12

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

W

zakresie ochrony odgromowej
w chwili obecnej funkcjonują

normy krajowe, obowiązujące od bli-
sko trzydziestu lat, oraz normy mię-
dzynarodowe:

PN-86/E 05001/1 – „Ochrona odgro-
mowa obiektów budowlanych. Wy-
magania ogólne”,

PN-89/E 05001/3 – „Ochrona od-
gromowa obiektów budowlanych.
Ochrona obostrzona”,

PN-92/E 05001/4 – „Ochrona od-
gromowa obiektów budowlanych.
Ochrona specjalna”,

PN-IEC 61024-1-1:2001 – „Ochro-
na odgromowa obiektów budowla-
nych. Wymagania ogólne”,

PN-IEC 61024-1-1:2001 – „Ochro-
na odgromowa obiektów budow-
lanych. Wymagania ogólne. Wybór
poziomu ochrony dla urządzeń pio-
runowych”,

PN-IEC 61312-1:2001 – „Ochrona
przed piorunowym impulsem elek-
tromagnetycznym. Zasady ogólne”.
Należy zauważyć, że normy mię-

dzynarodowe stanowią pewne poro-
zumienie techniczne akceptowane

przez kraje Unii Europejskiej, a za-
tem uwzględniają różne uwarunko-
wania wynikające między innymi
z różnorodności klimatu, jaki wystę-
puje na ich terytorium.

Normy te zawierają tylko pewne

wskazania i, zgodnie z prawem obowią-
zującym w naszym kraju, nie są przezna-
czone do obowiązkowego stosowania.

W celu ułatwienia korzystania

z tych norm PKN wprowadził
„przewodnik” oznaczony PN-IEC
61024-1-2:2002 „Ochrona odgromo-
wa obiektów budowlanych. Część
1-2: zasady ogólne. Przewodnik-B
Projektowanie, montaż, konserwa-
cja i sprawdzenie urządzeń pioruno-
chronnych”, w którym zostały przed-
stawione szczegółowe zasady projek-
towania instalacji odgromowej obiek-
tów budowlanych.

Zarówno normy krajowe, jak

i międzynarodowe nie wyczerpują
wszystkich zagadnień związanych
z ochroną odgromową obiektów bu-
dowlanych. W zapisach norm krajo-
wych i międzynarodowych wystę-
pują dość znaczne różnice, mimo
że dotyczą tego samego problemu.
Przykładem może być podział na ro-

dzaje ochrony odgromowej według
PN-86/E 05003/1, w którym rozróżnia-
my następujące rodzaje ochrony:

ochronę podstawową,

ochronę obostrzoną,

ochronę specjalną.
Natomiast w normach międzynaro-

dowych konieczne jest oszacowanie
wymagań co do poziomu ochrony
(od I do IV) oraz ocena skuteczności
urządzeń piorunochronnych. W zależ-
ności od przyjętego poziomu ochro-
ny skuteczność urządzenia pioruno-
chronnego przedstawia tabela 1.

Norma ta wprowadziła nowe za-

sady wymiarowania urządzeń pio-
runochronnych (obok kątów a i od-
stępów d) - metody toczącej się kuli
o promieniu R, powiązanie a, d i R
z poziomem ochrony I, II, III i IV
i dodatkowo a z wysokością zwo-
dów h (rys. 1):

d = I/10, II/15, III/20, IV/25 m;
R = I/20, II/30, III/45, IV/60 m;
a = 25°(I/20, II/30, III/45, IV/60 m);
a = 35°

(II/20, III/30, IV/45 m);

a = 45° (III/ 20, IV/30 m);
a = 55° (IV/20 m).
Brak w nich jednoznacznego roz-

wiązania problemu ochrony odgro-

Poziom ochrony

I

II

III

IV

Skuteczność E

0,98

0,95

0,90

0,80

Tab. 1 Powiązanie skuteczności E urządzenia piorunochronnego z poziomami ochrony

Materiał

Norma

PN-86/E 05003-03

PN-IEC 61024-1-1:2001

stal ocynkowana

0,5

0,5

stal nierdzewna

-

miedź

0,5

aluminium

1,0

cynk

0,5

ołów

-

Tab. 2 Minimalne grubości blachy wykorzystywanej jako zwód poziomy niski [mm]

o c h r o n a o d g r o m o w a i p r z e p i ę c i o w a

normalizacja w zakresie

ochrony odgromowej obiektów

budowlanych

mgr inż. Julian Wiatr

Zgodnie z prawem obowiązującym w naszym kraju, stosowanie norm jest dobrowolne,
chyba że obowiązek ich stosowania został wprowadzony przez powołanie się na normy
w ustawach lub rozporządzeniach właściwych ministrów.

Rys. 1 Szkic zwodów projektowanych według metody toczącej się kuli (wg A. Sowa,

„Ochrona odgromowa i przepięciowa“)

Fot. 1 Instalacja odgromowa na dachu budynku biurowego - Tomasz P. Janyszka, DEHN

Polska

n r 5 / 2 0 0 4

13

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

mowej, który pozwoliłby na wyco-
fanie norm krajowych. Sytuacja ta
spowodowała, że PKN wydał oświad-
czenie zalecające stosowanie norm
ochrony odgromowej obiektów bu-
dowlanych zarówno krajowych, jak
i międzynarodowych. Zasadnicze
różnice norm polskich i międzynaro-
dowych zostały przedstawione w ta-
belach 1-6. Problem, jaki napotyka-
ją projektanci, polega na trafnym
wyborze zaleceń zapisanych w nor-
mach krajowych lub międzynarodo-
wych. Wprawdzie nie powinno się
stosować jednocześnie norm krajo-
wych i międzynarodowych, to jed-
nak w przypadku ochrony odgromo-
wej istnieje odstępstwo, które pole-
ga na przyjmowaniu bardziej krytycz-
nych wymagań z zapisu w normach
krajowych i międzynarodowych.

