględnij te dane w swoim zadaniu.

Karta pracy

POSTAĆ ze zdjęcia

Co jeszcze można o niej powiedzieć? Jak myślisz, jakie nosi
imię? Czym się zajmuje?

………………………………………………………………………………

Jaka jest jej sylwetka?

……………………………………

Jak jest ubrana?

…………………………………

Ile ma lat?

………………

Jak wygląda jej twarz?

……………………………………

Jaki ma kolor włosów, jak jest uczesana?

……………………………………………………

Scenariusz nr 4. Ludwik Wiszniewski Przyjaciele zajączka

Temat:

W smutku czy chorobie pomagajmy sobie!

Zanim odczytamy tekst Ludwika Wiszniewskiego, rozmawiamy na temat

przyjaźni:
• Czym jest przyjaźń? (łączy ludzi, więź, zażyłość, koleżeństwo, bliskość)
• Kogo nazywamy swoim przyjacielem? (kogoś, kto jest nam bliski, komu

możemy zaufać, powierzyć swoje tajemnice, z kim dzielimy się radoś-
ciami, sukcesami, ale też smutkami)

• Jakie cechy powinien posiadać przyjaciel? (serdeczny, wierny, dyskret-

ny, lojalny, opiekuńczy, szczery)

Odczytujemy tekst pt. „Przyjaciele zajączka”, prosimy jednego z uczniów

o powtórne odczytanie utworu lub klasa odczytuje go z podziałem na
role.

Prosimy o wymienienie bohaterów tekstu (zajączek, przyjaciele: dwie

sowy, wiewióreczka, kuropatwy, króliczek) – uczniowie zapisują notatkę
do zeszytu, pozostawiając miejsce na temat lekcji.

Każde dziecko otrzymuje krzyżówkę (karta pracy).

1. Przybyły do domu zajączka jako trzecie.
2. Z zawodu były nimi sowy.
3. Przyniosła zioła.
4. Życzono go w telegramie.
5. Więź, która łączyła bohaterów tekstu.
6. Zboże wysiewane jesienią.
7. Inaczej płochliwy.
8. Zajączek wysłał je do przyjaciół.
9. Odczuwał go chory bohater.
10. Przysłał telegram.

Hasło: PRZYJACIEL

Po odczytaniu hasła zapisujemy na tablicy (w formie słoneczka) synonimy

wyrazu przyjaciel (powiernik, druh, bratnia dusza...).

Wspólnie ustalamy reakcje przyjaciół na wiadomość o chorobie zajączka

(ćwiczenie 2. z podręcznika: pocieszanie przez sowy – pomoc wiewiórki
– oziminka od kuropatw, telegram od króliczka), które świadczą o szcze-
rości i prawdziwości przyjaźni. Zwracamy uwagę na przysłowie.

Zapisujemy temat lekcji.

Rozmawiamy o sytuacjach życiowych, w których dzieci mogły się przeko-

nać o słuszności przysłowia.

Zadanie domowe: Opisz swojego przyjaciela, podkreślając te jego cechy,

za które najbardziej go lubisz.

Karta pracy

Hasło: ......................................

Scenariusz nr 5. Ignacy Krasicki Przyjaciele

Temat:

Jak to? Wśród przyjaciół serce pękło na pół?

Po zapisaniu tematu pytamy uczniów, jak go rozumieją. Co to znaczy, że

komuś „pęka serce”? (wielki smutek, przykrość, ból) Czy jest możliwe,
by wśród przyjaciół komuś „pękło serce”? Przypominamy sytuację z po-
przedniego tekstu („Wśród tylu przyjaciół przyjemnie chorować!” – kon-
kluzja jest oczywista).

Odczytujemy tekst bajki Krasickiego.

Prosimy, by uczniowie wypisali z tekstu (podczas powtórnej, cichej lektu-

ry) bohaterów (zajączek, koń, wół, kozioł, owca, cielę).

Pomagamy uczniom podzielić tekst na role. Dzieci wcielają się w role

poszczególnych zwierząt (nie zapominamy o narratorze) i bawimy się
w miniteatr. (Takie odczytywanie utworu pomaga uczniom oswoić tekst,
zapamiętać kolejne sytuacje).

Każdy uczeń otrzymuje kartę pracy, porządkującą świat przedstawiony

w utworze. Uzupełnia ją, wykorzystując podręcznik.

Relacja „Serca, które pękło na pół”

Zapowiadał się piękny dzień. Zbudzony promykiem słońca, wczes-

nym rankiem wyszedłem na łąkę. Trawa tak rozkosznie pachniała. Aż
się chciało żyć!

Nagle dobiegły mnie odgłosy trąb i ujadanie psów. Nie rozumiałem

tego hałasu. Był jednak tak przerażający, że postanowiłem wrócić do
domu. Niestety, wcześniej nie zauważyłem, jak bardzo się oddaliłem.
Początkowo nie martwiłem się tym, przecież miałem w lesie wielu
przyjaciół

, jednak po pewnym czasie ogarnął mnie niepokój.

Na szczęście spotkałem konia. Poprosiłem, by wziął mnie na grzbiet,

lecz odmówił. Po chwili dostrzegłem wołu i u niego szukałem ratunku.
Wół

był zajęty, lecz wskazał mi kozła, który przechadzał się w pobliżu.

Kozieł

wyraził swoje ubolewanie, doradzając jednak miękki grzbiet

owcy

, zamiast własnego. Owca odmówiła mi pomocy, obawiając się

o własną skórę i wskazując cielę, pasące się blisko.

Nie miałem już siły, cielę było moją ostatnią deską ratunku. Nie

pomogło mi jednak... Uciekło...

Prosimy uczniów o odczytanie uzupełnionego tekstu oraz o nazwanie au-

tora relacji. Tłumaczymy, kto kryje się pod nazwą „Serca, które pękło na
pół”. Wyjaśniamy użycie cudzysłowu. Rozważamy zastosowanie cudzy-
słowu w przypadku słowa „przyjaciele”.

Inicjujemy nadanie utworowi Krasickiego nowego tytułu.

Karta pracy

Relacja „Serca, które pękło na pół”

Zapowiadał się piękny dzień. Zbudzony promykiem słońca,

wczesnym rankiem wyszedłem na łąkę. Trawa tak rozkosznie pach-

niała. Aż się chciało żyć!

Nagle dobiegły mnie odgłosy ............................ i ujadanie

.......................... . Nie rozumiałem tego hałasu. Był jednak tak

przerażający, że postanowiłem wrócić do domu. Niestety, wcześniej

nie zauważyłem, jak bardzo się oddaliłem. Początkowo nie martwi-

łem się tym, przecież miałem w lesie wielu ............................,

jednak po pewnym czasie ogarnął mnie niepokój.

Na szczęście spotkałem ............................ . Poprosiłem,

by wziął mnie na grzbiet, lecz odmówił. Po chwili dostrzegłem

............................ i u niego szukałem ratunku. .................

........... był zajęty, lecz wskazał mi ............................, który

przechadzał się w pobliżu. ............................ wyraził swoje

ubolewanie, doradzając jednak miękki grzbiet .......................,

zamiast własnego. ............................ odmówiła mi pomocy,

obawiając się o własną skórę i wskazując ............................,

pasące się blisko.

Nie miałem już siły, ............................ było moją ostatnią

deską ratunku. Nie pomogło mi jednak... Uciekło...

Scenariusz nr 6. Ignacy Krasicki Przyjaciele

Temat:

Na ratunek Przyjaźni! Śpieszmy! Bądźmy odważni!

Na początku lekcji uczniowie otrzymują ogłoszenie, które odczytują naj-

pierw po cichu, następnie na głos:

Uwaga! Uwaga!

Zaginęła Przyjaźń!!!

Pierwszego dnia wiosny bieżącego roku około południa wyszła
z domu i do tej pory nie wróciła.
W dniu zniknięcia poszukiwana staruszka ubrana była w nieco
zabrudzone palto westchnień. Jej głowę zdobił wianek spleciony
z niezapominajek, dłonie okrywały białe rękawiczki (zaginiona
nie lubi ich zdejmować), a piękną twarz zasłaniał woal smutku.
Jeśli ktoś zna miejsce pobytu zaginionej, proszony jest o skontak-
towanie się z najbliższym punktem Czerwonego Serca.
Za udzielenie wiarygodnych informacji przewidziana
jest wysoka na groda.

Pytamy uczniów, czego dowiadujemy się z ogłoszenia. Pomagamy im wy-

jaśnić sens metaforycznych sformułowań (zabrudzone palto westchnień,
niezapominajkowy wianek, białe rękawiczki, woal smutku, punkt Czer-
wonego Serca, Przyjaźń – staruszka). Dociekamy przyczyn zniknięcia
Przyjaźni – nawiązujemy do poprzedniej lekcji.

Powierzamy dzieciom MISJĘ ODNALEZIENIA PRZYJAŹNI. Będzie

ona polegała na stworzeniu plakatów reklamujących przyjaźń. W tym
celu dzielimy klasę na grupy i każdej wręczamy brystol oraz hasło, któ-
re uczniowie będą musieli zobrazować. Technika jest dowolna (pastele,
kredki, farby, kolaż).
Hasła:
• Z przyjaźnią warto żyć!
• Bądź przyjacielem, a znajdziesz przyjaciół.
• Dobro zawsze wraca do tego, kto je daje.
• Uśmiechem warto dzielić się każdego dnia.

Każda grupa prezentuje swoją pracę. Warto ozdobić plakatami klasę.

5. Zadanie domowe:

Odpowiadając na ogłoszenie, opisz spotkanie z Przy-

jaźnią radosną, ocaloną. Nie zapomnij o tym, by uwzględnić w swojej pra-
cy także opis odnalezionej.

Karta pracy

Uwaga! Uwaga!

Zaginęła Przyjaźń!!!

Pierwszego dnia wiosny bieżącego roku około południa wy-

szła z domu i do tej pory nie wróciła.

W dniu zniknięcia poszukiwana staruszka ubrana była w nie-

co zabrudzone palto westchnień. Jej głowę zdobił wianek sple-
ciony z niezapominajek, dłonie okrywały białe rękawiczki (za-
giniona nie lubi ich zdejmować), a piękną twarz zasłaniał woal
smutku.

Jeśli ktoś zna miejsce pobytu zaginionej, proszony jest o skon-

taktowanie się z najbliższym punktem Czerwonego Serca.

Za udzielenie wiarygodnych informacji przewi-

dziana jest wysoka nagroda.

Scenariusz nr 7. Ę, ą, om w końcówkach rzeczowników

Temat:

Z KropkĄ ku poprawnym końcówkOM!

Nauczyciel wzbudza zainteresowanie uczniów tematyką lekcji poprzez

specjalnie zapisany na tablicy temat i informuje, że Kropka zdradzi ucz-
niom sekrety poprawnej pisowni pewnych końcówek wyrazów, z których
nieznajomości może wyniknąć wiele zabawnych sytuacji.

Nauczyciel odczytuje pierwszą część wierszyka Kropki z podręcznika

(s. 68) i zapisuje na tablicy rzeczowniki mama i tablica.

Następnie prosi uczniów o podanie tych form zapisanych wyrazów, które

mają końcówki ą i ę. Uczniowie przypominają, które to są przypadki. To
samo robi nauczyciel z drugą częścią wierszyka.

Uczniowie otwierają podręcznik i jeszcze raz wspólnie z nauczycielem

analizują podane informacje o zapisie końcówek ﬂ eksyjnych. Przy oma-
wianiu końcówek narzędnika liczby pojedynczej rodzaju męskiego oraz
celownika liczby mnogiej nauczyciel prosi uczniów o podanie przykładów
rzeczowników rodzaju nijakiego i męskiego, np.
tat-ą, sędzi-ą, chłopc-om, wiaderk-om, słoneczk-om.

Nauczyciel zapisuje na tablicy, a uczniowie w zeszycie odmianę rzeczow-

nika droga – formy biernika, narzędnika liczby pojedynczej oraz celowni-
ka liczby mnogiej powinny być zapisane innym kolorem – dla utrwalenia
pisowni.

Uczniowie wykonują ćwiczenie 2., 3. i 5. z podręcznika.

Zadanie domowe: Nauczyć się na pamięć wierszyka Kropki oraz wykonać

polecenia nr 62 i 63 z zeszytu ćwiczeń.

Scenariusz nr 8. Krystyna Siesicka Przez dziurkę od klucza

Temat:

Co słychać przez dziurkę od klucza?

UWAGA: Przed lekcją uczniowie czytają w domu fragment powieści
K. Siesickiej Przez dziurkę od klucza zamieszczony w podręczniku.

Nauczyciel głośno odczytuje tekst (do słów: „Bardzo rzadkie są przypadki,

w których można kłamać z dobroci serca!”) lub wyznacza do tego uczniów
(w drugim przypadku ma możliwość sprawdzenia techniki czytania).

Uczniowie wskazują bohaterki tekstu (polecenie nr 1 w podręczniku),

a także opowiadają własnymi słowami o tym, co się wydarzyło i jakie są
tematy poszczególnych rozmów, np.

Joanna – babunia

→ zapomniany przepis na kajmak

Joanna – ciocia Teresa

→ próba zdobycia przepisu

Babunia – Joanna

→ pouczenia babuni na temat kłamstwa, sposób

przyrządzania pysznego kajmaku

Uczniowie przy pomocy nauczyciela analizują schemat rozmowy telefo-

nicznej zamieszczony w podręczniku i wskazują błędy popełnione przez
bohaterkę, tj.:
• nie przywitała się z ciocią,
• nie podała swojego imienia, czyli nie przedstawiła się.
• nie podała w sposób jasny celu swojej rozmowy,
• nie przeprowadziła rozmowy w sposób pozwalający na uzyskanie celu

– nie dowiedziała się, jak należy przyrządzić kajmak,

• nie pożegnała się, sama nie zakończyła rozmowy.

Następnie uczniowie w parach uzupełniają schemat z karty pracy, ukła-

dając poprawną wersję rozmowy Joanny z ciocią.

Po zaprezentowaniu kilku rozmów napisanych przez uczniów nauczyciel

rozmawia z dziećmi o ważnych słowach wypowiedzianych przez babunię
do Joanny (polecenie nr 3). Może zadać uczniom następujące pytania:
a) Czy wolno kłamać?
b) Dlaczego trzeba pomyśleć, zanim się coś zrobi?
c) Jakie mogą być skutki nieprzemyślanego działania?

Zadanie domowe: uczniowie czytają przepisy zamieszczone w polece-

niu nr 4 pod tekstem i przygotowują się do ich porównania na następnej
lekcji.

Karta pracy

Rozmowa telefoniczna

Etapy rozmowy

telefonicznej

Jak powinna brzmieć rozmowa Joanny
z ciocią Teresą? (wypowiedzi dziewczynki)

Powitanie

......................................................

Przdstawienie się

......................................................

Podanie celu
rozmowy

......................................................

Prośba
o informacje
i podziękowanie

......................................................

Pożegnanie

......................................................

Scenariusz nr 9. Opis miejsc

Temat:

Dołóż garść przymiotników, wyrażeń przyimkowych

i wnet powstaną opisy miejsc zupełnie nowych.

Prosimy uczniów, by zamknęli oczy i wyobrazili sobie to, o czym za chwilę

usłyszą. Odczytujemy powoli i wyraźnie tekst:

Dom stał naprzeciwko kina, przy ulicy w głębi ogrodu, który był osłonięty
przed wzrokiem przechodniów ogrodzeniem. Plac przed domem przekształ-
cał się latem w ogródek kawiarenki.

Pytamy uczniów, co sobie wyobrazili. Jaki dom, ogród, plac... Zapisujemy

określenia na tablicy.

Następnie czytamy opis jeszcze raz.

Każdy uczeń otrzymuje tekst, który uzupełnia określeniami. (Teksty mogą

być przyklejone do pocztówek, zdjęć lub wycinków z gazet, przedstawia-
jących różne domy).

............................., ................................ dom stał naprze-
ciwko ............................... kina, przy ............................. uli-
cy w głębi ............................. ogrodu, który był osłonięty przed
wzrokiem przechodniów ..................................... ogrodzeniem.
................................. plac przed domem przekształcał się latem
w ................................. ogródek ..........................................
kawiarenki.

