Lekcja 14: odmiana rzeczownikowa na -i

1

agni (m) ogień

vāri (n) woda

stuti (f) pochwała

sg

N agniḥ

vāri stutiḥ

Acc agnim

vāri stutim

I agninā

vāriṇā stutyā

D agnaye

vāriṇe stutaye stutyai

Abl agneḥ

vāriṇaḥ stuteḥ stutyāḥ

G agneḥ

vāriṇaḥ stuteḥ stutyāḥ

L agnau

vāriṇi stutau stutyām

V agne

vāri vāre stute

dl

N agnī

vāriṇī stutī

Acc agnī

vāriṇī stutī

I agnibhyām

vāribhyām stutibhyām

D agnibhyām

vāribhyām stutibhyām

Abl agnibhyām

vāribhyām stutibhyām

G agnyoḥ

vāriṇoḥ stutyoḥ

L agnyoḥ

vāriṇoḥ stutyoḥ

V agnī

vāriṇī stutī

pl

N agnayaḥ

vārīṇi stutayaḥ

Acc agnīn

vārīṇi stutīḥ

I agnibhiḥ

vāribhiḥ stutibhiḥ

D agnibhyaḥ

vāribhyaḥ stutibhyaḥ

Abl agnibhyaḥ

vāribhyaḥ stutibhyaḥ

G agnīnām

vārīṇām stutīnām

L agniṣu

vāriṣu stutiṣu

V agnayaḥ

vārīṇi stutayaḥ

Słowotwórstwo: rzeczowniki odczasownikowe:

√ + -ti -

nomina actionis (nazwy czynności), głównie f.

√dṛś - dṛṣṭi - widzenie, ogląd

√stu - stuti - pochwała, hymn

- sandhi przydechowych:

√vṛdh - vṛddhi - wzrost

√budh - buddhi - intelekt,

rozumienie

- półsamogłoski ściągają się:

√yaj - iṣṭi - ofiara

√vac - ukti - wypowiedź

- ruchoma nosówka wypada:

√man - mati - myśl, rozum

√gam - gati - droga, ruch, chodzenie

- nieliczne są r.m.:

√dhū (5PĀ) potrząsać, pobudzać -

dhūti - agitator

√pā (4Ā) panować, rządzić - pati -

władca

Lekcja 14: odmiana rzeczownikowa na -i

2

Ćwiczenia

1. yasminvane munayo vasanti bhaktyā ca devaṃ pūjayanti tasminrātrau hi sarve’tithayo rakṣitāḥ ||

2. iha bhūmau na kaścittuṣṭiṃ labhate duḥkhamapīti buddhasya gautamasya dr̥ṣṭiḥ | tasyāṃ dṛṣṭyāṃ

caritvā muktiṃ labhedhvam ||

3. yeṣām matiḥ śuciste sarveṣu kaviṣu śreṣṭhā bhavanti te r̥ṣayaḥ | devasya vacanaṃ śrutvā te

janebhyo loke vedamānayan ||

4. bho vīra tava śaktyā saha sarve’rīndhorituṃ samarthā bhavāmaḥ | tasmāttava rakṣanāmarthayāmaḥ

sukhena jīvitum ||

5. tadramaṇīyaṃ vanaṃ dṛṣṭvā nr̥po’vadatkecana munayo’tra vasantīti | vayamatra na kecidmr̥gān

mr̥gyeyuriti tasmāt ||

6. lokasya duḥkhaṃ kṣāntasya kathamānande jīvasi sarvadā ca tuṣṭiṃ labhase | agniṃ yaje sa ca

mama bhaktau tuṣyati sukhaṁ māmānayatīti ||

7. śrutiṃ smr̥tiṃ cāpaṭhamanyā dr̥ṣṭīśca kiṃtu na kasmiṃścitpustake sukhamavinde | paṇḍitānāṃ

vidyāṃ tyaktvā bhaktyāḥ puṇyaṃ mārgaṃ careyam ||

8. kasmādudyāne kusumāni na bhavanti | maline vāriṇi na kānicana vardhanti śucinyapīti | vari

yajñena kṣālaya ||

9. yadi tava hr̥dayaṃ matiśca śucīni na bhavatastarhi śrutau hi satyaṃ na vindasi | puṇyeṣu hi

