tytuł

podtytuł

Autor

Lead

b e z p i e c z e ń s t w o i h i g i e n a p r a c y

66

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 5 / 2 0 0 4

F

unkcjonowanie człowieka w śro-
dowisku pracy, jego aktywność i

skuteczność, budzi coraz większe za-
interesowanie osób, którym przyszło
żyć w burzliwym okresie zmian. Po-
wszechny dostęp społeczeństwa do
przewodowych mediów energetycz-
nych (energii elektrycznej, ciepła, pa-
liw gazowych) nakłada na wszystkich
uczestników procesu energetyczne-
go, począwszy od producentów, a na
odbiorcach kończąc, określone zada-
nia i obowiązki, które mają zapewnić
przede wszystkim bezpieczeństwo
i ochronę zdrowia ludzkiego, przy jed-
noczesnym właściwym kształtowaniu
środowiska. Troska o zapewnienie lu-
dziom bezpiecznych warunków pra-
cy skłania do poszukiwania coraz to
lepszych rozwiązań przy eksploatacji
urządzeń, instalacji i sieci energetycz-
nych. Bezpieczeństwo i ochrona zdro-
wia stają się zatem zagadnieniem wie-
lowymiarowym i dotyczą wszystkich
uczestników procesu inwestycyjne-
go. Zachowania te regulują ustawy,
akty wykonawcze oraz postanowie-
nia oparte na ustawach porozumień
zbiorowych, regulaminach i statutach
określających ich prawa i obowiązki.

europejskie prawo pracy

Pojęcie europejskie prawo pracy

można rozpatrywać z dwóch punk-
tów widzenia. Według pierwsze-
go (szersze ujęcie), europejskie pra-
wo pracy to normy wydawane w ra-
mach organizacji o charakterze regio-
nalnym działających na terenie kon-
tynentu europejskiego. Według dru-
giego (wąskie ujęcie), europejskie
prawo pracy to normy przyjęte tyl-

ko przez Unię Europejską. Mówiąc
o systemie prawnym obowiązują-
cym w państwach członkowskich UE
należy zdać sobie sprawę z jego dwo-
jakiego charakteru, łączącego wymie-
nione punkty widzenia, tzn.:

w każdym państwie obowiązuje pra-

wo pochodzące od jego suwerennej
władzy, a więc od Parlamentu, i re-
guły postępowania zawarte w usta-
lonych przez niego ustawach, które
są uszczegóławiane w aktach wyda-
wanych przez organy administracji,

w krajach członkowskich obowiązu-

ją przepisy wydawane przez organy
Unii Europejskiej.
Znawcy prawa europejskiego poda-

ją, że nie można go rozpatrywać wy-
łącznie jako zbioru porozumień mię-
dzynarodowych, ani jako części czy
uzupełnienia krajowych systemów
prawnych. Prawo UE stanowi okre-
ślony porządek prawny, który jest
niezależny od porządków prawnych
państw członkowskich. Praktycznie
porządek prawny UE i krajowe po-
rządki prawne są połączone i wza-
jemnie uzależnione. Pierwotnym źró-
dłem prawa europejskiego były akty
tworzące Wspólnoty, w których pań-
stwa wyraziły ogólną zgodę na ograni-
czenia swojej suwerenności, tj.: Trak-
taty Rzymskie, Jednolity Akt Europej-
ski, układ o utworzeniu Unii Europej-
skiej – Traktat z Maastricht, Traktat
Amsterdamski, Traktat Nicejski. Wy-
mienione dokumenty uważane są za
konstytucyjną bazę istnienia Unii Eu-
ropejskiej, porównywalną do konsty-
tucji poszczególnych państw. Wytycz-
ne zawarte w tych dokumentach są
„wypełniane” treścią przez regulacje
wydawane przez organy Unii. Celem