Ustalamy, na jakie pytania odpowiadają wpisane przez uczniów wyrazy

(jaki?, jaka?, jakie?), jakie to części mowy (przymiotniki), a następnie
określamy ich formę gramatyczną (przypadek, liczbę, rodzaj).

Pytamy, czym różnią się od siebie poszczególne teksty (uzupełniony od

przeczytanego na początku, a także uzupełnione od siebie nawzajem).
Jaką funkcję pełnią w tekście przymiotniki? (Decydują o plastyczności
opisu, dookreślają go, sprawiają, że łatwiej jest sobie coś wyobrazić).

Prosimy, by uczniowie zwrócili uwagę na takie wyrażenia, jak:

naprzeciwko kina, przy ulicy, w głębi, przed domem – jak możemy o nie
zapytać? Jaką funkcję pełnią?

Zapisujemy, że takie wyrażenia nazywamy WYRAŻENIAMI PRZY-

IMKOWYMI i pełnią one ważną funkcję, gdyż porządkują opisywaną
przestrzeń.

Prosimy, by uczniowie otworzyli podręczniki (s. 73). Odczytujemy wspól-

nie informacje dotyczące opisu miejsca.

10.

Zadanie domowe: Wykonaj ćwiczenia dotyczące opisu, znajdujące się

w Zeszycie ćwiczeń cz. 1, s. 49–53.

Karta pracy

.............................

................................

dom stał naprze-

ciwko

...............................

kina, przy

.............................

ulicy w głębi

.............................

ogrodu, który był osłonię-

ty przed wzrokiem przechodniów

.....................................

ogrodzeniem.

.................................

plac przed domem

przekształcał się latem w

...................................

ogródek

.............................

kawiarenki.

Scenariusz nr 10. Eric-Emmanuel Schmitt Oskar i pani Róża

Temat:

Dom cioci Róży lekarstwem na smutek.

Po głośnym odczytaniu fragmentu książki Oskar i pani Róża, zamieszczo-

nego w podręczniku, rozdajemy uczniom schematy. Prosimy, by ucznio-
wie na podstawie tekstu uzupełnili je zgodnie ze wskazówkami.

1. Wypisz kolejne działania, które podjęła ciocia Róża. (pochyliła się nad

Oskarem, szepnęła, zaniosła go do salonu, ogrzała przy kominku, przy-
gotowała gorącą czekoladę, porozmawiała z nim)

2. Podaj, jak Oskar zareagował na te działania. (pomyślał, że dobrze zro-

bił, był zdziwiony bogatym wnętrzem, poczuł się bezpieczny)

3. Opisz dom cioci Róży. (z zewnątrz: duży, oświetlony; wewnątrz: salon

z wielką mrugającą choinką i kominkiem, bogaty, ładny)

4. Określ nastrój panujący w tym domu. (świąteczny, ciepły, przyjemny,

dający poczucie bezpieczeństwa)

Uczniowie wskazują w tekście fragmenty, w których Oskar opisuje swoje

uczucia.

Następnie odtwarzają przebieg rozmowy dotyczącej rodziców Oskara.

Uzupełniają schemat (karta pracy nr 1).

Opinie i wątpliwości Oskara

Wyjaśnienia cioci Róży

Rodzice się mnie boją,
boją się ze mną rozmawiać, przera-
żam ich, mam wrażenie, że jestem
potworem, nie kochają mnie...

Boją się choroby.
Kochają cię. Powiedzieli mi to.
Są bardzo zazdrośni, że się tak
dobrze rozumiemy. Smutni, że im
się to nie udaje.

Wskazujemy na subiektywizm Oskara i obiektywizm cioci Róży – tłuma-

czymy pojęcia (podręcznik).

Pytamy uczniów o to, jak rozumieją temat lekcji. Czy można powiedzieć,

że dom cioci Róży leczy? Gromadzimy argumenty. (Zwracamy uwagę na
nastrój panujący w domu, na zachowanie cioci Róży).

6. Zadanie domowe (do wyboru):

• Opisz tę część domu, w której lubisz najbardziej przebywać. Uzasadnij,

dlaczego.

• Napisz list do Oskara. Podziel się z nim swoimi wątpliwościami i smut-

kami.

Karta pracy nr 1

1. Odtwórz przebieg rozmowy dotyczącej rodziców Oskara.

Opinie i wątpliwości Oskara

Wyjaśnienia cioci Róży

.............................................

Polecenia do karty pracy nr 2

1. Wypisz kolejne działania, które podjęła ciocia Róża.

2. Podaj, jak Oskar zareagował na te działania.

3. Opisz dom cioci Róży.

4. Określ nastrój panujący w tym domu.

Karta pracy nr 2

Działania cioci Róży:
– pochyliła się nad
Oskarem,

..............................

DOM CIOCI RÓŻY

Reakcje Oskara:

– pomyślał, że dobrze
zrobił,

..............................

Jak wyglądał dom cioci
Róży?

..............................

............................

.........................

.....................................

Jaki nastrój tam
panował?

.............................

...........................

........................

.....................................

Scenariusz nr 11. Tadeusz Śliwiak Łyżka i widelec

Temat:

Łyżka i widelec wyjaśniają wiele...

Każdej parze (ławka) wręczamy plastikowe sztućce (łyżkę i widelec), pro-

sząc o uzupełnienie danych (karta pracy na s. 87):

DANE:

Nazwa:

(łyżka lub widelec)

Kształt:

(łyżka – podłużny uchwyt i owalna

końcówka z zagłębieniem; widelec – podłużny
uchwyt, na końcu rozszerzający się i przybie-
rający kształt 4 długich zębów)

Przeznaczenie:

(służą do spożywania posił-

ków; łyżka najczęściej zup; widelec najczęściej
drugich dań)

Cechy charakterystyczne:

(po przeczytaniu

wiersza – łyżka – gruba, przemądrzała, chęt-
nie udzielająca dobrych rad; widelec – chudy,
zdecydowany, uparty)

Głośno odczytujemy tekst wiersza Łyżka i widelec Tadeusza Śliwiaka.

Każdy uczeń, według uznania, ozdabia łyżkę lub widelec pisakiem (ma-
luje np. oczy), tak by nadać sztućcom charakter osobowy (zgodnie z teks-
tem). Wykazujemy różnice między bohaterami wiersza. Przypominamy
deﬁ nicję uosobienia.

Następnie uczniowie uzupełniają brakujące dane (cechy charakterystycz-

ne – warto skorzystać ze słownika wyrazów bliskoznacznych) oraz tworzą
wizytówki (karta pracy na s. 86).

Rozmawiamy z uczniami o reklamach telewizyjnych (polecenie 4., s. 84

w podręczniku). Uświadamiamy dzieciom, że reklamy należy traktować
z dużym dystansem i krytycyzmem.

Zapisujemy na tablicy w formie słoneczka współczesne hasła reklamowe,

które pamiętają uczniowie.

REKLAMOWY SZAŁ

Avanti – idziemy na zakupy!

Proponujemy uczniom, by wcielili się w bohaterów wiersza. Niech Łyż-

ka zareklamuje zupę, a Widelec – drugie danie; każda grupa natomiast
stworzy scenkę reklamową, mającą na celu ukazanie wyższości któregoś
z dań. Prosimy także, by każda grupa pamiętała o haśle reklamowym.
(Uczniowie, przygotowując prezentację, mogą wykorzystać sformułowa-
nia zamieszczone w podręczniku pod zadaniem 6.).

Zadanie domowe: Zapisz pięć zasad zachowania się przy stole.

Karta pracy

W I Z Y T Ó W K I

Kto?

.............................................

Specjalizacja:

.............................................

portret

Kto?

.............................................

Specjalizacja:

.............................................

portret

Karta pracy

DANE:

Nazwa:

.....................................................

Kształt:

....................................................

...............................................................

Przeznaczenie:

.........................................

...............................................................

Cechy charakterystyczne:

..............................

...............................................................

DANE:

Nazwa:

.....................................................

Kształt:

....................................................

...............................................................

Przeznaczenie:

.........................................

...............................................................

Cechy charakterystyczne:

..............................

...............................................................

Scenariusz nr 12. Jean-Jacques Sempé, René Goscinny

Nowe przygody Mikołajka

Temat:

O nowej pani i o tym, co się gani.

Na początku pytamy uczniów, jakie skojarzenia wywoływał w nich tytuł,

zanim przeczytali tekst, czy zastanawiali się nad tym, kim jest Nowa.

Uczniowie wskazują fragmenty tekstu, w których ujawnia się narrator

i nazywają go. (Mikołajek)

Dzieci oceniają, czy poniższe stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe.

(W ten sposób porządkują świat przedstawiony – sprawdzamy umiejęt-
ność czytania ze zrozumieniem).

a) Wczoraj pod koniec lekcji pani powiadomiła uczniów, że wyjeżdża na

kilka dni. (Prawda)

b) Pani musiała wyjechać z powodów służbowych. (Fałsz)

c) Uczniowie bardzo się ucieszyli z tej wiadomości. (Fałsz)

d) Opis nowej pani przedstawiony przez Gotfryda był zgodny z rzeczywi-

stością. (Fałsz)

e) Pan dyrektor przedstawił uczniom nową panią. (Prawda)

Pani Navarin poprosiła Ananiasza o przyniesienie mapy Francji.
(Fałsz)

g) Kleofas otrzymał za odpowiedź ocenę bardzo dobrą. (Prawda)

h) Po przepytaniu innych uczniów pani stwierdziła, że mogliby odpowia-

dać lepiej. (Prawda)

i) Uczniowie uznali, że nowa pani jest dosyć miła. (Prawda)

j) Na przerwie wszyscy chłopcy uczyli się historii. (Fałsz)

Wręczamy uczniom karty pracy, prosząc, by je uzupełnili (wpisali, co po

powrocie do domu Mikołajek opowiedział mamie o wydarzeniach w szko-
le, o lekcji geograﬁ i i nowej pani – uczeń może wykorzystać słownictwo
zgromadzone w podręczniku oraz tekst).

Rano wszyscy byliśmy bardzo zdenerwowani, szczególnie, że Gotfryd po-
wiedział nam, że widział nową panią i że jest bardzo wysoka i bardzo

chuda, i dał nam do zrozumienia, że wygląda groźnie. Nie byliśmy tym
zachwyceni i nawet Alcest schował rogala do kieszeni, nie kończąc go.
Na lekcji geograﬁ i nowa pani wysłała po mapę nie Ananiasza, chociaż się
zgłaszał, ale Kleofasa, który później dostał piątkę za odpowiedź o Sek-
wanie.
Pani pytała również Ananiasza, mnie, Alcesta i Euzebiusza i powiedziała,
że nie jest źle. Kiedy przekonaliśmy się, że nowa pani nie jest wcale groź-
na, choć jest wymagająca i konkretna, Alcest odzyskał apetyt. Wspólnie
stwierdziliśmy, że pani jest dość miła i nawet się uśmiecha.
A potem Ananiasz grał z nami w piłkę zamiast pupilka Kleofasa.

Wspólnie gromadzimy cechy, które według uczniów powinien posiadać

dobry nauczyciel. (sprawiedliwy, mądry, miły...)

Uczniowie zastanawiają się nad tym, jaki powinien być uczeń, aby zasłu-

żyć na miano wzorowego:

– jak powinien wypełniać swoje obowiązki (np. rzetelnie, sumiennie),
– jak powinien odnosić się do kolegów i nauczycieli (np. grzecznie, z sza-

cunkiem, powinien służyć pomocą i radą),

– jakie cechy charakteru powinien posiadać (np. życzliwy, koleżeński, su-

mienny, obowiązkowy, godny zaufania, sprawiedliwy),

– czego powinien się wystrzegać (zwracamy uwagę na te cechy, wobec

których pani Navarin wyraziła swoją dezaprobatę: „mądralom (...) to ja
ucieram nosa!”).

Swoje spostrzeżenia zapisują w zeszytach.

7. Zadanie domowe:

Uzupełnij schemat dyplomu dla wzorowego ucznia.

Karta pracy

1. Uzupełnij fragment wypowiedzi Mikołajka, w którym chłopiec opo-

wiada mamie o wydarzeniach ze szkoły.

Rano wszyscy byliśmy bardzo ................................., szcze-

gólnie, że ............................... powiedział nam, że widział

nową panią i że jest ........................... ............................

i ............................... ..............................., i dał nam do

zrozumienia, że wygląda ............................... . Nie byliśmy

tym zachwyceni i nawet ............................... schował rogala

do kieszeni, nie kończąc go.

Na lekcji .......................................... nowa pani wysłała

po mapę nie ..............................., chociaż się zgłaszał, ale

..............................., który później dostał ........................

za odpowiedź o ............................... .

Pani pytała również ............................................, mnie,

............................ i ............................... i powiedziała,

że nie jest ............................... . Kiedy przekonaliśmy się,

że nowa pani nie jest wcale groźna, choć jest ........................

i ............................... Alcest odzyskał apetyt. Wspólnie

stwierdziliśmy, że pani jest ................... ..........................

i nawet się uśmiecha.

A potem ................................ grał z nami w piłkę zamiast

pupilka ............................... .

S C H E M AT

OWEGO UCZN

DYPLOM

DLA

............................................................................

ZA :

………………………. wyniki w nauce
………………………. wypełnianie obowiązków

szkolnych

………………………. wobec koleżanek i kolegów
………………………. w kontaktach z nauczycielami
………………………. usposobienie

oraz za ………………………………………………….

Miejscowość, data

……………………….

Scenariusz nr 13. Jan Pocek Musimy

Temat:

Dlaczego „musimy”?

Uczniowie zapisują nazwy pięciu czynności, które muszą codziennie wy-

konywać. Zastanawiają się, która z nich jest najistotniejsza. Uzasadniają
krótko swój wybór.

Następnie uczniowie wykonują ćwiczenie 6 pod tekstem wiersza Jana Po-

cka. Zastępują czasownik nakryć synonimami.
a) Mama nakryła (otuliła) dziecko kołderką.
b) Rano nakryłem (przykryłem) łóżko narzutą.
c) Przed obiadem Basia nakryła (położyła na…) stół obrusem.
d) Na noc tata nakryje (osłoni) samochód pokrowcem.

Czytamy wiersz Musimy Jana Pocka i zapisujemy temat lekcji.

Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami związanymi ze słowem

OJCZYZNA. Ich propozycje zapisujemy na tablicy.

OJCZYZNA = POLSKA

dom rodzinny

język polski

góry, morze, jeziora

obowiązki

miłość

....................................

Wracamy do wiersza. Uczniowie wskazują w utworze sformułowania,

które dotyczą Ojczyzny.

• „pachnąca różami i chlebem”
• „zakwitnie szczęściem”
• „pszeniczny łan”
• „zielony las”

OJCZYZNA = miejsce piękne, bliskie sercu, przyjazne, dające radość
… ale „musimy (…) wprzód nakryć [Ojczyznę] własnym sercem”

Prosimy uczniów o wyjaśnienie sformułowania „nakryć ojczyznę własnym

sercem”.
• szczerze kochać swój kraj
• wywiązywać się ze swoich obowiązków
• szanować symbole narodowe
• chronić ojczystą przyrodę
• dbać o dobro wspólne

Uczniowie wyjaśniają tytuł wiersza.

MUSIMY
…gdyż dobro kraju sprzyja naszemu indywidualnemu rozwojowi
…gdyż dbanie o dobro wspólne jest źródłem osobistej satysfakcji
…gdyż nie powinno się żyć w oderwaniu od swoich korzeni

8. Zadanie domowe:

Narysuj ilustrację inspirowaną tekstem wiersza.

Scenariusz nr 14. Jerzy Pilikowski Opowieści Gęsiego Pióra

Temat:

Dołącz do Klubu Miłośników Gęsiego Pióra!

Lekcję rozpoczynamy rozmową o starych zamkach. Uczniowie prezentu-

ją swoje doświadczenia związane ze zwiedzaniem zamków, pałaców czy
ruin dawnych budowli. Pokazują zdjęcia przedstawiające takie obiekty.
Opowiadają tajemnicze historie związane z tymi miejscami.

Uczniowie wypełniają pierwszą część karty pracy, wskazując narratora

i gromadząc informacje na temat bohaterów opowieści Jerzego Pilikow-
skiego.

narrator – Agnieszka

bohaterowie:
Atanazy –

• miłośnik historii i tajemniczych historii
• członek zastępu Janów Długoszów

Agnieszka –

• mieszka w Ujeździe
• uważa, że historia jest okropnie nudna

profesor Sowa –

• mieszka w zamku Krzyżtopór
• uważa, że historia jest pasjonująca

Przeprowadzamy rozmowę na temat stwierdzeń dotyczących historii.

