12 Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Ewa Kawczyńska-Kiełbasa

Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli
412[01].Z3.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji - Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Leonia Jadzewicz
mgr Krystyna Kielan

Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska

Konsultacja:
mgr inż. Maria Majewska

Korekta:
Joanna Iwanowska
Edyta Kozieł

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z3.03
Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik rachunkowości.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Organizacja rachunkowości ubezpieczycieli

4.1.1.

Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 11
4.1.3.

Ćwiczenia 11

4.1.4. Sprawdzian postępów 12
4.2. Pośrednictwo ubezpieczeniowe

4.2.1.

Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 15
4.2.3.

Ćwiczenia 15

4.2.4. Sprawdzian postępów 17
4.3. Majątek i kapitały zakładu ubezpieczeń

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 19
4.3.3.

Ćwiczenia 19

4.3.4. Sprawdzian postępów 21
4.4. Lokaty zakładu ubezpieczeń

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 25
4.4.3.

Ćwiczenia 25

4.4.4. Sprawdzian postępów 28
4.5. Ewidencja składek ubezpieczeniowych i rozrachunków

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające 37
4.5.3.

Ćwiczenia 37

4.5.4. Sprawdzian postępów 40
4.6. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające 42
4.6.3.

Ćwiczenia 42

4.6.4. Sprawdzian postępów 44

4.7. Przychody i koszty

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające 47
4.7.3.

Ćwiczenia 47

4.7.4. Sprawdzian postępów 50
4.8. Wynik finansowy

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające 54
4.8.3.

Ćwiczenia 55

4.8.4. Sprawdzian postępów 56
4.9. Sprawozdawczość

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające 67

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.3.

Ćwiczenia 68

4.9.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik

będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o podstawach rachunkowości zakładów

ubezpieczeniowych i poznaniu specyfiki rachunkowości ubezpieczycieli, zakładając znajomość
pojęć i zasad rachunkowości dla jednostek prowadzących działalność gospodarczą.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinien posiadać

uczeń przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,

- cele kształcenia, pokazują jakie umiejętności uczeń opanuje po przeprowadzeniu procesu

kształcenia,

- materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne, aby poznać podstawy

rachunkowości zakładów ubezpieczeniowych (budowę planu kont, sposób ewidencji operacji
gospodarczych, sprawozdawczość finansową jednostek ubezpieczeniowych),

- pytania sprawdzające, które umożliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń

potwierdzających nabycie umiejętności,

- ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierające: polecenie, sposób wykonania oraz

opis niezbędnych materiałów do wykonania ćwiczenia, niektóre z ćwiczeń mogą wymagać
pomocy nauczyciela,

- sprawdzian postępów, który pomoże ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,
- sprawdzian osiągnięć, znajdujący się po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki

modułowej pozwalający ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia danej
jednostki modułowej,

- wykaz literatury.
Zamiarem autorki było napisanie poradnika, który może służyć jako materiał dydaktyczny do
nauczania jednostki modułowej – prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli.

Schemat układu jednostek modułowych

Moduł 412[01].Z3

Specyficzne i szczególne

zasady rachunkowości

412[01].Z3.01

Prowadzenie

rachunkowości

budżetowej

412[01].Z3.02

Prowadzenie

Rachunkowości

bankowej

412[01].Z3.03

Prowadzenie

rachunkowości

ubezpieczycieli

412[01].Z3.04

Prowadzenie

rachunkowości

jednostek

organizacyjnych

nie prowadzących

działalności

gospodarczej

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− korzystać z różnych źródeł informacji,
− korzystać z ustawy o rachunkowości,
− znać zasady rachunkowości,
− znać zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych,
− sporządzać podstawowe dokumenty księgowe,
− znać budowę i funkcjonowanie kont księgowych,
− poprawiać błędy księgowe,
− posługiwać się terminologią z zakresu rachunkowości, finansów, sprawozdawczości,
− wykorzystać poznane zasady ewidencji, wyceny, metod amortyzacji omówione w module

„Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa”, które są jednakowe także dla
specyfiki zakładów ubezpieczeniowych,

− znać pojęcie inwentaryzacji, metod przeprowadzania, sposobu rozliczeń.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

- określić podstawy prawne działalności ubezpieczeniowej,
- określić istotę, zadania i funkcje ubezpieczeń gospodarczych,
- scharakteryzować specyfikę rachunkowości ubezpieczeniowej,
- posłużyć się planem kont zakładu ubezpieczeń,
- zadekretować dokumenty księgowe,
- dokonać ewidencji składek ubezpieczeniowych,
- zaewidencjonować rozrachunki,
- zaewidencjonować koszty akwizycji, odszkodowania, świadczenia oraz inne koszty

gospodarcze
i przychody techniczne,

- zaksięgować operacje dotyczące reasekuracji,
- ewidencjonować rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe, lokaty, kapitały, fundusze,
- obliczyć margines opłacalności,
- ustalić wynik finansowy zakładu ubezpieczeń,
- określić strukturę sprawozdania finansowego zakładów ubezpieczeniowych,
- scharakteryzować elementy sprawozdania finansowego,
- sporządzić sprawozdanie finansowe zakładu ubezpieczeniowego.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Organizacja rachunkowości ubezpieczycieli

4.1.1. Materiał nauczania

Działalność ubezpieczeniowa jest to wykonywanie czynności związanych z udzieleniem
ochrony na wypadek ryzyka skutków zdarzeń losowych.
Działalność ubezpieczeniowa funkcjonuje w trzech systemach:
- emerytalno-rentowym,
- ubezpieczeń zdrowotnych,
- ubezpieczeń majątkowych i osobistych stwarzających podstawy rynku ubezpieczeniowego

ubezpieczycieli i towarzystw ubezpieczeń wzajemnych.

Prowadzenie rachunkowości zakładów ubezpieczeniowych jest uregulowana przede
wszystkim ustawą o rachunkowości. Przepisy ustawy o rachunkowości zostały uszczegółowione
rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów
ubezpieczeń. Specyfika rachunkowości ubezpieczycieli wynika ze specyfiki zakładów
ubezpieczeniowych, których działalność jest uregulowana ustawą o działalności
ubezpieczeniowej.
Ustawa ta określa tryb uzyskiwania koncesji, dozwoloną formę prawną, wymagania kadrowe,
dokonywanie lokat, obowiązek określenia kapitału gwarancyjnego i marginesu wypłacalności
oraz postępowanie upadłościowe.
Rachunkowość zakładów ubezpieczeniowych dotyczy kategorii ogólnych (majątku trwałego,
inwestycji, środków pieniężnych, rozrachunków pozaubezpieczeniowych, kapitałów własnych,
funduszów specjalnych, kosztów działalności administracyjnej, podatków), które są
ewidencjonowane i rozliczane analogicznie do innych podmiotów gospodarczych.
Natomiast działalność podstawowa zakładów ubezpieczeniowych wymaga specjalnych
rozwiązań w rachunkowości, które są stosowane tylko na potrzeby tych jednostek.
Działalność zakładów ubezpieczeniowych dotyczy ubezpieczeń na życie oraz ubezpieczeń
majątkowych i pozostałych osobowych, które stanowią ogólną grupę ubezpieczeń
gospodarczych.
Część tych ubezpieczeń ma charakter dobrowolny a część obowiązkowy.
Ubezpieczający się zawierają umowy z zakładami ubezpieczeniowymi, wpłacają składki
ubezpieczeniowe, będące głównym źródłem tworzenia funduszów finansujących działalność
ubezpieczeniową. Zgromadzone fundusze zakłady ubezpieczeniowe lokują na rynku
finansowym w celu aktualizacji ich wartości oraz pozyskania dodatkowych środków.
Ubezpieczenia

obowiązkowe dotyczą:

- odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych,
- ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych

zdarzeń losowych,

- odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego,
- odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania zawodu, np.: adwokatów, radców

prawnych, notariuszy, biegłych rewidentów, doradców podatnika, osób prowadzących biura
rachunkowe, pośredników nieruchomości.

Ubezpieczenia dobrowolne obejmują:
- ubezpieczenia na życie,
- pozostałe ubezpieczenia majątkowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zakłady ubezpieczeniowe obowiązane są stosować wymienione przez ustawę
o rachunkowości zasady nadrzędne oraz zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych, które
obowiązują także w innych podmiotach: opisu przyjętej polityki rachunkowości, posiadania
zakładowego planu kont, opisu komputerowego systemu ewidencji, przestrzegania procedury
otwierania i zamykania ksiąg, prowadzenia prawidłowej dokumentacji księgowej, prawidłowego
poprawiania błędów, terminowego przeprowadzania inwentaryzacji, wyceny aktywów
i pasywów, sporządzania sprawozdań finansowych według załącznika nr 3 do ustawy
o rachunkowości, przechowywania dokumentacji.
Ubezpieczyciel jako jednostka prowadząca działalność gospodarczą jest odbiorcą i wystawcą
dokumentów księgowych. Dokumentami sprzedaży są kopie polis ubezpieczeniowych lub
innych dokumentów potwierdzających zawarcie umowy ubezpieczeniowej. Polisy nie są
dokumentowane rachunkami powszechnie występującymi w obrocie handlowym.
Zakłady ubezpieczeniowe muszą posiadać zakładowy plan kont, który obejmuje wykaz kont
księgi głównej z komentarzem, zasady prowadzenia ksiąg pomocniczych i ich powiązania
z kontami księgi głównej. Konstrukcja ZPK musi być dostosowana do specyfiki zakładów
ubezpieczeniowych i struktury sprawozdań finansowych.
Plan kont obejmuje 8 zespołów od 0 do 8:
- zespół 0 - Aktywa trwałe, służy do ewidencji rzeczowego majątku trwałego, wartości

niematerialnych i prawnych, inwestycji oraz lokat, które w zakładach ubezpieczeniowych
muszą być wyodrębnione ze względów kontrolnych,

- zespół 1 – Środki pieniężne i kredyty, oprócz środków pieniężnych i kredytów służy do

ewidencji krótkoterminowych papierów wartościowych,

- zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia, służy do ewidencji rozrachunków poza

ubezpieczeniowych oraz dotyczących działalności ubezpieczeniowej (rozrachunki
z klientami, pośrednikami, reasekuracyjne),

- zespół 3 – Materiały, do ewidencji i rozliczania zapasów materiałowych oraz innych

składników majątkowych,

- zespół 4 – w zakładach ubezpieczeniowych nie występuje,
- zespół 5 – Koszty akwizycji i administracji, do ewidencji podstawowych kosztów

działalności zakładów ubezpieczeniowych oraz kosztów administracyjnych,

- zespół 6 – Odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe oraz rozliczenia międzyokresowe,

do ewidencji wypłaconych odszkodowań, tworzenia rezerw technicznych, rozliczeń kosztów
w czasie,

- zespół 7 – Przychody działalności ubezpieczeniowej oraz inne przychody i koszty, do

ewidencji przychodów z tytułu składek ubezpieczeniowych, z lokat, przeniesienia rezerw,

- zespół 8 – Kapitały, fundusze, rezerwy i wynik finansowy, do ewidencji kapitałów własnych

oraz rezerw, rozliczanych w czasie przychodów.

WYKAZ KONT SYNTETYCZNYCH

ZAKŁADU UBEZPIECZENIOWEGO

Tabela 4.1 Przykładowy wykaz kont syntetycznych

Symbol

konta

Nazwa konta

Zespół 0 Aktywa trwałe

010

Środki trwałe

020 Wartości niematerialne i prawne
030 Nieruchomości
040 Pożyczki hipoteczne
041 Pozostałe pożyczki

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

043 Dłużne papiery wartościowe
044

Akcje i udziały w innych jednostkach

049 Pozostałe papiery wartościowe
050

Lokaty terminowe w instytucjach finansowych

051 Udziały we wspólnych przedsięwzięciach lokacyjnych
052

Jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych

059 Pozostałe lokaty
060 Umorzenie

nieruchomości

064 Odpisy

aktualizujące

070 Odpisy

umorzeniowe

środków trwałych

071

Odpisy umorzeniowe wartości niematerialnych i prawnych

080

Środki trwałe w budowie

Zespół 1 Środki pieniężne i kredyty

100 Kasa
131 Rachunek

bieżący

134

Inne rachunki bankowe

136 Kredyty

bankowe

140

Krótkoterminowe aktywa finansowe

145 Inne

środki pieniężne

149

Środki pieniężne w drodze

Zespół 2 Rozrachunki i roszczenia

200

Rozrachunki z ubezpieczającymi z tytułu składek

201

Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi

203

Rozrachunki z tytułu regresów

206 Wniesione

kaucje

210

Rozrachunki z cedentami

211

Rozrachunki z reasekuratorami

212 Należności depozytowe od cedentów
213 Zobowiązania depozytowe wobec reasekuratorów
214

Rozrachunki z brokerami reasekuracyjnymi

220 Rozrachunki

publicznoprawne

230

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń

234

Inne rozliczenia z pracownikami

239 Pożyczki otrzymane
240

Rozrachunki z tytułu komisarki awaryjnej

241

Rozrachunki z tytułu koasekuracji

248

Rozrachunki i roszczenia funduszu prewencyjnego

249 Pozostałe rozrachunki
250 Należne wpłaty na poczet kapitału
280 Odpisy

aktualizujące

Zespół 3 Materiały

300 Rozliczenie

zakupu

310 Materiały
340

Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów

370 Pozostałe składniki majątku

Zespół 4 Koszty według rodzaju i ich rozliczenie
Zespół 5 Koszty akwizycji i administracji

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

501 Koszty

akwizycji

502

Koszty prowizji reasekuracyjnych

503

Otrzymane prowizje reasekuracyjne

520 Pozostałe koszty techniczne
531

Koszty utrzymania nieruchomości

532

Koszty innej działalności lokacyjnej

550 Koszty

administracyjne

Zespól 6 Odszkodowania i świadczenia ubezpieczeniowe i rozliczenia międzyokresowe

600 Wypłacone odszkodowania i świadczenia z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich
601 Wypłacone odszkodowania i świadczenia z tytułu reasekuracji czynnej
602

Regresy i zwrot odszkodowań

603

Koszty likwidacji szkód i windykacji regresów

610 Udział reasekuratorów w wypłaconych odszkodowaniach i świadczeniach
620

Zmiana stanu rezerw na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia

621 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw na nie wypłacone odszkodowania i

świadczenia

630

Zmiana stanu pozostałych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

631 Udział reasekuratorów w zmianie stanu pozostałych rezerw techniczno-

ubezpieczeniowych

632

Zmiana stanu rezerw na wyrównanie szkodowości

640 Rozliczenia

międzyokresowe kosztów

Zespól 7 Przychody z działalności ubezpieczeniowej oraz inne przychody i koszty

700 Składki z ubezpieczeń bezpośrednich
701 Składki z reasekuracji czynnej
702 Udział reasekuratorów w składkach ubezpieczeniowych
710

Zmiana stanu rezerwy składek ubezpieczeniowych

711 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw
712

Zmiana stanu rezerw na ryzyko niewygasłe

713 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerwy na ryzyka niewygasłe
720 Pozostałe przychody techniczne
731

Przychody z nieruchomości

732

Przychody z udziałów i akcji

733

Przychody z pozostałych lokat

734 Sprzedaż lokat
735

Wynik z rewaloryzacji lokat

736

Niezrealizowane straty na lokatach

737

Niezrealizowane zyski z lokat

751

Inne przychody finansowe

752

Inne koszty finansowe

761 Pozostałe przychody operacyjne
762 Pozostałe koszty operacyjne
770 Zyski

nadzwyczajne

771 Straty

nadzwyczajne

Zespół 8 Kapitały, fundusze, rezerwy i wynik finansowy

801 Kapitał akcyjny
802 Kapitał zapasowy
803 Kapitał rezerwowy

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

804 Kapitał z aktualizacji wyceny
811

Rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia z ubezpieczeń
bezpośrednich

812 Udział reasekuratorów w rezerwach na nie wypłacone odszkodowania i świadczenia
813

Rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia z reasekuracji czynnej

814 Udział retrocesjonariuszy w rezerwach na nie wypłacone odszkodowania
820

Rozliczenie wyniku finansowego

831 Rezerwa

składek z ubezpieczeń bezpośrednich

832 Udział reasekuratorów w rezerwie składek ubezpieczeniowych
833

Rezerwa na ryzyka niewygasłe

834 Udział reasekuratorów w rezerwie na ryzyka niewygasłe
835

Rezerwy na wyrównanie szkodowości

836 Pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe
837 Udział reasekuratorów w pozostałych rezerwach techniczno-ubezpieczeniowych
842 Inne

rezerwy

845 Przychody

przyszłych okresów

850 Fundusze

specjalne

858 Fundusz

prewencyjny

860 Wynik

finansowy

861

Wynik techniczny ubezpieczeń

870

Podatek dochodowy i inne obciążenia wyniku finansowego

Źródło: opracowanie na podstawie M. Stępień, K Jonas, A. Szkarłat – Rachunkowość zakładów
ubezpieczeń. Zbiór zadań, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków 2004.

Zakłady ubezpieczeniowe podlegają przepisom podatkowym: ustawie o podatku
dochodowym od osób prawnych oraz jako pracodawca ustawie o podatku od osób fizycznych.
Działalność ubezpieczeniowa jest zwolniona od podatku od towarów i usług. Do sprzedanych
usług ubezpieczeń nie dolicza się podatku VAT. Jednak sprzedaż inna niż produktów
ubezpieczeniowych podlega opodatkowaniu VAT.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie akty prawne regulują rachunkowość zakładów ubezpieczeniowych?
2. Jakie są rodzaje ubezpieczeń?
3. Jakie zasady rachunkowości muszą stosować zakłady ubezpieczeniowe?
4. Jakie elementy składają się na księgi rachunkowe zakładów ubezpieczeniowych?
5. Jaka jest struktura planu kont zakładów ubezpieczeniowych?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych jednostek ubezpieczeniowych.
1. Zasada memoriału w rachunkowości polega na: .........................................................................
......................................................................................................................................................
2. Podaj datę otwarcia i zamknięcia ksiąg rachunkowych w zakładach ubezpieczeniowych ........
.......................................................................................................................................................

