1

WYBRANE ASPEKTY

PRACY Z NIEPE�ŁNOSPRAWNYMI

2

Tom 1 serii:

PROBLEMY EDUKACJI,

REHABILITACJI I SOCJALIZACJI

OSÓB NIEPE�ŁNOSPRAWNYCH



3

WYBRANE ASPEKTY

PRACY Z NIEPE�ŁNOSPRAWNYMI

pod redakcj�ą

Jerzego Rottermunda

Oficyna Wydawnicza �"Impuls�"

Kraków 2008

4

© Copyright by Oficyna Wydawnicza �"Impuls�", Kraków 2006

Rada Naukowa Serii:

Józef Binnebesel, Jacek B�łeszy�ąski, Teresa Borowska, Maria Chodkowska,

W�ładys�ław Dykcik, Petr Franiok, Mieczys�ław Gulda, Ladislav Horò�Ąk,

Aniela Korzon, Jadwiga Kuczy�ąska-Kwapisz, Jan Pa�ączyk,

Andrzej Radziewicz-Winnicki, Edward Saulicz, Adam Stankowski,

Wies�ław Theiss, Janina Wyczesany

Rada Redakcyjna Serii:

Zenon Gajdzica, Anna Klinik, Jerzy Rottermund

Recenzent:

dr hab. Józef Binnebesel

Redakcja merytoryczna:

Jerzy Rottermund

Redakcja wydawnicza:

Magdalena Polek

Projekt ok�ładki:

Joanna Brzeska-Klinik

Publikacja dofinansowana

przez Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego

ISBN 978-83-7308-492-6

ISBN 978-83-7308-748-4

Oficyna Wydawnicza �"Impuls�"

30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5

tel. [phone], fax [phone]

www.impulsoficyna.com.pl, e-mail: [e-mail]

Wydanie II, Kraków 2008

5

SPIS TRE�ŚCI

Wprowadzenie (Zenon Gajdzica) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

Preamble (Zenon Gajdzica) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

Wstêp (Jerzy Rottermund) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

Introduction (Jerzy Rottermund) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

Jadwiga Kuczy�ąska-Kwapisz, Marlena Kilian

Praca rehabilitacyjna osób niewidomych i s�łabowidz�ących

w starszym wieku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

Jerzy Rottermund, Anna Klinik

Profilaktyka dolegliwo�ści bólowych krêgos�łupa w zawodzie

pedagoga specjalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

33

Jana Swierkoszov�Ą

Droga Metody Dobrego Startu do Republiki Czeskiej . . . . .

45

Janusz Kubacki, Marta Motow, Irena Motow

Wybrane zagadnienia edukacji spo�łecznej w dzia�łalno�ści

profesora Wiktora Degi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

59

Aniela Korzon

Turystyka osób niepe�łnosprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

69

S�ławomir Grzeszczyk

Sport i turystyka w rehabilitacji osób niepe�łnosprawnych . .

81

Jadwiga Mazur

Niepe�łnosprawno�ś�Ś a bezpiecze�ąstwo w przestrzeni

publicznej miasta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

89

Krystyna Moczia

Rola obozów terapeutycznych w rehabilitacji i socjalizacji

osób przewlekle chorych (na przyk�ładzie pacjentów

diabetologicznych) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

103

6

Spis tre�ści

Maria Jolanta St�ąpór

Teoretyczne i praktyczne przes�łanki optymalizacji rozwoju

zawodowego m�łodzie�ży przewlekle chorej . . . . . . . . . . . . . .