Uczniowie wypowiadają się, z którą opinią na temat historii się zgadzają.
Czy bliższe im stanowisko profesora Sowy i Atanazego, którzy uznają hi-
storię za pasjonującą? Czy też zgadzają się z Agnieszką, dla której histo-
ria jest nudna?

Uczniowie oceniają prawdziwość stwierdzeń umieszczonych pod tekstem

(polecenie 3.).
a) Atanazy mieszkał w Kielcach. – F (Atanazy pochodzi z Krakowa)
b) Wydarzenia rozgrywały się w Krakowie. – F (wydarzenia rozgrywały

się we wsi Ujazd)

c) Ruiny zamku Krzyżtopór znajdują się we wsi Ujazd. – P
d) Zamek ten został zbudowany w XVII wieku. – P
e) Profesor Sowa mieszkał w jednej z zamkowych baszt. – P

f) Pasją profesora była wyłącznie historia zamku Krzyżtopór. – F (profe-

sor fascynował się historią Polski)

g) Agnieszka i Atanazy wybrali się w odwiedziny do profesora Sowy w so-

botę. – F (dzieci odwiedziły profesora w niedzielę)

h) W pracowni profesora do dzieci przemówiło Gęsie Pióro. – P

Uczniowie wyszukują w tekście fragmenty opisujące zamek Krzyżtopór.

Na podstawie zgromadzonego materiału, także opierając się na fragmen-
cie przewodnika turystycznego (s. 126 w podręczniku), uzupełniają drugą
część karty pracy.

Zamek Krzyżtopór

Do jakiej rodziny pierwotnie należał? – do rodziny Ossolińskich
Kiedy został zbudowany? – w XVII wieku
Z jakich części się składał? – mur obronny, dziedziniec, baszty, wieże,
krużganki
Na czym polegała jego wyjątkowość? – miał tyle okien, ile dni w roku,
tyle komnat, ile tygodni, tyle wielkich sal, ile miesięcy, tyle baszt, ile pór
roku; w stajniach były marmurowe żłoby i kryształowe lustra; w jednej
z sal funkcję suﬁ tu pełniło akwarium
Jaką funkcję pełnił? – pałac, rezydencja

Zwracamy uwagę, że oprócz profesora Sowy w zamku Krzyżtopór „miesz-

ka” tajemnicze Gęsie Pióro. Uczniowie gromadzą informacje na temat
zaczarowanego pióra.
Na podstawie cytatów tworzymy notatkę na temat Gęsiego Pióra.

„(…) opowiada mi treść zaginionych dokumentów”
„(…) to mną spisywano wszelkie dokumenty, roczniki, kroniki, listy
i wszelkie inne zapiski, więc ja wiem o wszystkim, co ważnego działo się
w przeszłości”
Gęsie Pióro – świadek historii, sprawozdawca z wydarzeń historycznych,
znawca dokumentów historycznych

Uczniowie wskazują, do czego im mogłoby się przydać takie zaczarowane

gęsie pióro.

8. Zadanie domowe:

a) Atanazy obawiał się, że podczas wakacji na wsi trudno mu będzie zo-

baczyć coś ciekawego. Przekonaj go, że nie miał racji.

b) Zadanie dodatkowe:

Klub Miłośników Gęsiego Pióra

Drodzy Klubowicze!

Powierzam Wam misję badania przeszłości.

Przed Wami zadania:

1. Dowiedzcie się, jak i po co sporządzano kroniki, roczni-

ki, listy i inne zapiski.

2. Zgromadźcie informacje także na temat innych źródeł,

z których możemy czerpać wiedzę o historii.

Liczę na Was!

Gęsie Pióro

Karta pracy

1. Uporządkuj wiadomości na temat bohaterów. Połącz imiona postaci

z informacjami na ich temat. Zakreśl imię postaci, która odgrywa rolę
narratora.

uważa, że historia jest

okropnie nudna

AGNIESZKA

PROFESOR

SOWA

ATANAZY

miłośnik historii

i tajemniczych historii

uważa, że historia jest

pasjonująca

mieszka w Ujeździe

członek zastępu

Janów Długoszów

mieszka w zamku

Krzyżtopór

2. Uzupełnij informacje na temat zamku Krzyżtopór.

Do jakiej rodziny pier-
wotnie należał?

..............................

Z jakich części się składał?

................................................

zamek
Krzyżtopór

Na czym polegała jego wyjątkowość?

................................................

Kiedy został zbudowany?

..............................

Jaką pełnił funkcję?

................................................

Scenariusz nr 15. Stanisław Świrko Orle gniazdo

Temat: Skąd się wzięła nazwa Gniezno?

Rozpoczynamy lekcję od konkursu klasowego na wymyślenie najciekaw-

szego sposobu wyjaśnienia nazwy Gniezno. Uczniowie, samodzielnie lub
w grupach, proponują własne rozwiązania tego problemu.

Czytamy tekst legendy Orle gniazdo.

Na podstawie przeczytanego tekstu uczniowie wyjaśniają etymologię na-

zwy Gniezno.

Gniezno

orle

gniazdo

Odtwarzamy wydarzenia przedstawione w legendzie. Uczniowie uzupeł-

niają plan wydarzeń (karta pracy).

a) Wyprawa słowiańskich plemion w poszukiwaniu nowych siedzib.
b) Przybycie drużyny pod wodzą Lecha, Czecha i Rusa do pięknej do-

liny.

c) Ocalenie orła przed strzałą Rusa.
d) Podjęcie przez Lecha decyzji o założeniu grodu wokół dębu z orlim

gniazdem.

e) Rozdzielenie się braci, odjazd Czecha i Rusa.
f) Budowanie Gniezna na wzgórzu z orlim gniazdem.

Uczniowie wyjaśniają, dlaczego Lech zdecydował się zbudować swój gród

właśnie na wzgórzu z orlim gniazdem. Wyszukują odpowiednie fragmen-
ty w tekście.

Argument nr 1 – piękno krajobrazu
„(…) piękna i rozległa dolina, a w jej głębi wznosiło się kilka niezbyt wy-
sokich pagórków oblanych wokół wieńcem niewielkich jezior”

Argument nr 2 – pojawienie się orła potraktowane jako znak od Boga
„Oto sam Bóg najwyższy, gromowładny i wszystkowidzący Światowid,
zsyła nam znak swój widoczny.”

Uczniowie uzupełniają tekst ślubowania Lecha (karta pracy – polecenie

nr 2). Poniżej znajduje się przykładowe rozwiązanie zadania.

Ja, Lech, przywódca swojego rodu, uroczyście obiecu-

ję, że założę wspaniały gród na wzgórzu, gdzie rośnie po-
tężny dąb. Wzgórza tego strzeże wspaniały, srebrnopióry
orzeł, który na dębie właśnie ma swoje gniazdo. Uznałem,
że orzeł to znak od gromowładnego i wszystkowidzącego
Światowida. Oznajmiam też uroczyście, że swoją osadę
nazwę Gniezno na cześć orlego gniazda.

7. Zadanie domowe:

Zapisz rozmowę braci przed odjazdem Czecha i Rusa.

Karta pracy

1. Uzupełnij plan wydarzeń.

1. Wyprawa słowiańskich

plemion w poszukiwa-
niu nowych siedzib.

5. Rozdzielenie się braci,

odjazd Czecha i Rusa.

2. Uzupełnij tekst ślubowania Lecha.

Ja, Lech, przywódca swojego rodu, uroczyście obiecu-

ję, że założę wspaniały gród (gdzie?) ........................

........................................................................

...................................................................... .

Wzgórza tego strzeże (kto? co?) .............................

.......................................................................

....................................................................... .

Uznałem, że orzeł to znak od (kogo?) ……..................

....................................................................... .

Oznajmiam też uroczyście, że swoją osadę nazwę Gniezno

(z jakiego powodu?) ...............................................

....................................................................... .

Scenariusz nr 16. Maria Krüger Jak Małgorzata Sobierajowa

o sprawiedliwość wołała

Temat:

Dlaczego Małgorzata Sobierajowa o sprawiedliwość wołała?

Uczniowie odtwarzają przebieg wydarzeń ukazanych w tekście Marii

Krüger. Można przeprowadzić to ćwiczenie z wykorzystaniem poniższego
planu wydarzeń. Wybrani uczniowie otrzymują na kartkach jeden z punk-
tów planu i rozwijają go ustnie.

1. Obserwowanie królewskiego orszaku.

2. Rozmowy o klejnotach i arrasach.

3. Zapowiedź wyprawy na zakupy do Sukiennic.

4. Oglądanie materiałów na sukienkę dla Marcynki.

5. Targowanie się Małgorzaty z kupcem Wyrwantem.

6. Zatrzymanie Małgorzaty.

7. Zeznania kupca.

8. Królewski wyrok.

9. Nieoczekiwana pomoc wawelskiej głowy.

10. Szczęśliwe zakończenie historii Małgorzaty Sobierajowej.

Uczniowie sporządzają ilustrację przedstawiającą jedną ze scen: powita-

nie księżnej Katarzyny, zakupy w Sukiennicach, oskarżenie o kradzież,
królewski sąd, wołanie o sprawiedliwość.

Analizujemy szczegółowo tekst utworu. Uczniowie pracują w pięciu gru-

pach. Stosujemy technikę myślących kapeluszy (każda grupa losuje kolor
kapelusza, który wyznacza sposób pracy z tekstem). Po zakończeniu pracy
w grupach uczniowie prezentują efekty swoich działań zgodnie z poniższą
kolejnością.

100

KAPELUSZ BIAŁY (ujęcie informacyjne)
a) Kiedy rozgrywa się akcja utworu?
b) Z jakimi osobami i wydarzeniami wiążą się miejsca zaznaczone na pla-

nie Krakowa z czasów Zygmunta Augusta (s. 146 w podręczniku)?

KAPELUSZ CZERWONY (ujęcie emocjonalne)
a) W jaki sposób mieszczanie krakowscy reagowali na przejazd orszaku

księżnej?

b) Dlaczego mama Marcynki posmutniała na wieść o zabawie w okazji

królewskich zaślubin?

KAPELUSZ CZARNY (ujęcie pesymistyczne)
a) W jakich okolicznościach została zatrzymana Małgorzata Sobierajo-

wa?

b) Odtwórzcie przebieg sądu królewskiego do momentu, gdy przemówiła

wyrzeźbiona głowa.

KAPELUSZ ŻÓŁTY (ujęcie optymistyczne)
a) Odtwórzcie przebieg sądu królewskiego od momentu, gdy przemówiła

wyrzeźbiona głowa.

b) Znajdźcie w słowniku znaczenie wyrażenia salomonowy wyrok i zwią-

zaną z nim historię.

KAPELUSZ ZIELONY (ujęcie twórcze)
a) Jakimi słowami głowa wawelska mogłaby uzasadnić obronę Małgorza-

ty Sobierajowej?

b) „I taka to jest opowieść o gadającej głowie”. Wymyślcie inną historię,

której bohaterką byłaby głowa wawelska.

4. Zadanie domowe:

Wyjaśnij pochodzenie nazwy Sukiennice.

101

Scenariusz nr 17. Przysłówki

Temat:

O przysłówkach na Wawelu.

Na tablicy rysujemy następujący schemat.

daleko

wczoraj

szybko

jutro

blisko

jak?

gdzie?

kiedy?

Wybrany uczeń łączy na schemacie przysłówki z właściwymi pytaniami.

Następnie sześciu uczniów układa krótkie zdania z wykorzystaniem przy-
słówków ze schematu.

Wprowadzamy deﬁ nicję przysłówka, odnosimy się do zapisu ze s. 148.

Uczniowie ustnie opisują wawelski arras przedstawiony na s. 147.

Zapisujemy temat lekcji.

Czytamy zapiski Myślnika dotyczące wizyty na Wawelu. Uczniowie roz-

poznają w tym tekście przysłówki i uzupełniają tabelę ze s. 148 podręcz-
nika (karta pracy, polecenie 1.).

kiedy?

gdzie?

jak?

wczoraj
nigdy

dookoła
blisko

ręcznie
misternie
szczególnie
pięknie
wprost

102

Informujemy uczniów, że przysłówki często tworzymy od przymiotni-

ków. Uczniowie rozpoznają takie przysłówki w powyższej tabeli i dopi-
sują właściwe przymiotniki.

ręcznie

ręczny

misternie

misterny

szczególnie

szczególny

pięknie

piękny

Uczniowie tworzą przysłówki od następujących przymiotników:

odważny (odważnie), grzeczny (grzecznie), cichy (cicho), uważny (uważ-
nie), kulturalny (kulturalnie).

Przeprowadzamy ćwiczenie z zastosowaniem zdań niedokończonych

oraz z wykorzystaniem utworzonych poprzednio przysłówków.
Jeśli odważnie stawiam czoło problemom, ………………………
Jeśli grzecznie zadajesz pytania, ……………………..
Jeśli jest cicho, …………………….
Gdy uważnie słuchasz poleceń, ………………………………..
Należy zachowywać się kulturalnie podczas ……………….

10.

Następnie uczniowie uzupełniają zasady zachowania się w muzeum

(s. 148).

Muzealny savoir-vivre

1. Zachowuj się cicho i kulturalnie.
2. Uważnie słuchaj przewodnika.
3. Nigdy nie dotykaj przedmiotów.
4.

Zawsze poruszaj się zgodnie ze wskazówkami przewodnika i ozna-
czeniami.

5. Odważnie pytaj przewodnika o interesujące Cię rzeczy.
6. Na koniec grzecznie podziękuj i pożegnaj się.

11.

Zadanie domowe: Dokończ opowieść rozpoczynającą się od słów: Wio-

senny park wyglądał pięknie… . W swojej pracy zastosuj co najmniej pięć
przysłówków.

103

Karta pracy

1. Uzupełnij tabelę.

kiedy?

gdzie?

jak?

.............................

2. Dokończ zdania.

Jeśli odważnie stawiam czoło problemom, .....................................

Jeśli grzecznie zadajesz pytania, ..................................................

Jeśli jest cicho, ........................................................................

Gdy uważnie słuchasz poleceń, ...................................................

Należy zachowywać się kulturalnie podczas ...................................

3. Uzupełnij poniższy tekst.

Muzealny savoir-vivre

1. Zachowuj się …………………… i ……………………………… .

2. ……………………………. Słuchaj przewodnika.

3. ……………. nie dotykaj przedmiotów.

……………… poruszaj się zgodnie ze wskazówkami przewodnika

i oznaczeniami.

5. ……………………… pytaj przewodnika o interesujące Cię rzeczy.

6. Na koniec ………………… podziękuj i pożegnaj się.

104

Scenariusz nr 18. Julian Tuwim Cuda i dziwy

Temat:

Odkrywamy „cuda i dziwy” w wierszu Juliana Tuwima

Prosimy uczniów o zamknięcie oczu i wyobrażenie sobie, jak wyglądałaby

sala lekcyjna, gdyby mogli dokonać w niej nieograniczonych zmian. Na
tablicy zapisujemy najciekawsze, najbardziej niezwykłe pomysły.

Na podłodze leży
kolorowy dywan.

Tablica działa jak
ekran komputera.

Na krzesłach leżą
miękkie poduszki.

???????

Jak wygląda sala lekcyjna,

gdy mamy zamknięte oczy?

Czytamy wiersz Juliana Tuwima Cuda i dziwy.

Rozdajemy kartę pracy. Uczniowie opisują świat ukazany w wierszu Ju-

liana Tuwima.

W życiu jest tak:

W świecie ukazanym w wierszu

Cuda i dziwy było tak:

Śnieg pada zimą.

Śnieg spadł w lipcu.

Śnieg jest biały.

Śnieg był niebieski.

Ptaki ćwierkają.

Ptaki szczekały.

Psy szczekają.

Psy ćwierkały.

Krowy pasą się na łące.

Krowy fruwały nad łąką.

Łąka jest zielona.

Łąka była modra (czyli niebieska).

Słońce świeci.

Słońce śpiewało.

Słońce jest żółte.

Słońce było zielone.

Ptaki wiją gniazda na drzewach.

Motyle wiły gniazda na kwiatach.

105

Czwartoklasiści zastanawiają się, dzięki czemu możliwe były takie „cuda

i dziwy”.