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Zasada ciągłości bilansowej polega na: ......................................................................................
.
4. Akty prawne regulujące rachunkowość zakładów ubezpieczeniowych to:
..................................
......................................................................................................................................................
5. Konta ksiąg pomocniczych służą do: ..........................................................................................
..................................................................................................................................................... .
6. Podstawowym dokumentem potwierdzającym sprzedaż w jednostkach ubezpieczeniowych

jest ................................................................................................................................................

7. Poprawa błędu w dokumencie obcym jest możliwa poprzez

.......................................................

8. Konta księgi głównej służą do .....................................................................................................
9. Ubezpieczenia obowiązkowe obejmują: ......................................................................................
10. Ubezpieczenia dobrowolne dotyczą: ..........................................................................................

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) -zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z art. 4-8 ustawy o rachunkowości,
3) zapoznać się z rozdziałem drugim ustawy o rachunkowości,
4) zapoznać się z rozporządzeniem ministra finansów w sprawie szczególnych zasad

rachunkowości zakładów ubezpieczeń,

5) uzupełnić arkusz ćwiczeniowy – tekst z lukami,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.1 niniejszego poradnika,
- literatura do JM 412[01].Z1.01 Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie,
- ustawa o rachunkowości,
- rozporządzenie ministra finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów

ubezpieczeń,

- arkusze ćwiczeniowe zawarte w ćwiczeniu 1.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić akty prawne regulujące działalność zakładów

ubezpieczeniowych

□

2) scharakteryzować zasady nadrzędne rachunkowości

□

3) wymienić elementy ksiąg rachunkowych zakładów

ubezpieczeniowych

□

4) określić strukturę planu kont zakładu ubezpieczeniowego

□

5) sklasyfikować rodzaje ubezpieczeń

□

6) określić specyfikę rachunkowości ubezpieczeń

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Pośrednictwo ubezpieczeniowe

4.2.1. Materiał nauczania

Zakłady ubezpieczeniowe sprzedają swoje usługi miedzy innymi poprzez pośredników.
Pośrednictwo polega na wykonywaniu za wynagrodzeniem czynności związanych
z zawieraniem umów, inkasowaniem składek, przyjmowaniem wniosków, wykonywaniem
innych czynności zleconych przez zakład ubezpieczeń.
Pośrednictwem ubezpieczeniowym zajmują się: agenci, brokerzy, akwizytorzy. Pośrednicy są
pracownikami zakładów ubezpieczeniowych lub prowadzą swoje samodzielne przedsiębiorstwa.
Agent ubezpieczeniowy – działa w oparciu o ustawę o działalności ubezpieczeniowej. Jest
upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia na rzecz
zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu umów. Agent otrzymuje pełnomocnictwo od
zakładu ubezpieczeń oraz wynagrodzenie prowizyjne za prowadzoną działalność. Agentem
ubezpieczeniowym może być osoba fizyczna lub prawna. Osoba fizyczna musi mieć miejsce
zamieszkania na terenie RP, posiadać zdolność do czynności prawnych, nie może być karana,
musi ukończyć specjalne szkolenie zorganizowane przez zakład ubezpieczeń (określone przez
właściwego ministra co do tematyki, zakresu i trybu składnia egzaminów). Agent na
wykonywanie czynności pośrednictwa musi uzyskać zezwolenie Państwowego Urzędu Nadzoru
Ubezpieczeń.
Broker ubezpieczeniowy – również działa w oparciu o ustawę o działalności
ubezpieczeniowej. Jest niezależnym pośrednikiem działającym nieodpłatnie na rzecz
ubezpieczającego (osoby, która zawiera z zakładem umowę ubezpieczenia), a nie zakładu
ubezpieczeń. Za swoją działalność broker otrzymuje jednak wynagrodzenie, tzw. kurtaż od
zakładu z którym została zawarta umowa ubezpieczenia na rzecz ubezpieczającego. Broker nie
może pozostawać w stosunku pracy z żadnym zakładem ubezpieczeń, ani być stroną umowy
agencyjnej lub pośrednictwa na rzecz określonego zakładu ubezpieczeń. Musi posiadać
zezwolenie Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń.
Akwizytor – jest upoważnionym przedstawicielem zakładu ubezpieczeń, który zawiera
umowy ubezpieczenia i zbiera oferty na rzecz danego zakładu ubezpieczeń.
Zakłady ubezpieczeń korzystają również z pośrednictwa typu „bancassurance” –
pośrednictwo banków w sprzedaży usług ubezpieczeniowych.
Koszty wynagrodzenia pośredników są jednym ze znaczących kosztów. Rozrachunki
z pośrednikami prowadzone są głównie z tytułu pobranych składek za ubezpieczenia, kosztów
poniesionych przez pośredników, które podlegają zwrotowi, wypłaconych odszkodowań,
zainkasowanych regresów (roszczeń od osób trzecich, odpowiedzialnych za zdarzenie
wywołujące szkodę, za które zostało przez zakład wypłacone odszkodowanie), wypłaty
prowizji.
Podstawą księgowań są dokumenty kasowe i bankowe oraz rozliczenia agencyjne według
poszczególnych rodzajów ubezpieczeń.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. Ewidencja składek ubezpieczeniowych pobranych za pośrednictwem agentów

700

Składki przypisane

201 Rozrachunki

100 Kasa

z ubezpieczeń bezpośrednich z

pośrednikami ubezp.

131 Rachunek bieżący

1., 4.

2., 3.

720 Pozostałe przychody

600 Wypłacone

techniczne odszkodowania
i

świadczenia

Rys. 4.1 Ewidencja składek ubezpieczeniowych pobranych przez pośrednika. Źródło własne.

Objaśnienia do schematu:

1. naliczenie składki z umowy ubezpieczenia zawartej przez pośrednika
2. wpłata przez pośrednika pobranej składki
3. wpłata przez pośrednika innych kwot wynikających z rozliczeń
4. naliczenie rat składek z tytułu umów zawartych na czas nieokreślony, które ma pobrać

pośrednik

5. wpłata pobranych przez pośrednika składek od umów na czas nieokreślony
6. korekta zmniejszająca naliczonej składki
7. wypłata poprzez pośrednika błędnie naliczonych składek
8. rozliczenie pośredników z wypłaconych przez nich odszkodowań
9. zarachowanie odsetek inkasowanych przez pośrednika od nieterminowo zapłaconych

składek.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Ewidencja pozostałych rozrachunków z pośrednikami

201

Rozrachunki

249 Pozostałe rozrachunki

z pośrednikami ubezp.

501 Koszty akwizycji

600

Wypłacone

602 Regresy i zwrot

odszkodowania

odszkodowań i

świadczenia

100 Kasa

603 Koszty likwidacji

131 Rachunek bieżący

szkód i windykacji regresów

Rys. 4.2 Ewidencja pozostałych rozrachunków z pośrednikami. Źródło własne.

Objaśnienia do schematu:
1. naliczenie należnych pośrednikowi prowizji
2. rozliczenie pośrednika z wypłaconych odszkodowań
3. rozliczenie pośrednika z pobranych regresów naliczonych przez zakład ubezpieczeń
4. regresy i zwroty odszkodowań pobrane przez pośrednika (nie naliczone wcześniej przez

zakład ubezpieczeń)

5. naliczenie prowizji dla pośrednika za likwidację szkód i windykację regresów
6. wypłata prowizji pośrednikom

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega pośrednictwo w działalności ubezpieczeniowej?
2. Kto może wykonywać czynności pośrednika ubezpieczeniowego?
3. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące rozliczenia z pośrednikami?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj ewidencji operacji gospodarczych z pośrednikami ubezpieczeniowymi.

W zakładzie ubezpieczeń „A” salda wybranych kont wynoszą:
201 Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi

3 000,00

400,00

100 Kasa

5 000,00

131 Rachunek bieżący 50

000,00

Operacje gospodarcze w bieżącym okresie sprawozdawczym:
1. Przypisano

składkę ubezpieczeniową z tytułu ubezpieczenia OC i NW

budynku

960,00

2. Agent

wpłaca do kasy pobraną od klienta składkę z tytułu polisy OC i NW

budynku

wysokości I raty

576,00

3. Naliczono

prowizję dla agenta ubezpieczeniowego

90,00

4. Pośrednik wpłacił do kasy pobrany regres

1 400,00

5. Rozliczenie

pośrednika z pobranych środków na wypłatę odszkodowania

3 000,00

6. Na podstawie zbiorczego zestawienia polis dokonano przypisu składek 10

000,00

7. Wpłata przez pośrednika pobranych składek 9

000,00

8. Naliczono

prowizję dla pośrednika 1

000,00

9. Naliczono

prowizję dla pośrednika za windykacje regresu

140,00

10. WB przelew prowizji pośrednikom 1

230,00

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) dokonać ewidencji operacji
5) ustalić saldo „Rozrachunków z pośrednikami ubezpieczeniowymi”,
6) określić znaczenie salda.
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.2 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.

Ćwiczenie 2

Ewidencja pośrednictwa ubezpieczeniowego.

W bieżącym miesiącu Agent ubezpieczeniowy zawarł umowy ubezpieczenia AC dwóch
samochodów. Składka za jedną polisę zainkasowana została w całości 750,00. Płatność składki
drugiej polisy rozłożona została na dwie raty: I rata 720,00, II rata 480,00. Agent zainkasował I
ratę. Agent zainkasował także przeterminowaną składkę wraz z odsetkami za ubezpieczenie
komunikacyjne OC: składka 700,00, odsetki 50,00. Składka i odsetki zostały wcześniej
zarachowane przez zakład ubezpieczeń. Agent zainkasował również regres za odszkodowanie

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wcześniej wypłacone przez zakład ubezpieczeń w wysokości 3 000,00. Za pośrednictwo
naliczono agentowi 500,00 prowizji, którą wypłacono przelewem.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) ułożyć treść operacji,
4) otworzyć konta, których salda początkowe wynikają z treści,
5) dokonać ewidencji operacji według ułożonej treści,
6) określić znaczenie salda.
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.2 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować pośrednictwo ubezpieczeniowe?

□

2) wymienić rodzaje pośrednictwa ubezpieczeniowego?

□

3) scharakteryzować rodzaje pośrednictwa?

□

4) ewidencjonować typowe operacje dotyczące pośrednictwa?

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Majątek i kapitały zakładu ubezpieczeń

4.3.1. Materiał nauczania

Majątek zakładu ubezpieczeniowego obejmuje aktywa trwałe i obrotowe o charakterze
rzeczowym i finansowym. Stanowi formę zabezpieczenia powierzonych środków przez
ubezpieczonych i oczekiwań w związku z wypełnieniem zawartych umów ubezpieczeniowych.
W porównaniu do majątku innych jednostek gospodarczych majątek zakładów
ubezpieczeniowych zawiera podobne składniki, ale ma odmienną strukturę.
Największy udział w majątku zakładów ubezpieczeniowych stanowią inwestycje w postaci
lokat (zwykle około 70%): w nieruchomości, lokat bankowych, udziałów i akcji w spółkach,
jednostek uczestnictwa w funduszach, papierach wartościowych emitowanych przez Skarb
Państwa.
Pozostałe składniki majątku to rzeczowe składniki aktywów trwałych (środki trwałe i środki
trwałe w budowie), wartości niematerialne i prawne, należności, aktywa pieniężne,
krótkoterminowe aktywa finansowe, rozliczenia międzyokresowe czynne. Ich ewidencja jest
analogiczna do ewidencji w innych jednostkach.
Majątek odzwierciedla wartość kapitałów własnych i obcych.
Kapitały własne tworzą:
- kapitał podstawowy – wniesiony przez akcjonariuszy, podlega wpisowi do rejestru

handlowego, zmiany w kapitale mogą być dokonywane zgodnie z przepisami Kodeksu
Spółek Handlowych; wysokość kapitału zakładu ubezpieczeniowego nie może być niższa niż
najwyższa minimalna wysokość kapitału gwarancyjnego dla grup ubezpieczeń, w których
zakład prowadzi działalność (dział I – ubezpieczenia na życie – równowartość 800 000 euro,
dział II – pozostałe ubezpieczenia osobowe i ubezpieczenia majątkowe – równowartość
200 000 – 400 000 euro); kapitał podstawowy w zakładach ubezpieczeniowych nosi nazwę
kapitału akcyjnego, w towarzystwach Ubezpieczeń Wzajemnych kapitału zakładowego,

- kapitał zapasowy – tworzony z zysku, obligatoryjnie dokonuje się odpisów z zysku

w wysokości 8%, aż do momentu, gdy kapitał zapasowy osiągnie 1/3kapitału akcyjnego,
może być tworzony z dopłat akcjonariuszy, z różnicy między ceną emisyjną a nominalną
akcji własnych, wykorzystywany jest przede wszystkim na pokrycie straty,

- kapitał rezerwowy – tworzony w wysokości kwoty równej wartości obniżenia kapitału

podstawowego (w kwocie umorzonych akcji),

- kapitał z aktualizacji wyceny – z aktualizacji wartości majątku.

Do kapitałów obcych zalicza się:

- zobowiązania podporządkowane - które w razie likwidacji lub upadłości zakładu

ubezpieczeń spłacane są po zaspokojeniu innych wierzycieli,

- rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe – na pokrycie ewentualnych odszkodowań i świadczeń

wynikających z zawartych umów ubezpieczeniowych, mają duże znaczenie dla
bezpieczeństwa finansowego zakładu ubezpieczeń,

- pozostałe rezerwy – na podatek dochodowy i inne,
- zobowiązania depozytowe reasekuratorów – wysokość zdeponowanych przez

reasekuratorów (zakłady udzielające ochrony, przejmujące na siebie część ryzyka) aktywów
finansowych,

- inne zobowiązania – wobec ubezpieczających, z tytułu reasekuracji, wobec instytucji

finansowych, z tytułu bieżącej działalności,

- fundusze specjalne – ZFŚS,
- rozliczenia międzyokresowe – bierne kosztów, przychody przyszłych okresów.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ponadto

zakład ubezpieczeniowy w momencie ubiegania się o koncesję na działalność

ubezpieczeniową musi posiadać fundusz organizacyjny na koszty utworzenia zakładu i sieci
przedstawicielstw. Środki tego funduszu są na wyodrębnionym rachunku. W trakcie
prowadzenia działalności fundusz ten jest stopniowo umarzany zgodnie z zapisem w statucie.
Wartość majątku i kapitałów musi wykazywać równowagę. Usystematyzowane zestawienie
tych składników stanowi bilans.

Struktura aktywów i pasywów

Tabela 4.2 Struktura aktywów i pasywów

Aktywa Pasywa

A. Wartości niematerialne i prawne
B. Lokaty
C. Lokaty środków z tytułu ubezpieczeń na
życie, gdzie ryzyko ponosi ubezpieczający
D. Należności
E. Inne składniki aktywów
F. Rozliczenia międzyokresowe

A. Kapitał własny
B. Zobowiązania podporządkowane
C. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe
D. Udział reasekuratorów w rezerwach
techniczno-ubezpieczeniowych
E. Pozostałe rezerwy
F. Zobowiązania z tytułu depozytów
reasekuratorów
G. Pozostałe zobowiązania i fundusze specjalne
H. Rozliczenia międzyokresowe

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 ustawy o rachunkowości.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest struktura majątku zakładu ubezpieczeniowego?
2. Jakie składniki zaliczamy do kapitałów własnych?
3. Jakie składniki zaliczamy do kapitałów obcych?
4. W jaki sposób tworzony jest kapitał podstawowy zakładu ubezpieczeniowego?
5. Co to jest fundusz organizacyjny?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Ustal wartość majątku i kapitałów zakładu ubezpieczeń:
Składniki majątku i kapitałów zakładu ubezpieczeniowego przedstawiały się (w tys. zł.):
Zobowiązania podporządkowane 250
Zysk z lat ubiegłych 50
Budynki

2 100

Samochody osobowe

230

Kapitał zapasowy

Lokata terminowa 36 miesięczna 100
Gotówka

Programy komputerowe

Zysk netto

Środki na rachunku bankowym

120

Weksle obce

Obligacje Skarbu Państwa 2 letnie

500

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

600

Zobowiązania wobec ubezpieczających 120

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Należności od ubezpieczających 60
Należne wpłaty na kapitał 100
Kapitał podstawowy

Należności od pośredników 140
Lokata terminowa 3 miesięczna 100
Akcje spółek 250
Zobowiązania wobec budżetu 20

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) uporządkować składniki majątku w podziale na aktywa trwałe i obrotowe,
4) ustalić wartość aktywów trwałych, aktywów obrotowych, aktywów razem,
5) uporządkować składniki kapitałów w podziale na kapitały własne i obce,
6) ustalić wartość kapitałów własnych, kapitałów obcych, kapitałów ogółem,
7) ustalić wartość brakującego kapitału podstawowego.
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.3 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.

Ćwiczenie 2
Ustal wartość majątku i kapitałów zakładu ubezpieczeń:
Zakład ubezpieczeń posiada majątek i kapitały (w tys. zł.):
Zysk netto

140

Lokaty w jednostkach zależnych 600
Pozostałe składniki aktywów

Przychody przyszłych okresów

900

Należności z tytułu reasekuracji

160

Inne należności 90
Kapitał z aktualizacji wyceny

Rezerwa składek 1

800

Zobowiązania z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich 80
Inne zobowiązania 120
Pozostałe rezerwy

170

Akcje i udziały 480
Rzeczowe składniki aktywów

110

Oprogramowanie wraz z licencją 15
Fundusze specjalne

Prawo do użytkowania gruntu

Środki pieniężne 140
Należności depozytowe

Zobowiązania z tytułu reasekuracji

Obligacje 3 letnie

5 200

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Należności z tytułu ubezpieczeń bezpośrednich 900
Prawo do lokalu

Nieruchomości 250
Pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

400

Rezerwy na nie wypłacone odszkodowania

3 000

Zobowiązania depozytowe

300

Rezerwy na wyrównanie szkodowości 330
Inne lokaty finansowe

6 050

Kapitał akcyjny

Inne wartości niematerialne i prawne

Kapitał zapasowy

620

Lokaty terminowe w banku

400

Należności od budżetu 3
Rozliczenia międzyokresowe czynne

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) uporządkować składniki majątku według struktury,
4) ustalić wartość aktywów,
5) uporządkować składniki kapitałów według struktury,
6) ustalić wartość kapitałów,
7) ustalić wartość brakującego kapitału podstawowego.
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.3 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować składniki aktywów według struktury

□

2) obliczyć wartość aktywów

□

3) sklasyfikować składniki pasywów według struktury

□

4) obliczyć wartość pasywów

□

5) określić sposób tworzenia kapitału podstawowego

□

6) określić fundusz organizacyjny

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Lokaty zakładu ubezpieczeń

4.4.1. Materiał nauczania

Lokaty

mają największe znaczenie wśród wszystkich aktywów zakładu ubezpieczeniowego.