nadrzędnym tych przepisów jest do-
prowadzenie do wyrównania pozio-
mów gospodarczego i społecznego
państw członkowskich, dla umożli-
wienia obywatelom Unii osiągnię-
cia jak najlepszych warunków życia
i pracy. Należy przy tym podkreślić, że
działania te wpływają na wewnętrz-
ny porządek prawny tylko tam, gdzie
jest to niezbędne i konieczne. System
prawny UE jest subsydiarny, tzn. po-
lega na założeniu, że tylko tam, gdzie
prawne regulacje muszą być stosowa-
ne jednakowo, zastępują one przepi-
sy krajowe. Organa Unii stosują róż-
norodne środki i mechanizmy oddzia-
ływania na ustawodawstwa krajowe.
Należą do nich:

rozporządzenia - jest to „drastyczna

forma” zastąpienia regulacji krajo-
wych przepisami Unii (stosunkowo
rzadko stosowana);

dyrektywy - najpopularniejszy i naj-

częściej stosowany sposób oddziały-
wania pośredniego na ustawodaw-
stwo krajowe;

decyzje – stosowane w konkret-

nych przypadkach bezpośrednich
adresatów;

zalecenia – ten środek jest stosowa-

ny w sytuacjach, gdy organy Unii
nie mające upoważnienia do jakiejś
problematyki, chcą zachęcić adresa-
tów do przyjęcia określonych reguł
postępowania.

zasady europejskiego

prawa pracy

W art. 2 Wstępu Traktatu Rzym-

skiego dotyczącym celów organi-
zacji wymienia się dążenie do za-
pewnienia wysokiego poziomu za-

trudnienia i opieki społecznej oraz
podnoszenie stopy życiowej i jako-
ści życia. W art. 117-123 mówi się
o konieczności prowadzenia właści-
wej polityki społecznej. W praktyce
działalność legislacyjna Unii skupia
się wokół problematyki gospodarczej
pomijając sprawy socjalne. W wymia-
rze socjalnym obywateli UE obowią-
zują zasady prawa pracy. Do zasad
tych zaliczono:

prawo do zatrudnienia – określa

ono, że obywatelom Unii powinna
być zapewniona możliwość swobod-
nego wyboru i wykonywania zawo-
du oraz dostęp do bezpłatnego ko-
rzystania z publicznego pośrednic-
twa pracy,

prawo do wynagrodzenia – gwaran-

tuje pracownikom uzyskanie spra-
wiedliwego wynagrodzenia za wy-
konywaną pracę, tak aby uzyskać
środki konieczne dla utrzymania
siebie i rodziny,

prawo do poprawy warunków pra-

cy i życia – umożliwia dążenie do
wyrównania warunków życia i pra-
cy przy jednoczesnym podnoszeniu
ich na wyższy poziom, w szczegól-
ności w zakresie organizacji i form
zatrudniania,

prawo do przerw w pracy – każde-

mu pracownikowi Unii gwarantu-
je cotygodniowy odpoczynek oraz
roczny płatny urlop,

prawo do ochrony socjalnej - ma na

celu zapewnienie obywatelom UE
bez względu na ich status oraz wiel-
kość przedsiębiorstwa, w którym
pracują, możliwości skorzystania
z odpowiedniego poziomu świad-
czeń z ubezpieczenia społecznego,

prawo swobody zrzeszania się – za-

uwarunkowania zarządzania

bezpieczeństwem i ochroną

zdrowia w energetyce w aspekcie

prawa Unii Europejskiej

dr inż. Jerzy Obolewicz - Politechnika Białostocka

67

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

pewnia pracodawcom i pracowni-
kom UE swobodę tworzenia i przy-
stępowania do organizacji zawodo-
wych dla ochrony interesów ekono-
micznych i socjalnych,

prawo do swobody prowadzenia ro-

kowań zbiorowych i sporów zbio-
rowych - gwarantuje możliwość
prowadzenia sporów zbiorowych
i strajków (obowiązują tu przepisy
krajowe i przepisy dotyczące ukła-
dów zbiorowych),

prawo do szkoleń zawodowych - każ-

dy pracownik UE musi mieć zagwa-
rantowany dostęp do szkolenia za-
wodowego i możliwość korzystania
z niego w okresie pracy zawodowej,

prawo do równego traktowania

mężczyzn i kobiet – zapewnia rów-
ne traktowanie i możliwości dla ko-
biet i mężczyzn,

