1
WY
ś
SZA SZKOŁA STUDIÓW MI
Ę
DZYNARODOWYCH
w Łodzi
Kierunek: Stosunki Mi
ę
dzynarodowe
REKLAMA HANDLOWA I MARKETING POLITYCZNY
W DZISIEJSZYM
Ś
WIECIE
Tomasz Sowi
ń
ski
Promotor:
prof. dr Karol Stryjski
Łód
ź
2004
2
SPIS TRE
Ś
CI
Wst
ę
p..........................................................................................................................4
1. Reklama i jej rodzaje.............................................................................................6
1.1. Poj
ę
cie reklamy....................................................................................................6
1.2. Cele reklamy........................................................................................................8
1.3. Reklama telewizyjna..........................................................................................11
1.4. Reklama radiowa...............................................................................................13
1.5. Reklama prasowa..............................................................................................16
1.5.1. Wkładki reklamowe.........................................................................................18
1.6. Reklama zewn
ę
trzna (outdoor)..........................................................................19
1.6.1. Plakat reklamowy (billboard)...........................................................................20
1.6.2. Scanachrome..................................................................................................21
1.6.3. Balony reklamowe...........................................................................................22
1.7. Reklama internetowa.........................................................................................23
1.7.1. Bannery reklamowe........................................................................................24
1.7.2. Serwisy sponsorowane..................................................................................26
1.7.3. Listy wysyłkowe (technika SPAM)..................................................................27
1.7.4. Technika PUSH..............................................................................................29
1.7.5. HTML mail – bannery poczt
ą
.........................................................................30
1.7.6. Konkursy i ankiety..........................................................................................31
1.7.7. Telewizja internetowa i cyfrowa.....................................................................32
3
1.8. Radio Data System...........................................................................................36
1.9. DVD – nowa generacja dysków........................................................................37
2. Marketing polityczny..........................................................................................40
2.1.Historia marketingu politycznego.......................................................................40
2.2.Definiowanie marketingu politycznego...............................................................42
2.3.Reklama polityczna w telewizji...........................................................................47
2.4.Kampania prasowa.............................................................................................48
2.5.Plakat wyborczy..................................................................................................49
2.6.Ulotka wyborcza.................................................................................................51
2.7.Sieci komputerowe.............................................................................................52
3. Tworzenie wizerunku medialnego polityków i partii politycznych................53
3.1.Wygl
ą
d zewn
ę
trzny............................................................................................60
3.2.Umiej
ę
tno
ść
wygłaszania przemówie
ń
...............................................................61
3.2.1.
Ś
rodki retoryczne............................................................................................64
3.3.Kampania bezpo
ś
rednia.....................................................................................65
Zako
ń
czenie............................................................................................................67
Bibliografia..............................................................................................................69
4
Wst
ę
p
Mówi
ą
c o rekalmie podejmijmy prób
ę
okre
ś
lenia czym ona jest . W uj
ę
ciu
marketingowym jest to sposób promocji produktu lub usługi. Natomiast w znaczeniu
psychologicznym jest to próba skłonienia klienta do okre
ś
lonej reakcji. Oba te
znaczenia odnosz
ą
si
ę
rownie
ż
do reklamy politycznej, gdzie produktem jest dany
polityk b
ą
d
ź
partia polityczna a klientem jest wyborca.
Kampanie wyborcze i promocyjne s
ą
dzisiaj wszechobecne, oplataj
ą
nas
niewidzialn
ą
informacyjn
ą
paj
ę
czyn
ą
. Bez fachowej akcji promocyjnej nie zwróci si
ę
ż
aden film, nie sprzeda płyta, a ksi
ąż
ka nie zostanie bestsellerem, równie
ż
w
ś
wiecie
polityki bez dobrze przeprowadzonej akcji wyborczej nie mo
ż
na liczy
ć
na du
ż
e
poparcie elektoratu. Reklama i promocja jest bardzo mocno zwi
ą
zana z ludowo -
ludyczn
ą
kultur
ą
okresu "globalnej wioski" (McLuhan), czy - bardziej sensownie -
globalnego miasta. I odwrotnie, sama cz
ę
sto wykorzystuje
ś
rodki wła
ś
ciwe ró
ż
nym
formom fabularyzacji (literatura, film, gra komputerowa etc.).
W mojej pracy podejmuj
ę
temat szeroko rozumianej reklamy. Tez
ą
pracy jest
próba dowiedzena
ż
e: reklama rynkowa jak i reklama w polityce jest oprta na tych
samych mechanizmach i ma za zadanie wywoła
ć
podobny, zamierzony skutek.
W rozdziale 1. zajmuj
ę
si
ę
jej mediami w uj
ę
ciu handlowym, czyli sposobem, w
jaki przemawia do swojego odbiorcy, oceniaj
ą
c ich mo
ż
liwo
ś
ci i ograniczenia.