Z punktu widzenia ustawy o rachunkowości mieszczą się w kategorii inwestycji
długoterminowych. Utrzymywane są celem zabezpieczenia kontynuacji działania oraz
wypłacalności ubezpieczyciela.
Sposób

lokowania

środków przez zakłady ubezpieczeniowe nie jest dowolny. Nadzór nad tą

działalnością sprawuje Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych. Lokowanie
środków musi szczególnie uwzględniać stopień bezpieczeństwa i odpowiednią rentowność.
Zakłady mogą inwestować na rynku kapitałowym, pieniężnym oraz nieruchomości. Państwo
poprzez ustawę o działalności ubezpieczeniowej wyznacza sposoby lokowania oraz limity
dokonywania lokat na określonym rynku. Nakłada także obowiązek posiadania przez zakład
aktywów stanowiących pełne pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Aktywa te muszą
znajdować się na terytorium RP.
Do lokat zalicza się w szczególności:
- papiery wartościowe emitowane i gwarantowane przez Skarb Państwa,
- obligacje i inne instrumenty jednostek samorządu terytorialnego,
- papiery wartościowe dłużne o stałej stopie dochodu,
- papiery wartościowe o zmiennej stopie dochodu (akcje, udziały),
- jednostki uczestnictwa i certyfikaty w funduszach inwestycyjnych,
- listy zastawne,
- pożyczki zabezpieczone hipotecznie, gwarancjami,
- lokaty w jednostkach zależnych i stowarzyszonych,
- depozyty bankowe,
- nieruchomości (z wyłączeniem rolnych i na własne potrzeby),
- należności depozytowe od cedentów (inne zakłady ubezpieczeniowe, które przejmują część

ryzyka ubezpieczeniowego udzielając tym samym ochrony reasekuracyjnej).

Lokaty

mogą mieć charakter krótkoterminowy i długoterminowy. Krótkoterminowe mają

płynność do 12 miesięcy, długoterminowe powyżej 12 miesięcy.
Lokaty pod względem wartości powinny być co najmniej równe wysokości rezerw
techniczno-ubezpieczeniowych, odpowiadać strukturze rezerw pod względem płynności,
pewności i rentowności.
Wyceny lokat na dzień bilansowy dokonuje się według wartości godziwej (akcje), wartości
nabycia (papiery wartościowe dłużne), wartości nominalnej (lokaty bankowe), wartości nabycia
lub kosztu wytworzenia z uwzględnieniem trwałej utraty wartości lub dotychczasowego
umorzenia (nieruchomości).
W strukturze aktywów wyodrębnia się lokaty środków z tytułu ubezpieczeń na życie, gdzie
ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający z powodu wyceny według wartości godziwej. Wartość
lokat zmienia się w zależności od wahań cen. Od wartości tych lokat zależą przyszłe
świadczenia na rzecz ubezpieczających. Różnice między wartością godziwą a wartością według
cen nabycia odpowiednio zwiększają lub zmniejszają rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe.
Wartość godziwa ustalana jest przez rzeczoznawcę co najmniej raz na 5 lat.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schematy ewidencji

100

Kasa

131 Rachunek bieżący

249

Pozostałe rozrachunki 044 Akcje, udziały

050 Lokaty terminowe

1.,

043

Dłużne papiery

wartościowe

030

Nieruchomości 3.

040, 041 Pożyczki

Rys. 4.3 Ewidencja nabycia lokat. Źródło własne.

Objaśnienia do schematu:
1. zakup akcji i udziałów za gotówkę, przelewem, z odroczonym terminem płatności
2. koszty zakupu zwiększające wartość akcji i udziałów (prowizje maklerskie, opłaty

bankowe)

3. zakup dłużnych papierów wartościowych za gotówkę, przelewem, z odroczonym terminem

płatności

4. udzielone pożyczki
5. założenie lokaty terminowej
6. zakup nieruchomości

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

731, 732, 733

100 Kasa

Przychody z lokat

131 Rachunek bieżący

030, 040, 041, 043, 044

131 Rachunek bieżący

050 Lokaty

734 Sprzedaż lokat

249 Pozostałe rozrachunki

804

Kapitał z aktualizacji

040, 041, 043, 044, 050

064 Odpisy aktualizujące wyceny

Lokaty

11.
5.,

10.

12.

735 Wynik z rewaloryzacji

lokat

737 Niezrealizowane

zyski z lokat

7.
9.
736

Niezrealizowane

starty na lokatach

Rys. 4.4 Ewidencja przychodów i kosztów z lokat. Źródło własne.

Objaśnienia do schematu:
1. otrzymane przychody z lokat (dywidendy, odsetki, czynsze dzierżawne)
2. przychód ze sprzedaży lokat o charakterze rzeczowym i finansowym w cenie sprzedaży
3. rozchód sprzedanych lokat o charakterze rzeczowym i finansowym w cenie nabycia lub

wartości początkowej (nieruchomości)

4. nadwyżka wartości godziwej nad wartością nabycia lokaty długoterminowej nie zaliczanej

do aktywów stanowiących pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych (dodatnia
aktualizacja)

5. ujemna aktualizacja lokaty długoterminowej nie zaliczanej do aktywów stanowiących

pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych (ujemna różnica pomiędzy wartością
godziwą a wartością nabycia) do wysokości kapitału

6. zwiększenie wartości lokat innych niż w operacji 4
7. zmniejszenie wartości lokat innych niż w operacji 4

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. trwała utrata wartości lokat długoterminowych
9. przywrócenie utraconej wartości lokat długoterminowych
10. rozwiązanie utworzonego kapitału w przypadku sprzedaży lokaty
11. korekta odpisu z tytułu trwałej utraty dotycząca sprzedanej lokaty
12. przeniesienie dodatniego odpisu dotyczącego sprzedanej lokaty

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie czynniki mają wpływ na sposoby dokonywania lokat przez zakłady ubezpieczeniowe?
2. Jakie aktywa zaliczamy do lokat?
3. W jaki sposób wycenia się lokaty na dzień bilansowy?
4. Jaki jest powód wyodrębnienia lokat środków z tytułu ubezpieczeń na życie, gdzie ryzyko

ponosi ubezpieczający?

5. W jaki sposób dokonuje się ewidencji typowych operacji dotyczących lokat?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Dokonaj ewidencji lokat w zakładzie ubezpieczeniowym.
Salda wybranych kont zakładu ubezpieczeniowego wynoszą:
131 Rachunek bankowy

270 000,00

100 Kasa

10 000,00

043 Dłużne papiery wartościowe 500

000,00

040 Pożyczki hipoteczne

400 000,00

044 Akcje i udziały w innych jednostkach

200 000,00

Operacje gospodarcze:
1. Nabyto z odroczonym terminem płatności udziały w sp. z o.o.

70 000,00

2. WB otrzymano odsetki od udzielonych pożyczek 8

000,00

3. Zakupiono płacąc przelewem 3 letnie obligacje Skarbu Państwa 30

000,00

4. Zakupiono za gotówkę bony skarbowe

5 000,00

5. Sprzedano część obligacji
a) w cenie sprzedaży 50

000,00

b) w cenie nabycia

45 000,00

6. WB otrzymano dywidendę z tytułu posiadanych akcji

10 000,00

7. Zakupiono grunt celem lokaty

80 000,00

8. WB udzielono pożyczki hipotecznej

40 000,00

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) dokonać ewidencji operacji,
5) ustalić wartość lokat finansowych i rzeczowych.
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu 4.4 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.

Ćwiczenie 2

Dokonaj ewidencji lokat w zakładzie ubezpieczeniowym.

Zakład ubezpieczeniowy posiada stany początkowe wybranych kont:
030 Nieruchomości

2 000 000,00

044 Akcje i udziały w innych jednostkach

200 000,00

050 Lokaty terminowe

150 000,00

131 Rachunek bieżący 500

000,00

Operacje gospodarcze:
1. WB otrzymano czynsze od najemców lokali

40 000,00

2. WB założono lokatę terminową 100

000,00

3. Sprzedano część akcji
a)

wartość w cenie sprzedaży 30

000,00

wartość w cenie nabycia

25 000,00

4. Trwała utrata wartości nieruchomości 50

000,00

5. WB otrzymano odsetki od lokaty terminowej

10 000,00

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.4 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.

Ćwiczenie 3
Dokonaj wyceny lokat na koniec kolejnych lat obrotowych.
Zakład ubezpieczeniowy posiada lokaty długoterminowe o wartości 15 000,00. Na dzień
bilansowy wycenia je według wartości godziwej. Wartość godziwa w kolejnych latach wynosiła:
na 31.12 xxx1

16 000,00

na 31.12.xxx2

15 200,00

na 31.12.xxx3

15 700,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) dokonać ewidencji skutków zmian na kolejne momenty bilansowe, jeżeli lokaty stanowią

pokrycie rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,

4) dokonać ewidencji skutków zmian na kolejne momenty bilansowe, jeżeli lokaty nie stanowią

pokrycia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.

5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu 4.4 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.

Ćwiczenie 4
Dokonaj wyceny lokat.
Zakład ubezpieczeń posiada akcje długoterminowe, które wycenia według ceny nabycia
skorygowanej o trwałą utratę wartości. Na początek roku wartość lokaty w cenie nabycia wynosi
10 000,00. Z powodu trwałej utraty wartości dokonano odpisu 1 000,00. Po dwóch miesiącach
sprzedano lokatę za cenę 12 000,00.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć odpowiednie konto,
4) ułożyć treść operacji,
5) dokonać ewidencji ułożonych operacji,
6) ustalić wynik na sprzedaży akcji.
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu 4.4 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić czynniki wpływające na swobodę dokonywania lokat?

□

2) wymienić aktywa zaliczane do lokat?

□

3) określić sposoby wyceny lokat na dzień bilansowy?

□

4) dokonać wyceny lokat?

□

5) ewidencjonować typowe operacje dotyczące lokat?

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Ewidencja składek ubezpieczeniowych i rozrachunków

4.5.1. Materiał nauczania

Zakład ubezpieczeń ze względu na specyfikę prowadzi szeroki zakres rozrachunków.
Szczególnie z ubezpieczającymi, ubezpieczonymi i pośrednikami. Poza tym zakład jak inne
jednostki prowadzi rozrachunki z pracownikami, publicznoprawne, oraz z tytułu bieżącej
działalności.
Rozrachunki z pośrednikami zostały omówione w punkcie 4.2 „Pośrednictwo
ubezpieczeniowe”.

Rozrachunki z ubezpieczającymi i ubezpieczonymi dotyczą opłacania składek
ubezpieczeniowych oraz wypłacania świadczeń przez zakład.
Składka – jest to świadczenie pieniężne dokonywane przez ubezpieczającego w zamian za
ochronę ubezpieczeniową w określonym umową (polisą) czasie. Jej wysokość ustala się
w oparciu o taryfę składek uwzględniającą ryzyko, rabaty, malusy (podwyższenie składki, jeżeli
ubezpieczający miał „szkodowy” przebieg ubezpieczenia).
Składki mają różne poziomy ustalania, w związku z czym wyróżniamy:
- składki przypisane – tworzą przychód, stanowią należne kwoty z tytułu zawartych umów

ubezpieczeniowych, niezależnie czy zostały otrzymane (zasada memoriału); dotyczy to także
składek, których termin zapłaty przypada później, a zakład ubezpieczeń już ubezpieczonego
obejmuje ochroną; jeżeli umowa dotyczy dłuższego okresu czasu lub jest zawarta na czas
nieokreślony z płatnościami składek np.: co miesiąc lub kwartał, przypisu dokonuje się na
początku miesiąca lub kwartału,

- składki przypisane brutto – ustalone przed uwzględnieniem udziału reasekuratorów,
- składki przypisane netto – po przekazaniu części składki reasekuratorowi w związku

z umową o reasekurację,

- składka zarobiona – przypisana w danym okresie sprawozdawczym, skorygowana o zmiany

stanu rezerwy składek (składki przypisywane są w danym okresie, a mogą dotyczyć innego
okresu).

Podstawą ewidencji rozrachunków z tytułu składek są polisy ubezpieczeniowe oraz dowody
wpłat w kasie, w banku, u pośrednika.
Wypłata odszkodowań oznacza zmniejszenie zobowiązań wobec ubezpieczonych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

200 Rozrachunki

100 Kasa

ubezpieczającymi

131 Rachunek bieżący

700 Składka z tytułu

ubezpieczeń bezpośrednich 2.,

1.,

600

Wypłacone odszkodowania

i świadczenia

720 Pozostałe przychody

techniczne

8.
249

Pozostałe rozrachunki

Rys. 4.5 Ewidencja składek z tytułu umów zawartych bezpośrednio przez zakład ubezpieczeniowy. Źródło własne.

Objaśnienia do schematu:

1. przypis składki z umowy zawartej bezpośrednio przez zakład ubezpieczeniowy
2. wpłata składki jednorazowo przez ubezpieczającego
3. przypis składki i jednoczesna jednorazowa zapłata przez ubezpieczającego
4. przypis kolejnych rat składki
5. wpłata rat składki
6. potrącenie niezapłaconych składek z przyznanego odszkodowania
7. uznanie składki przez kompensatę należności z tytułu składek z innymi zobowiązaniami

zakładu wobec ubezpieczającego

8. naliczenie odsetek za nieterminowa spłatę

Rozrachunki z tytułu reasekuracji, występują wtedy, gdy zakład ubezpieczeń (cedent) ceduje
na reasekuratora część ryzyka ubezpieczeniowego, które przyjął na siebie w momencie
podpisania umowy z ubezpieczającym. Część zebranej składki zostaje przekazana
reasekuratorowi w zamian za partycypację reasekuratora w wypłacanych przez zakład
odszkodowaniach.
Rozrachunki z tytułu reasekuracji będą obejmować:
- przekazania części składki reasekuratorowi,
- otrzymania prowizji od części składki od reasekuratora (prowizje reasekuracyjne stanowiące

przychód),

- zwrotu części wypłaconych odszkodowań od reasekuratora (zgodnie z umową

resekuracyjną).

Wyróżnia się dwa typy reasekuracji: czynną i bierną. Reasekuracja czynna oznacza przyjęcie
ryzyka przez reasekuratora, bierna odstąpienie ryzyka na rzecz reasekuratora. Ponadto rozróżnia
się reasekuracje:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

- ekscedentową (nadwyżkową) – umowa ma charakter proporcjonalny, zakład

ubezpieczeniowy ustala udział w ryzyku, określając tzw. zachowek, a na część
przewyższającą zachowek (ekscendent) podpisuje umowę reasekuracji,

- fakultatywną – wyróżnia się swobodą w ustalaniu podziału ryzyka,
- kwotową – reasekuratorowi przekazywana jest taka część składki, jaki jest ustalony

procentowy podział ryzyka,

- nadwyżki szkody – reasekurator pokrywa tą część szkody, która jest wyższa od przyjętego

udziału cedenta w szkodzie,

- obligatoryjną (automatyczną) – najbardziej powszechna forma, jest porozumieniem, że

reasekurator będzie chronił każde ryzyko objęte programem reasekuracji.

Rozrachunki z tytułu depozytów, związane są z reasekuracją i dotyczą:

- zobowiązań depozytowych wobec reasekuratorów – zdeponowane przez reasekuratora środki

u cedenta, które pozostają jego własnością, podlegają również ewidencji na koncie
pozabilansowym, wykazane w sprawozdaniu finansowym jako otrzymane gwarancje
i poręczenia, odsetki od zdeponowanych środków zwiększają zobowiązania, chyba że
umowa mówi inaczej,

- należności depozytowych od cedentów – zdeponowane środki w innym zakładzie

ubezpieczeniowym, od którego przyjęto ryzyko do reasekuracji.

Depozytem jest nie przekazana reasekuratorowi część składki, w celu zabezpieczenia cedenta
w zakresie wywiązania się reasekuratora z obowiązku zwrotu części wypłaconych odszkodowań
(tzw. depozyt składkowy). Jednakże zatrzymany przez cedenta depozyt w postaci nie
przekazanych składek stanowi własność reasekuratora i stanowi zobowiązanie, natomiast
u reasekuratora pozostawiona część składki stanowi należność. Reasekurator traktuje należność
z tytułu depozytu jako lokatę, z której uzyskuje przychody w postaci odsetek, chyba że umowa
stanowi inaczej.
Depozyty

może mieć również charakter szkodowy, stanowi wówczas środki przekazane przez

reasekuratora cedentowi na poczt przyszłych wypłat odszkodowań i świadczeń z tytułu
reasekurowanego ryzyka.
Umowy reasekuracji mogą być podpisywane przez brokerów reasekuracyjnych, którzy
działają na zlecenie cedenta i w ich imieniu zawierają umowy reasekuracyjne.
W stosunku do określonego ryzyka może być sprawowana reasekuracja przez kilka zakładów
(koreasekuracja).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

701

Składki z reasekuracji

210 Rozrachunki

100 Kasa

czynnej

z cedentami

131 Rachunek bieżący

1.
3.

601 Wypłacone odszkodowania

502 Koszty prowizji

z reasekuracji czynnej

reasekuracyjnych

212 Należności depozytowe

720 Pozostałe przychody

cedentów

techniczne

Rys. 4.6 Ewidencja reasekuracji czynnej u reasekuranta. Źródło własne.

