RYNEK CUKRU
Burak cukrowy jest podstawowym surowcem do produkcji cukru we wszystkich krajach
Unii Europejskiej. A
ączna powierzchnia uprawy tej rośliny wynosi prawie 2 mln ha. Stanowi
to 2,5% gruntów ornych i 1,4% użytków rolnych.
System organizacji rynku cukru obejmuje cukier oraz izoglukozę. Izoglukoza to produkt
hydrolizy skrobi zawartej w pszenicy i kukurydzy. Produkt ten zastępuje cukier z buraków
cukrowych i trzciny cukrowej, ma zastosowanie przy produkcji napojów, lodów, przetworów
owocowych i warzywnych.
Rynek branżowy cukru obejmuje następujące produkty: cukier z buraków cukrowych i
trzciny cukrowej, buraki cukrowe, trzcinę cukrową, melasę, płynny cukier i syropy, sztuczny
miód i karmel, pulpę buraczaną, produkty uboczne z cukru, izoglukozę, syropy z izoglukozy,
syrop inulinowy.
Wspólnotowy rynek cukru opiera się na systemie interwencji w postaci cen i ścisłym systemie
kontyngentowania. Limit produkcji cukru jest przydzielany przez UE poszczególnym
państwom członkowskim. Kontyngent (kwota) A odpowiada wewnętrznej konsumpcji cukru,
kontyngent (kwota) B ustalany na poziomie około 20% kwoty A, stanowi rezerwę
przeznaczoną dla potrzeb konsumentów w przypadku obniżonych zbiorów. Subsydia do cen
obejmują tylko kontyngent A i B. Wyprodukowana ilość cukru przekraczająca ustalony limit
A i B, zwana kontyngentem C powinna być wyeksportowana poza terytorium Wspólnoty.
Regulacje rynku cukru, pozwalają na przechowanie części kontyngentu C (ok.20% kwoty A)
w kraju wyprodukowania do czasu wytworzenia cukru Z nowych zbiorów. Kontyngent C
powinien być wyeksportowany do 31 grudnia, bez subwencji cenowych. Koszty eksportu
pokrywają producenci buraków i cukrownie.
Państwa członkowskie są zobowiązane do przekazania opłat produkcyjnych z tytułu produkcji
cukru do budżetu UE. System cen na cukier opiera się na cenie docelowej, która określa
poziom cen oczekiwany przez producentów. Cena docelowa obowiązuje na cukier biały, nie
pakowany, standardowej jakości, na bazie loco fabryka, załadowany na środek transportu
wskazany przez nabywcę. Rada Ministrów UE ustala również co roku cenę interwencyjną
dla cukru białego, w wysokości 95% ceny docelowej. Cena interwencyjna od sezonu 1993/94
wynosi 631,9 ECU/t. Cena interwencyjna na cukier surowy, O wydajności 92%, ustalana
jest w oparciu o cenę interwencyjną na cukier biały z uwzględnieniem marzy przetwórczej. W
rejonach deficytowych, pod względem produkcji cukru w stosunku do konsumpcji
(Hiszpania, Portugalią Wielka Brytanią Włochy) cena interwencyjna jest wyższa o 2% do 4%
od ceny podstawowej w celu zachęcenia miejscowych rolników do zwiększenia produkcji
buraków cukrowych. W oparciu o cenę interwencyjną dla cukru białego, z uwzględnieniem
marży przetwórczej, wydajności cukru z buraków, przychodów cukrowni ze sprzedaży
melasy i kosztu dostawy buraków do cukrowni oblicza się cenę podstawową (bazową)
buraków cukrowych o zawartości 16% cukru. Cena ta wynosi 47,67 euro/t i jest stała od
sezonu 1983/84. Plantatorzy otrzymują za przywiezione do cukrowni korzenie cenę
podstawową obniżoną o wielkość dopłat na dotowanie eksportu w postaci ceny minimalnej
na buraki cukrowe. Cena ta jest zróżnicowana w zależności od tego, do jakiej kwoty będzie
zaliczony wyprodukowany z nich cukier. Minimalna cena na buraki cukrowe, do produkcji
cukru z kwoty A wynosi 98 % ceny podstawowej (46,72 euro/t). Cena minimalna za surowiec
do produkcji cukru z kwoty B stanowi 60,5 do 98 % ceny podstawowej. Cukrownie
zobowiązane są zapłacić plantatorom cenę minimalną lub wyższą za buraki standardowej
jakości, kontraktowane w ramach kwot A i B. Buraki dostarczone poza tymi kwotami tzw.
kwota C jest kupowana po znacznie niższych cenach od cen minimalnych.
Bardzo ważną cechą cen urzędowych w Unii Europejskiej jest ich niezmienność w długich,
wieloletnich przedziałach czasu. Pozwala to na stabilizację dochodów plantatorów buraka
cukrowego i producentów cukru.