A zobaczyłem
Ten świat uroczy,

siła WYOBRAŹNI, siła MARZEŃ

Gdy miałem właśnie
Przymknięte oczy.

Dzielimy uczniów na grupy, których zadaniem jest ocenienie świata po-

wstałego w wyobraźni. Uczniowie otrzymują pytania pomocnicze.

• Czy chcielibyście zwiedzić krainę, w której dzieją się takie „cuda i dzi-

wy”? Uzasadnijcie swoją odpowiedź.

• Które zmiany wprowadzone w wyobraźni są najciekawsze?

• Które zmiany są najbardziej zaskakujące?

• Czy zgadzacie się ze stwierdzeniem, że świat ukazany w wierszu jest

„uroczy”? Uzasadnijcie odpowiedź.

Każda grupa opracowuje także projekt herbu świata ukazanego w wier-

szu.

Zadanie domowe: Opisz lub narysuj własne „cuda i dziwy”. Zatytułuj

swoją pracę.

106

Karta pracy

W życiu jest tak:

W świecie ukazanym w wierszu

Cuda i dziwy było tak:

Śnieg pada zimą.

Śnieg spadł w lipcu.

107

Scenariusz nr 19. Natalia Gałczyńska Firoseta i czary

Temat:

Co się wydarzyło w Srebrnym Kraju i Prowansji?

Uczniowie wskazują nazwy krain opisanych w utworze i podają nazwy ich

władców.

Srebrny

Kraj

Prowansja

Król Czarodziejów

książę Robert

Rozdajemy kartę pracy nr 1. Następnie uczniowie gromadzą informacje

na temat tytułowej bohaterki baśni.

FIROSETA

• córka Króla Czarodziejów

• najmłodsza z pięciu sióstr

• żona księcia Roberta

• bardzo ładna, mądra, niezwykle miła

Rozdajemy kartę pracy nr 2. Na podstawie tekstu czwartoklasiści ustalają

kolejność wydarzeń w utworze oraz wskazują, w jakich krainach rozgry-
wają się poszczególne wydarzenia.

(4) Wesele Firosety i księcia. (Prowansja)
(7) Wyprawa w poszukiwaniu ukochanej. (Prowansja)
(1) Wyczarowanie skrzydeł dla księżniczek. (Srebrny Kraj)
(5) Spisek astrologa przeciwko Firosecie. (Prowansja)
(6) Nagły powrót Roberta do zamku. (Prowansja)
(2) Wyprawy sióstr nad morze. (Prowansja)
(8) Pomoc zwierząt w pokonywaniu przeszkód. (Srebrny Kraj)
(11) Szczęśliwy powrót Firosety i Roberta do domu. (Prowansja)
(9) Radosne spotkanie małżonków. (Srebrny Kraj)
(3) Ukrycie skrzydeł przez Roberta. (Prowansja)
(10) Próby zatrzymania córki przez Króla Czarodziejów. (Srebrny Kraj)

108

Rozdajemy kartę pracy nr 3. Uczniowie szczegółowo odtwarzają przebieg

wyprawy Roberta w poszukiwaniu Firosety.

Trudności, przed którymi stanął

Robert

Kto i jak mu pomógł?

Jak zebrać siły po zatonięciu stat-
ku?

Mewa – obiecała Robertowi, że
może liczyć na wsparcie zwierząt.

Jak dotrzeć do podnóża gór
w Srebrnym Kraju?

Jeleń – uniósł Roberta na swym
grzbiecie, pokonując ogromną od-
ległość w ciągu kilku godzin.

Jak przedostać się przez niedostęp-
ne góry?

Muł – na jego grzbiecie Robert
przetrwał karkołomną wspinaczkę.

Jak pokonać żywopłot z róż?

Myszy – wygryzły szczelinę w żywo-
płocie.

Jak przedostać się przez wrzący
potok?

Pająki – uprzędły most nad rozle-
wiskiem.

Jak ominąć psa – potwora?

Żmija – zaproponowała podstęp,
wyznaczyła trasę, po której miał
czołgać się Robert.

Czwartoklasiści wyszukują w tekście fragmenty opisujące Srebrny Kraj

i Prowansję.

Srebrny Kraj

„Srebrny Kraj leżał wśród wysokich gór, na które wspinały się tylko ko-
zice. Gdyby nawet ktoś z ludzkiego świata zdołał przebrnąć przez niebo-
tyczny łańcuch, natraﬁ łby kolejno na trzy nie byle jakie bariery: kolczastą
ścianę róż, potok srebra i psa-potwora o trzech głowach”.
„(…) wszystko zaciąga ledwie dostrzegalna mgiełka. Szara, szarosreb-
rna”.
„(…) wędrował wśród drzew ze srebrzystymi liśćmi, ze srebrnymi lśnią-
cymi owocami”.
„(…) z wierzchu prostopadłych skał rwała struga rozżarzonego srebra,
tworząc niewielkie rozlewisko”.

Prowansja

„(…) zatokę z bielutkim piaskiem, z przezroczystą zielononiebieską
wodą. Na brzegu rósł stary, zdziczały gaj oliwny, rósł gęsto i zasłaniał

109

kąpiące się siostry przed okiem ludzi. A dalej, na pagórku, widać było
zamek o dwóch basztach i zębatym murze; z kominów smużyły się wesołe
dymy, słońce zapalało błyski w szybach okien”.
„(…) o jej barwnych ogrodach i polach, o niezamglonej jasności słońca, o
szumie fal i lekkim morskim powietrzu”.

Uczniowie oceniają nastrój panujący w obu krainach, odwołując się do

tekstu i ilustracji pod tekstem.

Srebrny Kraj

złowrogi

niebezpieczny

niedostępny

ponury

tajemniczy

niezwykły

Prowansja

przyjazna

bezpieczna

radosna

wesoła

optymistyczna

pogodna

Czwartoklasiści wybierają tę krainę, w której chcieliby zamieszkać. Argu-

mentują swój wybór.

Zadanie domowe: Opracuj plakat prezentujący Prowansję lub Srebrny

Kraj. Postaraj się, aby twoja praca zawierała ilustrację i opis wybranej
krainy.

110

Karta pracy nr 1

FIROSETA

• córka Króla Czarodziejów

• .................................................

.................................................

• .................................................

.................................................

• .................................................

.................................................

Karta pracy nr 2

( ) Wesele Firosety i księcia. (……………………………………)

( ) Wyprawa w poszukiwaniu ukochanej. (……..………………..)

( ) Wyczarowanie skrzydeł dla księżniczek. (……..…………….)

( ) Spisek astrologa przeciwko Firosecie. (…………..………….)

( ) Nagły powrót Roberta do zamku. (…………………………..)

( ) Wyprawy sióstr nad morze. (……………………..…………..)

( ) Pomoc zwierząt w pokonywaniu przeszkód. (……….………)

( ) Szczęśliwy powrót Firosety i Roberta do domu. (……………)

( ) Radosne spotkanie małżonków. (…………………...………..)

( ) Ukrycie skrzydeł przez Roberta. (……………………………)

( ) Próby zatrzymania córki przez Króla Czarodziejów. (……....)

111

Karta pracy nr 3

Trudności, przed którymi

stanął Robert

Kto i jak mu pomógł?

Jak zebrać siły po zatonięciu
statku?

Mewa –

Jak dotrzeć do podnóża gór
w Srebrnym Kraju?

Jak przedostać się przez nie-
dostępne góry?

Muł –

Myszy –

Pająki –

Jak ominąć psa – potwora?

................ – zaproponowała
podstęp, wyznaczyła trasę, po
której miał czołgać się Robert.

112

Scenariusz nr 20. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii.

Tom 1. Lew, czarownica i stara szafa

LEKTURA INACZEJ?

Zanim nauczyciel postanowi zająć się lekturą Opowieści z Narnii, może za-
proponować swoim uczniom „zamianę” sali lekcyjnej w Narnię właśnie.

PO CO?

Ze względu na:
1. Nietradycyjne, a co za tym idzie – dalekie od nudy przypomnienie treści

lektury, postaci głównych bohaterów, najważniejszych miejsc, w których
rozgrywają się wydarzenia oraz wskazanie istotnych dla rozwoju akcji
przedmiotów, czyli organizowanie świata przedstawionego w utworze.

2. Wspólną pracę nad projektem – praca w zespole i wspólny sukces.
3. Stworzenie niepowtarzalnej narnijskiej atmosfery – późniejsze rozmowy

o lekturze w baśniowym świecie.

JAK?

Metoda plakatu przede wszystkim, choć należy być otwartym na wszelkie prze-
jawy inwencji twórczej uczniów (pozwolić na śnieg – z waty, z papieru).

CO MOŻE ZNALEŹĆ SIĘ W NARNII?

1. Plakaty: Tumnusa, dzieci (Łucji, Edmunda, Zuzanny, Piotra), Aslana,

Białej Czarownicy w saniach z towarzyszącym jej karłem, zwierząt (choć-
by państwa bobrów), zamku Ker-Paravel, domku bobrów (wszystko zale-
ży od nas), drzwi do szafy.

2. Latarnia (może być latarnią z kartonu).
3. Zaproszenie do Narnii (dobrze jest przymocować je do drzwi od sali;

wszyscy powinni wiedzieć, gdzie się znaleźli).

4. Śnieg i wszelkie przejawy zimy (z papieru, bibuły, waty).

Warto również zostawić trochę miejsca (np. tablicę gazetki ściennej) na pra-
ce wykonywane podczas cyklu lekturowych lekcji (zaproszenia, ostrzeżenia,
reklamy itp.).

113

Temat:

O dwóch światach szafą oddzielonych...

Każde dziecko otrzymuje kartę pracy (s. 116). W pierwszej kolejności

wypełnia poniższy schemat (możemy go uzupełnić wspólnie). Prosimy
uczniów o wpisanie w odpowiednie kolumny nazw mieszkańców.

Narnia

Czas:

??? INNY (własny)

Zima, potem wiosna.
Mieszkańcy:
nimfy, fauny, karły,
olbrzymy, mówiące
zwierzęta...
Aslan,
Tumnus,
Biała Czarownica,
Bobry,
Synowie Adama,
Córki Ewy

Anglia

Czas:

rzeczywisty

(II wojna światowa)
Cztery pory roku.
Mieszkańcy:
ludzie,
Łucja, Zuzanna,
Piotr, Edmund,
Profesor

Wspólnie ustalamy czas. Po wpisaniu tego rzeczywistego odczytujemy

następujący fragment lektury:

„Jeżeli rzeczywiście są w tym domu drzwi, które prowadzą do jakie-
goś Innego Świata (...) to wcale bym się nie zdziwił, gdyby się okazało,
że ten Inny Świat ma swój własny, odrębny czas; tak więc, niezależnie
od tego, jak długo w nim się przebywa, NASZ czas nie ma z tym nic
wspólnego...”

Przekład Andrzeja Polkowskiego

Rozmawiamy o czasie narnijskim, prosimy uczniów, by podali przykłady
świadczące o tym, że przytoczone słowa Profesora są prawdziwe.

Prosimy o uporządkowanie wydarzeń:

• Spotkanie Edmunda z Białą Czarownicą (3)
• Walka Piotra z wilkiem (6)
• Wędrówka do Kamiennego Stołu (5)
• Pokonanie Czarownicy (8)
• Panowanie Synów Adama i Córek Ewy (9)
• Zniknięcie młodszego brata (4)
• Przyjazd dzieci do domu Profesora (1)
• Oﬁ ara Aslana (7)
• Pierwsze spotkanie Łucji i Tumnusa (2)

114

Rozmawiamy z dziećmi o treści książki. Pytamy, które z wymienionych

wydarzeń było dla nich najciekawsze, który fragment opowieści najbar-
dziej im się podobał i dlaczego.

Na koniec dzieci rozwiązują krzyżówkę:

M O

1. Starsza siostra Edmunda.
2. Pan Tumnus.
3. Właściciel niezwykłego domu w Anglii.
4. Zamek nad wschodnim morzem.
5. Pierwsza znalazła drogę do Narnii.
6. Pan całej Puszczy.
7. Najbliższy sługa Białej Czarownicy.
8. Pani Bobrowa dostała ją w prezencie od św. Mikołaja.

115

9. Olbrzym, któremu Łucja pożyczyła chusteczkę.
10. Polowało na niego królewskie rodzeństwo.
11. Wskazał dzieciom drogę do Pana Bobra.
12. Efekt złości Czarownicy.
13. Pod nią po raz pierwszy Łucja spotkała fauna.
14. Tumnus tak nazywał kraj, z którego przybyła Córka Ewy.
15. Wiatrołup.
16. Państwo, z którego pochodziły dzieci.
17. Przegrał walkę z Piotrem.
18. Pora roku charakterystyczna dla Narnii.

[Odpowiedzi: Zuzanna, faun, Profesor, Ker-Paravel, Łucja, Aslan, ka-
rzeł, maszyna do szycia, Grzmotołup, biały jeleń, drozd, posągi, latarnia,
Garderoba, olbrzym, Anglia, wilk, zima.]

6. Zadanie domowe:

Przygotuj piękne opowiadanie jednego z rozdziałów

książki.

116

Karta pracy

1. Uzupełnij schemat:

Narnia

Czas:

........................

Mieszkańcy:

........................

Anglia

Czas:

........................

Mieszkańcy:

........................

117

2. Uporządkuj wydarzenia. Wpisz w kratki kolejne numery.

• Spotkanie Edmunda z Białą Czarownicą

• Walka Piotra z wilkiem

• Wędrówka do Kamiennego Stołu

• Pokonanie Czarownicy

• Panowanie Synów Adama i Córek Ewy

• Zniknięcie młodszego brata

• Przyjazd dzieci do domu Profesora

• Oﬁ ara Aslana

• Pierwsze spotkanie Łucji i Tumnusa

3. Rozwiąż krzyżówkę.

118

1. Starsza siostra Edmunda.

2. Pan Tumnus.

3. Właściciel niezwykłego domu Anglii.

4. Zamek nad wschodnim morzem.

5. Pierwsza znalazła drogę do Narnii.

6. Pan całej Puszczy.

7. Najbliższy sługa Białej Czarownicy.

8. Pani Bobrowa dostała ją w prezencie od św. Mikołaja.

9. Olbrzym, któremu Łucja pożyczyła chusteczkę.

10. Polowało na niego królewskie rodzeństwo.

11. Wskazał dzieciom drogę do Pana Bobra.

12. Efekt złości Czarownicy.

13. Pod nią po raz pierwszy Łucja spotkała fauna.

14. Tumnus tak nazywał kraj, z którego przybyła Córka Ewy.

15. Wiatrołup.

16. Państwo, z którego pochodziły dzieci.

17. Przegrał walkę z Piotrem.

18. Pora roku charakterystyczna dla Narnii.

119

Scenariusz nr 21. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii.

Tom 1. Lew, czarownica i stara szafa

Temat:

Królowa czy czarownica, czyli o magicznej mocy ptasiego mleczka.

Uczniowie otrzymują na początek następujący tekst reklamowy:

Jedyne, niepowtarzalne, najlepsze!

PTASIE MLECZKO

Każdy kawałek bosko słodki i cudownie piankowaty!

Nigdy nie jedliście nic równie wspaniałego!!!

Prosimy, aby uczniowie wskazali wszystkie określenia ptasiego mleczka:

jedyne, niepowtarzalne, najlepsze, bosko słodkie, cudownie piankowate,
wspaniałe.

Pytamy, jaki jest cel tego tekstu. Podkreślamy emocjonalne nacechowa-

nie wyrazów określających. Uświadamiamy cel reklamy.

Przypominamy sytuację z książki. Ustalamy, kto, od kogo i w jakich oko-

licznościach otrzymał smakołyk. Następnie możemy przytoczyć fragment
tekstu znajdujący się w podręczniku na s. 227, zaczynający się od słów:
„W końcu całe ptasie mleczko zostało zjedzone...” do słów „kto go choć
raz skosztuje, będzie chciał więcej i więcej...”.

Pytamy, w jakim celu Królowa wyczarowała dla chłopca ptasie mleczko.

Jakie były właściwości przysmaku. Uświadamiamy dzieciom, że zamiary
pani z sań nie były zbyt szlachetne.

Dzielimy klasę na grupy (3, 6, 9 – w zależności od liczebności). Każda

z grup otrzymuje jeden z tekstów (lub wszystkie, według uznania) wraz
z poleceniem (poleceniami).