Objaśnienia do schematu:

1. naliczona składka z tytułu umów reasekuracji czynnej
2. wpłata przez cedenta naliczonych składek
3. spłata zobowiązań wobec cedenta
4. odszkodowane wypłacone z tytułu reasekuracji skompensowane z należnościami od

cedenta

5. naliczenie prowizji reasekuracyjnych należnych cedentowi
6. zatrzymanie depozytu przez cedenta
7. naliczenie odsetek należnych od depozytu zatrzymanego przez cedenta
8. zwrot depozytu przez cedenta wraz z odsetkami

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4.7 Ewidencja reasekuracji biernej u cedenta. Źródło: opracowanie własne.

Objaśnienia do schematu:

1. wysokość składki przypadająca na reasekuratora
2. przelew składek na konto reasekuratora
3. wpłata przez reasekuratora kwot na zabezpieczenie ryzyka
4. ustalenie wysokości odszkodowań wypłaconych po uwzględnieniu udziału reasekuratora
5. prowizje reasekuracyjne należne cedentowi
6. zatrzymanie przez cedenta depozytu składkowego
7. naliczenie odsetek należnych reasekuratorowi od depozytu
8. zwrot depozytu reasekuratorowi wraz z odsetkami
9. naliczenie udziału w zyskach reasekuratora

702 Udział reasekuratora

211 Rozrachunki

100 Kasa

w składce ubezpieczeniowej

z reasekuratorami

131 Rachunek bieżący

610

Udział reasekuratora

503 Przychody z prowizji

w wypłaconych odszkodowaniach

reasekuracyjnych

213 Zobowiązania depozytowe

721 Pozostałe koszy

wobec reasekuratorów

techniczne

6.
7.

720

Pozostałe przychody

techniczne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

702

Udział reasekuratora

214 Rozrachunki z brokerami

100 Kasa

w składce ubezpieczeniowej

reasekuracyjnymi

131 Rachunek bieżący

610

Udział reasekuratora

503 Przychody z prowizji

w wypłaconych odszkodowaniach

reasekuracyjnych

720 Pozostałe przychody

502 Koszty prowizji

techniczne

reasekuracyjnych

Rys. 4.8 Ewidencja reasekuracji biernej u cedenta za pośrednictwem brokera. Źródło: opracowanie własne.

Objaśnienia do schematu:

1. wysokość składki przypadająca na reasekuratora
2. wpłata przez brokera kwot wynikających z umów reasekuracji na zabezpieczenie ryzyka
3. uregulowanie przez cedenta zobowiązań wobec brokera
4. ustalenie wysokości odszkodowań wypłaconych po uwzględnieniu udziału reasekuratora
5. naliczenie prowizji brokerom z tytułu pośrednictwa w imieniu cedenta zawarcia umów

reasekuracji

6. prowizje reasekuracyjne należne cedentowi od umowy reasekuracji za pośrednictwem

reasekuratora

7. naliczenie udziału w zyskach reasekuratora za pośrednictwem brokera

Rozrachunki z tytułu odszkodowań dotyczą wypłaty odszkodowań z tytułu roszczeń
bezpośrednich, przysługujących osobie uprawnionej bezpośrednio od zakładu, z którym zawarto
umowę i należności regresowych z tytułu zwrotu wypłaconego odszkodowania od osób trzecich,
winnych spowodowania zdarzeń wywołujących szkody. Ewidencji regresów dokonuje się na
podstawie pisemnych zobowiązań sprawców szkody do wpłat regresu. W przypadkach spornych
należność ta księgowana jest na podstawie wyroków sądowych.
Jeżeli następuje wątpliwość co do windykacji należności z tytułu regresu należy dokonać
odpisu aktualizującego należności z tytułu regresu. Po wpłacie należności odpis podlega
korekcie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

600

Wypłacone

200 Rozrachunki

100 Kasa

odszkodowania

602 Regresy i zwroty

z ubezpieczającymi 131 Rachunek bieżący i świadczenia

odszkodowań

3.

202

Rozrachunki

pośrednikami

ubezpieczeniowymi

249 Pozostałe

rozrachunki

203

Rozrachunki

tytułu regresów

280 Odpisy aktualizujące

10.
11.

Rys. 4.9 Ewidencja rozrachunków z tytułu odszkodowań i regresów. Źródło: opracowanie własne.

Objaśnienia do schematu:

1. wypłata odszkodowania lub świadczenia rentowego z kasy zakładu lub z rachunku

bieżącego

2. potrącenie składek z należnego ubezpieczającemu odszkodowania
3. zwrot odszkodowania przez osobę trzecią tytułem regresu
4. rozliczenie pośrednika z wypłaconych odszkodowań
5. rozliczenie pośrednika z pobranych regresów i zwrotów odszkodowań
6. kompensata należnego odszkodowania z należnościami wobec zakładu z innych tytułów
7. naliczenie regresu należnego zakładowi od osoby trzeciej w związku z wypłaconym

odszkodowaniem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. wpłata tytułem należnego regresu
9. wpłata nieujętego wcześniej regresu
10. odpis aktualizujący na regres wątpliwy
11. korekta odpisu na wpłacony regres

Zakład ubezpieczeń może realizować funkcję komisarza awaryjnego, jednostki, która
zastępuje na zasadzie pełnomocnictwa ubezpieczyciela na terenie danego lub innego państwa
w przypadku powstania szkód objętych ochroną ubezpieczeniową. Komisarz awaryjny ma
udzielić pomocy osobom poszkodowanym ubezpieczonym w innym zakładzie, tzn.:
- udokumentować rozmiary i przyczyny szkody,
- dokonać ekspertyz,
- zabezpieczyć prawa regresowe,
- sfinansować naprawy.
Czynności te powodują powstanie różnych rozrachunków z kontrahentami w zakresie
wykonania usług, świadczeń, regresów. Za wykonanie czynności komisarza awaryjnego
pobierana jest prowizja.
Księgowane one są na koncie 240 „Rozrachunki z tytułu komisarki awaryjnej”.

761

Pozostałe przychody

240 Rozrachunki z tytułu 100

Kasa

operacyjne

komisarki awaryjnej

131 Rachunek bieżący

1.,

4. 3.,

751 Inne przychody

752 Inne koszty

finansowe

6. 7.

Rys. 4.10 Ewidencja rozrachunków z tytułu komisarki awaryjnej. Źródło: oppracowanie własne.

Objaśnienia do schematu:

1. poniesienie wydatków w imieniu innych ubezpieczycieli
2. przekazanie pobranych regresów na rzecz innych ubezpieczycieli
3. zainkasowanie regresów na rzecz innych ubezpieczycieli
4. faktura za wykonanie usługi komisarki awaryjnej
5. zwrot wydatków poczynionych w imieniu innych ubezpieczycieli,
6. dodatnie różnice kursowe dotyczące uregulowanych zobowiązań i należności z tytułu

komisarki awaryjnej

7. ujemne różnice kursowe dotyczące uregulowanych zobowiązań i należności z tytułu

komisarki awaryjnej

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie rozróżnia się składki z punktu widzenia ewidencyjnego?
2. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące składek ubezpieczeniowych?
3. Co to jest reasekuracja?
4. Jakie są rodzaje reasekuracji?
5. W jaki sposób tworzone są depozyty z tytułu reasekuracji?
6. W jaki sposób ewidencjonowane są typowe operacje dotyczące reasekuracji?
7. Co to jest regres?
8. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące regresów i wypłaty

odszkodowań?

9. Na czym polegają czynności komisarza awaryjnego?
10. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące rozrachunków z tytułu

komisarki awaryjnej?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ewidencja składek ubezpieczeniowych.

W dniu 10 kwietnia Jan Iksiński podpisał umowę ubezpieczenia komunikacyjnego OC i AC
bezpośrednio w zakładzie ubezpieczeniowym. Polisa została zawarta na rok, składka
ubezpieczeniowa należna za cały okres umowy wynosi 1 400,00. Składka została rozłożona na
dwie raty: I rata 840,00, II rata 560,00. Pierwsza rata została zapłacona przez ubezpieczającego
gotówką w kasie zakładu.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) ułożyć treść operacji,
4) dokonać ewidencji ułożonych operacji,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.5 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.

Ćwiczenie 2

Ewidencja składek ubezpieczeniowych.

Salda początkowe wybranych kont w zakładzie ubezpieczeniowym:
100 Kasa

5 000,00

131 Rachunek bieżący 12

000,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Operacje gospodarcze:

1. Na podstawie kopii polisy ubezpieczeniowej przypisano należną

składkę z tytułu ubezpieczenia budynku

800,00

2. WB ubezpieczający wpłacił przelewem 60% należnej składki .............
3. Na podstawie zbiorczego zestawienia polis ubezpieczeniowych

przypisano należne składki w kwocie

3 000,00

4. KP wpłata gotówką części składek 2

000,00

5. KW wypłata odszkodowania

1 500,00

6. Naliczenie regresu w związku z wypłatą odszkodowania

1 500,00

7. WB przelew tytułem należnego regresu

1 500,00

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) dokonać ewidencji operacji,
5) ustalić wartość należności z tytułu składek ubezpieczeniowych.
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.5 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.

Ćwiczenie 3

Ewidencja składek ubezpieczeniowych.

W okresie sprawozdawczym miały miejsce operacje gospodarcze dotyczące tego samego
ubezpieczającego:

1. Na podstawie kopii polisy ubezpieczeniowej z tytułu ubezpieczenia komunikacyjnego

przypisano składkę 1 200,00 płatną w dwóch ratach.

2. Wpłata I raty przez ubezpieczającego pośrednikowi 720,00
3. Wpłata pobranej składki przez pośrednika do kasy zakładu ubezpieczającego 720,00
4. Przyznano ubezpieczającemu odszkodowanie z tytułu szkody 1 000,00
5. Zaliczono na poczet wpłaty II ratę należną od ubezpieczającego w ramach przyznanego

odszkodowania 480,00

6. KW wypłacono odszkodowanie z potrąceniem II raty ubezpieczenia komunikacyjnego

.........

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) dokonać ewidencji operacji,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.5 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.

Ćwiczenie 4
Ewidencja rozliczeń z reasekuratorami.
Stan środków na rachunku bieżącym zakładu ubezpieczeniowego wynosi 100 000,00.
W okresie sprawozdawczym miały miejsce operacje gospodarcze:

1. Na podstawie otrzymanych wykazów polis przypisano składki

ubezpieczeniowe w wysokości 50

000,00

2. WB wpłata przez ubezpieczających składek w wysokości 40

000,00

3. Zgodnie z umową reasekuracji odstąpiono 25% ryzyka reasekuratorowi:
a) składki reasekuracyjne

10 000,00

b) prowizja reasekuracyjna 15% składki reasekuracyjnej

...............

c) zatrzymany depozyt składkowy 60% składki reasekuracyjnej

...............

4. WB przelano reasekuratorowi kwotę zgodną z rozliczeniem w operacji 3

...............

5. WB wypłacono odszkodowania z tytułu zawartych umów

12 000,00

6. Przypis należności regresowych

4 000,00

7. WB wpływ należności regresowych

2 000,00

8. Ustalono udział reasekuratora w wypłaconych odszkodowaniach:

a) odszkodowania

3 000,00

b) regresy

1 000,00

c) zwolniony depozyt składkowy 4

000,00

d) odsetki od depozytu

300,00

9. WB uregulowano zobowiązanie wobec reasekuratora na podstawie

rozliczenia w operacji 8

..............

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konto księgowe,
4) dokonać rozliczenia i ewidencji operacji,
5) ustalić saldo rozliczeń z reasekuratorem,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.5 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.

Ćwiczenie 5
Ewidencja operacji z tytułu komisarki awaryjnej.
Zakład ubezpieczeniowy pełni funkcję komisarza awaryjnego. Stan środków na rachunku
bieżącym wynosi 50 000,00.
W okresie sprawozdawczym miały miejsce operacje gospodarcze w związku z pełnieniem
funkcji komisarza awaryjnego:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. Opłacono fakturę za naprawę uszkodzonego samochodu

5 000,00

2. WB wpływ regresu uzyskanego przez komisarza awaryjnego

2 000,00

3. WB przekazanie regresu innemu ubezpieczycielowi

2 000,00

4. Naliczono wynagrodzenie dla likwidatora szkody:
a) wynagrodzenie brutto

1 000,00

składka na ubezpieczenie społeczne .............

składka na ubezpieczenie zdrowotne

.............

d) zaliczka na podatek dochodowy

.............

e) wynagrodzenie netto

.............

5. Narzuty obciążające wynagrodzenie brutto likwidatora

.............

6. Naliczono prowizję za wykonanie usługi komisarki awaryjnej

500,00

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konto księgowe,
4) dokonać obliczeń do operacji 4 b, c, d, e, 5, stosując aktualne stopy procentowe dla składek

na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz dla podatku dochodowego od osób fizycznych,

5) dokonać rozliczenia i ewidencji operacji,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu 4.5 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy,
- arkusze papieru,
- pisaki.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) zdefiniować składkę ubezpieczeniową?

□

2) podać moment ujęcia składki ubezpieczeniowej jako przychodu?

□

3) rozróżnić składki ubezpieczeniowe?

□

4) ewidencjonować operacje dotyczące składek ubezpieczeniowych?

□

5) zdefiniować pojęcie regresu?

□

6) określić funkcje komisarza awaryjnego?

□

7) ewidencjonować operacje dotyczące odszkodowań i regresów?

□

8) ewidencjonować operacje dotyczące rozrachunków z komisarki

awaryjnej?

□

9) wyjaśnić różnice między reasekuracją czynną i bierną?

□

10) zdefiniować depozyt składkowy i szkodowy?

□

11) ewidencjonować operacje dotyczące reasekuracji?

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

4.6.1. Materiał nauczania

Rezerwy techniczo-ubezpieczeniowe tworzone są na pokrycie bieżących i przyszłych
zobowiązań wynikających z umów ubezpieczenia. Stanowią kapitał zakładu ubezpieczeniowego
w celu zagwarantowania środków na wypłatę odszkodowań i świadczeń.
Tworzone

są na koniec okresów sprawozdawczych uwzględniając udział reasekuratorów.

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe obejmują:
- rezerwę składek – w wysokości składek przypisanych, przypadających na przyszłe okresy

sprawozdawcze proporcjonalnie do okresu na jaki składka została przypisana,

- rezerwę na ryzyka niewygasłe – na przyszłe ewentualne szkody z tytułu zawartych umów,

których okres trwania wykracza poza okres sprawozdawczy,

- rezerwę na niewypłacone odszkodowania i świadczenia – w wysokości ustalonej lub

przewidywanej ostatecznej wartości przyszłych wypłat odszkodowań i świadczeń
powiększonej
o koszty likwidacji szkód,

- rezerwę na skapitalizowaną wartość rent – na pokrycie zobowiązań z tytułu przyznanych

świadczeń okresowych w postaci rent,

- rezerwę na wyrównanie szkodowości – na wyrównanie wahań współczynnika szkodowości

na udziale własnym w latach następnych, rezerwy są tworzone oddzielnie dla rodzajów
ubezpieczeń, np.: dla ubezpieczenia od ognia i innych żywiołów,

- rezerwę ubezpieczeń na życie – w wysokości świadczeń należnych ubezpieczonym lub

uposażonym uwzględniającej koszty obsługi umów, koszty wypłaty świadczeń; rezerwę
tworzy się indywidualnie dla każdej umowy na podstawie obliczeń aktuariusza,

- rezerwę ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający – w wysokości

wartości lokaty dokonanej zgodnie z postanowieniami umowy,

- rezerwę na premie i rabaty dla ubezpieczonych – w wysokości kwot, o które powiększone są

przyszłe świadczenia lub pomniejszone składki,

- pozostałe rezerwy przewidziane w statucie.
Rezerwy

mogą być tworzone różnymi metodami:

- indywidualną – ustalanie rezerwy dla każdej zgłoszonej szkody lub poszczególnej umowy

ubezpieczenia,

- ryczałtową – ustalenie rezerwy zbiorczo dla portfela ubezpieczeń jako procent zbioru

składek lub wartości wypłaconych odszkodowań, świadczeń; może być stosowana, gdy
wyliczone w ten sposób wyniki będą zbliżone do tych, które byłyby uzyskane metoda
indywidualną,

- aktuarialną – przez uprawnionych aktuariuszy, metodami matematyki (rachunek

podobieństwa) i statystyki, zakład musi posiadać dokumentację pozwalającą na odtworzenie
odpowiednich obliczeń.

Różnica rezerw między stanem na koniec okresu a stanem na początek okresu jest zmianą
stanu rezerw.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

„8” Rezerwy

71x Zmiana stanu rezerw

211 Rozrachunki

702 Udział reasekuratorów

z resekuratorami

w składkach brutto

71x

Udział reasekuratorów

83x Udział reasekuratorów

w zmianie stanu rezerw

w rezerwie

Rys. 4.11 Ewidencja rezerw techniczno-ubezpieczeniowych. Źródło: opracowanie własne.

Objaśnienia do schematu:

1. utworzenie rezerwy na konie roku
2. rozwiązanie rezerwy z poprzedniego okresu
3. naliczenie udziału reasekuratorów w składce przypisanej
4. naliczenie udziału reasekuratorów w utworzonej rezerwie
5. rozwiązanie udziału reasekuratorów w rezerwie z poprzedniego okresu

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest potrzeba tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych?
2. Jakie są rodzaje rezerw techniczno-ubezpieczeniowych?
3. Jakie są metody tworzenia rezerw?
4. W jaki sposób ewidencjonuje się rezerwy?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Dokonaj ewidencji rezerw.
Salda wybranych kont w zakładzie ubezpieczeń wynosiły:
700 Składki przypisane brutto z ubezpieczeń bezpośrednich 40

000,00

702 Udział reasekuratorów w składkach brutto

6 000,00

831 Rezerwa składek brutto z ubezpieczeń bezpośrednich 30

000,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Operacje gospodarcze:
1. Rozwiązano rezerwę składek z poprzedniego okresu

30 000,00

2. Rozwiązanie udziału reasekuratorów w rezerwie poprzedniego okresu

3 000,00

3. Przypis składek na podstawie wykazu polis

10 000,00

4. Utworzono rezerwę składek 4

000,00

5. Zarachowano część składek należnych reasekuratorowi

1 000,00

6. Utworzono rezerwę przypadającą na udział reasekuratorów

400,00

7. Zarachowano składki z tytułu reasekuracji czynnej

1 500,00

Sposób

wykonania

ćwiczenia:

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) dokonać ewidencji operacji,
5) obliczyć wysokość składki przypisanej i zarobionej,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu 4.6 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.