prawo do informowania, konsulto-

wania i współudziału pracowników
– polega na informowaniu, kon-
sultowaniu i udziale pracowników
w decyzjach dotyczących zmian
technologicznych, warunków i orga-
nizacji pracy, restrukturyzacji, zwol-
nień grupowych,

prawo do ochrony zdrowia i bezpie-

czeństwa w miejscu pracy – zapew-
nia każdemu pracownikowi zada-
walające warunki ochrony zdrowia
i bezpieczeństwa w miejscu pracy,

prawo do ochrony dzieci i młodo-

cianych – dzieci i osoby młodociane
powinny być traktowane w specjal-
ny sposób, określony w przepisach
krajowych.

źródła prawa

bezpieczeństwa i higieny

pracy w energetyce

W krajach Unii Europejskiej dąży

się do zharmonizowania uregulowań
prawnych w zakresie ochrony zdro-
wia i bezpieczeństwa pracowników.
Działania te mają wpływać na społecz-
ny wymiar Rynku Wewnętrznego i są
ukierunkowane na zredukowanie wy-
sokich kosztów społecznych i ekono-
micznych, powstających wskutek bra-
ku dbałości o zdrowie i bezpieczeń-
stwo pracowników oraz poprawienia
kultury bezpieczeństwa pracy. W tym
celu wszystkie państwa członkowskie
Unii wdrażają postanowienia Dyrek-
tywy Ramowej 89/391/EWG o wpro-
wadzeniu środków w celu zwiększe-
nia bezpieczeństwa i poprawy zdro-
wia pracowników podczas pracy. Dy-
rektywa ta zobowiązuje pracodawców
m.in. do:

przyjmowania odpowiedzialności

za zdrowie i bezpieczeństwo swoich
pracowników;

działania w sposób proaktywny, to

znaczy określania, co może być przy-
czyną wypadków lub chorób zawo-
dowych, zanim one wystąpią;

przeprowadzania oceny ryzyka za-

wodowego;

szkolenia i angażowania swoich pra-

cowników w działania dotyczące
bezpieczeństwa i higieny pracy;

posiadania organizacji i środków po-

zwalających na sprostanie tym oraz
innym wymaganiom w zakresie bez-
pieczeństwa i higieny pracy.

Uzupełnieniem Dyrektywy Ramo-

wej 89/391 w zakresie bezpieczeństwa
i ochrony pracowników są następują-
ce dyrektywy szczegółowe:

DYREKTYWA 89/654/EWG dotyczą-

ca minimalnych wymagań bezpie-
czeństwa i ochrony zdrowia pod-
czas pracy. Dyrektywa określa mini-
malne wymagania z zakresu bezpie-
czeństwa i ochrony zdrowia doty-
czące budynków, pomieszczeń pra-
cy i pomieszczeń higieniczno-sani-
tarnych. Określa w szczególności
obowiązki dotyczące zapewnienia:
odpowiednich instalacji elektrycz-
nych, dróg oraz wyjść ewakuacyj-
nych, odpowiednich dróg dla ruchu
kołowego i pieszego, właściwej or-
ganizacji stanowisk pracy znajdują-
cych się na zewnątrz budynków, wy-
maganej temperatury pomieszczeń,
naturalnego i sztucznego oświetle-
nia, pomieszczeń higieniczno-sa-
nitarnych (pomieszczenia do prze-
bierania się, natryski i umywalnie,
ustępy), pokoi pierwszej pomocy,
pomieszczeń do wypoczynku dla
pracowników zatrudnionych przy
pracach szczególnie szkodliwych
dla zdrowia i uciążliwych oraz dla
kobiet ciężarnych i karmiących.