Tekst I
wybieramy z rozdziału 3. Edmund wchodzi do szafy (s. 36–37) od słów:
„Pani (...) była przykryta białym futrem...” do słów:
„Była to twarz piękna, lecz dumna, zimna i surowa”.

120

Tekst II

wybieramy z rozdziału 9. W domu Czarownicy (s. 90) od słów:
„Wszyscy, którzy mówią o niej takie wstrętne rzeczy – myślał w duchu – są
po prostu jej wrogami” do słów:

„W głębi serca Edmund czuł, że Biała Czarownica jest zła i okrutna”.

Tekst III
możemy skserować z podręcznika – s. 230 lub
wybieramy z rozdziału 4. Ptasie mleczko (s. 45) od słów:
„To okropna postać. Nazywa siebie królową Narnii, chociaż wcale nie ma
do tego prawa” do słów:

„Jeździ po kraju w saniach zaprzężonych w reny, ze swoją czarodziejską
różdżką i w koronie na głowie”.

Polecenia do tekstów:

• Dla wszystkich: Spróbujcie ustalić, kto wypowiada powyższe opinie.

(Narrator, Edmund, Łucja)

• Na podstawie tekstu I opiszcie wygląd Królowej.
•

Wykorzystując tekst I i II, wskażcie cechy charakteru Białej Cza-
rownicy.

• Korzystając z informacji, które zawiera tekst III, wypiszcie działania

postaci, która nazywa siebie królową Narnii.

Każda z grup prezentuje wyniki swojej pracy. Na tablicy zapisujemy wnio-

ski, które ułożą się w notatkę, wpisaną następnie do zeszytu. Będzie ona od-
powiedzią na pytanie o to, czy postać z sań jest królową czy uzurpatorką.

Zadanie domowe: Napisz tekst z ostrzeżeniem, wskazującym zgubne

skutki spożywania zaczarowanego ptasiego mleczka, który mógłby zostać
wysłany do wszystkich mieszkańców Narnii.

121

Karta pracy

1. Przeczytaj poniższy tekst i wskaż wszystkie określenia dotyczące pta-

siego mleczka.

Jedyne, niepowtarzalne, najlepsze!

PTASIE MLECZKO

Każdy kawałek bosko słodki i cudownie piankowaty!

Nigdy nie jedliście nic równie wspaniałego!!!

2. Polecenia do tekstów:

• Ustal, kto wypowiada opinie w tekstach I – III.

• Na podstawie tekstu I opiszcie wygląd Królowej.

• Wykorzystując tekst I i II, wskażcie cechy charak-

teru Białej Cza rownicy.

• Korzystając z informacji, które zawiera tekst III,

wypiszcie działania postaci, która nazywa siebie
królową Narnii.

122

Scenariusz nr 22. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii.

Tom 1. Lew, czarownica i stara szafa

Temat:

Aslan znaczy dobro...

Ciekawostka: Aslan w języku tureckim oznacza lew :)))

Każdy uczeń otrzymuje tajemniczy, początkowo niejasny list:

Narnia, zima

Wielki Panie Puszczy!!!

Czcigodny Aslanie!!!

Z niecierpliwością oczekujemy na Twe przybycie!
Tylko Ty możesz ocalić pogrążoną w wiecznej zimie Narnię oraz pomóc

mojemu przyjacielowi Tumnusowi, którego Biała Czarownica zamieniła
w

posąg.

Przybądź jak najszybciej, proszę.

Łucja

Córka

Ewy

Uczniowie uzupełniają samodzielnie tekst (zob. Karta pracy na s. 124),

a następnie po odczytaniu i wspólnym ustaleniu prawidłowej wersji wkle-
jają do zeszytów. Należy zwrócić uwagę na wyznaczniki listu: trójdzielną
budowę, zwroty do adresata, datę i miejsce, podpis.

Odpowiadają na pytanie, dlaczego Łucja skierowała swoją prośbę właś-

nie do Aslana.

Na dźwięk słowa „Aslan” każde z dzieci zareagowało inaczej. Na kartach

pracy, które otrzymują uczniowie, znajdują się opisy ich odczuć. Każde
z określeń należy połączyć z imieniem.

EDMUND

PIOTR

ZUZANNA

ŁUCJA

odczuł falę tajemniczego lęku

stał się wyjątkowo dzielny i

żądny przygód

jakby ją ogarnął cudowny zapach, słodka melodia

początek lata

123

Korzystając z własnej wiedzy oraz z fragmentów lektury (np. z począt-

kowej części rozdziału 8. pt. „Co wydarzyło się po obiedzie”), uczniowie
uzupełniają poniższy schemat, wpisując cechy Aslana, i wklejają go do
zeszytów.

groźny

Rozmawiamy z dziećmi o zachowaniu Aslana, o jego oﬁ erze (złożonej za

Edmunda). Próbujemy zdeﬁ niować Dobro, wyjaśnić temat lekcji.

Zadanie domowe: Napisz w imieniu Aslana krótki list, będący odpowie-

dzią na prośbę Łucji. Pamiętaj o trójdzielnej kompozycji, określeniu czasu
i miejsca. Nie zapominaj, że zwroty do adresata pisze się wielką literą.

124

Karta pracy

1. W poniższym liście brakuje kilku informacji. Uzupełnij je.

........................., zima

Wielki Panie Puszczy!!!

Czcigodny

.........................!!!

Z niecierpliwością oczekujemy na Twe przybycie!

Tylko Ty możesz ocalić pogrążoną w wiecznej

...................

Narnię oraz pomóc mojemu przyjacielowi

...........................,

którego

.......................................... zamieniła w posąg.

Przybądź jak najszybciej, proszę.

.................

Córka

Ewy

2. Na dźwięk słowa „Aslan” każde z dzieci zareagowało inaczej.

Przyporządkuj sformułowania do imion.

EDMUND

PIOTR

ZUZANNA

ŁUCJA

stał się wyjątkowo dzielny i żądny przygód

początek lata

odczuł falę tajemniczego lęku

jakby ją ogarnął cudowny zapach, słodka melodia

125

3. Korzystając z własnej wiedzy oraz z fragmentów lektury, wpisz w po-

niższy schemat cechy Aslana.

groźny

4. Napisz w imieniu Aslana krótki list, będący odpowiedzią na prośbę

Łucji. Pamiętaj o trójdzielnej kompozycji, określeniu czasu i miejsca.
Nie zapominaj, że zwroty do adresata pisze się wielką literą.

.................................................................................................

126

Scenariusz nr 23. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii.

Tom 1. Lew, czarownica i stara szafa

Temat:

W imieniu władców Narnii ZAPRASZAM.

Rozmawiamy z uczniami o rządach rodzeństwa w Narnii. Przypomina-

my królewskie przydomki. Uczniowie mogą odszukać fragmenty lektury,
które opisują zachowanie dorosłych już władców. Ważne, by wspomnieć
o czasie (wiośnie) i Aslanie, który czasem odwiedza Narnię.

Każdy uczeń otrzymuje zaproszenie:

Zaproszenie

W imieniu Władców Narnii:

Piotra Wspaniałego, Zuzanny Łagodnej,

Edmunda Sprawiedliwego

oraz

Łucji Mężnej

mam zaszczyt zaprosić wszystkich Mieszkańców Narnii

na BAL

organizowany ku czci

Wielkiego Pana Puszczy Aslana.

Uroczystość rozpocznie się setnego dnia wiosny, wraz ze wschodem Księżyca.

Na przybywających Gości oczekiwać będziemy

w Sali Pięknych Słów

zamku Ker-Paravel.

Z wyrazami szacunku

sekretarz Rodziny Królewskiej

Tumnus

Po odczytaniu zaproszenia uczniowie wskazują następujące informacje:
KTO, KOGO, Z JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKĄD zaprasza.

Zapisujemy wspólnie notatkę o tym, jakie informacje muszą się znaleźć
w zaproszeniu. Zwracamy również uwagę na formę zapisu i wyjaśniamy
jej funkcję.

ZAPROSZENIE piszemy, gdy chcemy powiadomić kogoś o

jakimś wyda-

rzeniu i

nakłonić go do wzięcia w nim udziału. Musi ono zawierać nastę-

pujące informacje:

127

KTO, KOGO, Z

JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKĄD ZAPRASZA. Waż-

ne, by zaznaczyć najważniejsze informacje, np. innym kolorem, odmien-
ną czcionką.

Następują ćwiczenia redakcyjne. Każdy pisze tekst zaproszenia, wybiera-
jąc spośród poniższych propozycji:

• Zaproszenie na obiad do Pana Tumnusa.
• Zaproszenie na otwarcie nowej tamy do Państwa Bobrów.
•

Zaproszenie na prezentację ptasiego mleczka do pałacu Białej Czarow-
nicy.

• Zaproszenie na obchody tysiąclecia Kamiennego Stołu.
• Zaproszenie do Narnii na...

6. Zadanie domowe:

Wykonaj ozdobne zaproszenie i wpisz w nie tekst, któ-

ry przygotowałeś na lekcji.

Karta pracy

Zaproszenie

W imieniu Władców Narnii:

Piotra Wspaniałego, Zuzanny Łagodnej,

Edmunda Sprawiedliwego

oraz

Łucji Mężnej

mam zaszczyt zaprosić wszystkich Mieszkańców Narnii

na BAL

organizowany ku czci

Wielkiego Pana Puszczy Aslana.

Uroczystość rozpocznie się setnego dnia wiosny, wraz ze wschodem Księ-

życa.

Na przybywających Gości oczekiwać będziemy

w Sali Pięknych Słów

zamku Ker–Paravel.

Z wyrazami szacunku

sekretarz Rodziny Królewskiej

Tumnus

128

Scenariusz nr 24. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii.

Tom 1. Lew, czarownica i stara szafa

Temat:

Domu z magiczną szafą nie sprzedam!

Prosimy uczniów o cichą lekturę skserowanych fragmentów opowieści

oraz o wypełnienie karty pracy.

Fragment 1. pochodzi z rozdziału 1. Łucja zagląda do szafy (s. 12), zaczy-
na się od słów:

„Dom był pełen zakamarków i niespodzianek, wielki z rodzaju tych wiel-
kich domów, co to zdają się nigdy nie mieć końca”, a kończy słowami:
„Nie było tu nic więcej, jeśli nie liczyć martwej muchy na parapecie”.

Fragment 2. pochodzi z rozdziału 5. Z powrotem po tej stronie drzwi (s. 54–55),
zaczyna się od słów:

„Dom Profesora – o którym nawet on sam tak mało wiedział – był tak sta-
ry i tak słynny, że z całej Anglii przyjeżdżali tu różni ludzie, aby poprosić
o zgodę na jego zwiedzenie”, a kończy słowami:
„Profesor zawsze się zgadzał, a pani Macready, jego gospodyni, oprowa-
dzała ich po domu, opowiadając o obrazach, o zbroi, o rzadkich okazach
książek w bibliotece”.

Propozycje tematów prac twórczych (można podzielić klasę na grupy):

•

Wykonaj (wykonajcie) plakat reklamowy domu Profesora.

•

Napisz (napiszcie) oświadczenie Profesora dementujące pogłoski
o sprzedaży domu.

•

Zabawa pod hasłem: „TO warto zobaczyć! Zostań przewodnikiem
w domu Profesora”.

•

Wymyśl historię zbroi znajdującej się w domu Profesora. Zapisz ją
w formie opowiadania lub przygotuj piękną opowieść.

129

Karta pracy

1. Wyjaśnij w jednym zdaniu, co oznacza stwierdzenie, że dom zdaje się

nie mieć końca.

.............................................................................................

2. Dokąd wiodło kilkoro pierwszych drzwi?

a) do piwnic
b) do bawialni
c) do sypialni
d) do biblioteki

3. Na ścianach w bardzo długim pokoju wisiały:

a) pamiątki rodzinne
b) fragmenty zbroi
c) obrazy
d) fotograﬁ e

4. W rogu pokoju obitego zieloną tkaniną stała:

a) kompletna stara zbroja
b) harfa
c) biblioteczka
d) szafa

5. Do wielkiej komnaty prowadziły:

a) kręte schody
b) dwa korytarze
c) trzy stopnie w dół, a potem pięć stopni w górę
d) trzy stopnie w górę, a potem pięć w dół

6. Stara szafa stała:

a) w pustym pokoju z lustrem w drzwiach
b) w pokoju z drewnianym parapetem
c) w pokoju, w którym na parapecie leżała martwa mucha
d) w korytarzu

130

7. Dom Profesora odwiedzano ze względu na:

a) nowoczesny wystrój i niezliczoną liczbę pokoi
b) niezwykły nastrój, który w nim panował oraz opowieści
c) jego obecność w „Przewodniku Pascala”
d) zabytkowość

8. Gospodyni Profesora opowiadała turystom o:

a) przodkach właściciela
b) obrazach, zbroi i książkach
c) niezwykłej szaﬁ e
d) przybyłych z Londynu dzieciach

9. Utwórz 5 wyrazów pokrewnych do wyrazu dom.

DOM

10. Odmień przez przypadki wyraz szafa.

Liczba pojedyncza

Liczba mnoga

.....................................

Ms.

.....................................

Ms.

.....................................

131

11. Ułóż tekst informacyjny, który mógłby się pojawić na tablicy przed

domem Profesora. Zamieść w nim także kilka wskazówek dla tury-
stów (jak powinni się zachować, na co zwrócić uwagę).

.....................................................

............................................................................................

.........................................................................................

132

Scenariusz nr 25. Clive Staples Lewis Opowieści z Narnii. Tom 1.

Lew, czarownica i stara szafa

Temat:

Narnijska życzliwość, czyli zapraszamy w imieniu Pana Tumnusa.

UWAGA: Przed lekcją nauczyciel zawiesza na tablicy z gazetką klasową
tekst zaproszenia oraz tajemniczą kopertę zaadresowaną do klasy.

Wyłonienie grup. (Nauczyciel dzieli klasę tak, by grupy były zróżnicowa-

ne, tzn. by w każdej byli uczniowie kreatywni, bardziej i mniej zdolni.
W tym celu każdy uczeń otrzymuje (nie wybiera) kopertę z własnym imie-
niem, która zawiera jakieś wypowiedzenie: zdanie pojedyncze nierozwi-
nięte, zdanie pojedyncze rozwinięte, równoważnik zdania lub zdanie zło-
żone.) Każda grupa siada przy osobnym stoliku; lekcja toczy się dalej.

Wypowiedzenia do kopert

Tumnus znieruchomiał.
Łucja płakała.
Aslan milczał.
Karzeł podskakiwał.

Łucja i Tumnus zaprzyjaźnili się ze sobą.
Łucja, Edmund, Zuzanna i Piotr sprawiedliwie rządzili Narnią.
Płaszcze i futra zamieniły się w gęste gałęzie.
Nimfy, karły, fauny i olbrzymy zamieszkiwały Narnię od
bardzo dawna.

Niezwykła przygoda Łucji.
Walka z Białą Czarownicą.
Nadejście wiosny.
Obalenie złych rządów.

Profesor mieszkał w ogromnym domu, który chętnie
odwiedzali turyści.

133

Narnię zamieszkiwały niezwykłe istoty i Łucja była
zachwycona.
Stara szafa stała w garderobie i wyglądała jak zabytkowy
mebel.
Łucja ujrzała latarnię stojącą na środku polany i podeszła
do niej.

Odczytanie zaproszenia (przypiętego do tablicy z gazetką klasową – tekst

zaproszenia w scenariuszu nr 23: W imieniu władców Narnii zapraszam)
– wskazanie cech zaproszenia.

Odczytanie listu (przywieszonego pod zaproszeniem – zaadresowanego

do klasy).
Data bieżąca; do przydomków (w razie konieczności dodajemy lub wy-
myślamy inne) dopisujemy imiona. Uwaga! Koperta zawiera: list oraz 4
(lub więcej – w zależności od liczby grup) koperty. W każdej z kopert
(podpisanych imionami i przydomkami zgodnie z podziałem na grupy)
znajdują się wskazówki, o których w liście wspomina Tumnus.

Narnia, ............................

Drogie Córki Ewy!

………….........….

Skoczna,

……...........…………

Odważna,

……..............….

Mądra,

…………............….

Szlachetna,

…...............

o Ciepłym Spojrzeniu,

…...............