Ćwiczenie 2
Dokonaj ewidencji rezerw.
Zakład ubezpieczeniowy posiada stan rezerw na początek okresu sprawozdawczego:
Rezerwa składek ubezpieczeniowych brutto

80 000,00

Rezerwa składek na udziale reasekuratora

30 000,00

Rezerwa na niewypłacone odszkodowania

10 000,00

Rezerwa na niewypłacone odszkodowania na udziale reasekuratora

3 000,00

Składki przypisane brutto

15 000

Operacje gospodarcze:

1. Rozwiązano rezerwę składek ubezpieczeniowych brutto z poprzedniego okresu ...............
2. Utworzono rezerwę składek ubezpieczeniowych brutto 90 000,00
3. Rozwiązano rezerwę składek na udziale reasekuratora z poprzedniego okresu ...............
4. Utworzono rezerwę składek na udziale reasekuratora 40

000,00

5. Rozwiązano rezerwę na niewypłacone odszkodowania z poprzedniego okresu ...............
6. Utworzono rezerwę na niewypłacone odszkodowania 12 000,00
7. Rozwiązano rezerwę na niewypłacone odszkodowania na udziale reasekuratora z

poprzedniego okresu ................

8. Utworzono rezerwę na niewypłacone odszkodowania na udziale reasekuratora 3 500,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób

wykonania

ćwiczenia:

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) dokonać ewidencji operacji,
5) obliczyć wysokość składki przypisanej i zarobionej,
6) ustalić wartość bilansową rezerw techniczno-ubezpieczeniowych,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu 4.6 poradnika,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić potrzebę tworzenia rezerw techniczno-ubezpieczeniowych

□

2) scharakteryzować rodzaje rezerw

□

3) określić metody tworzenia rezerw

□

4) ewidencjonować rezerwy

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Przychody i koszty

4.7.1. Materiał nauczania

Przychody

Zakład ubezpieczeń jak każda inna jednostka prowadząca działalność gospodarczą uzyskuje
przychody i ponosi koszty. Do podstawowych przychodów zakładu ubezpieczeń zalicza się:

przychody techniczne (działalności ubezpieczeniowej) – stanowią największą grupę

przychodów zakładu, wiążą się bezpośrednio z zawieranymi umowami ubezpieczeń
i reasekuracji, obejmują:

składki ubezpieczeniowe – przypisane, z tytułu zawartych umów w danym okresie

sprawozdawczym (przychód powstaje z chwilą podpisania polisy ubezpieczeniowej),

pozostałe przychody techniczne – opłaty za cesję, za wystawienie certyfikatów, opłaty

manipulacyjne, odsetki od depozytów złożonych przez cedenta, opłaty za wystawienie
duplikatów polis odsetki za nieterminową zapłatę składek.

przychody z działalności lokacyjnej – otrzymane czynsze dzierżawne, odsetki od lokat na

rachunkach bankowych, dywidendy, udziały w zyskach, odsetki od obligacji i innych
papierów wartościowych, odsetki od udzielonych pożyczek, dodatnie różnice
z rewaloryzacji lokat.

Ewidencja

składek dokonywana jest na podstawie kopii polis lub innych dokumentów

potwierdzających zawarcie umowy oraz na podstawie zestawień zbiorczych polis według daty
wymagalności, tzn. zgodnie z datą odpowiedzialności za szkody objęte umową ubezpieczenia.
Ewidencja przychodów z tytułu składek oraz innych przychodów technicznych
i z działalności lokacyjnej pokazana jest na schematach przedstawionych przy omawianiu
dotychczasowych zagadnień poradnika.
Zakłady ubezpieczeń osiągają także przychody nie związane bezpośrednio z działalnością
ubezpieczeniową lub lokacyjną – pozostałe przychody operacyjne. Dotyczą one działalności
finansowej, akwizycyjnej na rzecz Otwartych Funduszy Emerytalnych, uzyskanych prowizji
z działalności komisarza awaryjnego, otrzymanych darowizn, przychodów ze sprzedaży
rzeczowych składników majątku oraz wartości niematerialnych i prawnych, przedawnionych
i umorzonych zobowiązań, dodatnich różnic kursowych.
Jeżeli zakład ubezpieczeniowy uzyskuje przychody w związku z powstaniem
nieprzewidywalnych, jednorazowych, niepowtarzalnych zdarzeń – ta kategoria przychodów
stanowi zyski nadzwyczajne. Zalicza się do nich w szczególności: przyznane we własnym
zakresie odszkodowania za straty losowe, otrzymane od innych ubezpieczycieli odszkodowania
za straty losowe, przychody ze sprzedaży zorganizowanych jednostek zakładu.

Koszty

Podstawowe koszty zakładu ubezpieczeń to koszty techniczne i koszty działalności
lokacyjnej.
Koszty techniczne – są związane z realizacją umów, a w szczególności:
- wypłacone odszkodowania i świadczenia,
- zmiany stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia,
- premie i rabaty dla ubezpieczonych na udziale własnym,
- koszty administracyjne (pośrednie związane z działalnością ubezpieczeniową zakładu:

inkaso składek, zarządzanie portfelem umów, obsługa reasekuracji; koszty ogólnego
zarządzania zakładem: utrzymanie biur, koszty usług obcych, zużycie energii i materiałów,
amortyzacja, wynagrodzenia pracowników, podróże służbowe, reklama),

- koszty akwizycji.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obok

wypłaconych odszkodowań i świadczeń jedna z podstawowych kategorii kosztów są

koszty akwizycji. Są one związane z pozyskiwaniem klientów i zawieraniem umów
ubezpieczenia. Koszty akwizycji dzielą się na:
- koszty bezpośrednie - prowizje pośredników wypłacane po zainkasowaniu składek,

wynagrodzenia pracowników wraz z narzutami zajmującymi się akwizycją, koszty badań
lekarskich, koszty atestów i ekspertyz przy ocenie ryzyka, koszty wystawienia polis, koszty
włączenia umów do portfela,

- koszty pośrednie – reklama i promocja, badanie wniosków, wystawianie polis.

201

Rozrachunki

pośrednikami

501 Koszty akwizycji

230 Rozrachunki z tytułu

wynagrodzeń

220 Rozrachunki

publicznoprawne

234 Inne rozliczenia

pracownikami

249 Pozostałe rozrachunki

Rys. 4.12 Ewidencja kosztów akwizycji. Źródło własne.

Objaśnienia do schematu:

1. należne prowizje dla pośredników
2. wynagrodzenia brutto pracowników zajmujących się działalnością akwizycyjną
3. narzuty na wynagrodzenia pracowników prowadzących działalność akwizycyjną
4. inne koszty poniesione przez pracowników zaliczone do kosztów akwizycji
5. faktury, rachunki za czynności związane z zawieraniem umów ubezpieczeń (ekspertyzy,

badania lekarskie, promocja itp.)

Pozostałe koszty techniczne – są kosztami pośrednimi działalności ubezpieczeniowej innymi
niż odszkodowania, koszty akwizycji, koszty administracji. Zalicza się do nich:
- koszty działalności prewencyjnej – zapobieganie powstawania niepomyślnych zdarzeń

w kierunku liczby i rozmiarów szkód (regresy od osób trzecich, prowadzenie działalności

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kontrolnej związanej z warunkami bezpieczeństwa, finansowanie działalności prewencyjnej,
np.: przebudowa niebezpiecznych odcinków dróg, placów zabaw, zakup sprzętu
ratunkowego, wyposażenie punktów rehabilitacji, finansowanie szczepień zwierząt
gospodarskich, profilaktyki weterynaryjnej, budowa zbiorników wodnych, hydrantów
przeciwpożarowych, urządzeń czujnikowych, alarmów, prowadzenie szkoleń i działalności
propagandowej w zakresie bezpieczeństwa),

- wpłaty na Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny – w celu zabezpieczenia roszczeń

ubezpieczających w sytuacji upadłości zakładu ubezpieczeń oraz wypłaty odszkodowań
z tytułu OC (komunikacyjnych i rolnych), gdy sprawca, który spowodował szkodę nie
posiadał ubezpieczenia OC lub sprawca nie mógł być zidentyfikowany,

- wpłaty na koszty nadzoru nad działalnością ubezpieczeniową prowadzoną przez Komisję

Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych,

- wpłaty członkowskie dla Polskiej Izby Ubezpieczeń.
Koszty

działalności lokacyjnej – koszty utrzymania nieruchomości zaliczanych do lokat,

koszty zarządzania lokatami, prowizje bankowe, prowizje maklerskie, opłaty notarialne, odsetki
od zatrzymanych reasekuratorom depozytów.
Ponadto

zakład ubezpieczeniowy ponosi koszty nie związane bezpośrednio z działalnością

ubezpieczeniową, tzn. pozostałe koszty operacyjne, związane przede wszystkim z likwidacją,
sprzedażą, nieodpłatnym przekazaniem składników majątkowych, umorzeniem przedawnionych
należności, wykonywaniem czynności komisarza awaryjnego, z ujemnymi różnicami
kursowymi.
Straty nadzwyczajne powstają w wyniku niepowtarzalnych, trudnych do przewidzenia
zdarzeń, do których w szczególności zalicza się: straty losowe, koszty usuwania skutków
zdarzeń losowych, koszty postępowania układowego, wartość netto sprzedanej zorganizowanej
części jednostki.
Ewidencja podstawowych kosztów została przedstawiona przy omawianiu dotychczasowych
zagadnień ujętych w poradniku.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie rodzaje kosztów ponosi zakład ubezpieczeń?
2. Jakie rodzaje przychodów uzyskuje zakład ubezpieczeń?
3. W jaki sposób ewidencjonuje się typowe operacje dotyczące kosztów akwizycji?
4. Jakie koszty zaliczamy do kosztów technicznych?
5. Jakie przychody zaliczamy do przychodów technicznych?
6. W jaki sposób ewidencjonuje się podstawowe przychody i koszty techniczne?
7. Jakie kategorie zaliczamy do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych w zakładzie

ubezpieczeniowym?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Dokonaj dekretacji przychodów i kosztów.
Poniżej w arkuszu ćwiczeniowym przedstawiono operacje gospodarcze dotyczące przychodów
i kosztów zakładu ubezpieczeń.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Treść operacji gospodarczej

1. Składki należne pobrane gotówką przez pracownika
zakładu ubezpieczeń

2. Naliczone składki ubezpieczeniowe z tytułu zawartych umów

3. Składki należne od cedentów

4. Czynsze i opłaty od najemców nieruchomości nabytej jako lokata

5. Otrzymane przelewem dywidendy z tytułu posiadania akcji

6. Odsetki od lokat terminowych dopisane przez bank do rachunku

zakładu

7. Sprzedaż obligacji według cen sprzedaży

8. Naliczenie rat składek od umów zawartych na czas
nieokreślony

9. Naliczenie odsetek od nieterminowych wpłat składek

10. Naliczona prowizja od czynności komisarza awaryjnego

11. Naliczone prowizje za pośrednictwo dla agentów
ubezpieczeniowych

działających w imieniu zakładu

12 Naliczone pośrednikom prowizje za windykacje regresów

13 Wynagrodzenia brutto pracowników zakładu zajmujących się

likwidacją szkód

14. Wypłata przelewem odszkodowania

15. Faktura za poniesione ekspertyzy związane z badaniem wniosku

16. Utworzenie rezerwy na należności regresowe

17. Naliczenie prowizji należnych brokerom z tytułu zawarcia umów

reasekuracyjnych na rzecz zakładu

18. Sprzedaż obligacji w cenie nabycia

19. Amortyzacja budynków

20. Faktura za usługi obce

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) dokonać dekretacji podanych treści operacji gospodarczych,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu niniejszego poradnika,
- plan kont zakładu ubezpieczeń zawarty w poradniku,
- arkusze ćwiczeniowe.

Ćwiczenie 2
Dokonaj ewidencji przychodów i kosztów.
Salda wybranych kont w zakładzie ubezpieczeń wynoszą (dla uproszczenia podano tylko
niezbędne salda kont):

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

044 Akcje i udziały 100

000,00

100 Kasa

10 000,00

131 Rachunek bieżący 300

000,00

201 Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi

30 000,00

5 000,00

203 Rozrachunki z tytułu regresów

2 000,00

811 Rezerwa na niewypłacone odszkodowania

50 000,00

812 Udział reasekuratorów w rezerwach na niewypłacone odszkodowania

12 500,00

Operacje gospodarcze:
1. Rozwiązano rezerwę poprzedniego okresu na niewypłacone odszkodowania i świadczenia
2. Rozwiązano w części rezerwę przypadającą na udział reasekuratorów

5 000,00

3. Naliczono amortyzację środków trwałych 300,00
4. Naliczono pośrednikom na podstawie zestawienia polis i wpłaconych
składek prowizję

4 000,00

5. WB wypłacono odszkodowania z tytułu ubezpieczeń majątkowych 20

000,00

6. KW wypłacono odszkodowania komunikacyjne

1 500,00

7. Pośrednik przedłożył rozliczenie potwierdzające dokonaną wypłatę
odszkodowania

400,00

8. WB wpływ regresu

2 000,00

9. WB otrzymano od reasekuratorów kwoty przypadających na nich

odszkodowań

5 000,00

10. Zatrzymano depozyt składkowy reasekuratora

10 000,00

11. Ustalono wysokość składki przypadającej na reasekuratora

12 000,00

12. WB wpłata przez reasekuratora naliczonej składki 12

000,00

13. Naliczono składki z tytułu zawartych umów ubezpieczeń 25

000,00

14. WB wpłata składek przez ubezpieczających 7

000,00

15. Przypis składki z umowy zawartej za pośrednictwem agenta

2 500,00

16. KP wpłata składki przez pośrednika 2

300,00

17. Naliczono prowizję za pośrednictwo 230,00
18. WB wpływ czynszów z tytułu dzierżawy gruntu stanowiącego własność

zakładu

1 000,00

19. FV za ekspertyzę przy badaniu ryzyka ubezpieczeniowego brutto

2 000,00

20. FV brutto za podróż służbową pracownika w celu promocji nowego

produktu

300,00

21. LP wynagrodzenie brutto pracownika administracji

2 000,00

22. Narzuty na wynagrodzenia brutto

...............

23. Składki należne od cedentów

15 000,00

24. WB potwierdzający wpływ dywidendy

30 000,00

25. Sprzedano część udziałów:
a) cena nabycia

10 000,00

b) cena sprzedaży 17

000,00

26. Otrzymano prowizję z tytułu wykonania czynności komisarz awaryjnego

1 200,00

Sposób

wykonania

ćwiczenia:

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) obliczyć narzuty na wynagrodzenia,
5) dokonać ewidencji operacji,
6) ustalić wartość przychodów technicznych,
7) ustalić wartość kosztów technicznych,
8) ustalić wartość przychodów z działalności lokacyjnej,
9) ustalić wartość kosztów akwizycji bezpośrednich i pośrednich,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu niniejszego poradnika,
- kalkulator,
- plan kont zakładu ubezpieczeń zawarty w poradniku,
- arkusze papieru,
- pisaki,
- zeszyty przedmiotowe.

4.7.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować koszty zakładu ubezpieczeń?

□

2) sklasyfikować przychody zakładu ubezpieczeń?

□

3) ewidencjonować operacje dotyczące kosztów?

□

4) ewidencjonować operacje dotyczące przychodów?

□

5) klasyfikować koszty techniczne zakładu ubezpieczeń?

□

6) klasyfikować przychody techniczne zakładu ubezpieczeń?

□

7) klasyfikować pozostałe przychody i koszty operacyjne?

□

8) ustalić przychody i koszty dla każdej kategorii?

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Wynik finansowy

4.8.1. Materiał nauczania

Wynik finansowy w zakładach ubezpieczeniowych ustala się w dwóch etapach:
- sporządza się wynik techniczny na ubezpieczeniach na życie i majątkowych,
- sporządza się ogólny wynik finansowy netto.
Wynik techniczny jest prezentowany w technicznym rachunku ubezpieczeń. Stanowi różnicę
między przychodami obejmującymi: składki (skorygowane o składki przekazane reasekuratorom
oraz o zmianę stanu rezerw) oraz pozostałe przychody techniczne a kosztami ich osiągnięcia
obejmującymi: wypłacone odszkodowania i świadczenia (skorygowane o zwroty od
reasekuratorów oraz zmianę stanu rezerw) i pozostałe koszty techniczne.
Wynik techniczny księgowo może być ustalany na wyodrębnionym koncie 861 „Wynik
techniczny ubezpieczeń” a następnie przeksięgowany na konto 860 „Wynik finansowy” lub
bezpośrednio na koncie 860 „Wynik finansowy”.
Konto „Wynik techniczny ubezpieczeń” może wykazywać saldo Dt oznaczające stratę
z działalności ubezpieczeniowej lub Ct oznaczające zysk z działalności ubezpieczeniowej. Saldo
Dt konta „Wynik finansowy” oznacza stratę netto, Ct zysk netto.

=

+

-

=

+/-

Przychody techniczne

Pozostałe przychody techniczne

Koszty techniczne

Pozostałe koszty techniczne

Wynik techniczny

(na działalności ubezpieczeniowej)

Przychody z lokat

Pozostałe przychody operacyjne

Koszty działalności lokacyjnej

Pozostałe koszty operacyjne

Wynik na działalności operacyjnej

Wynik zdarzeń nadzwyczajnych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYNIK FINANSOWY NETTO

Rys. 4.13 Etapy ustalania wyniku finansowego. Źródło: opracowanie własne.