Rozdział 2 i 3. po
ś
wi
ę
cony jest działaniu i znaczeniu marketingu politycznego,
jak i roli dobrze przeprowadzonej kampanii wyborczej dla odniesienia sukcesu przez
polityka b
ą
d
ź
parti
ę
polityczn
ą
. Przedstawiam równie
ż
mechanizmamy kreowania
5
wizerunku medialnego polityków i partii politycznych, które to pozwalaj
ą
na lepsze
dotarcie do okre
ś
lonego elektoratu.
Zako
ń
czenie jest podsumowaniem pracy. Porównanie reklamy handlowej z
polityczm
ą
pozwala na przedstawienie zasadniczych ró
ż
nic i podobie
ń
stw w ich
organizowaniu i skutkach jakie maj
ą
przynie
ść
.
6
1. REKLAMA I JEJ RODZAJE
1.1. Poj
ę
cie reklamy
„Reklama to rozpowszechnianie pewnych informacji za pomoc
ą
np. napisów,
plansz (plakaty, tablice), ogłosze
ń
w
ś
rodkach masowego przekazu”
1
.
Reklama najcz
ęś
ciej wykorzystywana jest w celu zwi
ę
kszenia sprzeda
ż
y,
wykreowania popytu na nowe towary, przekazania konsumentom informacji o
dokonanych przez producenta zmianach w swoim wyrobie, kształtowania
pozytywnego wizerunku firmy w oczach opinii publicznej. Wyró
ż
nia si
ę
reklam
ę
nakłaniaj
ą
c
ą
do zakupu produktu oraz informuj
ą
c
ą
o produkcie czy jakim
ś
wydarzeniu (np. kulturalnym, sportowym).
Popularn
ą
form
ą
reklamy jest sponsorowanie - finansowe wsparcie przez firmy
imprez, organizacji lub osób w sferze rozrywki, sportu, kultury itp. „Reklam
ę
uznaje
si
ę
za najwa
ż
niejsze narz
ę
dzie promocji”
2
.
Reklama jest komunikatem, który ma na celu zwi
ę
kszy
ć
popyt, a w
1
Smolski R., Smolski M. Stadtmiller E. H.; „Słownik Encyklopedyczny
Edukacja Obywatelska" 1999r., s. 65
2
www. konkurencja.pl
7
konsekwencji doprowadzi
ć
do sprzeda
ż
y okre
ś
lonego produktu/usługi. Cz
ę
sto
reklama tworzona jest równie
ż
po to, by zmniejszy
ć
popyt. Taki charakter maj
ą
kampanie antynikotynowe, antyalkoholowe, jest to tzw. demarketing.
Demarketing nie wyst
ę
puje tylko w reklamie społecznej, lecz tak
ż
e w ka
ż
dej
reklamie, która namawia klienta do tego, aby odrzucał produkty firmy
konkurencyjnej. W reklamie podkre
ś
la si
ę
wówczas wła
ś
ciwo
ś
ci, cechy
charakterystyczne danego produktu wspominaj
ą
c jednocze
ś
nie, ze produkt firm
konkurencyjnych takich cech nie posiada. Reklama mo
ż
e mie
ć
bardzo silny wpływ
na odbiorc
ę
z tego wzgl
ę
du,
ż
e nie jest zwykłym komunikatem i ma nie tylko
informowa
ć
- ale głównie przekonywa
ć
potencjalnego klienta. Skuteczne wpływanie
na klienta wymaga zaawansowanej wiedzy psychologicznej. Najpro
ś
ciej mówi
ą
c
reklama to INFORMACJA + PERSWAZJA.
Reklama powstała ok. drugiej połowy XIXw. Była działaniem niezale
ż
nym od
produkcji. Gdy na rynku pojawił si
ę
nowy produkt robiono wówczas wokół niego
,,hałas". Reklama z łaci
ń
skiego reklamare oznacza hałasowanie, robienie wrzawy.
Natomiast angielski odpowiednik reklamy oznacza - advertising pochodzi od słowa
advert co oznacza odwróci
ć
. Adversting to odwrócenie uwagi i skierowanie jej na
jaki
ś
produkt.
Jednak autonomia reklamy nie trwała długo, bo ju
ż
na pocz
ą
tku XX pojawiła si
ę
nowa dziedzina wiedzy - marketing.
Marketing to dyscyplina naukowa, która zajmuje si
ę
dostosowaniem
produkcji i produktów do potrzeb klientów i jednocze
ś
nie w sposób aktywny tworzy
8
rynek dla tych produktów.