115

Monika Konarska, Anna Zabiegaj

Warsztaty arte i muzykoterapeutyczne �
dzia�łania

konieczne na rzecz przygotowania zawodowego

przysz�łego pedagoga specjalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

129

Karol Bidzi�ąski

Hierarchia warto�ści m�łodzie�ży z niepe�łnosprawno�ści�ą

ruchow�ą i jej pe�łnosprawnych rówie�śników

(lata 1995 i 2005). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Ondøej Sekera

Ró�żni wychowawcy �
ró�żne spojrzenia na pracê z dzie�Śmi

przebywaj�ącymi w zak�ładach opieku�ączo-wychowawczych

151

Miros�ław Michalik

Teoria prototypu w badaniach wiedzy semantycznej

uczniów z pora�żeniem mózgowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

157

Ewa Wysocka

Zraniona to�żsamo�ś�Ś ludzi niepe�łnosprawnych �
�źród�ła,

konsekwencje i radzenie sobie z wewnêtrznym piêtnem

i zewnêtrznym napiêtnowaniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

173

7

WPROWADZENIE

Edukacja, rehabilitacja i socjalizacja osób niepe�łnosprawnych s�ą

przedmiotem licznych dyskursów na gruncie medycyny, psychologii,

socjologii, prawa, antropologii, pedagogiki i pedagogiki specjalnej. In-

tensywno�ś�Ś samych dyskursów i bogactwo powsta�łych w ich rezulta-

cie propozycji s�ą tak�że konsekwencj�ą zmian kulturowych, spo�łecz-

nych i gospodarczych. W ich wyniku od lat obserwujemy wzmocnienie

troski o osoby bêd�ące w gorszej sytuacji rozwojowej czy/i spo�łecznej.

Trudno jednak obecny stan uzna�Ś za zadowalaj�ący. W wielu obsza-

rach dzia�łalno�ści na rzecz wskazanej grupy osób dostrzegamy

niepokoj�ące zmiany, zaniedbania czy zaniechania. Czasem s�ą one

konsekwencj�ą zbyt wolnych reakcji legislacyjnych na intensywne prze-

obra�żenia spo�łeczne. Innym razem wynikaj�ą z braku lub niezgodno-

�ści koncepcji koniecznych przemian. Zdarza siê równie�ż, �że dyskursy

prowadzone na rzecz poprawy losu osób bêd�ących w gorszej sytua-

cji s�ą zag�łuszane �
gin�ą w g�ąszczu innych, g�ło�śniej wypowiadanych

kwestii spo�łecznych.

Miêdzy innymi dlatego ka�żda diagnoza sytuacji i potrzeb spo�łecz-

nych osób niepe�łnosprawnych jest wa�żn�ą inicjatyw�ą. Nie bez znacze-

nia s�ą tak�że próby poszukiwania lepszych, bardziej korzystnych roz-

wi�ąza�ą w kontek�ście porównawczym. W tym obszarze warto korzysta�Ś

nie tylko z rozwi�ąza�ą przyjêtych w krajach o odleg�łych standardach

ekonomicznych i kulturowych, w których tradycyjnie poszukujemy

punktów odniesienia, ale tak�że podj�ą�Ś próbê dok�ładniejszego wgl�ądu

w opracowane koncepcje i ukonstytuowane na ich podstawie rozwi�ą-

zania praktyczne w krajach s�ąsiaduj�ących z Polsk�ą.

Jednym z wa�żnych celów zapocz�ątkowanej tym tomem serii �"Pro-

blemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepe�łnosprawnych�"

jest zapoznanie polskiego czytelnika z badaniami nad sytuacj�ą osób

niepe�łnosprawnych w Republice Czeskiej i S�łowacji. Bliskie s�ąsiedz-

8

Wprowadzenie

two, zbli�żona sytuacja ekonomiczna oraz pokrewie�ąstwo kulturowe

tych pa�ąstw zmniejszaj�ą ryzyko b�łêdów ekwiwalencji, pope�łnianych

w w�ąskokontekstowych diagnozach komparatystycznych. Nie ulega

tak�że w�ątpliwo�ści, �że pod wieloma wzglêdami porównywanie to mo�że

by�Ś dla nas niezwykle pouczaj�ące.