Ewidencja ogólnego ustalenia wyniku finansowego

861 Wynik techniczny

ubezpieczeń

860 Wynik finansowy

„7” Przychody z lokat

1a.

1b.

531, 532 Koszty

761 Pozostałe przychody

działalności lokacyjnej

operacyjne

2. 7.

762

Pozostałe koszty

771 Zyski nadzwyczajne

operacyjne
8.
3.

772 Straty nadzwyczajne

870 Podatek dochodowy

i inne obciążenia

wyniku

finansowego

Rys. 4.14 Ewidencja księgowań rocznych w celu ustalenia wyniku finansowego. Źródło: opracowanie własne.

Objaśnienia do schematu:

1. przeksięgowanie wyniku technicznego

a) zysku
b) straty

2.- 5. przeksięgowanie kosztów, strat, obowiązkowych obciążeń wyniku finansowego
6. – 7. przeksięgowanie przychodów i zysków

Wynik finansowy brutto

Obowiązkowe obciążenia wyniku brutto

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ewidencja wyniku technicznego

702 Udział reasekuratorów

861 Wynik techniczny

700 Składki z ubezpieczeń

w składkach ubezpieczeń bezpośrednich

1. 7.

Udział reasekuratorów

Zmiana stanu rezerwy

w zmianie stanu rezerw

710 składek brutto

711

składek brutto

712 na ryzyka niewygasłe

713 na ryzyka niewygasłe 8a.

2a.

2b.

8b.

600

Wypłacone 610

Udział reasekuratorów

odszkodowania

wypłaconych

świadczenia odszkodowaniach

3. 9.

620 Zmiana stanu rezerw

621 Udział

reasekuratorów

na niewypłacone

w zmianie stanu rezerw
odszkodowania

niewypłacone

4a.

10b.

10a.

501 Koszty akwizycji

632 Zmiana stanu rezerw

520 Pozostałe koszty

na wyrównanie

szkodowości

techniczne 10b.

550 Koszty administracyjne

10a.

503 Otrzymane prowizje

reasekuracyjne

860 Wynik finansowy

12.

6a.

6b.

720

Pozostałe przychody

techniczne

13.

Rys. 4.15 Ewidencja księgowań w celu ustalenia wyniku technicznego ubezpieczeń. Źródło: opracowanie własne.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Objaśnienia do schematu:

1. przeksięgowanie składek przypadających reasekuratorom
2. przeksięgowanie udziału reasekuratorów w zmianie stanu rezerwy składek i na ryzyka

niewygasłe

a) zwiększenie
b) zmniejszenie

3. przeksięgowanie wypłaconych odszkodowań
4. przeksięgowanie zmiany stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia

a) zwiększenie
b) zmniejszenie

5. przeksięgowanie kosztów akwizycji, administracyjnych, pozostałych kosztów

technicznych

6. przeksięgowanie salda wyniku technicznego

a) zysku technicznego
b) straty technicznej

7. przeksięgowanie należnych składek
8. przeksięgowanie zmiany stanu rezerwy składek i na ryzyka niewygasłe

a) zwiększenie
b) zmniejszenie

9. przeksięgowanie udziału reasekuratorów w odszkodowaniach i świadczeniach
10. przeksięgowanie udziału reasekuratorów w zmianie stanu rezerwy na niewypłacone

odszkodowania i świadczenia

a) zwiększenie
b) zmniejszenie

11. przeksięgowanie zmiany stanu rezerwy na wyrównanie szkodowości

a) zwiększenie
b) zmniejszenie

12. przeksięgowanie otrzymanych prowizji reasekuracyjnych
13. przeksięgowanie pozostałych przychodów technicznych

Pod

datą zatwierdzenia wyniku finansowego podlega on rozliczeniu. Zasady rozliczania

wyniku są analogiczne do innych spółek akcyjnych, które prowadzą działalność gospodarczą.
Zagadnienia te zostały omówione w jednostce modułowej „Sporządzanie sprawozdań rocznych”.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są kolejne etapy ustalania wyniku finansowego w zakładzie ubezpieczeń?
2. W jaki sposób ustala się wynik techniczny?
3. W jaki sposób ustala się wynik finansowy netto?
4. Co oznacza saldo debetowe i kredytowe wyniku technicznego?
5. Co oznacza saldo debetowe i kredytowe wyniku netto?
6. W jaki sposób można dokonać podziału wyniku finansowego?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustalanie wyniku finansowego.

Salda kont zakładu ubezpieczeń na 31.12. 2xxx r. wynosiły:
501 Koszty akwizycji

30 000,00

520 Pozostałe koszty techniczne

25 000,00

531 Koszty utrzymania nieruchomości 50

000,00

532 Koszty innej działalności lokacyjnej

35 000,00

550 Koszty administracyjne

32 000,00

600 Wypłacone odszkodowania i świadczenia z ubezpieczeń bezpośrednich 43

000,00

620 Zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia Dt

11 000,00

632 Zmiana stanu rezerw na wyrównanie szkodowości Ct

18 000,00

700 Składki naliczone z ubezpieczeń bezpośrednich 200

000,00

710 Zmiana stanu rezerw składek brutto Ct

38 000,00

712 Zmiana stanu rezerw na ryzyko niewygasłe brutto Ct

12 000,00

720 Pozostałe przychody techniczne

43 000,00

732 Przychody z udziałów i akcji

63 000,00

731 Przychody z nieruchomości 49

000,00

761 Pozostałe przychody operacyjne

23 000,00

762 Pozostałe koszty operacyjne

31 000,00

771 Zyski nadzwyczajne

15 000,00

772 Straty nadzwyczajne

10 000,00

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć konta księgowe,
4) dokonać ewidencji księgowań rocznych w celu ustalenia wyniku technicznego,
5) dokonać ewidencji księgowań rocznych w celu ewidencji wyniku brutto,
6) ustalić kwotę podatku dochodowego – stopa 19%,
7) nanieść wartość podatku dochodowego jako stan na odpowiednie konto,
8) dokonać przeksięgowania podatku dochodowego,
9) ustalić wynik finansowy netto,
10) zinterpretować saldo wyniku technicznego i wyniku netto.
11) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
12) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu 4.8 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki,
- zeszyty przedmiotowe.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Podział wyniku finansowego.

Sprawozdanie finansowe za ubiegły rok obrotowy zostało zatwierdzone. Podjęto uchwałę o
podziale wypracowanego zysku netto. Dane o wysokości zysku z ćwiczenia 1 (lub określić
kwotę samodzielnie). Według uchwały zysk przeznaczono na:
- 30% na wypłaty dla akcjonariuszy,
- 40% na nagrody i premie,
- 10% na kapitał zapasowy,
- 5% na kapitał rezerwowy.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) otworzyć w roku bieżącym konto „Wynik finansowy”,
4) przeksięgować zysk do podziału na konto „Rozliczenie wyniku finansowego”,
5) dokonać księgowań podziału zysku według danych,
6) uwzględnić dla naliczonych nagród brutto narzuty na nagrody,
7) ustalić saldo konta „Rozliczenie wyniku finansowego”,
8) zinterpretować ustalone saldo,
9) dokonać powtórnego podziału według własnej propozycji,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
11) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.8 poradnika,
- kalkulator,
- arkusze papieru,
- pisaki,
- zeszyty przedmiotowe.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić kolejne etapy ustalania wyniku finansowego w zakładzie

ubezpieczeń??

□

2) ustalić wynik na kolejnych etapach?

□

3) ustalić księgowo wynik techniczny?

□

4) ustalić księgowo wynik finansowy netto?/

□

5) zinterpretować salda kont wyniku technicznego i finansowego?

□

6) dokonać podziału wyniku finansowego?

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Sprawozdawczość

4.9.1. Materiał nauczania

Zakłady ubezpieczeniowe sporządzają sprawozdanie finansowe zgodnie z przepisami ustawy
o rachunkowości. Wzory sprawozdań stanowią załącznik nr 3 do ustawy. Na sprawozdanie
finansowe zakładu składają się:
- bilans,
- techniczny rachunek ubezpieczeń,
- ogólny rachunek zysków i strat,
- informacja dodatkowa,
- zestawienie zmian w kapitale własnym,
- rachunek przepływów pieniężnych.
Do rocznego sprawozdania zakład ma obowiązek również sporządzić sprawozdanie
z działalności zakładu.
Jeżeli zakład funkcjonuje w obrocie giełdowym musi dla potrzeb obrotu (na podstawie
przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi) sporządzać dodatkowe
sprawozdania oraz dla potrzeb nadzoru sporządzać sprawozdania roczne i kwartalne.
Sprawozdanie musi być sporządzone w języku polskim i walucie polskiej, dane liczbowe
mogą być zaokrąglane do tysięcy złotych, jeżeli nie zniekształca to obrazu zakładu.
Sprawozdanie jest sporządzane na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych oraz na każdy inny
dzień bilansowy.
Bilans – wykazuje stany aktywów i pasywów na dany dzień, w ujęciu netto, tzn. że wykazana
wartość poszczególnych aktywów i pasywów jest skorygowana o odpisy umorzeniowe
i aktualizujące.
Bilans

zakładów ubezpieczeniowych wyróżnia się odmienną strukturą aktywów i pasywów.

Charakterystyczne cechy to:
- niewielki udział aktywów rzeczowych,
- bardzo duży udział lokat i płynnych środków finansowych,
- znaczny udział w pasywach rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, tworzonych w celu

zapewnienia bezpieczeństwa,

- dość duży udział rozrachunków zarówno w aktywach jak i pasywach (należności z tytułu

składek, zobowiązania z tytułu niewypłaconych odszkodowań).

Dane w bilansie prezentują stan na początek roku i na koniec.

Tabela 4.3 Bilans zakładu ubezpieczeń

BILANS JEDNOSTKI UBEZPIECZENIOWEJ

AKTYWA PASYWA

Wartości niematerialne i prawne

1. Wartości firmy
2. Inne wartości niematerialne

i prawne

Lokaty

Nieruchomości

1. Grunty własne oraz prawo

wieczystego użytkowania gruntu

2. Budynki, budowle oraz

spółdzielcze własnościowe prawo
do lokalu

3. Inwestycje budowlane i zaliczki

Kapitały własne

Kapitał podstawowy

II.

Należne wpłaty na kapitał

podstawowy (wielkość ujemna)

III.

Akcje własne (wielkość ujemna)

IV.

Kapitał (fundusz) zapasowy

Kapitał (fundusz) z aktualizacji

wyceny

VI.

Pozostałe kapitały rezerwowe

VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych
VIII. Zysk (strata) netto

Zobowiązania podporządkowane

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

na poczet tych inwestycji

II.

Lokaty w jednostkach

podporządkowanych
1. Udziały i akcje w jednostkach

podporządkowanych

2. Pożyczki udzielone jednostkom

podporządkowanym oraz dłużne
papiery wartościowe emitowane
przez te jednostki

3. Pozostałe lokaty

III.

Inne lokaty finansowe

1. Udziały i akcje oraz inne papiery

wartościowe o zmiennej kwocie
dochodu oraz jednostki
uczestnictwa i certyfikaty
inwestycyjne w funduszach
inwestycyjnych

2. Dłużne papiery wartościowe i inne

papiery wartościowe o stałej
kwocie dochodu

3. Udziały we wspólnych

przedsięwzięciach lokacyjnych

4. Pożyczki zabezpieczone

hipotecznie

5. Pozostałe pożyczki
6. Lokaty terminowe w instytucjach

finansowych

7. Pozostałe lokaty

IV.

Depozyty od cedentów

Aktywa netto ubezpieczeń na życie,
gdy ryzyko lokaty ponosi
ubezpieczający

Należności

I. Należności z tytułu ubezpieczeń
bezpośrednich

Należności od

ubezpieczających, w tym:

1.1. Od jednostek podporządkowanych

1.2. Od pozostałych jednostek

Należności od pośredników

ubezpieczeniowych, w tym:

2.1. Od jednostek podporząd.
2.2. Od pozostałych jednostek

3. Inne należności

3.1. Od jednostek podporządk.
3.2. Od pozostałych jednostek

II. Należności z tytułu reasekuracji, w tym:

1. Od jednostek podporządkowanych
2. Od .pozostałych jednostek

III. Inne należności

Rezerwy techniczno-

ubezpieczeniowe

Rezerwa składek i rezerwa na
pokrycie ryzyka niewygasłego

II.

Rezerwa ubezpieczeń na życie

III. Rezerwa na niewypłacone

odszkodowania i świadczenia

IV. Rezerwy na premie i rabaty dla

ubezpieczonych

Rezerwy na wyrównanie
szkodowości (ryzyka)

VI. Rezerwy na zwrot składek dla

członków

VII. Pozostałe rezerwy techniczno-

ubezpieczeniowe określone w
statucie

VIII. Rezerwa ubezpieczeń na zycie, gdy

ryzyko lokaty ponosi
ubezpieczający

Udział reasekuratorów w rezerwach
techniczno-ubezpieczeniowych
(wartość ujemna)

Udział reasekuratorów w rezerwie
składek i rezerwa na pokrycie
ryzyka niewygasłego

II.

Udział reasekuratorów w rezerwie
ubezpieczeń na życie

III. Udział reasekuratorów w rezerwie

na niewypłacone odszkodowania
i świadczenia

IV. Udział reasekuratorów w rezerwie

na premie i rabaty dla
ubezpieczonych

Udział reasekuratorów w
pozostałych rezerwach techniczno-
ubezpieczeniowych określonych w
statucie

VI. Udział reasekuratorów w rezerwie

ubezpieczeń na życie, gdy ryzyko
lokaty ponosi ubezpieczający

E. Oszacowane regresy i odzyski (wielkość

ujemna)
1. Oszacowane regresy i odzyski brutto
2. Udział reasekuratorów w

oszacowanych regresach i odzyskach

Pozostałe rezerwy

I. Rezerwy na świadczenia emerytalne

oraz inne obowiązkowe świadczenia
pracowników

II. Rezerwa z tytułu odroczonego

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. Należności od budżetu
2. Pozostałe należności i roszczenia

Od jednostek podporządkowanych
Od pozostałych jednostek

Inne składniki aktywów

Rzeczowe składniki majątku

II.

Środki pieniężne

III.

Pozostałe składniki aktywów

Rozliczenia międzyokresowe

Aktywa z tytułu odroczonego

podatku dochodowego

II.

Aktywowane koszty akwizycji

III.

Zarachowane odsetki i czynsze

IV.

Inne rozliczenia

międzyokresowe

Razem aktywa

podatku dochodowego

III. Inne rezerwy

G. Zobowiązania z tytułu depozytów

reasekuratorów

H. Pozostałe zobowiązania i fundusze

specjalne

I. Zobowiązania z tytułu ubezpieczeń

bezpośrednich, w tym:

1.Zobowiązania wobec

ubezpieczających
1.1.Wobec jednostek podporządkow.
1.2.Wobec pozostałych jednostek

2.Zobowiązania wobec pośredników

ubezpieczeniowych, w tym:
2.1.Wobec jednostek podporządkow.
2.2.Wobec pozostałych jednostek

3.Inne zobowiązania z tytułu

ubezpieczeń, w tym:
3.1.Wobec jednostek podporządkow.
3.2.Wobec pozostałych jednostek

II. Zobowiązania z tytułu reasekuracji

1. Wobec jednostek podporządkow.
2. Wobec pozostałych jednostek

III. Zobowiązania z tytułu emisji

własnych dłużnych papierów
wartościowych oraz pobranych
pożyczek, w tym:

1. Zobowiązania zamienne na akcje

zakładu ubezpieczeń

2. Pozostałe

IV. Zobowiązania wobec instytucji

kredytowych

V. Inne zobowiązania

1. Zobowiązania wobec budżetu
2. Pozostałe zobowiązania

Wobec jednostek podporządkow.
Wobec pozostałych jednostek

VI. Fundusze specjalne

I. Rozliczenia międzyokresowe

1.Rozliczenia międzyokresowe kosztów
2.Ujemna wartość firmy
3. Przychody przyszłych okresów

Razem pasywa

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr3 do ustawy do rachunkowości.

Techniczny rachunek ubezpieczeń sporządza się odrębnie dla ubezpieczeń na życie oraz dla
ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych. Prezentuje przychody i koszty
z działalności ubezpieczeniowej. W technicznym rachunku ubezpieczeń na życie przychody
z lokat ujmowane są w rachunku, a przychody nie związane z rezerwami techniczno-

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ubezpieczeniowymi przenoszone są do ogólnego rachunku zysków i strat. W technicznym
rachunku ubezpieczeń majątkowych i pozostałych na życie przychody z lokat ujmowane są
w ogólnym rachunku zysków i strat, a przychody związane z rezerwami przenoszone są do
techniczno-ubezpieczeniowymi przenoszone są do rachunku technicznego. W obydwu
wyliczany jest wynik techniczny.

Tabela 4.4 Techniczny rachunek ubezpieczeń na życie

TECHNICZNY RACHUNEK UBEZPIECZEŃ NA ŻYCIE

I. Składki

Składki przypisane brutto

Udział reasekuratorów w składce przypisanej brutto

Zmiana stanu rezerw i na ryzyko niewygasłe brutto

Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw składek

II.

Przychody z lokat

Przychody z lokat w nieruchomości

Przychody z lokat w jednostkach podporządkowanych

Z udziałów lub akcji
Z pożyczek i dłużnych papierów wartościowych
Z pozostałych lokat

Przychody z innych lokat finansowych

Z udziałów, akcji, innych papierów wartościowych o zmiennej kwocie
dochodu oraz jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w
funduszach inwestycyjnych

Z dłużnych papierów wartościowych oraz innych papierów wartościowych o
stałej kwocie dochodu

Lokat terminowych w instytucjach kredytowych

Z pozostałych lokat

Wynik dodatni w rewaloryzacji lokat

Wynik dodatni w realizacji lokat

III.

Niezrealizowane zyski z lokat

IV.

Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym

Odszkodowania i świadczenia

Odszkodowania i świadczenia wypłacone na udziale własnym

1.1.

Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto

1.2.

Udział reasekuratorów w odszkodowaniach i świadczeniach wypłaconych

Zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia na udziale

własnym

2.1.

Rezerwy brutto

2.2.

Udział reasekuratorów

VI.

Zmiany stanu innych rezerw technicznych na udziale własnym

Zmiana stanu rezerw w ubezpieczeniach na życie na udziale własnym

Rezerw brutto

Na udziale reasekuratorów

Zmiana stanu rezerw techniczno-ubezpieczeniowych na udziale własnym dla

ubezpieczeń na życie, jeżeli ryzyko lokaty ponosi ubezpieczający

Rezerw brutto

Na udziale reasekuratorów

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zmiana stanu pozostałych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych przewidzianych w

statucie na udziale własnym

Rezerw brutto

Na udziale reasekuratorów

VII.

Premie i rabaty łącznie ze zmianą stanu rezerw na udziale własnym

VIII.

Koszty działalności ubezpieczeniowej

Koszy akwizycji

W tym zmiana stanu aktywowanych kosztów akwizycji

Koszty administracyjne

Prowizje reasekuracyjne i udziały w zyskach

IX.

Koszty działalności lokacyjnej

Koszty utrzymania nieruchomości

Pozostałe koszty działalności lokacyjnej

Wynik ujemny z rewaloryzacji lokat

Wynik ujemny z realizacji lokat

Niezrealizowane straty na lokatach

XI.

Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym

XII.

Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione do ogólnego

rachunku zysku i strat

XIII.

Wynik techniczny ubezpieczeń na życie

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości.

Tabela 4.5 Techniczny rachunek ubezpieczeń majątkowych i osobowych

TECHNICZNY RACHUNEK UBEZPIECZEŃ MAJĄTKOWYCH I OSOBOWYCH

Składki

1. Składki przypisane brutto
2. Udział reasekuratorów w składce przypisanej
3. Zmiana stanu rezerw składek i rezerwy na ryzyko niewygasłe brutto
4. Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw składek

II.

Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione z ogólnego

rachunku zysku i strat

III.

Pozostałe przychody techniczne na udziale własnym

IV.

Odszkodowania i świadczenia

1. Odszkodowania i świadczenia wypłacone na udziale własnym

Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto
Udział reasekuratorów w odszkodowaniach i świadczeniach wypłaconych

2. Zmiana stanu rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia na udziale

własnym
Zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia brutto
Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania

i świadczenia

Zmiany stanu pozostałych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych na udziale

własnym

1. Zmiany stanu pozostałych rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto
2. Udział reasekuratorów w zmianie stanu pozostałych rezerw techniczno-

ubezpieczeniowych

VI.

Premie i rabaty na udziale własnym łącznie ze zmianą stanu rezerw

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

VII.

Koszty działalności ubezpieczeniowej

1. Koszty akwizycji

W tym zmiana stanu aktywowanych kosztów akwizycji

2. Koszty administracyjne
3. Prowizje reasekuracyjne i udział w zyskach reasekuratorów

VIII.

Pozostałe koszty techniczne na udziale własnym

IX.

Zmiany stanu rezerw na wyrównanie szkodowości (ryzyka)

Wynik techniczny ubezpieczeń majątkowych

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości.

Ogólny rachunek zysków i strat sporządzany jest za rok ubiegły i bieżący. Z danych
liczbowych ogólnego rachunku zysków i strat wynika ostateczny wynik netto.

Tabela 4.6 Ogólny rachunek zysków i strat

OGÓLNY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

Wynik techniczny

Przychody z lokat

Przychody z lokat w nieruchomości

Przychody z lokat w jednostkach podporządkowanych

Z udziałów lub akcji

Z pożyczek i dłużnych papierów wartościowych

Z pozostałych lokat

Przychody z innych lokat finansowych

Z udziałów, akcji, innych papierów wartościowych o zmiennej kwocie dochodu

oraz jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w funduszach
inwestycyjnych

Z dłużnych papierów wartościowych oraz innych papierów wartościowych

o stałej kwocie dochodu

Z lokat terminowych w instytucjach kredytowych

Z pozostałych lokat

Wynik dodatni z rewaloryzacji lokat

Wynik dodatni z realizacji lokat

Niezrealizowane zyski z lokat

Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione z technicznego

rachunku ubezpieczeń na życie

Koszty działalności lokacyjnej

Koszty utrzymania nieruchomości

Pozostałe koszty działalności lokacyjnej

Wynik ujemny z rewaloryzacji lokat

Wynik ujemny z realizacji lokat

10.

Niezrealizowane straty na lokatach

11.

Przychody z lokat netto po uwzględnieniu kosztów, przeniesione do technicznego

rachunku ubezpieczeń majątkowych i osobowych

12.

Pozostałe przychody operacyjne

13.

Pozostałe koszty operacyjne

14.

Zysk (strata) z działalności operacyjnej

15.

Zyski nadzwyczajne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16.

Straty nadzwyczajne

17.

Zysk (strata) brutto

18.

Podatek dochodowy

19.

Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)

20.

Zysk (strata) netto

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości.

Informacja dodatkowa stanowi integralną część sprawozdania finansowego. Powinna
zawierać niezbędne informacje uzupełniające do bilansu, technicznego rachunku ubezpieczeń,
ogólnego rachunku ubezpieczeń. W szczególności:
- wprowadzenie do sprawozdania (opis stosowanych zasad rachunkowości, metod wyceny,

zmiany w stosunku do roku poprzedniego i wywołane skutki tych zmian, zdolność do
kontynuacji działania), ta część poprzedza bilans,

- dodatkowe informacje i wyjaśnienia do sprawozdań, propozycje podziału wyniku,

informacje dotyczące pracowników, inne istotne informacje określone rozporządzeniem
Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń.

Zestawienie zmian w kapitale własnym zawiera informacje o zmianach składników kapitałów
własnych za poprzedni i bieżący rok. Pokazuje zmiany przychodów i kosztów, które mają
bezpośredni wpływ na zmiany kapitału. Zawiera propozycje podziału wyniku finansowego.

Tabela 4.7 Zestawienie zmian w kapitale własnym

ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE WŁASNYM

I. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO)

- korekty błędów podstawowych

I.a. Kapitał (fundusz) własny na początek okresu (BO) po korektach
1. Kapitał (fundusz) podstawowy na początek okresu
1.1. Zmiany kapitału podstawowego
a)

zwiększenie (z tytułu)

- emisji akcji

……………………

b) zmniejszenie (z tytułu)

- umorzenia akcji

……………………

1.2. Kapitał (fundusz) podstawowy na koniec okresu
2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na początek okresu
2.1. Zmiany należnych wpłat na kapitał podstawowy
a)

zwiększenie

zmniejszenie

2.2. Należne wpłaty na kapitał podstawowy na koniec okresu
3. Akcje

własne na początek okresu

3.1. Zmiany akcji własnych
a)

zwiększenie

zmniejszenie

3.2. Akcje własne na koniec okresu
4. Kapitał zapasowy na początek okresu
4.1. Zmiany kapitału zapasowego

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zwiększenie (z tytułu)

- emisji akcji powyżej wartości nominalnej

podziału zysku (ustawowo)

Podziału zysku (ponad wymaganą ustawowo minimalną wartość)

……………………

b) zmniejszenie (z tytułu)

- pokrycia straty

……………………

4.2. Kapitał zapasowy na koniec okresu
5. Kapitał z aktualizacji wyceny na początek okresu
5.1. Zmiany kapitału z aktualizacji wyceny
a)

zwiększenie (z tytułu)

……………………

b) zmniejszenie (z tytułu)

……………………

5.2. Kapitał z aktualizacji wyceny na koniec okresu
6. Pozostałe kapitały rezerwowe na początek okresu
6.1. Zmiany pozostałych kapitałów rezerwowych
a)

zwiększenie (z tytułu)

……………………

b) zmniejszenie (z tytułu)

……………………

6.2. Pozostałe kapitały rezerwowe na koniec okresu
7. Zysk (strata) z lat ubiegłych na początek okresu
7.1. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu

- korekty błędów podstawowych

7.2. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu, po korektach
a)

zwiększenie (z tytułu)

podziału zysku z lat ubiegłych

…………………

b) zmniejszenie (z tytułu)

…………………

7.3. Zysk z lat ubiegłych na koniec okresu
7.4. Strata z lat ubiegłych na początek okresu

- korekty błędów podstawowych

7.5. Strata z lat ubiegłych na początek okresu, po korektach
a)

zwiększenie (z tytułu)

- przeniesienia straty z lat ubiegłych do pokrycia

……………………

b) zmniejszenie (z tytułu)

……………………

7.6. Strata z lat ubiegłych na koniec okresu
7.7. Zysk (strata) z lat ubiegłych na koniec okresu
8. Wynik

netto

a) zysk netto

b) strata netto

II. Kapitał własny na koniec okresu (BZ)
III. Kapitał własny, po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty)

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości.

Rachunek przepływów pieniężnych zakładu ubezpieczeń sporządza się metodą bezpośrednią.
Obejmuje:
- wpływy i wydatki z działalności operacyjnej – podstawowej działalności ubezpieczeniowej

i innej nie zaliczonej do działalności lokacyjnej i finansowej,

- wpływy i wydatki z działalności lokacyjnej – nabywania i zbywania składników aktywów

trwałych
i krótkoterminowych aktywów finansowych oraz związanych z tym kosztów i korzyści,

- wpływy i wydatki z działalności finansowej – pozyskiwania i utraty źródeł finansowania

i związanych z tym pieniężnych kosztów i korzyści.

Tabela 4.8 Rachunek przepływów pieniężnych

RACHUNEK PRZEPŁYWÓW PIENIĘŻNYCH

A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej

I. Wpływy

Wpływy z działalności bezpośredniej i reasekuracji czynnej

Wpływy z tytułu składek brutto
Wpływy z tytułu regresów, odzysków i zwotów odszkodowań
Pozostałe wpływy z działalności bezpośredniej

Wpływy z reasekuracji biernej

Wpłaty reasekuratorów z tytułu udziału w odszkodowaniach
Wpłaty z tytułu prowizji reasekuracyjnych i udziałów w zyskach

reasekuratorów

Pozostałe wpływy z reasekuracji biernej

Wpływy z pozostałej działalności operacyjnej

Wpływy z tytułu czynności komisarza awaryjnego
Zbycie wartości niematerialnych i prawnych oraz rzeczowych składników

aktywów trwałych innych niż lokaty

Pozostałe wpływy

II. Wydatki

1. Wydatki z tytułu działalności bezpośredniej i reasekuracji czynnej

Zwroty składek brutto
Odszkodowania i świadczenia wypłacone brutto
Wydatki z tytułu akwizycji
Wydatki o charakterze administracyjnym
Wydatki z tytułu likwidacji szkód i windykacji regresów
Wypłacone prowizje i udziały w zyskach z tytułu reasekuracji czynnej
Pozostałe wydatki z działalności bezpośredniej oraz reasekuracji czynnej

Wydatki z tytułu reasekuracji biernej

Składki zapłacone z tytułu reasekuracji
Pozostałe wydatki z tytułu reasekuracji biernej

3. Wydatki z pozostałej działalności operacyjnej

Wydatki z tytułu czynności komisarza awaryjnego
Nabycie wartości niematerialnych i prawnych i rzeczowych składników

aktywów trwałych innych niż lokaty

Pozostałe wydatki operacyjne

III.

Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

B. Przepływy środków pieniężnych z działalności lokacyjnej

I. Wpływy

Zbycie nieruchomości

Zbycie udziałów, akcji w jednostkach podporządkowanych

Zbycie udziałów, akcji w pozostałych jednostkach oraz jednostek
uczestnictwa
i certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych

Realizacja dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez jednostki
podporzadkowane oraz spłata pożyczek udzielonych tym jednostkom

Realizacja dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez pozostałe
jednostki

Likwidacja lokat terminowych w instytucjach kredytowych

Realizacja pozostałych lokat

Wpływy z nieruchomości

Odsetki otrzymane

10.

Dywidendy otrzymane

11.

Pozostałe wpływy z lokat

II.

Wydatki

Nabycie nieruchomości

Nabycie udziałów, akcji w jednostkach podporządkowanych

Nabycie udziałów, akcji w pozostałych jednostkach oraz jednostek
uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych w funduszach inwestycyjnych

Nabycie dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez jednostki
podporządkowane oraz udzielenie pożyczek tym jednostkom

Nabycie dłużnych papierów wartościowych emitowanych przez pozostałe
jednostki

Nabycie lokat terminowych w instytucjach kredytowych

Nabycie pozostałych lokat

Wydatki na utrzymanie nieruchomości

Pozostałe wydatki na lokaty

C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej

I. Wpływy
1. Wpływy netto z emisji akcji oraz dopłat do kapitału
2. Kredyty,

pożyczki oraz emisja dłużnych papierów wartościowych

3. Pozostałe wpływy finansowe
II. Wydatki

Dywidendy

Inne niż wypłata dywidend wydatki z tytułu podziału zysku

Nabycie akcji własnych

Spłata kredytów, pożyczek oraz wykup własnych dłużnych papierów
wartościowych

Odsetki od kredytów, pożyczek oraz wyemitowanych dłużnych papierów
wartościowych

Pozostałe wydatki finansowe

III.

Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej

D. Przepływy pieniężne netto, razem (A.III+/-B.III+/-C.III)
E. Bilansowa zmiana środków pieniężnych z tytułu różnic kursowych
F. Środki pieniężne na początek okresu

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

G. Środki pieniężne na koniec okresu, w tym:

- o ograniczonej możliwości dysponowania

Źródło: opracowanie własne na podstawie załącznika nr 3 do ustawy o rachunkowości.

Sprawozdanie z działalności jednostki sporządzają określone przez ustawę o rachunkowości
jednostki, w tym zakłady ubezpieczeniowe.
Obejmuje istotne informacje o stanie majątkowym i finansowym zakładu, wskazuje czynniki
ryzyka, zdarzenia wpływające istotnie na działalność jednostki w trakcie roku, informacje
o przewidywanym rozwoju, ważniejsze osiągnięcia w dziedzinie rozwoju.

Sprawozdanie finansowe powinno być sporządzone w ciągu 90 dni od dnia bilansowego,
podpisane przez kierownika jednostki oraz dodatkowo przez aktuariusza zakładu ubezpieczeń na
życie. Zakłady ubezpieczeń majątkowych i pozostałych osobowych dołączają do sprawozdania
opinie o prawidłowości wyceny rezerw techniczno-ubezpieczeniowych.
Sprawozdanie podlega zatwierdzeniu przez organ zatwierdzający nie później niż w ciągu
6 miesięcy od dnia bilansowego. Przed zatwierdzeniem musi być poddane badaniu przez
biegłego rewidenta, który wydaje opinię. Procedura badania sprawozdań oraz zatwierdzania jest
analogiczna jak w innych jednostkach gospodarczych.
W

ciągu 15 dni od zatwierdzenia sprawozdania finansowego podlega ono ogłoszeniu

w Dzienniku Urzędowym RP „Monitorze Polski B”.
Adresatami sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeniowych są akcjonariusze,
ubezpieczający się, ubezpieczeni, organy nadzorujące, agencje ratingowe, doradcy inwestycyjni.

Analiza danych powinna dać odpowiedź na temat sytuacji finansowej i bezpieczeństwa
finansowego zakładu. Oceny tej dokonuje się m.in. w oparciu o margines opłacalności.
Margines opłacalności oznacza najniższą wysokość środków własnych, jaką powinien
posiadać zakład ubezpieczeń w danym momencie. Obowiązujący margines wypłacalności
w zakładach ubezpieczeń majątkowych i pozostałych na życie to większy z dwóch marginesów
obliczonych na bazie składek i na bazie odszkodowań.
Margines

wypłacalności na bazie składek (MWS) = (0,18 · S

+ 0,16 · S

) · R

– zbiór składki należnej brutto za ostatnie 12 miesięcy do wysokości 10 mln euro,

- zbiór składki należnej brutto za ostatnie 12 miesięcy będący nadwyżką ponad 10 mln euro

R – współczynnik reasekuracyjny (procentowa łączna suma odszkodowań na udziale własnym
za 12ostatnich miesięcy pomniejszona o zwroty, regresy, rezerwy na niewypłacone
odszkodowania na udziale własnym lub sumy odszkodowań wypłaconych w tym okresie
skorygowanej o zwiększenie lub zmniejszenie rezerwy na nie wypłacone odszkodowania, który
powinien być niższy niż 50%).
Margines

wypłacalności na bazie odszkodowań (MWO) = (0,26 · O

+ 0,23 · O

)

- O

1 –

średnia suma odszkodowań i świadczeń z okresu 3 lub 7 lat do wysokości 7 mln euro,

- O

2 -

średnia suma odszkodowań i świadczeń z okresu 3 lub 7 lat przekraczająca 7 mln euro.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są elementy składowe sprawozdań finansowych zakładów ubezpieczeń?
2. Jaka jest konstrukcja bilansu?
3. Czym różni się techniczny rachunek ubezpieczeń od ogólnego rachunku zysków i strat?
4. Jaki jest zakres informacji dodatkowej?
5. Jaka jest struktura technicznego rachunku ubezpieczeń?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Jakie informacje zawiera rachunek z przepływów pieniężnych?
7. Jakie informacje zawiera zestawienie zmian w kapitale własnym?
8. Kto jest użytkownikiem sprawozdań finansowych zakładu ubezpieczeń?
9. Co to jest margines wypłacalności?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Sporządź rachunek zysków i strat oraz techniczny rachunek ubezpieczeń.
Obroty kont wynikowych na 31.12.2xxx w zakładzie ubezpieczeń kształtowały się następująco
(w tys. zł):
Symbol
konta

Nazwa konta wynikowego

Obroty
Wn

Obroty
Ma

501

Koszty akwizycji

5 300

532

Koszty innej działalności lokacyjnej

8 400

550

Koszty administracyjne

3 400

600 Wypłacone odszkodowania i świadczenia

8 300

610 Udział reasekuratorów w odszkodowaniach i świadczeniach

700

620

Zmiana stanu rezerw na niewypłacone odszkodowania

2 800

621 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerw na

niewypłacone odszkodowania

950

631 Udział reasekuratorów w zmianie stanu pozostałych rezerw

632

Zmiana stanu rezerw na wyrównanie szkodowości 1

400

690

Zmiana stanu rezerw pozostałych

200

700 Składki należne z ubezpieczeń bezpośrednich

000

702 Udział reasekuratorów w składkach brutto

5 500

710

Zmiana stanu rezerw składek brutto

5 000

711 Udział reasekuratorów w zmianie stanu rezerwy składek 1

800

761 Pozostałe przychody operacyjne

1 300

762 Pozostałe koszty operacyjne

2 300

734 Sprzedaż lokat

17 200

870

Podatek dochodowy i inne obowiązkowe obciążenia 900

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) sporządzić techniczny rachunek ubezpieczeń za rok 2xxx,
4) sporządzić ogólny rachunek zysków i strat za rok 2xxx.
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu 4.9 poradnika,
- załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

- druki rachunku zysków i strat,
- druki technicznego rachunku ubezpieczeń,
- kalkulator,
- zeszyt przedmiotowy.