duṣkr̥tāṇi tyakteṣu satyaṃ teṣaṃ hr̥dayāni praviśati ||

10. agninā ye prāsādamadahanye cāsibhirdāsīradhūryaṃste nr̥pasyārayo bhavanti | nr̥pasya tuṣṭiṃ

labdhuṃ tānajayadvīraḥ ||

Śankara, Śārīrakamīmāṃsābhāṣya, 1.3.28. (fragment):

kathaṃ punaravagamyate śabdātprabhavati jagaditi /

pratyakṣānumānābhyām /

pratyakṣaṃ śrutiḥ, prāmāṇyaṃ pratyanapekṣatvāt /

anumānaṃ smr̥tiḥ, prāmāṇyaṃ prati sāpekṣatvāt /

te hi śabdapūrvo sr̥ṣṭiṃ darśayataḥ /

„ete iti vai prajāpatirdevānasr̥jatāsr̥gramiti manuṣyānindava iti pitr̥ṃstiraḥ pavitramiti grahānāśava iti

stotraṃ viśvānīti śastramabhisaubhagetyanyāḥ prajāḥ” iti śrutiḥ /

tathānyatrāpi „sa manasā vācaṃ mithunaṃ samabhavat” ityādinā tatratatra śabdapūrvikā sr̥ṣṭiḥ

śrāvyate /

* āsr̥gram - od ā

√sr̥j, „wylewać, oblewać”, jakaś forma przeszła („zostali wylani”?)

* śrāvyate - od

√śru „słyszeć”, caus. w stronie biernej („jest powiedziane”)

Lekcja 14: odmiana rzeczownikowa na -i

3

Słowniczek

agni (m) – ogień, bóg ognia

atithi (m) – gość, przybysz

anapekṣatva (n) - niezależność

anumāna (n) - wnioskowanie, rozumowanie

abhisaubhagā (f) - błogosławieństwo

ari (m) - wróg

asi (m) – miecz

ādi (m) - początek; ifc: i tym podobne

ā+√nī (1P) ānayati – przyprowadzić, przynieść,

dostarczyć

āśava (n) - szybkość

indu (m) - kropla, kropka, punkt

udyāna (n) – park, ogród

r̥ṣi (m) – riszi, wieszcz

kavi (m) – poeta

graha (m) - tutaj: naczynie na somę

jagat (n) - świat

tiras - przez (+Acc.)

tuṣṭi (f) – zadowolenie, satysfakcja

√dr̥ś (10PĀ) (caus.) darśayati, -te - ukazywać,

demonstrować, dowodzić

dr̥ṣṭi (f) – widzenie, ogląd, teoria, doktryna

pavitra (n) - filtr (z trawy, do przelewania somy)

pitr̥ (m) - ojciec, pl: przodkowie

puṇya (mfn) - czysty, dobry, święty

pūrva (mfn) - wcześniejszy, pierwszy

prajāpati (m) - Pradźapati, bramiński bóg-stwórca

pratyakṣa (n) - naoczność, percepcja

prāmāṇya (n) - autorytatywność, wiarygodność,

prawomocność (bycie pramaną)

bhakti (f) – pobożność, oddanie

bhūmi (f) – ziemia

mati (f) – inteligencja, umysł, myśl

manas (n) - umysł (I.sg.: manasā)

malina (mfn) – brudny, nieczysty, splamiony (dosł. i

moralnie), ciemny, bury, czarny

mithuna (m,n) - para, połączenie, zjednoczenie

mukti (f) - wyzwolenie

muni (m) – mnich, święty asceta

√mr̥g (4P) mr̥gyati - ścigać, śledzić, polować,

poszukiwać

rātri (f) – noc

vāc (f) - mowa

vāri (n) – woda

√vid (6PĀ) vindati, -te – znaleźć, odkryć, posiąść

śakti (f) – moc, siła

śuci (mfn) – jasny, czysty, lśniący, święty

śruti (f) – to co usłyszane, objawienie (Wedy)

samartha (mfn) - zdolny (do) (+ G., D., L., Inf.)

sāpekṣatva (n) - zależność (od czegoś innego)

sr̥ṣṭi (f) - stworzenie

smr̥ti (f) – pamięć, tradycja

hr̥daya (n) - serce