Ufna,

…...............

o Wielkim Sercu!!!

Drodzy Synowie Adama!

……..............….

Wrażliwy,

……............….

Radosny,

……..............….

Szczery,

……............….

Dumny,

……..............….

Mężny,

……............….

Sprawiedliwy,

……..............….

Skromny,

……............….

Dobry,

……..............….

Rozważny,

…….......….

Nieustraszony!

134

Wielce byłem zdziwiony, dowiedziawszy się, iż Nasi

Szlachetni Władcy taką liczbę Rodzeństwa zacnego posiadają.
Wieść ta ogromną radością wypełniła me serce. Spokojniejszy
jestem, pewność mając, że rządy Białej Czarownicy nie wrócą.
Bo czyż może stać się inaczej, jeśli Dobro panuje?

Zważywszy na Waszą szlachetność, wierzę, iż na prośbę,

z którą się do Was zwracam, nie pozostaniecie obojętni. Stary
już jestem i coraz trudniej jest mi sprostać wszystkim obowiąz-
kom królewskiego sekretarza. Jeśli więc wykonanie zadania,
które Wam powierzam, nie okaże się zanadto męczące, na mą
dozgonną wdzięczność liczyć możecie.

Dołączam cztery koperty. W każdej znajdziecie dokładne

wskazówki.

Czyńcie Dobro i pamiętajcie o wzajemnej życzliwości.

Tumnus

sekretarz Rodziny Królewskiej

Grupa I

1. Uprzejmie proszę o napisanie

zaproszenia do Państwa Bobrów na otwarcie nowej tamy.

2. Wskazówka:

ZAPROSZENIE piszemy, gdy chcemy powiadomić

kogoś o jakimś wydarzeniu i nakłonić go do wzięcia w nim udzia-
łu. Musi ono zawierać następujące informacje: KTO, KOGO,
Z

JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKĄD ZAPRASZA. Ważne, by

zaznaczyć najważniejsze informacje, np. innym kolorem, od-
mienną czcionką.

3. Proszę podpisać: „W imieniu sekretarza Rodziny Królewskiej – Tumnu-

sa” + imiona osób sporządzających pismo.

4. Po skończeniu pracy proszę przywiesić zaproszenie na tablicy obok

zaproszenia na BAL.

135

Grupa II

1. Uprzejmie proszę o napisanie

zaproszenia na obchody Tysiąclecia Kamiennego Stołu

2. Wskazówka:

ZAPROSZENIE piszemy, gdy chcemy powiadomić

kogoś o jakimś wydarzeniu i nakłonić go do wzięcia w nim udzia-
łu. Musi ono zawierać następujące informacje: KTO, KOGO,
Z JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKĄD ZAPRASZA. Ważne,
by zaznaczyć najważniejsze informacje, np. innym kolorem,
odmienną czcionką.

3. Proszę podpisać: „W imieniu sekretarza Rodziny Królewskiej – Tumnu-

sa” + imiona osób sporządzających pismo.

4. Po skończeniu pracy proszę przywiesić zaproszenie na tablicy obok

zaproszenia na BAL.

Grupa III

1. Uprzejmie proszę o napisanie

zaproszenia na obiad do Pana Tumnusa Młodszego

2. Wskazówka:

ZAPROSZENIE piszemy, gdy chcemy powiadomić

kogoś o jakimś wydarzeniu i nakłonić go do wzięcia w nim udzia-
łu. Musi ono zawierać następujące informacje: KTO, KOGO,
Z

JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKĄD ZAPRASZA. Ważne, by

zaznaczyć najważniejsze informacje, np. innym kolorem, od-
mienną czcionką.

3. Proszę podpisać: „W imieniu sekretarza Rodziny Królewskiej – Tumnu-

sa” + imiona osób sporządzających pismo.

4. Po skończeniu pracy proszę przywiesić zaproszenie na tablicy obok

zaproszenia na BAL.

Grupa IV

1. Uprzejmie proszę o napisanie

zaproszenia na prezentację ptasiego mleczka (wywołującego

dobre uczynki) do byłego pałacu Białej Czarownicy

136

2. Wskazówka:

ZAPROSZENIE piszemy, gdy chcemy powiadomić

kogoś o jakimś wydarzeniu i nakłonić go do wzięcia w nim udzia-
łu. Musi ono zawierać następujące informacje: KTO, KOGO,
Z JAKIEJ OKAZJI, KIEDY I DOKĄD ZAPRASZA. Ważne, by
zaznaczyć najważniejsze informacje, np. innym kolorem, od-
mienną czcionką.

3. Proszę podpisać: „W imieniu sekretarza Rodziny Królewskiej – Tumnu-

sa” + imiona osób sporządzających pismo.

4. Po skończeniu pracy, proszę przywiesić zaproszenie na tablicy obok

zaproszenia na BAL.

Głośne odczytanie poleceń.

Praca w grupach.

Prezentacja prac, zawieszenie nowych zaproszeń na gazetce.

Zadanie domowe: Wykonaj ozdobne zaproszenie na przyjęcie urodzino-

we organizowane przez ciebie. Zaproś wybranych bohaterów książki.

137

Scenariusz nr 26. Hans Christian Andersen Imbryk

Temat:

O losie ludzkim w imbryku zamkniętym...

Na wcześniejszej lekcji uczniowie otrzymali tekst fragmentu baśni Imbryk
(od początku do słów: „stałem bez użytku w kącie”). Ich zadaniem było do-
pisanie zakończenia baśni według własnego pomysłu.

Uczniowie przypominają treść fragmentu baśni, który czytali na poprzed-

niej lekcji i do którego dopisywali zakończenie (główni bohaterowie,
sytuacje).

Następnie każdy z uczniów podchodzi do tablicy i wybiera spośród przy-

klejonych do tablicy pocztówek tę, która najbardziej do niego przema-
wia („metoda pocztówkowa” wymaga od nauczyciela nieco wysiłku, ale
jest bardzo ciekawa przy podziale na grupy). Na odwrocie każdej kartki
znajduje się jedna z czterech złotych myśli (pochodzących bezpośrednio
z tekstu baśni lub odnoszących się do niego):

„Niechętnie mówi się o

swoich brakach,

inni to przecież robią za nas”

„Wszyscy mamy wady,
ale mamy także zalety”

„Jest się czymś jednym,
a

nagle staje się zupełnie czym innym”

„Fortuna kołem się toczy”

Dzielimy uczniów na grupy:

a) tworzymy ustne opisy konkretnych prostych sytuacji, obrazujące sen-
tencje – dzieci mają dopasować opisywane przez nas sytuacje do infor-
macji zapisanej na kartce (na zasadzie deﬁ nicja – hasło; ciekawa zabawa
– tworzenie wewnętrznej encyklopedii),
b) po prostu odczytujemy poszczególne aforyzmy.

138

Przydzielamy grupom zadania:

Grupa I

Fragment od słów: „Był sobie pewnego razu imbryk do herbaty” do
słów:

„imbryk do herbaty wiedział o tym dobrze”.

1. Na podstawie pierwszego fragmentu wypiszcie wyrażenia

opisujące wygląd i cechy bohatera tekstu.

2. Jak zachowywał się imbryk? Co robił?

Grupa II

Fragment od słów: „– Znam ich! – mówił sam do siebie.” do słów:
„Wszystko to mówił imbryk, kiedy był beztroski i młody”.

1. Jak imbryk rozumiał pokorę i skromność? Czy miał rację?

2. Co myślał o sobie?

Grupa III

Fragment od słów: „Imbryk stał na nakrytym stole” do słów:
„ale najsmutniejsze było to, że śmiali się z niego, a nie z niezręcznej dłoni,
która go upuściła”.

1. Co się wydarzyło?

2. Kto był sprawcą zdarzenia?

3. Kto się śmiał i z kogo?

Grupa IV

Fragment od słów: „– Nigdy nie będę mógł pozbyć się tego wspomnie-
nia!” do słów:
„zszedłem do rzędu nędzarzy, stałem bez użytku w kącie”.

1. Jak potraktowano imbryk i dlaczego?

2. Jak się czuł?

139

Praca w grupach.

Omówienie prac, zapisanie notatki – na tablicy i w zeszytach:

Imbryk był zrobiony z porcelany, miał wysmukłą szyję, duże ucho oraz po-
krywkę – stłuczoną i sklejoną. Był dumny z porcelany, szyi i ucha. Nic nie
mówił o stłuczonej i sklejonej pokrywce, choć wiedział, że inni zwracają na
nią uwagę. Nie rozumiał, czym są skromność i pokora. Wywyższał się, nazy-
wał „królem stołu” (gdy był beztroski i młody). Pewnego dnia ktoś (delikatna
rączka) upuścił go, a wszyscy (zastawa) się śmiali nie z niezdarności sprawcy
tragedii, lecz z losu samozwańczego „króla stołu”. Imbryk został nazwany
inwalidą, odstawiony w kąt, wreszcie oddany ubogiej kobiecie. Czuł się jak
nędzarz.

Trzeba koniecznie zwrócić uwagę na moralny wydźwięk utworu, na za-
bieg personiﬁ kacji; a także sprowokować do przedstawienia analogicz-
nych, wziętych z życia przykładów podobnych ludzkich zachowań.

Na koniec odczytujemy właściwe zakończenie baśni.

Rozmawiamy z dziećmi o dosłownym i przenośnym znaczeniu

puenty.

Zadanie domowe: Odwołując się do baśni o imbryku (podręcznik, s. 232–

–233), ale również do własnych doświadczeń, napisz, co twoim zdaniem
oznaczają słowa bohatera: „To prawdziwe błogosławieństwo zapomnieć
przez innych o sobie”.

140

Karta pracy

Grupa I

1. Na podstawie pierwszego fragmentu wypiszcie wyrażenia opisujące

wygląd i cechy bohatera tekstu.

2. Jak zachowywał się imbryk? Co robił?

1. ..........................................................................................

............................................................................................

2. .........................................................................................

.............................................................................................

............................................................................................

141

Grupa II

1. Na podstawie drugiego fragmentu napiszcie, jak imbryk rozumiał po-

korę i skromność. Czy miał rację?

2. Co myślał o sobie?

1. .........................................................................................

.............................................................................................

............................................................................................

2. .........................................................................................

.............................................................................................

............................................................................................

142

Grupa III

1. Na podstawie trzeciego fragmentu napiszcie, co się wydarzyło.

2. Kto był sprawcą zdarzenia?

3. Kto się śmiał i z kogo?

1. .........................................................................................

............................................................................................

2. .........................................................................................

.............................................................................................

............................................................................................

3. .........................................................................................

.............................................................................................

............................................................................................

143

Grupa IV

1. Na podstawie czwartego fragmentu napiszcie, jak potraktowano

imbryk i dlaczego.

2. Jak się czuł?

1. .........................................................................................

............................................................................................

2. .........................................................................................

.............................................................................................

............................................................................................

144

Scenariusz nr 27. Otfried Preussler Malutka Czarownica

Temat:

Dlaczego Malutka Czarownica nie chciała być dobrą czarownicą?

Czwartoklasiści rozwiązują krzyżówkę sprawdzającą znajomość treści

utworu (karta pracy).

O W

1. Góra, na której szczycie tańczyły czarownice. (Blocksberg)
2. W nim znajdowały się papierowe kwiaty. (kosz)
3. Za karę straciła ją Malutka Czarownica. (miotła)
4. Towarzyszy Malutkiej Czarownicy. (Abraksas)
5. Rrum-Brum-Trrach dla Malutkiej Czarownicy. (ciotka)
6. Tam odbył się egzamin z czarów. (wrzosowisko)
7. Wokół niego tańczyły czarownice. (ognisko)
8. Materiał, z którego wykonano kwiaty sprzedawane przez dziewczyn-

kę. (papier)

9. Poszukiwały go kobiety w lesie. (chrust)
10. Sprzedawca towarów różnych. (Jakub)

Hasło: CZAROWNICA.

145

Następnie uczniowie wskazują, jakie wydarzenia zostały przedstawione

w poszczególnych scenach.

Akt I

Scena 1 – Malutka Czarownica ćwiczy czarowanie.
Scena 2 – Tytułowa bohaterka pojawia się na Blocksbergu i zostaje za to
ukarana.
Scena 3 – Malutka Czarownica wraca do swego domku.

Akt II

Scena 1 – Bohaterka pomaga kobietom poszukującym chrustu.
Scena 2 – Na miejskim targu Malutka Czarownica udziela pomocy dziew-
czynce sprzedającej papierowe kwiaty.

Akt III

Scena 1 – Czarownice decydują, że bohaterka nie zasługuje na to, by być
zaproszoną na Blocksberg. Jednak w ostatniej chwili Malutka Czarowni-
ca pozbawia je mocy.
Scena 2 – Czarownice dowiadują się, że straciły swoją moc.

Uczniowie oceniają zachowanie Malutkiej Czarownicy. Pracują w trzech

grupach – każda z grup opiera się na innym akcie dramatu.

Akt I

• niecierpliwa (używa czarów, mimo że nie dokończyła studiowania Księ-

gi Czarów; chce wziąć udział w tańcach na Blocksbergu, choć jest za
młoda),

• niezdyscyplinowana, nieposłuszna (nie słucha poleceń starszych; nie

zamierza przestrzegać ustalonych zasad; z pogardą odnosi się do wy-
znaczonych zakazów – „Phi! Jest dużo rzeczy zabronionych…”),

• zuchwała (łamie zakaz i pojawia się na Blocksbergu).

Akt II

• wrażliwa (pomogła kobietom zbierającym chrust i udzieliła pomocy

dziewczynce sprzedającej papierowe kwiaty),

• opiekuńcza, uczynna (pomaga wielu osobom),
• życzliwa (przyjaźnie odnosi się do innych osób).

146

Akt III

• opanowana (spokojnie czeka na odczytanie notatek na temat swojego

postępowania),

• sprytna (pozbawia mocy inne czarownice),
• dojrzała (woli być dobrą osobą niż wieść prym w gronie czarownic).

Czwartoklasiści wypowiadają się na forum klasy, jak rozumieją wypowiedź

Malutkiej Czarownicy: „Wolę być dobra niż być dobrą cza rownicą”.

Zadanie domowe: Napisz krótki list do Malutkiej Czarownicy, w którym

pogratulujesz jej dobrego wyboru.

147

Karta pracy

Rozwiąż krzyżówkę.

1. Góra, na której szczycie tańczyły czarownice.
2. W nim znajdowały się papierowe kwiaty.
3. Za karę straciła ją Malutka Czarownica.
4. Towarzyszy Malutkiej Czarownicy.
5. Rrum-Brum-Trrach dla Malutkiej Czarownicy.
6. Tam odbył się egzamin z czarów.
7. Wokół niego tańczyły czarownice.
8. Materiał, z którego wykonano kwiaty sprzedawane przez dziewczynkę.
9. Poszukiwały go kobiety w lesie.
10. Sprzedawca towarów różnych.

Hasło: .......................................

148

Scenariusz nr 28. Elżbieta Zechenter-Spławińska Odkrycie

Temat:

O czajnika bulgotaniu oraz świata odkrywaniu.

Prosimy uczniów, by samodzielnie zapisali na kartkach wszystkie swoje

skojarzenia z czasownikiem odkrywać.

Tworzymy na tablicy notatkę w formie słoneczka.

ODKRYWAĆ

odsłaniać

.....................

poznawać

zauważać

spostrzegać

wymyślać

wynajdować

natraﬁ ać na coś

Każdy z uczniów otrzymuje poniższy list:

Grypacz, 27 V 2008 r.

Kochana Babciu,

Mam grypę. Leżę w łóżku i patrzę w okna mojego pokoju. Bardzo

się nudzę.

Przyglądam się więc raz małym kaktusom, stojącym w doniczce na

parapecie, to znowu białej, wyprasowanej pościeli, ułożonej na półkach
w szaﬁ e. Na środku pokoju stoi jedyny towarzysz mej niedoli – fotel
bujany, a nad nim wisi różowy klosz lampy. A ja leżę w łóżku i piję her-
batę.

Pozdrawiam Cię serdecznie. Jak tylko wyzdrowieję, na pewno Cię

odwiedzę. Przesyłam dużo całusów.

Twój chory wnuczek Adaś

Pytamy, czego dowiadujemy się o chłopcu, czytając napisany przez niego

list do babci.