DYREKTYWA 89/655/EWG dotyczą-

ca minimalnych wymagań w dzie-
dzinie bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia przy użytkowaniu przez
pracowników sprzętu roboczego
podczas pracy. Dyrektywa obejmuje
zobowiązanie pracodawcy do upew-
nienia się, że sprzęt roboczy przeka-
zany do użytkowania pracownikom

jest odpowiedni do wykonywania
określonych czynności i może być
stosowany bez szkody dla bezpie-
czeństwa i zdrowia użytkowników.
Gdy użytkowanie sprzętu robocze-
go powoduje powstawanie szcze-
gólnych zagrożeń dla pracowników,
pracodawca powinien dopuścić do
jego obsługi, a także napraw, kon-
serwacji i modernizacji wyłącznie
pracowników do tego uprawnio-
nych – posiadających odpowiednie
kwalifikacje. W dyrektywie okre-
ślono również podstawowe obo-
wiązki dotyczące zasad zapewnie-
nia bezpieczeństwa przy użytkowa-
niu sprzętu roboczego. Regulacje do-
tyczące sprzętu roboczego zawierają
także między innymi wymagania,
które powinny spełniać urządzenia
sterownicze, urządzenia ochronne,
wymagania dla ruchomego sprzętu
roboczego i sprzętu przeznaczonego
do podnoszenia ładunków.

DYREKTYWA 89/656/EWG o mini-

malnych wymaganiach bezpieczeń-
stwa i ochrony zdrowia dotyczących
stosowania przez pracowników
środków ochrony indywidualnej
w miejscu pracy. Zgodnie z posta-
nowieniami dotyczącymi tej proble-
matyki, środki ochrony indywidual-
nej powinny być stosowane w sy-
tuacjach, kiedy nie można unik-
nąć lub wystarczająco ograniczyć za-
grożeń za pomocą środków ochro-
ny zbiorowej lub zmian w techno-
logii albo organizacji pracy. Doku-
ment zawiera również wskazania
dla pracodawców odnośnie zasad

68

b e z p i e c z e ń s t w o i h i g i e n a p r a c y

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

n r 5 / 2 0 0 4

przydzielania środków ochrony in-
dywidualnej. Regulacje tej dyrekty-
wy ponadto nakładają na pracodaw-
ców obowiązek: bezpłatnego dostar-
czania środków ochrony indywidu-
alnej oraz zapewnienia ich prawi-
dłowego działania i odpowiedniego
stanu higienicznego przez niezbęd-
ne konserwacje, naprawy i wymia-
ny; zapewnienia, aby środki ochro-
ny indywidualnej, które dostarcza-
ne są pracownikom, spełniały wy-
magania bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia dotyczące projektowania
i wytwarzania tych środków okre-
ślone w dyrektywie 89/686/EWG;
informowania pracowników o za-
grożeniach, przed którymi chronić
będą ich środki ochrony indywidu-
alnej; organizowania szkolenia na
temat właściwego używania środ-
ków ochrony indywidualnej.

DYREKTYWA 90/269/EWG w spra-

wie minimalnych wymagań zdrowia
i bezpieczeństwa podczas ręcznego
przemieszczania ciężarów w przy-
padku możliwości wystąpienia za-
grożenia, zwłaszcza urazów kręgo-
słupa u pracowników. Regulacje z te-
go zakresu zobowiązują pracodaw-
cę do podjęcia takich działań, które
wyeliminowałyby konieczność ręcz-
nego przemieszczania ciężarów. Po-
stanowienia w tej sprawie wymaga-
ją również, aby czynności ręcznego
przemieszczania ciężarów nie powo-
dowały zagrożeń mogących stwarzać
ryzyko urazów kręgosłupa, przede
wszystkim, jeśli: występuje nad-
mierny wysiłek fizyczny, przenoszo-
ny ciężar jest za ciężki, za duży, nie-
poręczny (trudny do utrzymania) lub
niestabilny, brak jest wystarczającej
przestrzeni umożliwiającej bezpiecz-
ne wykonanie czynności, stan po-
wierzchni, po której przemieszczane
są ciężary, nie zapewnia bezpieczne-
go wykonywania czynności.

