Lekcja 4:

ātmanepadam

1

sandhi

stopniowanie samogłosek:

powiązania półsamogłosek:

(wzmocnienie samogłoski to dodanie

a do niej)

sandhi samogłoskowe:

e + V = (a+i) + V = ayV (a V)
o + V = (a+u) + V = avV (a V)

ai + V = (ā+i) + V = āyV (ā V)
au + V =(ā+u) + V = āvV (ā V)

(V=

vowel – samogłoska)

czasownik:

strona ātmanepadam, zwrotna, „dla siebie”
temat cz. teraźniejszego 1 klasy: jeśli samogłoska rdzenia nie jest ciężka, wzmacnia się: √(guṇa) + a

√ji (zwyciężać), temat jaya

P

Ā

sg

dl

pl

sg

dl

pl

1

jayaaima

jayāmi

jayaava:

jayāvaḥ

jayaama:

jayāmaḥ

jaye

jaye

jayaavaH[

jayāvahe

jayaamaH[

jayāmahe

2

jayaisa

jayasi

jayaFa:

jayathaḥ

jayaFa

jayatha

jayase

jayase

jayeFe

jayethe

jayaZve

jayadhve

3

jayaifa

jayati

jayafa:

jayataḥ

jayainfa

jayanti

jayafe

jayate

jayefe

jayete

jayanfe

jayante

(*kursywą nieregularne)

√īkṣ (1Ā) īkṣate – patrzeć
√kamp (1Ā) kampate – drżeć
√gam (1P)

gacchati

– iść

√ji (1PĀ) jayati, -te – zwyciężać, zdobywać
√yam (1P)

yacchati

– dać, ofiarować

√dr̥ś (1PĀ)

paśyati

, -te – widzieć, patrzeć

√nī (1PĀ) nayati, -te – prowadzić (Ā: zajmować)
√pā (1P)

pibati

– pić

√bhāṣ (1Ā) bhāṣate – mówić, opisywać
√bhū (1P) bhavati – być, stawać się
√labh (1Ā) labhate – osiągać, zdobywać
√śikṣ (1Ā) śikṣate – uczyć się, ćwiczyć
√sad (1P)

sīdati

– siedzieć

√sthā (1PĀ)

tiṣṭhati, -te

– stać, znajdować się

√hr̥ (1PĀ) harati, -te – zabierać, grabić
√hve (1P) hvayati – wołać, wzywać

i ī

u ū

r̥ r̥̄

l̥

guṇa

a

e

o

ar

al

vṛddhi

ā

ai

au

ār

āl

ya

ra

la

va

i

r̥

l̥

u

Lekcja 4:

ātmanepadam

2

składnia:

zdania z orzeczeniem imiennym („być”) - podwójny nominatiw:

नृपः िवरः भवित

(nr̥paḥ viraḥ bhavati)

(król jest bohaterem)

बालाः िशष्याः न भविन्त

(bālāḥ śiṣyāḥ na bhavanti)

(chłopcy nie są uczniami)

możliwa elizja, czyli ominięcie samego czasownika:

क्षि यः मदीयं िम म्

(kṣatriyaḥ madīyaṃ mitram)

(kszatrija [jest] moim przyjacielem)

użycie

iti – cytat, przytoczenie, mowa niezależna (w sanskrycie nie ma mowy zależnej):

पश्यािम इित नरः वदित

(paśyāmi iti naraḥ vadati)

(„widzę” – mówi człowiek) (tj.: człowiek mówi,

że widzi)
przytoczenie też może być z elizją czasownika dicendi:

इह दुःखम् एव इित बु ः

(iha duḥkham eva iti buddhaḥ)

(„tu na świecie tylko nieszczęście” – tak

budda [mówi])

ćwiczenia:

1. sukham iha na labhe
2. kṣatriyāḥ śūdrān jayanti
3. dharmaṃ bhāṣate buddhaḥ
4. prāsādaṃ gacchathaḥ duḥkhaṃ ca

vahathaḥ

5. janakaḥ gr̥haṃ sīdati pustakāni ca

paṭhati

6. nagaraṃ na rakṣasi dhanaṃ tu harase
7. tiṣṭhāmi atra hvayāmi ca narān
8. grāmau rakṣāmi iti nr̥paḥ bhāṣate
9. vātaḥ vahati madīyaṃ ca hr̥dayaṃ

kampate

10. buddhaḥ duḥkhaṃ jayate
11. gajau bālau paśyataḥ

12. he śiṣyau virau na bhavathaḥ
13. vr̥kṣaḥ kampate pattrāṇi ca patanti
14. grāmaṃ tatra īkṣāmahe
15. he nr̥pa tvadīyāḥ virāḥ grāmaṃ jayanti
16. devaṃ śaṃsāvaḥ phalāni yacchāvaḥ ca
17. duḥkham iha sadā tiṣṭhati
18. nr̥paṃ namāmaḥ iti kṣatriyāḥ vadanti
19. buddhaḥ bhavāmi jñānaṃ ca bhāṣe
20. ācāryaḥ bhāṣate śiṣyāh śikṣante ca
21. he virāḥ iti nr̥paḥ kṣatriyān hvayati
22. śūdrau gajaṃ nayataḥ
23. dharmaṃ śikṣete sukhaṃ ca labhete
24. purohitaḥ yajati gr̥hasthāḥ ca yajante
25. nr̥paḥ nagaraṃ jayati dhanam ca nayate

Lekcja 4:

ātmanepadam

3

िवरः क्षि यान् नयित ।१। ासादं गच्छािम ।२। िशष्यौ कम्पेते ।३। धनम्

इह लभावहे सुखम् च ।४। त आचायार्ः ित िन्त ।५। शू ं फले यच्छथः

।६। मदीयािन िम ािण त वसिन्त ।७। देवान् अ न पश्यामः ।८।

पुस्तकािन पठामः ज्ञानं च लभामहे ।९। पत् ािण वृक्षं त्यजिन्त ।१०।॥

mazIya; pusfak; paTisa .11. ~Ana; suKa; Bavaifa .12. Zam;a^ carama:

suKa; ca lBAmaH[ .13. hAcAya^: saza safya; vazifa .14. bAl:

paRasAz; fyajaifa vana; ca gacCifa .15. fvazIya; Zanama xH na

paSyAima .16. mA;sa; na KAzaima xifa gaja: BAqafe .17. pusfakaina

paTFa ~Ana; fu na lBaZve .18. v|&a: na isazifa na ca ZAvaifa

jaIvaifa fu .19. Zana; suKa; ca na yacCaima ~Anama " Yava xifa hAcAya^;: .20.

Słówka:
iti – tak, w ten sposób (cudzysłów)
iha – tu, na tym świecie
kṣatriya (m) – kszatrija, rycerz
gr̥hastha (m) – pan domu
jñāna (n) – wiedza
tu - lecz
tvadīya (mfn) - twój
dhana (n) – bogactwo, majątek
dharma (n) – prawo

na – nie (negacja czasownika)
purohita
(m) – kapłan domowy
pustaka (n) – księga
buddha (m) – oświecony, Budda
madīya (mfn) - mój
vira (m) – wojownik, bohater
vr̥kṣa (m) – drzewo
śūdra (m) – śudra (najniższa kl. społ.)

mnemorandka:

न पश्यित जन्मान्धः कामान्धो नैव पश्यित ।
न पश्यित मदोन्म ो थ दोषा पश्यित ॥

nie widzi ślepy od urodzenia, oślepiony żądzą także nie widzi;
nie widzi upojony pychą oraz interesowny błędów nie widzi.