W przypadku braku zaleceń

sprecyzowanych w zakresie np. re-

zystancji uziemienia instalacji od-
gromowej, zasadnym wydaje się
zastosowanie zalecenia w zakresie
wymaganej przedstawionej przez
normy krajowe, w ścisłej korelacji
z wymaganiami norm międzynaro-
dowych (norma ta precyzuje waru-
nek minimalnej długości uziomu
otokowego uzależniony od rezy-
stywności gruntu i wybranego po-
ziomu ochrony).

Wiele kontrowersji budzi również

brak sprecyzowania w normach mię-
dzynarodowych ochrony odgromo-
wej obiektów zagrożonych wybu-
chem lub pożarem, co zmusza pro-
jektantów do stosowania norm krajo-
wych, w których wymagania dla tych
obiektów sprecyzowano bardzo szcze-
gółowo. Nałożenie na projektanta lub
właściciela obiektu obowiązku oceny
akceptowanej częstotliwości wyłado-
wań piorunowych w dany obiekt wy-

PN-86/05003-03

PN-IEC 61024-1-1:2001

Rodzaj ochrony

Oko siatki [m]

Poziom ochrony

Oko siatki [m]

podstawowa

20x20

IV

20x20

obostrzona

15x15

III

10x10

obiekt zagrożony wybuchem

10x10

II

10x10

zbiornik naziemny zagrożony
wybuchem

5x5

I

5x5

Tab. 3 Wymiary oka siatki zwodu poziomego w zależności od poziomu ochrony

PN-86/05003-03

PN-IEC 61024-1-1:2001

Rodzaj ochrony

Średnia odległość [m]

Poziom ochrony

Średnia odległość [m]

podstawowa

20

IV

25

obostrzona

15

III

20

obiekt zagrożony wybuchem

10

II

15

zbiornik naziemny zagrożony
wybuchem

10

I

10

Tab. 4 Średnie odległości miedzy przewodami odprowadzającymi w zależności od przyjętego poziomu ochrony

Ściana

PN-86/05003-03

PN-IEC 61024-1-1:2001

Materiał niepalny lub trudno palny

2 cm

ułożenie bezpośrednio na powierzchni ściany

Materiał łatwo palny

40 cm

ułożenie bezpośrednio na powierzchni ściany*

10 cm **

Odległość pomiędzy uchwytami
mocującymi przewód odprowadzający
wzdłuż ściany

1, 5 m

1,0 m

Tab. 5 Odległości przewodów odprowadzających od ścian obiektów budowlanych *) - wzrost temperatury przewodu odprowadzającego

przy przepływie prądu piorunowego nie jest groźny dla materiału ściany, **) - temperatura przewodu przekracza wartość dopusz-

czalną dla palnego materiału ściany

Rodzaj wyrobu

PN-86/05003-03

PN-IEC 61024-1-1:

2001

Stal bez pokrycia

Stal ocynkowana

druty

8,0

5,0*/6,0**

brak wymagań

taśmy

20x4

12,4 * lub 20x3

rury

20/2,9

15/2,75**

kształtowniki o
grubości ścianki

5,0

4,0**

Tab. 6 Najmniejsze wymiary elementów stosowanych na uziomy, *) - materiały na uziom

poziomy, **) - materiały na uziomy pionowe

daje się obarczeniem go zbyt dużą od-
powiedzialnością, ponieważ może on
mieć problem z oceną ewentualnych
zagrożeń. Sytuacja ta jednak zmusza
projektantów instalacji odgromowej
do bardzo precyzyjnej oceny szkód,
jakie mogą zaistnieć w wyniku bez-
pośrednich trafień pioruna w obiekt
budowlany.

W przypadku, gdy wymagany po-

ziom ochrony powinien być wyższy
niż przedstawiony w normach mię-
dzynarodowych, bardzo przydatne
jest zastosowanie metody toczącej się
kuli. Metoda ta pozwala na wprowa-
dzenie korekty rozmieszczenia zwo-
dów, tak by można było zachować
minimalne odległości od powierzch-
ni obiektów zagrożonych wybuchem
lub pożarem (szczegółowo opisana
w PN-IEC 61024 1-2).

Należy jednak pamiętać o tym,

że zagrożenie piorunowe dla obiek-
tów budowlanych pojawia się nie
tylko podczas bezpośredniego tra-
fienia pioruna w obiekt. Prądy po-
chodzące od wyładowań atmosfe-
rycznych mogą przedostawać się
do obiektu również przez linie za-
silające lub indukcję podczas wyła-
dowań pobliskich. Prądy te powo-
dują penetrowanie instalacji we-

wnętrznych budynku lub innego
obiektu budowlanego i silne znisz-
czenia, łącznie z inicjacją pożarów
lub wybuchów.

Podczas projektowania instala-

cji odgromowej zewnętrznej pamię-
tajmy również o właściwych odstę-
pach izolacyjnych, połączeniach wy-
równawczych oraz stosowaniu ogra-
niczników przepięć instalacji elek-
trycznej wewnątrz obiektu. Kom-
pletna ochrona obiektu budowla-
nego obejmuje ochronę odgromową
i przepięciową.

Fot. 2 Ochrona odgromowa urządzeń za-

instalowanych na dachu budyn-

ku biurowego, Tomasz P. Janyszka

DEHN Polska

n r 5 / 2 0 0 4