DYREKTYWA 90/270/EWG dotyczą-

ca minimalnych wymagań w dziedzi-
nie bezpieczeństwa i ochrony zdro-
wia przy pracy z urządzeniami wypo-
sażonymi w monitory ekranowe. Po-
stanowienia tej dyrektywy zobowią-
zują pracodawcę między innymi do
prowadzenia oceny stanowisk pracy

z monitorami ekranowymi, zapew-
nienia ochrony wzroku pracowni-
ków (w tym zapewnienia urządzeń
korygujących wzrok, o ile potrze-
ba ich stosowania przy monitorze,
stwierdzona zostanie w czasie badań
okulistycznych), stosowania przerw
w pracy z monitorem albo zmiany
charakteru pracy (na pracę zmniej-
szającą obciążenie związane z ob-
sługą monitora). Dyrektywa określa
również wymagania, jakie powinny
spełniać stanowiska pracy z monito-
rem ekranowym, w tym m.in. moni-
tor, klawiatura, biurko, krzesło oraz
otoczenie stanowiska pracy.

DYREKTYWA 92/58/EWG w spra-

wie minimalnych wymagań doty-
czących znaków bezpieczeństwa i/
lub ochrony zdrowia w miejscu
pracy. Regulacje zawarte w tej dy-
rektywie zobowiązują pracodawcę,
aby wszędzie tam, gdzie nie moż-
na zlikwidować zagrożenia innymi
środkami – umieszczać odpowied-
nie znaki bezpieczeństwa. Określa-
ją one również wymagania, jakie po-
winny spełniać znaki bezpieczeń-
stwa – rodzaje, wzory, zasady ich
stosowania. Wymagania tam za-
warte dotyczą w szczególności: zna-
ków bezpieczeństwa dotyczących
zakazu, ostrzegawczych, informa-
cyjnych, ewakuacyjnych i przeciw-
pożarowych; oznakowania zbiorni-
ków i rurociągów z niebezpieczny-
mi substancjami lub preparatami
chemicznymi; oznakowania sprzę-
tu przeciwpożarowego; znaków uży-
wanych do oznaczania przeszkód,
niebezpiecznych miejsc i tras ru-
chu; sygnałów świetlnych i dźwię-
kowych; komunikatów słownych
i sygnałów ręcznych.

DYREKTYWA 91/322/EWG dotyczą-

ca określenia standardowych war-
tości granicznych poprzez wpro-
wadzenie w życie dyrektywy Rady
80/1107/EWG dotyczącej ochro-
ny pracowników przed ryzykiem
związanym z narażeniem na działa-
nie czynników chemicznych, fizycz-
nych i biologicznych. Dokument
określa wartości dopuszczalne stę-
żeń w środowisku pracy dla 27 sub-
stancji chemicznych, które powin-

ny być brane pod uwagę w krajach
członkowskich UE.

DYREKTYWA 2000/39/WE ustana-

wiająca pierwszą listę indykatyw-
nych dopuszczalnych wartości szko-
dliwych czynników w miejscu pracy
– w związku z realizacją dyrektywy
Rady 98/24/WE dotyczącej ochrony
zdrowia i bezpieczeństwa pracow-
ników przed niebezpieczeństwem
związanym ze środkami chemicz-
nymi w miejscu pracy. Dyrektywa
określa dopuszczalne wartości stę-
żeń w środowisku pracy w odniesie-
niu do 63 substancji chemicznych,
które powinny być brane pod uwa-
gę przy określaniu takich wartości
w krajach członkowskich Unii Eu-
ropejskiej.

DYREKTYWA 86/188/EWG dotyczą-

ca ochrony pracowników przed za-
grożeniami związanymi z naraże-
niem na hałas - zmieniona dyrek-
tywą 98/24/WE. Postanowienia tej
dyrektywy zobowiązują do ograni-
czenia ryzyka wynikającego z nara-
żenia na hałas do możliwie najniż-
szego poziomu. Określa ona rów-
nież wskazania dotyczące pomiaru
hałasu oraz środki, jakie należy pod-
jąć w przypadku przekroczenia do-
puszczalnych wartości hałasu.
Zgodnie z art. 68 Układu Euro-

pejskiego, Polska powinna podjąć
wszelkie starania w celu zapewnie-
nia zgodności jej przyszłego ustawo-
dawstwa z ustawodawstwem Wspól-
noty. Artykuł 69, stanowi, iż dosto-
sowywanie powinno objąć również
ochronę pracownika w miejscu pra-
cy. Polskie przedsiębiorstwa będą
musiały wykazać inspektorom PIP
oraz innym zainteresowanym stro-
nom, że modyfikują swoje przepisy
i akty wykonawcze, tak aby spełnia-
ły postanowienia dyrektyw Unii Eu-
ropejskiej.