W powo�łanej serii, prócz opracowa�ą koncepcyjnych, pragniemy

przedstawia�Ś tak�że prace ca�łkowicie empiryczne, pokazuj�ące rezul-

taty aktualnych bada�ą nad sytuacj�ą edukacyjn�ą i spo�łeczn�ą osób

niepe�łnosprawnych. Tego typu opracowania s�ą szczególnie wa�żne

w kontek�ście sprzecznych dyskursów politycznych i opartych na nich

niespójnych oczekiwa�ą spo�łecznych wobec planowania dalszych prze-

obra�że�ą w zakresie edukacji, rehabilitacji i wsparcia spo�łecznego oma-

wianej grupy ludzi. Efektem tego zamierzenia s�ą artyku�ły o bardzo

zró�żnicowanym poziomie ogólno�ści, pokazuj�ące rozpatrywane zagad-

nienia w szerokiej perspektywie teoretycznej lub koncentruj�ące siê

na wycinkowej prezentacji istotnych problemów, poprzedzonej eks-

ploracj�ą tego obszaru przez autora.

Innym, znacz�ącym celem wspomnianej serii jest przedstawianie

zró�żnicowanych dyskursów toczonych w obszarze rozmaitych dys-

cyplin naukowych, czêsto odmiennie postrzegaj�ących sytuacjê i po-

trzeby osób niepe�łnosprawnych. Mamy nadziejê, �że wielow�ątkowo�ś�Ś

i wielop�łaszczyznowo�ś�Ś dyskursu pozwoli na wypracowanie zinte-

growanych koncepcji adekwatnych do rzeczywisto�ści i u�żytecznych

w praktyce. Dlatego grono autorów publikowanych w serii opraco-

wa�ą tworz�ą przedstawiciele nie tylko pedagogiki specjalnej, ale tak�że

psychologii, medycyny, fizjoterapii, socjologii, filozofii, prawa, antro-

pologii.

Korzystaj�ąc z okazji, w imieniu redaktorów serii pragnê podziêko-

wa�Ś wszystkim Autorom. Szczególne podziêkowania kierujê w stronê

cz�łonków Rady Naukowej. To dziêki ich �życzliwo�ści i merytorycznym

sugestiom poszczególne tomy przyjmuj�ą ostateczn�ą posta�Ś.

W imieniu Rady Redakcyjnej

Zenon Gajdzica

9

PREAMBLE

Education, rehabilitation, socialization of the handicapped is a sub-

ject of frequent discussions in the scope of medicine, psychology,

sociology, law, anthropology, pedagogics and special pedagogics. In-

tensivity of these discussions as well as richness of the arised propo-

sitions is also a consequence of current cultural, social and economic

changes. We can observe for years their result which is strengthener

of care for people being in worse development or/and social situation.

However, it is difficult to admit current state to be satisfactory. In

many fields of activity for the mentioned group of people we can

perceive alarming changes, neglects or desistance. Sometimes they

are a consequence of too slow legislative reactions for intensive social

transformations. Another time they result from lack of or discordant

conceptions of necessary changes. There are also situations, when

discussions hold for people being in worse conditions are being

drowned �
they get lost among other, louder expressed social matters.

That is why each diagnosis of a social situation and needs of the

handicapped is an important initiative. Also trials to search for better,

more efficient solutions by comparisons are of importance. In this

subject it is worth taking advantage not only of solutions present in

countries with very different economic and cultural standards, in which

by tradition we search for datum, but also to undertake a trial of

a more detailed inquiry into prepared conceptions and into based on

them practical solutions in neighbour countries to Poland.

One of important goals of the series began with this volume and

titled �"Problems of Education, Rehabilitation and Socialization of the

Handicapped�" is to acquaint polish reader with researches on the

situation of the handicapped in Czech Republic and in Slovakia. Close

neighbourhood, similar economic situation as well as cultural rela-

tionship of these countries minimize a risk of equivalency errors, made

10

Preamble

in narrow context comparative diagnosis. There is no doubt that in

many fields this comparison may be very instructive for us.

In mentioned series, despite of conceptional essays, we would like

to present entirely empirical works, that show results of current re-

searches on the educational and social situation of the handicapped.

These kinds of descriptions are especially important towards contra-

dictory political discussions as well as based on them incoherent so-

cial expectations for further changes in education, rehabilitation and

social support of the subject group of people. As a result of this inten-

sion, there are articles of a very different generality level, presenting

issues analyzed in a wide theoretical perspective or concentrating on

a specific presentation of important problems preluded by author�łs

exploration of the subject.