Ćwiczenie 2
Bilans zakładu ubezpieczeń.
Salda kont bilansowych w zakładzie ubezpieczeń na koniec roku 2xxx kształtowały się (w tys. zł):

Symbol

konta

Nazwa konta bilansowego

salda Wn

salda Ma

010

Środki trwałe 680

020 Wartości niematerialne i prawne

5 400

030 Nieruchomości 10
043 Dłużne papiery wartościowe 131
044

Akcje i udziały w innych jednostkach

770

050

Lokaty terminowe w instytucjach finansowych

990

059 Pozostałe lokaty

115

060 Umorzenie

nieruchomości

064 Odpisy

aktualizujące

071 Umorzenie

wartości niematerialnych i prawnych

100 Kasa

990

131 Rachunek

bieżący 4

992

200

Rozrachunki z ubezpieczającymi z tytułu składek

5 400

2 100

201

Rozrachunki z pośrednikami ubezpieczeniowymi

113

211

Rozrachunki z reasekuratorami

362

488

220 Rozrachunki

publiczno-prawne

127

249 Pozostałe rozrachunki

124

640 Rozliczenia

międzyokresowe kosztów

2 750

801 Kapitał akcyjny

802 Kapitał zapasowy

812 Udział reasekuratorów w rezerwie na

niewypłacone odszkodowania i świadczenia

2 800

813

Rezerwa na niewypłacone odszkodowania
i świadczenia

400

831 Rezerwa

składek z ubezpieczenia społecznego

800

832 Udział reasekuratorów w rezerwie składek

ubezpieczeniowych

1 100

835

Rezerwa brutto na wyrównanie szkodowości

950

842 Inne

rezerwy

127

845 Przychody

przyszłych okresów

490

860 Wynik

finansowy

430

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) sporządzić bilans końcowy za rok 2xxx,
5) ustalić wartość kapitału akcyjnego i uwzględnić w bilansie.
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- literatura punktu 4.9 poradnika,
- załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości,
- druki bilansu zakładu ubezpieczeń,
- kalkulator.

Ćwiczenie 3
Zestawienie zmian w kapitale własnym.
W zakładzie ubezpieczeń miały miejsce zdarzenia, które wpłynęły na stan kapitałów własnych:
- kapitał podstawowy na początek okresu 10 000 000 zł (100 000 akcji o wartości nominalnej

100 zł),

- kapitał zapasowy na początek okresu 2 000 000 zł,
- w sprawozdaniu z podziału zysku, który wynosił 300 000 zł. zysk podzielono w całości

przeznaczając 180 000 zł. na kapitał zapasowy, 20 000 zł. na kapitał rezerwowy, pozostała
część na wypłaty dywidend; pokryto stratę z lat ubiegłych 70 000 zł z kapitału zapasowego,

- dokonano aktualizacji wyceny środków trwałych – zwiększenie wartości początkowej o

20 000 zł. oraz zwiększenie umorzenia o 5 000 zł.,

- dokonano nowej emisji akcji – sprzedano 3000 szt. o cenie nominalnej 100 zł. i cenie

emisyjnej 150 zł..

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) sporządzić zestawienie zmian w kapitale własnym,
4) ustalić niezbędne stany kapitałów na początek,
5) uwzględnić zmiany,
6) ustalić kapitał własny na koniec okresu sprawozdawczego.
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.9 poradnika,
- załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości,
- druki zestawienia zmian w kapitale własnym zakładu ubezpieczeń.
- kalkulator.

Ćwiczenie 4
Rachunek przepływów pieniężnych.
W zakładzie ubezpieczeń miały miejsce operacje finansowe i gospodarcze (dane w tys. zł.):
wypłacone odszkodowania i świadczenia 1

000

wpływ ze sprzedanych udziałów 1

000

Skarb Państwa wykupił w terminie obligacje o wartości 5

000

otrzymane prowizje reasekuracyjne

zapłacono za zakupione środki trwałe 20

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sprzedaż posiadanych akcji przedsiębiorstwa X

wypłacone akcjonariuszom dywidendy

100

odsetki od lokat terminowych

zakupiono nieruchomość stanowiącą lokatę 500
wpłaty na Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny

zakupiono obligacje i bony skarbowe o wartości

6 000

otrzymane dywidendy z tytułu posiadanych akcji

zakupiono akcje i udziały o łącznej wartości 90

000

odsetki otrzymane od pożyczkobiorców 12
wpływy z tytułu składek 13

000

wpłaty reasekurantów z tytułu udziału w odszkodowaniach

4 000

nabyto licencję, płacąc gotówką 60
składki zapłacone z tytułu reasekuracji netto

1 500

zapłacono prowizje od operacji na rachunkach lokat bankowych

wpływy z emisji akcji

12 000

likwidacja lokat długoterminowych w banku „B”

1 600

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zgromadzić literaturę,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) sporządzić rachunek przepływów pieniężnych,
4) dokonać analizy przepływów z działalności operacyjnej,
5) dokonać analizy przepływów z działalności lokacyjnej,
6) dokonać analizy przepływów z działalności finansowej,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

- literatura punktu 4.9 poradnika,
- załączniki nr 3 do ustawy o rachunkowości,
- druki rachunku przepływów środków pieniężnych. zakładu ubezpieczeń,
- kalkulator.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić elementy składowe sprawozdań finansowych zakładów

ubezpieczeń

□

2) scharakteryzować konstrukcję bilansu

□

3) sporządzić bilans zakładu ubezpieczeń

□

4) wskazać różnice między technicznym rachunkiem ubezpieczeń a ogólnym

rachunkiem ubezpieczeń

□

5) sporządzić techniczny rachunek ubezpieczeń

□

6) określić jaki jest zakres informacji dodatkowej

□

7) scharakteryzować strukturę technicznego rachunku ubezpieczeń

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8) scharakteryzować strukturę rachunku przepływów pieniężnych

□

9) określić jakie informacje zawiera rachunek przepływów pieniężnych

□

10) sporządzić rachunek przepływów pieniężnych

□

11) określić jakie informacje zawiera zestawienie zmian w kapitale

własnym

□

12) sporządzić zestawienie zmian w kapitale

□

13) określić użytkowników sprawozdań finansowych

□

14) zdefiniować margines wypłacalności

□

15) ustalić margines wypłacalności

□

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Zadanie zawiera 25 pytań testu teoretycznego, który jest testem wyboru, prawidłowa

odpowiedź jest tylko jedna.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak x . W przypadku

pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

7. Rozwiązuj zadania samodzielnie.
8. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

estaw zadań testowych

1. Podstawą ewidencji składki przypisanej jest:
a) dowód wpłaty składki,
b) wyłącznie kopia polisy ubezpieczeniowej,
c) kopia polisy ubezpieczeniowej lub inny dokument potwierdzający zawarcie umowy

ubezpieczenia,

d) wezwanie do zapłaty składki.

2. Składka przypisana w okresie sprawozdawczym odnosi się:
a) do danego okresu sprawozdawczego lub okresów przyszłych,
b) wyłącznie do danego okresu sprawozdawczego,
c) wyłącznie do przyszłych okresów sprawozdawczych,
d) zostanie odniesiona do okresu sprawozdawczego po zapłacie.

3. Koszty wystawienia polis zalicza się do kosztów:
a) akwizycji,
b) pozostałych kosztów technicznych,
c) kosztów administracyjnych,
d) pozostałych kosztów operacyjnych.

4. Składka zarobiona to:
a) składka zainkasowana skorygowana o zmianę stanu rezerwy składek,
b) składka przypisana skorygowana o wzrost rezerwy składek,
c) składka przypisana skorygowana o zmianę stanu rezerwy składek,
d) składka zainkasowana.

5. Składki należne od brokerów stanowią:
a) należności z tytułu reasekuracji,
b) należności od pośredników,
c) pozostałe należności,
d) należności depozytowe.

6. Składka jako przychód ujmowana jest w momencie;
a) wpłaty,
b) wpłaty pierwszej raty,
c) przypisu,
d) z dniem wpłaty całej składki.

7. Składka ubezpieczeniowa ujmowana jest na kontach:
a) środków pieniężnych,
b) przychodów,
c) kosztów,
d) kapitałów.

8. Pośrednim kosztem akwizycji jest:
a) prowizja dla pośrednika ubezpieczeniowego,
b) wynagrodzenie pracowników,
c) reklama zakładu ubezpieczeń,
d) ekspertyza wykonana w celu oceny ryzyka.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Regresy stanowią:
a) przychód,
b) koszt,
c) nie wpływają na wynik,
d) zobowiązaniem.

10. Odpisy z tytułu regresu tworzy się:
a) na regresy wątpliwe,
b) z chwilą ujęcia regresu,
c) na regresy przedawnione,
d) nie dokonuje się odpisu.

11. Należne od reasekuratora prowizje z tytułu reasekuracji biernej stanowią:
a) koszt,
b) przychód,
c) nie wpływają na wynik,
d) żadna z powyższych.

12. Reasekuracja bierna to:
a) przyjęcie na siebie dodatkowego ryzyka,
b) przeniesienie na inny zakład części ryzyka ubezpieczeniowego,
c) przeniesienie na inny zakład całego ryzyka,
d) żadna z powyższych.

13. Depozyt reasekuracyjny jest zatrzymywany przez:
a) cedenta,
b) reasekuratora,
c) brokera,
d) nie jest zatrzymywany.

14. Udział w zysku z umowy reasekuracyjnej otrzymuje:
a) reasekurator
b) cedent,
c) broker,
d) agent.

15. W reasekuracji czynnej odszkodowania i świadczenia są płatne:
a) reasekuratorowi przez cedenta,
b) cedentowi przez reasekuratora,
c) brokerowi przez reasekuratora,
d) reasekuratorowi przez brokera.

16. Odsetki od zatrzymanego depozytu przez cedenta z tytułu umowy reasekuracji:
a) nie mają wpływu na wynik techniczny,
b) zwiększają wynik techniczny,
c) zmniejszają wynik techniczny,
d) zwiększają ogólny rachunek zysków i strat.
17. Wartość lokat jest ujmowana:
a) w rachunku przepływów pieniężnych,
b) w technicznym rachunku ubezpieczeń,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

c) w ogólnym rachunku zysków i strat,
d) w bilansie.

18. Lokaty ewidencjonuje się:
a) w cenie sprzedaży,
b) w cenie nabycia,
c) w cenie rynkowej,
d) według wartości godziwej.

19. Nieruchomości w zakładzie ubezpieczeń mogą stanowić:
a) lokaty,
b) aktywa rzeczowe,
c) lokaty lub rzeczowe aktywa trwałe,
d) rzeczowe aktywa trwałe.

20. Lokaty terminowe w banku na dzień bilansowy wycenia się:
a) według wartości godziwej,
b) według wartości nabycia,
c) według wartości nominalnej,
d) według wartości wymagalnej.

21. Rezerwę na niewypłacone odszkodowania i świadczenia tworzy się na pokrycie:
a) wyłącznie szkód zgłoszonych,
b) wyłącznie szkód zaistniałych,
c) wyłącznie szkód oszacowanych,
d) szkód zgłoszonych i zaistniałych choć jeszcze nie zgłoszonych.

22. Rezerwy muszą być ustalane przez aktuariusza w przypadku:
a) rezerw ubezpieczeń na życie,
b) rezerw na niewypłacone odszkodowania,
c) wszystkich rezerw,
d) rezerw składek.

23. Wartość rezerw techniczno-ubezpieczeniowych ujmowana jest:
a) w rachunku przepływów pieniężnych,
b) w bilansie,
c) w technicznym rachunku ubezpieczeń,
d) w ogólnym rachunku zysków i strat.

24. Wynik techniczny prezentowany jest w:
a) bilansie,
b) technicznym rachunku ubezpieczeń,
c) rachunku przepływów pieniężnych,
d) ogólnym rachunku zysków i strat.

25. Prowizja z tytułu wykonywania czynności komisarza awaryjnego jest:
a) przychodem technicznym,
b) pozostałym przychodem technicznym,
c) pozostałym przychodem operacyjnym,
d) kosztem technicznym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli.

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź Punkty

a b c d

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a b c d

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test zadań praktycznych

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Zadanie zawiera 10 pytań testu praktycznego, który jest testem wyboru, prawidłowa

odpowiedź jest tylko jedna, w celu udzielenia odpowiedzi niezbędne są obliczenia w
pamięci lub na osobnej kartce.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak x. W przypadku

pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i zakreśl odpowiedź prawidłową.

6. Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

7. Rozwiązuj zadania samodzielnie.
8. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Zadania:
1. Zakład ubezpieczeń zawarł umowę ubezpieczenia na cały rok. Składka roczna wynosi

1 200,00 płatna w ratach miesięcznych. Składka przypisana za pierwszy kwartał wyniesie:

a) 300,00
b)

1 200,00

c) 900,00
d) wartość składek wpłaconych.
2. Zakład ubezpieczeń zawarł umowę ubezpieczenia na czas nieokreślony. Składka miesięczna

wynosi 200,00 płatna w ratach miesięcznych. Składka przypisana za pierwszy kwartał
wyniesie:

a) 600,00
b) 0,00
c) wartość składek wpłaconych
d) 2

400,00

3. Wartość nabycia sprzedanych lokat wynosi 5 000,00, sprzedaży lokat 6 000,00, to:
a) saldo konta „Sprzedaż lokat” ma charakter Dt i wynosi 1 000,00
b) saldo konta „Sprzedaż lokat” ma charakter Ct i wynosi 1 000,00
c) saldo konta „Sprzedaż lokat” ma charakter Ct i wynosi 6 000,00
d) saldo konta „Sprzedaż lokat” ma charakter Dt i wynosi 5 000,00
4. Składka należna wynikająca z umów zawartych przez pośredników wynosi 4 000,00.

Pośrednicy zainkasowali 3 000,00. Pozostała część stanowi:

a) wartość składki przypisanej,
b) należność od pośrednika,
c) koszty akwizycji,
d) regres.
5. Składka przypisana brutto wynosi 24 000,00, udział reasekuratorów 10 000,00, zmiana stanu

rezerw 5 000,00. Składka zarobiona brutto wynosi:

a) 9

000,00

b) 14

000,00

c) 19

000,00

d) 5

000,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Składka przypisana brutto wynosi 24 000,00, udział reasekuratorów 10 000,00, zmiana stanu

rezerw 5 000,00. Składka zarobiona na udziale własnym wynosi:

a) 9

000,00

b) 14

000,00

c) 19

000,00

d) 5

000,00

7. W okresie sprawozdawczym koszty akwizycji wyniosły 3 000,00, otrzymane prowizje

reasekuracyjne 2 500,00, koszty prowizji reasekuracyjnych 1 000,00. Koszty akwizycji
wpływające na wynik wynoszą:

a) 7

500,00

b) 2

000,00

c) 4

500,00

d) 1

500,00

8. Zysk na działalności ubezpieczeniowej wynosi 40 000,00, przychody z działalności lokacyjnej

10 000,00. koszty działalności lokacyjnej 7 000,00, wynik pozostałej działalności operacyjnej
(-) 3 000,00, wynik zdarzeń nadzwyczajnych 1 000,00. Wynik finansowy brutto wynosi:

a) 51

000,00

b) 41

000,00

c) 37

000,00

d) 30

000,00.

9. W okresie sprawozdawczym składki przypisane wynoszą 20 000,00, udział reasekuratorów

w składkach ubezpieczeniowych 4000,00. Składki przypisane na udziale własnym wynoszą:

a) 24

000,00

b) 20

000,00

c) 16

000,00

d) 4

000,00

10. Naliczenie regresu od osoby trzeciej ewidencjonuje się:
a) Dt Kasa Ct Regresy i zwroty odszkodowań,
b) Dt Inne rozrachunki Ct Regresy i zwroty odszkodowań,
c) Dt Regresy i zwroty odszkodowań Ct Rozrachunki z tytułu regresów i zwrotów,
d) Dt Rozrachunki z tytułu regresów i zwrotów Ct Regresy i zwroty odszkodowań.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ................................................................................................

Prowadzenie rachunkowości ubezpieczycieli.

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź Punkty

a b c d

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. H. Henzel, Cz. Paczuła, Rachunkowość jednostek ubezpieczeniowych, część 2 ewidencja,

finanse, kontrola, Difin, Warszawa 2001,

2. M. Larnet, Rachunkowość ubezpieczeniowa. Zbiór zadań, Wydawnictwo Politechniki

Radomskiej, Radom 2001,

3. S. Nowak, Rachunkowość ubezpieczeniowa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej,

Poznań 1998,

4. Cz. Paczuła, Rachunkowość jednostek ubezpieczeniowych. Część I, Difin, Warszawa 1999,
5. Praca zbiorowa pod. red. A. Karmańskiej, Rachunkowość finansowa zakładów ubezpieczeń,

Difin, Warszawa 2003,

6. Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów

ubezpieczeń,

7. Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (Dz. U. 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.).