Odimienna metoda

nauki czytania

Ireny Majchrzak

Irena Majchrzak jest doktorem

socjologii swoją metodę opracowała
w 1982 roku po pobycie w Meksyku
i spotkaniu z ośmioletnią Simoną.

Odimienna metoda nauki czytania jest

programem edukacyjnym mającym na celu
wczesne kształcenie umiejętności czytania
z pełnym rozumieniem tekstu od samego
początku.

ODIMIENNA, ponieważ naukę zaczynamy

od imienia dziecka, które zamierzamy
wprowadzić w świat pisma.

Celem metody jest stworzenie takich

sytuacji edukacyjnych, w których możliwe
jest wykształcenie kompetencji
czytelniczych w wieku przedszkolnym i
uwolnienie tego procesu od szkolnych
rygorów i stresów.

Program odimienny jest oparty na założeniach

pedagogiki konstruktywistycznej, zawiera więc

taki łańcuch zajęć i gier, dzięki którym dziecko w

drodze samodzielnego rozumowania odkrywa i

opanowuje logikę alfabetycznego szyfru.

Na każdym etapie metody stymuluje się obserwację

wizualną oraz myślenie logiczne, które pomaga

dziecku dostrzec, że

-słowo pisane jest nośnikiem tych samych treści, co

mówione,

-kompozycja literowa danego słowa zależy od jego

kompetencji fonetycznej.

Inicjacja

(wtajemniczenie dziecka w świat

pisma)

- Agnieszko, pokażę ci, jak się pisze twoje

imię. Popatrz. To jest litera „A”, pierwsza

litera Agnieszki, to jest „g” następna litera

Agnieszki, a to jest „n” Agnieszki, „i”

Agnieszki, „e” Agnieszki, „s” Agnieszki, „z”

Agnieszki, „k” Agnieszki i jeszcze raz „a”,

ostatnia litera Agnieszki. Oto i cała

Agnieszka. Jak ktoś zobaczy tę kartkę, to

będzie wiedział, że tu, wśród nas, jest

dziewczynka, która ma na imię Agnieszka.

Pozwalamy dziecku uważnie, bez pośpiechu,

przyjrzeć się zapisowi imienia. Pomagamy
policzyć, ile ten wyraz ma liter.
Pokazujemy litery, opowiadamy o nich.
Wskazujemy te, o których mówimy- bo
celem inicjacji jest to, by dziecko uważnie
przyjrzało się charakterystycznej formie
każdej kolejnej litery i rysunkowi całego
imienia.

Pokazujemy dziecku wizytówkę ze swoim

imieniem i mówimy:

-to jest moje imię, Irena. Przyjrzyj się.
Zachęcamy dziecko do wyszukiwania różnic

pomiędzy literami w swoim
i nauczyciela imieniu.

Następnie na oddzielnych kartkach piszemy

wszystkie litery składające się na imię
Agnieszka, rozrzucamy je
i prosimy by dziecko poskładało je
w odpowiedniej kolejności.

Podczas prezentacji liter składających się na

imię dziecka stworzyć silną i intymną więź
pomiędzy dzieckiem
a literami.

W imieniu zawarta jest ogromna moc, gdyż

imię wyróżnia człowieka spośród innych,
stanowi pomost łączący go z ludźmi. Jest
ono symbolem nas samych;
wypowiedziane lub napisane pobudza
emocje, uruchamia intelekt, sprzyja
skupieniu uwagi.

Majchrzak podkreśla ciężar znaczeniowy

słów. Podczas inicjacji imię dziecka
wprowadza je w świat pisma
emocjonalnie i intelektualnie, wprowadza
je jako podmiot własnych dociekań, a nie
tylko odbiorcę fragmentarycznych
informacji.

Akt inicjacji przyspiesza rozwój inteligencji.

Majchrzak proponuje, by inicjacja stała się
formą powitania dziecka w przedszkolu.

Każdemu dziecku wręczamy wizytówki.

Kiedy już wszystkie otrzymają swoją
wizytówkę, umieszczamy je na ścianach w
sali przedszkolnej, nieco powyżej głów
dziecięcych. Od tej pory powinien pojawić
się nowy zwyczaj sprawdzania listy
obecności: codziennie rano każde z dzieci
staje pod kartką ze swoim imieniem.
Dzięki temu wszyscy wychowankowie
prędko zauważą i „odczytają”, kogo
brakuje.

Rozpoznawanie liter

Po wręczeniu dzieciom wizytówek

i zawieszeniu ich na ścianach,

wychowankowie będą ćwiczyć

rozpoznawanie i odnajdywanie swoich imion

wśród imion pozostałych członków grupy, a

potem rozpoznawanie imion kolegów.

Przykłady ćwiczeń:

-

kartki z imionami rozsypujemy na podłodze i

prosimy dzieci o wyszukanie własnej

wizytówki lub wizytówki wskazanego kolegi,

-

wizytówki są umieszczone na oparciu

krzeseł.

