Obecnie immunolodzy wiedzà, ˝e ak-

tywnoÊç limfocytu T zale˝y ponadto od
innych czàsteczek wspomagajàcych, któ-
rych obecnoÊç lub brak na powierzchni
komórki „sprawdzanej” pod wzgl´dem
infekcji mo˝e póêniej modulowaç odpo-

wiedê immunologicznà. Niemniej kom-
pleks MHC-peptyd nadal zajmuje naj-
wa˝niejsze miejsce w mechanizmach im-
munologicznych i w∏aÊnie za swà rol´
w jego odkryciu Doherty i Zinkernagel
zostali teraz uhonorowani Noblem.

Ze Âwiata Nauki

JAK UK¸AD ODPORNOÂCIOWY ROZPOZNAJE INTRU-

ZA

. Charles A. Janeway, Jr.; Âwiat Nauki, li-

stopad 1993, s. 40.

JAK KOMÓRKI PRZETWARZAJÑ ANTYGENY

. Victor

H. Engelhard, Âwiat Nauki, paêdziernik

1994, s. 50.

Â

WIAT

N

AUKI

Marzec 1997 11

NAGRODY NOBLA 1996

EKONOMIA

ABY PRAWDOMÓWNOÂå

BY¸A OP¸ACALNA

WILLIAM VICKREY
Columbia University

JAMES A. MIRRLEES

University of Cambridge

W

tradycyjnych analizach efek-
tywnoÊci rynków ekonomiÊci
zawsze zak∏adajà pe∏nà i sy-

metrycznà informacj´. Za∏o˝enie to ozna-
cza, ˝e ka˝da strona bioràca udzia∏ w
transakcji zna wszystkie istotne fakty do-
tyczàce dóbr b´dàcych jej przedmiotem
oraz wartoÊç, jakà te dobra przedstawia-
jà dla kupujàcych i sprzedajàcych. W rze-
czywistym Êwiecie z takà symetrycznà
informacjà nie mamy oczywiÊcie do czy-
nienia prawie nigdy. Nagrod´ Nobla w
dziedzinie ekonomii w 1996 roku otrzy-
mali William Vickrey i James A. Mir-
rlees za wk∏ad w zbli˝enie wspomnia-
nych analiz do rzeczywistoÊci i skonstru-
owanie mechanizmów umo˝liwiajàcych
przezwyci´˝enie asymetrii informacji.

Rozwa˝my przetarg z ofertami kupna

w zalakowanych kopertach, podczas któ-
rego ˝aden z uczestników nie wie, ile go-
towi sà zap∏aciç za obiekt przetargu po-
zostali. Z otrzymanych ofert nie dowiemy
si´ wiele o tych wartoÊciach (zwanych
waluacjami), poniewa˝ oferenci mogà
szukaç okazji i zbijaç cen´. Mo˝na si´ spo-
dziewaç, ˝e zwyci´zca przetargu zap∏aci
ostatecznie za du˝o (gdy przedmiot prze-
targu jest dla niego wart znacznie wi´cej
ni˝ dla innych) albo za ma∏o (gdy wszy-
scy oferujà niskie ceny). W ka˝dym przy-
padku wynik jest nieefektywny ekono-
micznie, poniewa˝ p∏acona cena nie
odzwierciedla rzeczywistej wartoÊci.

Na poczàtku lat szeÊçdziesiàtych Vic-

krey rozwiàza∏ ten problem, wymyÊla-
jàc mechanizm znany pod nazwà „au-
kcji drugiej ceny”. Potencjalni kupcy
sk∏adajà oferty kupna w zamkni´tych ko-
pertach; przetarg wygrywa ten, kto za-

oferowa∏ najwi´cej, ale p∏aci tylko cen´
zaproponowanà w drugiej co do wyso-
koÊci ofercie. Przy tych regu∏ach gry ka˝-
dy ma motywacj´ do zaoferowania ce-
ny równej swojej waluacji, czyli
najwy˝szej ceny, jakà jest gotów zap∏a-
ciç: oferujàc mniej, mo˝e naraziç si´ na
wypadni´cie z gry, a oferujàc wi´cej, ry-
zykuje, ˝e cena w drugiej ofercie te˝ b´-
dzie wy˝sza od tej, jakà sam da∏by za
przedmiot przetargu. CelnoÊç pomys∏u
Vickreya polega na tym, ˝e wynalezio-
ny przez niego mechanizm rynkowy po-
woduje, i˝ w interesie uczestników le˝y
ujawnienie informacji, które na zwyk∏ej
aukcji pozosta∏yby ich tajemnicà.