149

Odczytujemy znajdujący się w podręczniku wiersz Odkrycie E. Zechen-

ter-Spławińskiej.

Uczniowie otwierają podręczniki i powtórnie, tym razem samodzielnie,

odczytują tekst.

Wskazują podobieństwa między sytuacją: Adasia – autora listu oraz cho-

rego chłopca z wiersza.

Uczniowie wykonują polecenie 2. z podręcznika – odpowiadają na pyta-

nie, jakich odkryć dokonał bohater w swoim mieszkaniu. Co w nim zoba-
czył? O czym marzył? W tym celu wypełniają kartę pracy nr 3.

Tekst utworu

Odkrycia chłopca

Zaczęło się całkiem zwyczajnie,
a skończyło się wielkim odkryciem.
W kuchni bulgotał czajnik
i miałem grypę.

Wielkie odkrycie – niezwykłe

Bulgotanie czajnika, grypa – cał-
kiem zwyczajne

A że nie lubię się nudzić,
więc sobie pomyślałem,
że okna w moim pokoju
to są gorące kraje.

Okna – gorące kraje

Małe kaktusy w doniczce,
gdy słońce grzało przez szyby,
stały się dżunglą ogromną,
ogromną dżunglą – na niby.

Kaktusy – dżungla

A szafa w kącie pokoju,
na którą nie wolno się wdrapać,
była jak szczyt niezdobyty,
najwyższa góra świata.

Szafa – góra

Bielą się wieczne śniegi
wyprasowanej bielizny
na skalnych półkach szafy,
nietkniętych stopą mężczyzny...

Wyprasowana pościel – śnieg
Półki szafy – skalne półki

I aż się zadziwiłem,
że mi dotąd nie przyszło do głowy,
że są tu oba bieguny:
północny i południowy!

Dwa bieguny: północny
i południowy

150

A ja pomiędzy nimi
bujam w obłokach myślami,
kołysze się w takt mych myśli
poczciwy fotel „bujany”.

Bujanie w obłokach

Pingwiny kroczą dostojnie
w świetle polarnej zorzy,
którą roztacza wokół
mej lampy klosz różowy.

Pingwiny

Zorza polarna – różowy klosz
lampy

I wiem, że tu za ścianą,
jest kraj, który lubię ogromnie
i czeka ciepłe jezioro,
w którym się wieczór wykąpię.

Łazienka – ciepłe jezioro

I może w środku jeziora,
skrytego w błękitnej wannie,
zobaczę, jak wielki wieloryb
wyrzuca wody fontannę.

Środek jeziora – wanna z wielo-
rybem

Zaczęło się całkiem zwyczajnie:
leżałem chory na grypę
i popijałem herbatę,
olśniony swoim odkryciem!

Grypa, picie herbaty – całkiem zwy-
czajne

Olśniewające odkrycie

Zadanie domowe: Dokończ list, którego nadawcą mógłby być „odkryw-

ca” z wiersza (karta pracy nr 2).

151

Karta pracy nr 1

Grypacz, 27 V 2008 r.

Kochana Babciu,

Mam grypę. Leżę w łóżku i patrzę w okna mojego pokoju.

Bardzo się nudzę.

Przyglądam się więc raz małym kaktusom, stojącym w do-

niczce na parapecie, to znowu białej, wyprasowanej pościeli,
ułożonej na półkach w szaﬁ e. Na środku pokoju stoi jedyny to-
warzysz mej niedoli – fotel bujany, a nad nim wisi różowy klosz
lampy. A ja leżę w łóżku i piję herbatę.

Pozdrawiam Cię serdecznie. Jak tylko wyzdrowieję, na pew-

no Cię odwiedzę. Przesyłam dużo całusów.

Twój chory wnuczek Adaś

152

Karta pracy nr 2

......................................

Kochana Babciu!

Mam grypę i muszę leżeć w łóżku. Mimo to nie nudzę się ani

trochę.

................................................................................

.....................................................

153

Karta pracy nr 3

Tekst utworu

Odkrycia chłopca

Zaczęło się całkiem zwyczajnie,
a skończyło się wielkim odkryciem.
W kuchni bulgotał czajnik
i miałem grypę.

Wielkie odkrycie – niezwykłe

Bulgotanie czajnika, grypa
– całkiem zwyczajne

A że nie lubię się nudzić,
więc sobie pomyślałem,
że okna w moim pokoju
to są gorące kraje.

.....................................

Małe kaktusy w doniczce,
gdy słońce grzało przez szyby,
stały się dżunglą ogromną,
ogromną dżunglą – na niby.

Kaktusy w doniczce to

.....................................

A szafa w kącie pokoju,
na którą nie wolno się wdrapać,
była jak szczyt niezdobyty,
najwyższa góra świata.

.....................................

Bielą się wieczne śniegi
wyprasowanej bielizny
na skalnych półkach szafy,
nietkniętych stopą mężczyzny...

.....................................

I aż się zadziwiłem,
że mi dotąd nie przyszło do głowy,
że są tu oba bieguny:
północny i południowy!

.....................................

154

A ja pomiędzy nimi
bujam w obłokach myślami,
kołysze się w takt mych myśli
poczciwy fotel „bujany”.

.....................................

Pingwiny kroczą dostojnie
w świetle polarnej zorzy,
którą roztacza wokół
mej lampy klosz różowy.

.....................................

I wiem, że tu za ścianą,
jest kraj, który lubię ogromnie
i czeka ciepłe jezioro,
w którym się wieczór wykąpię.

.....................................

I może w środku jeziora,
skrytego w błękitnej wannie,
zobaczę, jak wielki wieloryb
wyrzuca wody fontannę

.....................................

Zaczęło się całkiem zwyczajnie:
leżałem chory na grypę
i popijałem herbatę,
olśniony swoim odkryciem!

Grypa, picie herbaty – cał-
kiem zwyczajne

Olśniewające odkrycie

155

Scenariusz nr 29. Stanisław Pagaczewski Misja profesora Gąbki

Temat:

Nie deptać dinozaurów.

Test do fragmentu utworu Stanisława Pagaczewskiego: Misja profesora Gąbki
sprawdzający umiejętność czytania ze zrozumieniem (podręcznik, s. 256–258).

Bohaterowie znaleźli się wśród pagórków, porośniętych mieszanym la-

sem:
a) około południa
b) po trzech godzinach nieprzerwanej jazdy (+)
c) po 30 minutach od momentu wyruszenia z domu
d) pierwszego marca

Do wielbicieli drzew należał:

a) profesor
b) smok (+)
c) doktor
d) Bartolini

Uczestnicy wyprawy dotarli do oryginalnej bramy zbudowanej z:

a) kawałków pni
b) okorowanych pni
c) pni pokrytych korą (+)
d) powiązanych słupów

Na tablicy umieszczonej na słupie widniało nazwisko:

a) Damiana Rufusa
b) Dariusza Ruﬁ nusa
c) pustelnicy
d) Dyrektora Rezerwatu (+)

Do uczestników wyprawy nie należy:

a) profesor Gąbka
b) smok
c) kuchmistrz Bartosz (+)
d) doktor Koyot

Na tablicy znajdowała się informacja o tym, że podróżujący znajdują się w:

a) rezerwacie dzikich zwierząt
b) ogrodzie botanicznym
c) rezerwacie dinozaurów z epoki jurajskiej (+)
d) muzeum przyrodniczym

156

Odczytawszy podpis widniejący na tablicy, profesor Gąbka stwierdził,

że:
a) nigdy nie należy pomijać sposobności do poznania mądrych ludzi
b) nazwisko Ruﬁ nus należy do mądrego człowieka (+)
c) tablica to żart primaaprilisowy
d) nie może się doczekać spotkania z dinozaurem

Informacje o

dinozaurach

Dinozaury – nazwa ta określa grupę gadów żyjącą miliony lat temu na

Ziemi. Były one bardzo zróżnicowane – od wielkości kurczaka do prawie
30-metrowych, ważących ponad sto ton i osiągających 36,5 m długości.
Dinozaury różniły się również rodzajem spożywanego pokarmu – dzielimy
je na roślinożerców i mięsożerców. Dzięki temu zazwyczaj dla wszystkich
starczało pożywienia. Dinozaury zdumiewająco różniły się kształtami i wy-
miarami; każdy gatunek przystosowany był do własnego trybu życia.

Często błędnie określamy prehistoryczne gady latające jako dinozau-

ry. Tymczasem dinozaury nie latały. Fruwali ich krewni – pterozaury, żyją-
ce w tym samym czasie. Dinozaury, mimo tego, że niektóre gatunki dużo
czasu spędzały w wodzie, nie potraﬁ ły też pływać. Wszystkie były gadami
lą dowymi.

Trudno jednoznacznie stwierdzić, kiedy dokładnie pojawiły się pierwsze

dinozaury. Najstarsze znaleziska pochodzą sprzed 200–220 milionów lat.
Dinozaury wymarły ponad 60 milionów lat temu, a przyczyna ich śmierci
nie jest znana, choć powstało na ten temat bardzo wiele hipotez (włącznie
z mówiącą o porwaniu dinozaurów przez kosmitów).

Według znalezisk możemy stwierdzić, że dinozaury żyły na wszystkich

siedmiu kontynentach – nawet na Antarktydzie.

157

Test z kartą odpowiedzi

dla ucznia

1. Bohaterowie znaleźli się wśród pagórków, porośniętych mieszanym

lasem:
a) około południa
b) po trzech godzinach nieprzerwanej jazdy
c) po 30 minutach od momentu wyruszenia z domu
d) pierwszego marca

2. Do wielbicieli drzew należał:

a) profesor
b) smok
c) doktor
d) Bartolini

3. Uczestnicy wyprawy dotarli do oryginalnej bramy zbudowanej z:

a) kawałków pni
b) okorowanych pni
c) pni pokrytych korą
d) powiązanych słupów

4. Na tablicy umieszczonej na słupie widniało nazwisko:

a) Damiana Rufusa
b) Dariusza Ruﬁ nusa
c) pustelnicy
d) Dyrektora Rezerwatu

5. Do uczestników wyprawy nie należy:

a) profesor Gąbka
b) smok
c) kuchmistrz Bartosz
d) doktor Koyot

6. Na tablicy znajdowała się informacja o tym, że podróżujący znajdują

się w:
a) rezerwacie dzikich zwierząt
b) ogrodzie botanicznym
c) rezerwacie dinozaurów z epoki jurajskiej
d) muzeum przyrodniczym

158

7. Odczytawszy podpis widniejący na tablicy, profesor Gąbka stwierdził,

że:
a) nigdy nie należy pomijać sposobności do poznania mądrych ludzi
b) nazwisko Ruﬁ nus należy do mądrego człowieka
c) tablica to żart primaaprilisowy
d) nie może się doczekać spotkania z dinozaurem

Nr zad.

Odpowiedzi

159

Scenariusz nr 30. Orzeczenie

Temat:

Kraina ciekawa szalenie, spotkamy w niej orzeczenie!

Rozdajemy dzieciom tekst reklamowy Biura Podróży „Marzenia Orze-

czenia”:

Uwaga! Uwaga!

Niepowtarzalna okazja!

Tylko dzisiaj, wyłącznie z nami możesz przeżyć niezwykłą

przygodę!

Odkryjesz nieznane miejsca, poznasz ciekawe osoby,

zapomnisz o upływającym czasie!!!

Biuro Podróży „Marzenia Orzeczenia” zaprasza!

Ochotnik głośno odczytuje tekst.

Pytamy uczniów, co myślą o ofercie Biura i czy mają ochotę na przeżycie

przygody. Ważne, by wprowadzić miłą atmosferę.

Zapisujemy na tablicy temat lekcji.

Odczytujemy z podręcznika (s. 276) tekst z notatnika Myślnika.

5 maja 2008 roku

Miałem dzisiaj dziwny sen. Wędrowałem po Krainie Gramatyki. Jakie
to ciekawe miejsce! Wzdłuż drogi zamiast trawy rosły litery. Spomiędzy
liści na drzewach dochodziło świergotanie głosek. Nagle zobaczyłem
drogowskaz z napisem „Bezokolica”. Przypomniał mi się wtedy bezoko-
licznik. Niezły z niego psotnik! Wkrótce dotarłem do Wzgórza Siedmiu
Przypadków. Stromą ścieżką podążała w górę cała gromada rzeczowni-
ków. Niesamowity widok! Przypomniałem sobie o zaproszeniu do Krainy
Przymiotnika. W wyobraźni ujrzałem piaszczyste plaże i błękitne morze.
Wtedy przybiegł do mnie przysłówek. „Szybko! – krzyczał wniebogłosy.

160

– To jeszcze nie wakacje! Wypowiedzenia potrzebują pomocy. A orzecze-
nie? A zdania złożone? ”
Obudziłem się z poczuciem nowej misji.

Pytamy, kogo spotkał Myślnik, wędrując po Krainie Gramatyki, co za-

uważył.

Przypominamy najważniejsze informacje o wypowiedzeniach:

WYPOWIEDZENIE to grupa wyrazów powiązanych gramatycznie
i znaczeniowo, stanowiąca odrębną i samodzielną wypowiedź.
Wypowiedzenia dzielimy na zdania i równoważniki zdań. Każde zdanie
ma osobową formę czasownika.

Wprowadzamy pojęcie ORZECZENIA.

ORZECZENIE to główna część zdania wyrażana najczęściej osobową
formą czasownika.

Prosimy o podkreślenie orzeczeń w tekście reklamowym. Uczniowie li-

czą orzeczenia w zdaniach.

10.

Wprowadzamy pojęcia zdania pojedynczego i złożonego.

Zdanie, w którym jest tylko jedno orzeczenie, to ZDANIE POJEDYN-
CZE.
Zdanie, w którym są co najmniej dwa orzeczenia, to ZDANIE ZŁO-
ŻONE.

11.

Rozpoznajemy rodzaje wypowiedzeń we fragmencie notatnika Myślni-

ka (ustnie).

12.

Uczniowie wskazują orzeczenia w zdaniach z ćwiczenia 4. w podręczni-

ku, następnie nazywają zdania z ćwiczenia 5. (s. 277).
Orzeczenia:
a) Statek płynął przez wzburzone morze.
b) W czasie wakacji zwiedziliśmy egzotyczne kraje.
c) Na szczęście podczas wycieczki świeciło słońce.
d) Podróże kształcą.
Zdania:
a) Zamierzam spędzić wakacje nad morzem.
b) Planujemy wyjazd w góry, więc kupiliśmy kilka map.
c) Co zrobisz, gdy zacznie padać deszcz?
d) W przyszłym roku uczniowie klasy V b wyjadą na zieloną szkołę do

Zakopanego.

e) Wkrótce pojadę na obóz i na pewno spotkam mnóstwo nowych przy-

jaciół.

161

f) Nad morzem będę się kąpał w morzu albo lepił zamki z piasku.
g) Znam nieźle język angielski, dość dobrze mówię po niemiecku, chcę

się także uczyć francuskiego.

13. Zadanie domowe:

Wzbogać ofertę Biura Podróży „Marzenia Orzecze-

nia” o opis czynności, które można wykonywać na jednej z wybranych
wycieczek. W swojej pracy podkreśl wszystkie orzeczenia.

Karta pracy

Uwaga! Uwaga!

Niepowtarzalna okazja!

Tylko dzisiaj, wyłącznie z nami możesz przeżyć

niezwykłą przygodę!

Odkryjesz nieznane miejsca, poznasz ciekawe

osoby, zapomnisz o upływającym czasie!!!

Biuro Podróży „Marzenia Orzeczenia” zaprasza!

162

Scenariusz nr 31. Spójniki

Temat:

Nie można bez SPÓJNIKÓW odkrywać składni tajników.

Wyjaśniamy pojęcie: SKŁADNIA.

Można posłużyć się deﬁ nicją ze słownika języka polskiego:
SKŁADNIA to nauka o budowie wypowiedzeń, ich elementach składowych,
o środkach i sposobach służących do ich wyodrębniania lub łączenia, powo-
dujących układanie się ich w całość gramatyczno-komunikatywną.
Oczywiście należy tę deﬁ nicję wyjaśnić.

Zwracamy uwagę na najważniejsze słowo w temacie – SPÓJNIKI.

Wyjaśniamy je. Już sama nazwa wskazuje na to, że spójnik jest czymś, co
spaja, czyli łączy. Może łączyć wyrazy, np.
SKŁADNIA to nauka o środkach i sposobach... służących do ich wyodręb-
niania lub łączenia.