Majchrzak podkreśla iż wszystkie zabawy

mają służyć wyłącznie odszukaniu
właściwej wizytówki.

Jest przeciwna organizowaniu zawodów

i nagradzaniu tych wychowanków, którzy
najszybciej wykonają zadanie polegające
na rozpoznaniu własnego imienia.

Ściana pełna liter

Ściana pełna liter to wizualny system dydaktyczny.

Składa się on
z wszystkich liter alfabetu- dużych, małych,
pisanych, drukowanych, umieszczonych na
ścianie oraz wizytówek dzieci uczestniczących
w zajęciach.

Imiona są nieocenioną pomocą przy

przekazywaniu i przyswajaniu sobie zasad
polskiej pisowni. Dzięki wizytówkom dzieci
łatwo zdają sobie sprawę ze związku, jaki łączy
osobę, brzmienie jej imienia i jego zapis.

Dzieci doskonale znają brzmienie nie tylko swojego

imienia, ale również imion swoich kolegów,
wymowa tych słów nie sprawia im żadnych
kłopotów, a zatem przyswojenie sobie ortografii
tych wyrazów wymaga od nich wyłącznie
wizualnej spostrzegawczości.

Zadaniem nauczyciela jest pokierowanie uwagą

dzieci, aby dostrzegły, że zawsze, gdy w czyimś
imieniu słyszymy głoskę „r” to w zapisie widać
literę „r”, a gdy słyszymy „n” to w imieniu
widnieje litera „n”.

Każde dziecko zaczyna swoją drogę do

opanowania reguł pisma od innego
punktu, od innego wyrazu. Wzrok to
przewodnik dziecka, ale podstawą jego
rozumowania jest wcześniejsza wiedza o
tym, jak brzmią imiona kolegów i
koleżanek.

Szukanie swoich liter

Proponujemy dzieciom, aby sprawdziły, czy na

pewno wszystkie litery składające się na ich imię
znajdują się na taśmie alfabetu.

Jest niezwykle istotne, aby dziecko odnalazło od

razu wszystkie litery i od początku wiedziało, że
żadna litera w wyrazie nie jest ważniejsza niż
pozostałe.

Przyglądanie się imionom pozwala dzieciom

zauważyć, że litery różnią się formami, że każde
imię zaczyna się od litery większej niż
pozostałe.

Prezentacja alfabetu i
gra w loteryjkę.

Każde dziecko dostaje nową wizytówkę: służyć

mu ona będzie do gry w loteryjkę. Nauczyciel
demonstruje i omawia kolejno litery alfabetu,
posługując się przykładami imion widniejących
na ścianach. Zwraca uwagę na kształt litery i
odpowiadający jej dźwięk.

Nie należy ulegać pokusie odpytywania dzieci, gra

ma być zabawą a nie ściśle nauką.

W czasie jednej sesji przedstawiamy trzy, cztery

litery. Każde dziecko musi być zwycięzcą-
królem jednej sesji.

Poznamy teraz wszystkie litery alfabetu.

Przedstawię wam kolejno, a wy sprawdzicie czy
macie je w swoim imieniu. Każda litera ma
swoje brzmienie i swoją nazwę. Zaraz je
poznamy.

-A, a- popatrzcie jest „A” wielka i „a” mała. Tak

wyglądają. Ale czy mała czy wielka litera brzmią
tak samo: aaaa. Kto ją ma niech podniesie rękę.
Popatrzcie, wszystkie dziewczynki mają małą
„a”. A czy chłopcy ją mają? Tak, Adam, Jaś. Ale na
końcu tylko Kuba (pokazujemy to wszystko na
wizytówkach ściennych).

Pismo jako zjawisko

wizualne

Ćwiczenia słuchu fonematycznego są całkiem

zbyteczne. Pismo, zjawisko wizualne, poznaje się

„z widzenia”, nie zaś „ze słuchu”. Wynikiem

opanowania sztuki czytania jest umiejętność

wyróżniania głosek w danym słowie. Dziecko,

nawet dwuletnie, doskonale słyszy i rozpoznaje

wszystkie głoski ojczystego języka i dlatego

rozumie co się do niego mówi. Według Ireny

Majchrzak nie należy prowadzić z dziećmi

ćwiczeń z słuchu fonematycznego, ponieważ

odwracają jego uwagę od tego, co się widzi, czyli

od napisanego słowa i litery.

Targ liter

To gra, przez którą wychowankowie zdobędą

symboliczne prawo do używania wszystkich liter

alfabetu. Litery alfabetu w tej grze będą

zdobywać przez wymianę. Nauczyciel

przygotowuje dla każdego ze swych

wychowanków pasek z alfabetem. W górnym

rzędzie napisane są wszystkie litery alfabetu, a w

dolnym tylko te, które składają się na imię

danego dziecka. Brakujące litery każdy z

uczestników zdobędzie przez wymianę z

kolegami. Dziecko ma prawo pisać „swoje”

litery tyle razy, ile razy jest to konieczne, aby

zdobyć pozostałe.