Do szczególnie ważnych zagad-

nień mających wpływ na bezpie-
czeństwo i ochronę zdrowia pracow-
ników w energetyce należą: profilak-
tyczna ochrona pracy; szkolenie w za-
kresie bezpieczeństwa i higieny pracy;
wypadki przy pracy i choroby zawodo-
we; odpowiedzialność za naruszenie
przepisów prawa pracy.

profi laktyczna ochrona

pracy

Odpowiedzialność za profilaktycz-

ną ochronę pracy ponoszą zarówno
pracodawcy, jak i pracownicy. Praco-
dawca ma obowiązek stosować środ-
ki w zakresie profilaktycznej ochro-
ny zdrowia pracowników, zapobiega-
jące chorobom zawodowym i innym
chorobom zawiązanym z wykonywa-
ną pracą. Dotyczy to w szczególności:
utrzymania w stanie stałej sprawności
urządzeń ograniczających lub eliminu-
jących szkodliwe dla zdrowia czynniki
środowiska pracy; przeprowadzania na
swój koszt badań i pomiarów czynni-
ków szkodliwych dla zdrowia, rejestro-
wania i przechowywania wyników tych
badań i pomiarów oraz udostępniania
ich pracownikom.

W ramach obowiązujących w tym

zakresie przepisów pracownicy pod-
legają badaniom lekarskim mającym
na celu ustalenie, czy ich stan zdro-
wia pozwala na zatrudnienie lub dal-
szą pracę na określonym stanowisku
w zakresie:

wstępnych badań lekarskich – pra-

cownicy przyjmowani do pracy,
pracownicy przenoszeni na stano-
wiska pracy, pracownicy młodocia-
ni przenoszeni na inne stanowiska
pracy, na których występują czyn-
niki szkodliwe dla zdrowia lub wa-
runki uciążliwe;

badań okresowych – pracownicy za-

trudnieni w zakładzie w ściśle okre-
ślonych terminach; terminy ustala
właściwy lekarz w porozumieniu
z pracodawcą, uwzględniając cha-
rakter pracy w zakładzie;

badań kontrolnych – pracownicy,

w przypadku niezdolności do pra-
cy trwającej dłużej niż 30 dni, spo-
wodowanej chorobą w celu ustale-
nia zdolności do pracy na danym
stanowisku.
Pracodawca może nie dopuścić do

pracy pracownika nie posiadającego
aktualnego orzeczenia lekarskiego
stwierdzającego brak przeciwwska-
zań do pracy na określonym stanowi-
sku. Koszty związane z przeprowadze-
niem przez pracowników badań pro-
filaktycznych ponosi pracodawca. Ba-

n r 5 / 2 0 0 4

69

w w w . e l e k t r o . i n f o . p l

dania powinny być przeprowadzone
w miarę możliwości w godzinach pra-
cy, a w czasie tym pracownik zacho-
wuje prawo do wynagrodzenia. W ra-
zie stwierdzenia u pracownika obja-
wów wskazujących na powstanie cho-
roby zawodowej, pracodawca jest zo-
bowiązany, na podstawie orzeczenia
lekarskiego, w terminie i na czas okre-
ślony w tym orzeczeniu, przenieść
pracownika do innej pracy nie nara-
żającej go na działanie czynników, któ-
re te objawy wywołały.