Przedstawiamy plansze ze zdaniami.

I. Pójdę do kina z Lidką i Karolem oraz Basią.

Lidką

Pójdę

kina

i Karolem

oraz Basią

Komentarz: SPÓJNIKI ŁĄCZĄ = SPAJAJĄ wyrazy albo wypowiedze-
nia,

np.

II. Pójdę do kina z Lidką i Karolem oraz Basią albo zostanę w domu
i

poczytam książkę.

Pójdę
do
kina z

Lidką
i

Karolem

oraz Basią

albo

zostanę w

domu

poczytam książkę

Pójdę albo zostanę i

poczytam.

163

Uczniowie wskazują orzeczenia. Wpisują zdania do zeszytów.
Zwracamy uwagę na to, że te same spójniki mogą pełnić w wypowiedzeniu
różne funkcje – albo łączyć wyrazy, albo całe zdania, albo jedne i drugie.

Zapisujemy na tablicy, a uczniowie wpisują do zeszytów:

SPÓJNIKI: i, więc, albo, lub, oraz, ani, ale, lecz, a, dlatego, ponieważ,
że, bo.

Uświadamiamy uczniom (wykorzystując przykłady z podręcznika, s. 278),

że zdania złożone tworzymy, łącząc ze sobą zdania pojedyncze za pomocą:

• spójników,

np. Pójdę do kina. Obejrzę ﬁ lm. Nie kupię popcornu.

Pójdę do kina i obejrzę ﬁ lm, ale nie kupię popcornu.

• wyrazów takich jak: który, kiedy, gdy, gdzie, jak,

np. Przy oknie siedzi dziewczynka. Dziewczynka bardzo mi się podoba.

Przy oknie siedzi dziewczynka, która bardzo mi się podoba.
Szybko pobiegłem do domu. Dowiedziałem się o powrocie taty.
Szybko pobiegłem do domu, kiedy dowiedziałem się o powrocie taty.

• przecinka,

np. Kupię bilet. Wsiądę do pociągu. Pojadę do Gdańska.

Kupię bilet, wsiądę do pociągu, pojadę do Gdańska.

Zwracamy uwagę na to, że przed niektórymi spójnikami należy postawić

przecinek.

Stawiamy przecinek przed
spójnikami:

ale lecz więc lecz a dlatego po-
nieważ że bo

Nie stawiamy przecinka przed
spójnikami:

i albo lub oraz ani
...chyba że są podwojone,
np. W tym roku pojadę nad morze albo

wybiorę się w góry.

ale: W tym roku albo pojadę nad morze,

albo wybiorę się w góry.

7. Zadanie domowe:

Ułóż i zapisz w zeszycie 6 zdań złożonych z poznanymi

spójnikami.

164

Scenariusz nr 32. Podmiot

Temat:

Podmiot ważne ma zadanie, wszak pracuje w ﬁ rmie ,,Zdanie”.

Zanim zapiszemy temat lekcji, uczniowie rozwiązują krzyżówki:

Rozwiąż krzyżówkę, a poznasz nazwę nowej części zdania.

O W

Ó W N

O W

O W N

1. Zdanie z jednym czasownikiem.
2. Czasownik w zdaniu.
3. Logicznie uporządkowany ciąg wyrazów.
4. Wypowiedzenie, które tworzymy, gdy chcemy poinformować o czymś.
5. Wypowiedzenie bez orzeczenia.
6. Odmienia się przez przypadki.
7. Nazywa cechy przedmiotów i zjawisk.

Zapisujemy temat lekcji.

Rozpoczynamy lekcję od wyjaśnienia, że PODMIOT, obok orzeczenia,

jest drugą, ważną częścią zdania. Przypominamy wiadomości o orzecze-
niu.
ORZECZENIE to główna część zdania wyrażana najczęściej osobową
formą czasownika. Podmiot pozostaje w ścisłym związku z orzeczeniem.

Odczytujemy z podręcznika fragment Językowych odkryć Myślnika doty-

czący podmiotu (s. 279).

Dzielimy klasę na 3–4-osobowe grupy. Każda z grup otrzymuje kopertę

z wyrazami (rzeczowniki i czasowniki w formie bezokolicznika). Prosimy,
by uczniowie ułożyli zrozumiałe komunikaty – muszą dopasować wyko-
nawcę czynności do czasownika zapisanego w odpowiedniej formie.

165

ZESTAWY

PIES

SZCZEKAĆ

LEW

RYCZEĆ

TRAWA

ZIELENIĆ SIĘ

LATARNIA

ŚWIECIĆ

MĘŻCZYZNA

KRZYCZEĆ

DESZCZ

PADAĆ

SŁOŃCE

ŚWIECIĆ

DZIECKO PŁAKAĆ

PRANIE

SUSZYĆ SIĘ

CHŁOPCY

ROZRABIAĆ

BABCIA

SZYDEŁKOWAĆ

NAUCZYCIEL

UCZYĆ

RODZICE

ODPOCZYWAĆ

RZEKA

PŁYNĄĆ

MAMA MARTWIĆ

SIĘ

RYBA

PŁYWAĆ

LEKARZE

BADAĆ

PODŁOGA

LŚNIĆ

MUCHY

BZYCZEĆ

KOTY

MIAUCZEĆ

SAMOLOT

LECIEĆ

KWIATY

KWITNĄĆ

TELEFON

ZADZWONIĆ

JANEK

WYGRAĆ

Prosimy każdą grupę o wpisanie zdań do zeszytów i podkreślenie wyko-

nawców czynności.

Podkreślamy (uświadamiamy dzieciom) związek podmiotu z orzeczeniem

(liczba, rodzaj, osoba).

Prosimy o wskazanie podmiotów w następujących zdaniach:

• Alicja odczytała głośno i wyraźnie wybrany wiersz.
• Antek zgubił swoje ulubione pióro.
• Wiedziałaś o tym?
• Koszyk malin wyglądał smakowicie.
• Proszę koszyk malin.
Zwracamy uwagę na podmiot domyślny.

Zadanie domowe:

1. Wskaż podmioty w zdaniach:

a) Julia marzy o wyprawie do Afryki.
b) Sekwoje rosną w Ameryce Północnej.
c) Właśnie wrócił z wycieczki.
d) Leonid Teliga samotnie opłynął ziemię. Pokonał własną słabość.

2. Ułóż po 3 zdania z dwoma rodzajami podmiotów poznanymi dziś na

lekcji.

166

Karta pracy

Rozwiąż krzyżówkę, a poznasz nazwę nowej części zdania.

167

Scenariusz nr 33. Budowa zdania

Temat:

Przed nami wielkie wyzwanie – musimy zbudować zdanie.

Rozpoczynamy lekcję od kilku pytań, np.

• Jaki jest według was najlepszy sposób przekazywania sobie informacji?

(np. mowa, język)

• Z czego składają się nasze wypowiedzi? (np. z wyrazów, zdań)
• Jak nazywa się ciąg wyrazów – rozpoczynający się od dużej litery i koń-

czący się kropką? (np. zdanie, równoważnik zdania, wypowiedzenie)

Praca w parach. Każda para uczniów otrzymuje kopertę, w której znajdu-

ją się kartoniki z wyrazami. Ma utworzyć zrozumiały komunikat.

Bardzo lubię długie podróże w egzotyczne kraje.

Długie

podróże

bywają

męczące.

tym

roku

pojadę

Hiszpanii.

Witek

spędza

wakacje

Grecji.

Chętnie

czytam

przewodniki

turystyczne.

przyszłości

zdobędę

Mount

Everest.

Podróże

kształcą.

Marzę

podróży

Afryki.

Sekwoje

rosną

Ameryce

Północnej.

Antek

właśnie

wrócił

Australii.

168

Zapisujemy zdania na tablicy i w zeszytach. A pod nimi wniosek (przypo-

mnienie):

WYPOWIEDZENIE to grupa wyrazów powiązanych gramatycznie i zna-
czeniowo, stanowiąca odrębną i samodzielną wypowiedź.
Wypowiedzenie, które zawiera co najmniej jedno orzeczenie, to
ZDANIE.

Każda para znajduje w swoim zdaniu czasownik. Jedna osoba z pary pod-

chodzi do tablicy i podkreśla orzeczenie, druga podmiot (lub zaznacza
podmiot domyślny).

Informujemy uczniów, że zdanie, które ma tylko jedno orzeczenie, to

zdanie pojedyncze.

Prosimy, by uczniowie ułożyli z wyrazów, które otrzymali, najkrótszy zro-

zumiały komunikat – zdanie, np. Podróże bywają męczące. Lubię podróże.
– zdania pojedyncze nierozwinięte.

Gramatyka w ruchu, czyli budowanie zdań.

Dzielimy klasę na grupy 5–6-osobowe. Każda grupa będzie oddzielną ﬁ r-
mą „Zdanie”. Każde dziecko jest konkretnym WYRAZEM. Uczniowie
wybiorą spośród siebie podmiot i orzeczenie oraz określenia i będą się
układać w poszczególne zdania – podmiot musi trzymać za rękę orzecze-
nie oraz określenia, z którymi tworzy grupę podmiotu; orzeczenie, analo-
gicznie – podmiot oraz określenia, z którymi tworzy grupę orzeczenia.

Grupa I

Dziecko śpi.
Janek Kowalski wyjechał na delegację.

Grupa II

W moim ogrodzie rosną piękne kwiaty.
Uśmiechała się.

Grupa III

Śpiewaliśmy cichutko.
Pociąg z Poznania wjedzie na tor drugi przy peronie piątym.

169

Grupa IV

Chłopcy ucieszyli się.
Nadeszło piękne, słoneczne lato.

Zadanie domowe:

Dodaj określenia do zdań nierozwiniętych:

a) Dzieci tańczyły.
b) Padał deszcz.
c) Uczniowie grali w szachy.
d) Wygrał Maciek.

Podkreśl w rozwiniętych przez siebie zdaniach:
– jedną linią podmiot
– dwoma liniami orzeczenie
– linią falistą określenia podmiotu i orzeczenia.

170

Scenariusz nr 34. Ulysses Moore Wrota czasu

Temat:

O drzwiach, których nie można otworzyć, i przesyłce, której nie

powinno się odbierać.

Na rozgrzewkę uczniowie uzupełniają tekst dotyczący Willi Argo, znaj-

dujący się w podręczniku na s. 288, polecenie 1. (odpowiedzi: kamienny,
drzwi, szafą, okno, pokoju, żaglowców, schodów)

Następnie próbują wyjaśnić, na czym polegała tajemniczość domu, po-

rządkując w ten sposób elementy świata przedstawionego w utworze.
Tworzą przy pomocy nauczyciela, na tablicy (i w zeszytach) notatkę – sło-
neczko (skojarzenia do słowa tajemniczość w kontekście sytuacji opisanej
w tekście): TAJEMNICZOŚĆ = grota?, niejasne przesłanie dawnego
właściciela willi, ukryte za szafą stare drzwi prowadzące nie wiadomo do-
kąd, okno w wieżyczce, miniaturowa drewniana ﬂ ota, zagadkowy dzien-
nik, awizo, przesyłka???

Nauczyciel dzieli klasę na grupy (3- lub 4-osobowe). Uczniowie uzupeł-

niają zapiski dotyczące poszukiwanego skarbu:

Fakty

Pytania

• drzwi mają 4 różne zamki, umiesz-

czone na krzyż, jak wierzchołki
rombu

• drzwi są zdecydowanie starsze od

innych

• drewno jest zniszczone i częścio-

wo nadpalone

• dziennik wypełniają notatki, za-

wierające omówienie wklejonych
wycinków prasowych, rysunków,
fotograﬁ

i, itp.; pismo drobne,

trudne do odczytania

• zawiadomienie o przesyłce

nr 2064

• Gdzie znajduje się wejście do gro-

ty?

• Jak otworzyć cztery zamki?
• Skąd pochodzą drzwi?
•

W jaki sposób dziennik znalazł
się w pokoju u szczytu schodów
i jakie informacje zawiera?

• Co kryje się w tajemniczej prze-

syłce?

Poszczególne grupy prezentują pracę – uzupełnianie brakujących faktów

i pytań. (Uwaga – dobrze byłoby zwrócić uwagę na kwestię prywatności
wszelkiej korespondencji).

171

Karta pracy

Uzupełnijcie zapiski dotyczące poszukiwanego skarbu.

Fakty

Pytania

• drzwi mają 4 różne zamki,

umieszczone na krzyż, jak
wierzchołki rombu

.............................................

• Gdzie znajduje się wejście do

groty?

.............................................

172

Scenariusz nr 35. Ulysses Moore Wrota czasu

Temat:

Misja „GROTA”, czyli pomagamy Julii, Jasonowi i Rickowi odkryć

tajemnicę.

Przypominamy ustalenia z lekcji poprzedniej.

Gromadzimy informacje na temat bohaterów (korzystając z fragmentu

powieści, uczniowie wskazują poszczególne cechy dzieci) – wzbogacamy
słownictwo.
Można podać uczniom zestaw cech i poprosić ich o: a) przyporządkowa-
nie ich odpowiednim bohaterom, b) ewentualne uzupełnienie własnymi
propozycjami. Oczywiście efekty samodzielnej pracy uczniów należy zwe-
ryﬁ kować, prosząc jednocześnie o uzasadnienie wyboru. (Naturalnie nie-
które z podanych cech mogą się powtarzać). Uczniowie zapisują notatkę
w zeszytach.

spontaniczny, pomysłowy, konkretny, ze skłonnością do fantazjowania
oraz pasją rozwiązywania zagadek, skromny, trochę przemądrzały, spra-
wiedliwy, władczy, koleżeński, dociekliwy, mądry, rozsądny, sympatyczny,
zaradny

Julia Jason Rick

spontaniczna, do-
ciekliwa, mądra, roz-
sądna

pomysłowy, ze skłon-
nością do fantazjo-
wania oraz pasją roz-
wiązywania zagadek,
trochę przemądrzały,
władczy

konkretny, skromny,
sprawiedliwy,
koleżeński,
sympatyczny, zaradny

Dzielimy klasę na grupy i przydzielamy zadania.

I. Co wydarzyło się na poczcie? (Ułóżcie dialog).
II. Tajemnicza grota. (Zredagujcie opis).
III. Jak otworzyć stare drzwi? (Wymyślcie instrukcję).
IV. Jak nie przegapić skarbu? (Napiszcie poradnik dla poszukiwaczy).

Zadanie domowe: Napisz kartkę z dziennika jednego z bohaterów. Opisz

wydarzenia, o których przeczytałeś, z punktu widzenia Julii, Jasona lub
Ricka.

173

Karta pracy

1. Przyporządkuj podane cechy poszczególnym bohaterom.

Julia Jason Rick

2. Zadania dla grup.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
I GO krzyżacy2 rycerstwo, Scenariusze lekcji
SCENARIUSZ LEKCJI na śniegu, KONSPEKTY, ĆWICZENIA
w 80 dni dookola swiata - test, Lektury SP scenariusze lekcji
segregacja śmiaci, przyroda, scenariusz. lekcji kl.4
Ksiega Dzungli, Lektury SP scenariusze lekcji
scenariusze lekcji-Polis i jej mieszkancy, Testy, sprawdziany, konspekty z historii
Zanim podpalisz, przyroda, scenariusz. lekcji kl.4
Scenariusz lekcji plastyki, Pedagogika
Colours&clothes-kl.4, Scenariusze lekcji j. ang SP
Scenariusz lekcji z Wiedzy o kulturze, Różne Spr(1)(4)
Jestem świadomym konsumentem, przyroda, scenariusz. lekcji kl.4
testy z Ani z Zielonego.. Chłopcy z placu broni, Lektury SP scenariusze lekcji
nalogi-moja-swiadomosc-zagrozen 53511, pedagogika, scenariusze lekcji, psychologia, scenariusze godz
Scenariusz lekcji wok
Rodzaje skał scenariusz lekcji
scenariusz lekcji klasy II kwiaty, KLASY I - III, Scenariusze kl. - III
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWANIA FIZYCZNEGO nr 1 (wrzesień), KONSPEKTY, ĆWICZENIA
scenariusz lekcji wychowawczej, Dydaktyka(2)
Scenariusz lekcji wychowawczej dla II klasy gimnazjum, Język polski gimnazjum, Scenariusze lekcji ,

więcej podobnych podstron