Koło zamiast linii

W edukacji dziecka przestrzega się zaprogramowanego

porządku chronologicznego, który pozwala dawkować

informacje i oceniać wyniki dziecka. Irena Majchrzak

proponuje zastosować porządek równoczesności-

porządek synchroniczny zamiast chronologicznego.

Wyobraźmy sobie koło, a w środku dziecko, dziecięcy

wzrok i umysł. Okrąg tworzą zapisy imion wywieszone

na ścianach. To nie nauczyciel, lecz umysł dziecka

zadecyduje, który z tych wyrazów lub jego składników

zostanie w danym momencie oświetlony światłem jego

uwagi.

Abstrakcyjność liter

Cudem liter jest jej abstrakcyjność, to właśnie, że nie budzi

żadnych skojarzeń zmysłowych, że nie ma jakichkolwiek

cech fizycznych, jest emocjonalnie obojętna. I przez tą

swoją neutralność służy do zapisywania milionów słów

we wszystkich językach świata. Jeśli podczas

przyswajania liter wprowadzamy pismo obrazkowe,

wtedy to obciążamy dziecko bezsensownymi

skojarzeniami, np. mając do przeczytania słowo

„chmura” nasz wychowanek będzie kojarzył to tak „c”

jak „cebula”, „h” jak „hak”, „m” jak „mama”, „u” jak „ul”,

„r” jak „rak” i „a” jak „autobus”, żeby w końcu

zrozumieć wyraz „chmura”. Takich nie poprawnych

nawyków musi się oduczyć, ponieważ inaczej nie będzie

w stanie zrozumieć żadnego tekstu.

Poczytaj mi



Szalenie ważne jest czytanie dzieciom
ciekawych opowieści. Powinno stać się to
codziennym rytuałem zarówno w domu
jak i w przedszkolu, a także
w pierwszych klasach szkoły podstawowej.
To właśnie z książek za pośrednictwem
dorosłych, płynie ku dzieciom strumień
pasjonujących wydarzeń.

Nazywanie świata



Polega na dopasowywaniu nazw do otaczających

nas przedmiotów. W łatwy i prosty sposób

wprowadzamy słowo pisane w najbliższe

dziecku otoczenie. W tym treningu rozumienia

biorą udział wszystkie dostępne nam

przedmioty. Pozwala to wprowadzić język pisany

w dziecięcy świat gier i zabaw, a ponadto

wykorzystać wczesne lata życia, kiedy umysł jest

najbardziej chłonny.



„Nazywanie świata” rządzi się własną logiką i

odrębnymi celami językowymi. Dzięki tym

ćwiczeniom każde dziecko zachowa rytm nauki

zgodny z jego możliwościami.



Obserwując każdego dnia wybraną grupkę

dzieci nauczyciel jest w stanie spostrzec kiedy

potrzebna jest jego pomoc. Zadaniem

nauczyciela jest umiejętne kierowanie wysiłkami

wychowanka, aby ten zawsze czerpał radość z

rozwiązanego zadania i zawsze miał jakąś

trudność, której w tym momencie nie jest

jeszcze w stanie przezwyciężyć.



Dziecko umie i lubi rozumować, dlatego też w

tych ćwiczeniach bardziej odwołujemy się do

jego inteligencji, niż do pamięci, pilności czy

posłuszeństwa.



Używając poleceń w trybie rozkazującym
tj. przyjdź, przejdź, pójdź, wyjdź, idź, chodź,
złóż, włóż, zrób, wróć, ubierz się, przynieś,
zanieś, wstań, poproś itp. Ćwiczymy
wyrazy o bardziej skomplikowanej
ortografii. Wczesne oswojenie się z nimi
ułatwi w przyszłości rozumienie poleceń i
instrukcji w szkolnych podręcznikach.

Czytanie - pisanie

Umysł dziecka jest lotny, wzrok precyzyjny, lecz

ręka jeszcze nieporadna. Nasuwa się tak więc

wniosek, że pismo nie kształtuje się

równomiernie z czytaniem.

„Czytanie jest przygodą intelektualną, wyjściem

naprzeciw niespodziance, naprzeciw tajemnicy

ukrytej za literowym szyfrem. Czytanie jest

działaniem gorącym, uruchamia ciekawość,

mechanizm, który się sam napędza.”

Pisanie natomiast wymaga dłuższego czasu na

ćwiczenia i o wiele więcej trzeba włożyć w tą

umiejętność trudu.

Dziękujemy za uwagę!

Dominika Jaworska

Katarzyna Jędruch

Katarzyna Kulawik