WczeÊniej Vickrey przyglàda∏ si´ tak-

˝e podobnym asymetriom informacyj-
nym powstajàcym w zwiàzku z podat-
kami. Jak zauwa˝y∏ w latach czter-
dziestych, paƒstwo, nie wiedzàc, czy lu-
dzie gotowi sà ci´˝ko pracowaç dla zaro-
bienia dodatkowego dolara, nie mo˝e
przewidzieç, jaka stopa podatku docho-
dowego spowoduje obni˝enie produk-
tu krajowego – czy to przez zniech´ce-
nie ludzi do pracy, czy przez zmuszenie
ich do d∏u˝szej pracy dla zaspokojenia
podstawowych potrzeb w sytuacji, gdy
normalnie woleliby odpoczywaç. Vic-
krey zmaga∏ si´ ze znalezieniem opty-
malnej struktury podatkowej i poczyni∏
pewne post´py, ale nie potrafi∏ przezwy-
ci´˝yç czysto matematycznych trudno-
Êci zwiàzanych z tym zagadnieniem.

Jego wysi∏ki zainspirowa∏y jednak

Mirrleesa, któremu w 1971 roku uda∏o
si´ uproÊciç matematycznà stron´ tego
problemu. Metoda analityczna Mirrleesa,
która okaza∏a si´ stosowalna w wielu ró˝-
nych sytuacjach, pokazuje, ˝e na ogó∏ naj-
lepszym sposobem radzenia sobie z asy-

metriami informacyjnymi jest stworze-
nie bodêców do ujawniania (bezpoÊred-
nio lub poÊrednio) posiadanych infor-
macji. W kontekÊcie podatków oznacza
to, ˝e paƒstwo powinno tak ustaliç ich
skal´, by obywatelom op∏aca∏o si´ ujaw-
niç prawdziwe preferencje co do swej
produktywnoÊci, zamiast zmuszaç ich
do nak∏adu pracy wi´kszego (lub mniej-
szego), ni˝ by chcieli. Z przyczyn prak-
tycznych i politycznych nikt jeszcze nie
próbowa∏ zastosowaç metody podatko-
wej Mirrleesa w ˝yciu.

Nowe metody stosowano te˝ w wielu

innych dziedzinach ekonomii. Na przy-
k∏ad w latach siedemdziesiàtych Mir-
rlees stworzy∏ sformalizowanà teori´ sys-
temu op∏acania mened˝erów precyzujà-
cà, jakie gratyfikacje powinni otrzymy-
waç w dobrym roku, a o ile (co stosuje
si´ rzadziej) nale˝y obni˝aç im pensje
w z∏ym roku. Vickrey zajmowa∏ si´ usta-
laniem cen dóbr publicznych, takich jak
drogi i transport zbiorowy. By∏ on jed-
nym z pierwszych pomys∏odawców sys-
temu op∏at drogowych ustalanych na
podstawie aktualnego zat∏oczenia, uza-
le˝niajàcego op∏at´ za wjazd na autostra-
d´ od liczby pojazdów, które ju˝ si´ na
niej znajdujà. Takie op∏aty proponowa-
no w kilku krajach, a tak˝e w takich sta-
nach USA jak Kalifornia, w których trud-
no si´ obejÊç bez samochodu; dzi´ki
nowym technikom p∏atnoÊci cyfrowych
ju˝ wkrótce mo˝liwe b´dzie ich wprowa-
dzenie. A˝ do swej Êmierci na atak serca
w trzy dni po og∏oszeniu ubieg∏orocz-
nych Nagród Nobla Vickrey pracowa∏
w Nowym Jorku – mieÊcie, w którym
podstawowymi Êrodkami transportu sà
autobusy, metro i chodniki.

PRZETARG jest przyk∏adem niekorzystne-
go wp∏ywu niepe∏nej i niesymetrycznej wie-
dzy na efektywnoÊç. Podczas konwencjonal-
nego przetargu uczestnicy sk∏adajà oferty zbyt
niskie lub zbyt wysokie, gdy˝ nie znajà wa-
luacji innych; na aukcji „drugiej ceny” ujaw-
nianie w∏asnych waluacji staje si´ op∏acalne.

BRYAN CHRISTIE

J. Rennie, P. Wallich i Ph. Yam