Subsydiowanie eksportu cukru pozwała na stabilizację rynku cukru poprzez zapobieganie
wpływowi wahań cen światowych na ceny wewnętrzne Wspólnoty. Subwencja ustalana jest
okresowo lub za pośrednictwem przetargów. Suma subwencji jest jednolita dla całego
obszaru UE. Subwencja (dotacja, refundacja) wypłacana jest faktycznemu eksporterowi
figurującemu na deklaracji celnej eksportowej. Stawki dopłat do eksportu cukru ustała
Komisja Europejska dla każdego produktu podstawowego oddzielnie. Dopłaty wypłacane są
do eksportu do krajów trzecich, czyli poza granice Wspólnoty.
Producenci cukru przekazują na dopłaty do eksportu opłaty podstawowe (podatek
produkcyjny) w wysokości 2% ceny interwencyjnej cukru wyprodukowanego w ramach
kwot A i B oraz opłaty dodatkowe w wysokości 37,5% ceny interwencyjnej cukru z kwoty
B. Jeżeli te opłaty są niewystarczające do pokrycia obciążeń eksportowych wprowadza się
opłaty uzupełniające. Komisja dopuszcza także przeniesienie części podatku produkcyjnego
(do 60%) z producentów cukru na plantatorów buraków cukrowych.
Gwarancją systematycznego zaopatrzenia rynku w cukier jest obok ustalonych kwot i cen
funkcjonujący system magazynowania i utrzymania zapasów minimalnych. System
magazynowania pozwala na regularne zaopatrzenie rynku w cukier po stabilnej cenie w ciągu
całego roku. Zapasy minimalne zabezpieczają przed ryzykiem lokalnego niedoboru na
zakończenie kampanii w jakimkolwiek regionie UE.
Wspólna Polityka Rolna UE określa zasady systemu magazynowania, tworzenia i
gospodarowania zapasami cukru oraz zasadami zakupów interwencyjnych przez
poszczególne agencje narodowe. Przechowywaniem cukru zajmują się cukrownie,
licencjonowane składy i handlowcy. Firmy te mają zapewniony comiesięczny zryczałtowany
zwrot kosztów magazynowania.
Producenci cukru zobowiązani są do stałego przechowywania zapasów minimalnych w
wysokości od 3 do 5% ich ostatniej produkcji cukru z kwoty A.
Ochrona rynku wewnętrznego realizowana jest przez system licencji eksportowych i
importowych, system ceł, dopłat eksportowych, subwencji importowych i pomoc narodową.
Podstawowym elementem regulującym obrót cukrem z krajami trzecimi są licencje
eksportowe i importowe. Każdy import i eksport poza  piętnastką jest dopuszczony po
przedłożeniu licencji importowej bądz
eksportowej wydanej przez państwo członkowskie
każdemu, kto złożył wniosek. Otrzymanie licencji wiąże się ze złożeniem wadium, które
przepada, jeżeli przyznana licencja nie zostanie wykorzystana w określonym przepisami
terminie. Licencja jest ważna na całym terytorium UE.
Import cukru do krajów  piętnastki chroniony jest wysokimi stawkami celnymi. Stałe cła
importowe nakładane są od zadeklarowanej władzom celnym ceny importu CIF, na
zewnętrznej granicy Wspólnoty.
W imporcie obowiązuje cena progu. Utrzymaniu stabilności zaopatrzenia na krajowym
rynku Unii służą także dopłaty eksportowe i opłaty importowe. Instrumenty te stabilizują
rynek wewnętrzny oraz chronią go przed wpływem wahań cen światowych.
W Hiszpanii, Włoszech i Wielkiej Brytanii dużą rolę w regulacji rynku cukru odgrywają
narodowe (krajowe) mechanizmy wsparcia.
 Unia Europejska na bazie uzgodnień WTO została zobowiązana do zmniejszenia ilości o 21
% i wartości o 36% subwencjonowanego eksportu cukru w okresie od 1955 do 2000 roku.
Wielkość dotowanego cukru w analogicznym okresie zmalała z 1506 tys. ton do 1277,4 tys.
ton. W sezonie 2000/2001 ograniczenia w eksporcie ustalono na 1273,5 tys.ton, spowodowało
to ograniczenie kwoty A + B średnio w każdym kraju Unii o 3,4%.
Rynek cukru w Polsce
W Polsce wzorując się na przepisach Unii wprowadzono regulację rynku cukru mocą ustawy
z dnia 26 sierpnia 1994 roku. Ustawa o regulacji rynku cukru i przekształceniach
własnościowych w przemyśle cukrowniczym zwana  Ustawą cukrową znowelizowana w
1996 roku określa zasady regulacji rynku cukru oraz zasady przekształceń własnościowych w
przemyśle cukrowniczym. Tekst ustawy podano w Dz. U. nr 98 z dnia 16 września 1994 roku,
poz. 473 oraz w Dz. U. nr 152 z 23 grudnia 1996 roku, poz. 724. Regulacja rynku cukru w
Polsce nie jest identyczna z uregulowaniami obowiązującymi w Unii Europejskiej.
Powrót