Na pracodawcy spoczywa rów-

nież obowiązek zapewnienia pra-
cownikom zatrudnionym w warun-
kach szczególnie uciążliwych posił-
ków i napojów profilaktycznych wy-
dawanych nieodpłatnie, jeśli jest to
niezbędne ze względów profilaktycz-
nych, tj.:

w okresie od 1 kwietnia do 30 paź-

dziernika – gdy wysiłek fizyczny po-
woduje w czasie zmiany roboczej
efektywny wydatek energetyczny or-
ganizmu powyżej 2000 kcal u męż-
czyzn i powyżej 1100 kcal u kobiet;

w okresie od 1 listopada do 31 mar-

ca (okres zimowy) odpowiednio:
1500 i 1000 kcal.

szkolenie w zakresie

bezpieczeństwa i higieny

pracy

Pracodawca może nie dopuścić do

pracy pracownika nie posiadającego
odpowiednich kwalifikacji lub po-
trzebnych umiejętności do jej wy-
konania, a także znajomości przepi-
sów i zasad bezpieczeństwa i higie-
ny pracy. Pracodawca jest zobowiąza-
ny zapewnić przeszkolenie pracowni-
ka przed dopuszczeniem go do pracy
w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz prowadzić okresowe szko-
lenia w tym zakresie. Szkolenia po-
winny odbywać się na koszt praco-
dawcy i w czasie pracy. Zakres szkoleń
w dziedzinie bezpieczeństwa i ochro-
ny zdrowia obejmuje:

szkolenie wstępne:

- instruktaż ogólny;
- instruktaż stanowiskowy,

szkolenie podstawowe ;
szkolenie okresowe.

wypadki przy pracy

i choroby zawodowe

Wypadek przy pracy to nagłe zda-

rzenie wywołane przyczyną zewnętrz-
ną, które nastąpiło w związku z pracą.
Nagłe zdarzenie mogło nastąpić:

podczas lub w związku z wykony-

waniem przez pracownika zwykłych
czynności lub poleceń przełożonych;

podczas lub w związku z wykony-

waniem przez pracownika czynno-
ści w interesie zakładu pracy, nawet
bez polecenia;

w czasie pozostawiania pracownika

w dyspozycji zakładu pracy, w drodze
między siedzibą zakładu pracy a miej-
scem wykonywania obowiązków wy-
nikających ze stosunku pracy.
W chwili wydarzenia się wypadku

pracodawca jest obowiązany: podjąć
niezbędne działania eliminujące lub
ograniczające zagrożenie; zapewnić
udzielenie pomocy osobom poszkodo-
wanym; ustalić w przewidzianym trybie
okoliczności i przyczyny wypadku; za-
stosować odpowiednie środki zapobie-
gające podobnym wypadkom.

Do podstawowych obowiązków

pracodawcy w zakresie wypadkowo-
ści należą: prowadzenie rejestru wy-
padków przy pracy, w razie zaistnie-
nia wypadku śmiertelnego, ciężkiego
lub zbiorowego powiadomienie wła-
ściwego inspektora pracy i prokurato-
ra, wszczęcie postępowania powypad-
kowego, które następuje od momentu
przyjęcia informacji o zaistnieniu wy-
padku, niezależnie od tego, czy infor-
mację tę przekazuje sam poszkodowa-
ny, inny pracownik, czy też informa-
cja została uzyskana w inny sposób.
Postępowanie prowadzi dwuosobowy
zespół powypadkowy, którego skład
jest zależny od rodzaju wypadku oraz
od tego, czy w zakładzie funkcjonuje
zakładowa służba bhp.

Za chorobę zawodową uważa się

chorobę spowodowaną działaniem
czynników szkodliwych dla zdrowia,
występujących w środowisku pracy
i wymienioną w wykazie chorób za-
wodowych. W przypadku stwierdze-
nia choroby zawodowej pracodawca
powinien: zgłosić właściwemu orga-
nowi Inspekcji Sanitarnej i właściwe-

mu inspektorowi pracy każdy przy-
padek rozpoznania choroby zawodo-
wej lub podejrzenia o taką chorobę,
ustalić przyczyny powstania choroby
zawodowej oraz charakteru i rozmia-
ru zagrożenia tą chorobą w porozu-
mieniu z Inspekcją Sanitarną, usu-
nąć czynniki powodujące powstanie
choroby zawodowej i zastosować inne
niezbędne środki zapobiegawcze, za-
pewnić realizację zaleceń lekarskich.
Ponadto pracodawca jest zobowiąza-
ny: prowadzić rejestr wypadków przy
pracy, zachorowań na choroby zawodo-
we i podejrzeń o takie choroby; anali-
zować przyczyny wypadków przy pra-
cy, chorób zawodowych i innych cho-
rób związanych z warunkami środowi-
ska pracy i na tej podstawie stosować
właściwe środki zapobiegawcze.