Another important goal we wish to reach with the mentioned se-

ries is to present different discussions taking place within several

science disciplines, which often perceive differently the situation and

needs of the handicapped. We hope that multitude of plots and planes

of the discussions will allow to find integrated concepts more ade-

quate to reality and useful in practice. Therefore the authors publis-

hed in this series are recruited not only within special pedagogics

scope, but also psychology, medicine, physiotherapy, sociology, phi-

losophy, law, anthropology.

At this opportunity, in behalf of the series�ł editors I would like to

thank all the authors. Special thanks for Educational Council mem-

bers. It is through their kindness and essential suggestions particular

volumes assumed final form.

In behalf of Editorial Council

Zenon Gajdzica

11

WSTÊP

Cz�łowiek od pocz�ątku swojego istnienia jest istot�ą spo�łeczn�ą, �żyje

w grupie, uczy siê, a nastêpnie odgrywa powierzone mu role w rodzi-

nie i �środowisku spo�łecznym. Te okre�ślone funkcje pe�łni zgodnie

z wiekiem, p�łci�ą, zdobyt�ą wiedz�ą i do�świadczeniem, osi�ągniêt�ą pozy-

cj�ą spo�łecz�ą, ale równie�ż odpowiednio do posiadanych predyspozycji

intelektualnych i mo�żliwo�ści ruchowych. Do �życia i zaspokojenia po-

trzeb ka�żdej osoby niezbêdni s�ą inni ludzie, nie tylko z najbli�ższego

otoczenia, dla których dana osoba stanowi warto�ś�Ś i którym jest po-

trzebna. Ka�żdy cz�łowiek, rodz�ąc siê, otrzymuje okre�ślony kod gene-

tyczny, który pozwala na zró�żnicowany wybór drogi �życiowej. To

wp�ływ �środowiska przyczynia siê do w�ł�ączania lub wy�ł�ączania ak-

tywno�ści poszczególnych genów. Wyniki prowadzonych bada�ą jed-

noznacznie wskazuj�ą, �że dziedziczno�ś�Ś i �środowisko wspó�łdzia�łaj�ą

i s�ą od siebie uzale�żnione, a efektem wzajemnego oddzia�ływania jest

skuteczno�ś�Ś ludzkiej aktywno�ści. Rozwój dziecka to nieustanne do-

starczanie coraz to nowych bod�źców i wra�że�ą, by wywo�ła�Ś reakcjê

organizmu na impulsy zewnêtrzne i wewnêtrzne.

Gdy wszystkie uk�łady i narz�ądy s�ą nieuszkodzone, funkcjonuj�ą

prawid�łowo i wspó�łpracuj�ą, mówimy o zdrowym cz�łowieku, jednostce

pe�łnosprawnej. Oznacza to, �że czynno�ś�Ś jednego narz�ądu zale�ży od

innych i ka�żdy, nawet najmniejszy narz�ąd wywiera wp�ływ na pracê

pozosta�łych. Nie wszystkim ludziom jest jednak dane funkcjonowa�Ś

w takim komforcie. Choroby, uszkodzenia, urazy powoduj�ą, �że po-

szczególne narz�ądy nie s�ą w stanie przywróci�Ś wewnêtrznej rów-

nowagi organizmu. Zaburzenia te maj�ą swoje pod�ło�że na poziomie

uk�ładu anatomiczno-fizjologicznego, endokrynologicznego i w o�środ-

kowym uk�ładzie nerwowym. Wyst�ąpienie zak�łóce�ą w pracy organi-

zmu uruchamia mechanizmy obronne, które mobilizuj�ą poszczegól-

ne uk�łady do procesów regulacyjno-obronnych. Nie zawsze organizm

Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment

pełnej wersji całej publikacji.

Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.

Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie

rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez

NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można

nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są

jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody

NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania się jej

od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.

Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie

internetowym Nexto.pl.