Poszkodowanym pracownikom

przysługują świadczenia z tytułu wy-
padków przy pracy i chorób zawodo-
wych. Rodzaj świadczeń i sposób po-
stępowania jest określony w ustawie
oświadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych.

odpowiedzialność

za naruszenie przepisów

prawa pracy

Naruszenie praw pracownika wyni-

kających ze stosunku pracy w zakre-
sie przepisów bezpieczeństwa i higie-
ny pracy może być potraktowane jako
przestępstwo bądź wykroczenie prze-
ciwko prawom pracownika.

Pracodawcy podlegają odpowie-

dzialności cywilnej związanej z do-
chodzeniem roszczeń poszkodowa-
nych z tytułu wypadków przy pra-
cy i chorób zawodowych. Osoba od-
powiedzialna za bezpieczeństwo i hi-
gienę pracy w zakładzie może być po-
ciągnięta do odpowiedzialności kar-
nej, jeżeli nie dopełnia swoich obo-
wiązków, naraża pracownika na bez-
pośrednie niebezpieczeństwo utraty
życia albo ciężki uszczerbek na zdro-
wiu. Do podstawowych wykroczeń
w zakresie ochrony pracy należą:

naruszenie przepisów o bezpieczeń-

stwie i higienie pracy;

utrudnianie działalności Państwo-

wemu Inspektorowi Pracy i niewy-

konywanie prawomocnego nakazu
tego inspektora.

literatura

1. K. Walczak; Europejskie prawo pra-

cy i jego wpływ na ustawodawstwo
polskie; PAŃSTWOWA INSPEKCJA
PRACY, GŁÓWNY INSPEKTORAT
PRACY, Warszawa 2003.

2. W. Leszczyński, Ministerstwo Pra-

cy i Polityki Socjalnej; Miesięcznik
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 6/2002,
art. „Stan wdrożenia do prawa pol-
skiego dyrektyw Wspólnot Europej-
skich dotyczących bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia pracowników”;
Warszawa 2002.

3. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 – Ko-

deks pracy: Dz.U. 1998 nr 21, poz.
94 ze zm.

4. Rozporządzenie Rady Ministrów

z dnia 1 grudnia 1990 w sprawie
wykazu prac wzbronionych młodo-
cianym: D.U. nr 85 poz. 500 ze zm.

5. Rozporządzenie Ministra Gospo-

darki z dnia 16 marca 1998 w spra-
wie wymagań kwalifikacyjnych dla
osób zajmujących się eksploatacją
urządzeń, instalacji i sieci, Dz.U. nr
59 poz. 3777.

6. Rozporządzenie Ministra Pracy

i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja
1996 roku w sprawie szczegóło-
wych zasad szkolenia w dziedzi-
nie bezpieczeństwa i higieny pra-
cy; Dz.U. nr 62, poz. 285.

7. Ustawa z dnia 12 czerwca 1975 roku

o oświadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych;
Dz.U. 1983, nr 30 poz.144 ze zm.

8. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 – Ko-

deks pracy; art. 237.

9. Rozporządzenie Rady Ministrów

z dnia 2 września 1997 w sprawie
służby bezpieczeństwa i higieny
pracy; Dz.U. nr 109, poz. 704.

10. Rozporządzenie Rady Ministrów

z dnia 18 listopada 1998 roku
w sprawie chorób zawodowych;
Dz.U. nr 65, poz. 65, poz. 294 ze
zm.

11. Ustawa z dnia 12 czerwca 1975 roku

o świadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych;
Dz.U. 1983 nr 30, poz.144 ze zm.