Reklama z marketingowego punktu widzenia jest tylko jednym z narz
ę
dzi
promocji rynkowej obok :
1.
sprzeda
ż
y osobistej;
2.
promocji sprzeda
ż
y czyli oferowania klientowi dodatkowych korzy
ś
ci
poprzez obni
ż
enie ceny produktu/usługi albo doł
ą
czenie do niego/niej
prezentu;
3.
public relations czyli tworzenie korzystnego obrazu produktu lub firmy za
pomoc
ą
mediów, udziału w wystawach, sponsoringu, organizacji
ś
wi
ą
t i
dni otwartych.
„Reklama nie jest jedyn
ą
mo
ż
liwo
ś
ci
ą
aktywizowania rynku, ale stanowi
najbardziej uniwersalne i najch
ę
tniej stosowane narz
ę
dzie. Cz
ę
sto te
ż
bywa ł
ą
czona
lub zast
ę
powana którym
ś
z narz
ę
dzi promocji rynkowej. Najlepsze efekty reklama
przynosi wówczas, gdy jest integraln
ą
cz
ęś
ci
ą
planowania całej strategii rynkowej
dla produktu, a wi
ę
c elementem działa
ń
marketingowych”
3
.
1.2.Cele reklamy
Reklama ma do spełnienia szereg zada
ń
. Ma u
ś
wiadomi
ć
nam istnienie danej
marki. Gdy stworzymy reklam
ę
, która zbuduje w
ś
wiadomo
ś
ci odbiorcy spójny i
wzgl
ę
dnie odporny na zapominanie wizerunek marki to b
ę
dzie si
ę
on pojawiał
3
Kwarciak B. „ Co trzeba wiedzie
ć
o reklamie" Wyd. Profesjonalnej Szkoły
Biznesu Kraków 1999r., s 15
9
wielokrotnie w czasie podejmowania decyzji o zakupie i cz
ę
sto b
ę
dzie na nie
wpływał.
Innym wa
ż
nym celem jest doprowadzenie do tego, by odbiorca stał si
ę
lojalny
wobec marki.
Ś
wiadomo
ść
mo
ż
e z czasem przerodzi
ć
si
ę
w silniejsz
ą
wi
ęź
, któr
ą
jest lojalno
ść
. Marzeniem ka
ż
dego producenta jest, aby klient, który w pełni
akceptuje dan
ą
mark
ę
, stał si
ę
odporny na reklam
ę
konkurencji i cz
ę
sto sam
wyst
ę
pował w roli rzecznika ulubionego produktu, a nawet przekazywał swoje
postawy młodszemu pokoleniu.
Lojalno
ść
klienta niestety trudno jest zbudowa
ć
, poniewa
ż
naturalnym
elementem zachowa
ń
rynkowych jest poszukiwanie nowych wra
ż
e
ń
i do
ś
wiadcze
ń
.
Brak znajomo
ś
ci produktu stanowi powa
ż
n
ą
barier
ę
rynkow
ą
, dlatego nast
ę
pnym
zadaniem staje si
ę
edukacja klienta. Wiele firm podejmuje trud edukacji rynkowej,
bez której potencjalni klienci pozostaliby oboj
ę
tni na ich produkty, po prostu nie
b
ę
d
ą
c w stanie dostrzec potrzeby ich kupienia.
Poza tym edukacja pozwala na wykorzystanie efektu pierwsze
ń
stwa. Firmy
tworz
ą
ce nowo
ś
ci rynkowe lub wyroby mało znane s
ą
skazane na edukacj
ę
klienta.
Jednym z celów reklamy jest równie
ż
walka z konkurencj
ą
. Najbardziej typowym
przykładem jest porównanie bezpo
ś
rednie produktów. Bardziej dosadn
ą
form
ą
jest
publiczne wytkni
ę
cie bł
ę
dów konkurencji i zaoferowanie własnych usług. Mniej
widocznym, ale bardzo wa
ż
nym sposobem eliminowania efektów reklamy
konkurencji, jest zwi
ę
kszenie aktywno
ś
ci własnych działa
ń
reklamowych.
Powoduje to zmniejszenie stopnia zapami
ę
tania nowych reklam wskutek
10
działania mechanizmu nazywanym w psychologii hamowaniem retreaktywnym/
proaktywnym (hamuj
ą
cy wpływ bardziej znanych informacji na zapami
ę
tywanie
nowych, podobnych).
Przy odpowiednio du
ż
ej liczbie ekspozycji reklamy, klient b
ę
dzie miał kłopoty
nawet z przypomnieniem sobie nazwy konkurencyjnych produktów.
Reklama ma równie
ż
na celu tworzenie odpowiedniego image'u firmy, czyli
dobrej reklamy samej firmy.
Reklama w dobie kapitalizmu jest niezb
ę
dn
ą
rzecz
ą
, poniewa
ż
rynek jest
przepełniony konkurencyjnymi wyrobami, które s
ą
podobne do siebie. Posiadaj
ą
wysok
ą
jako
ść
, s
ą
ci
ą
gkle modernizowane i ulepszane pod wzgl
ę
dem cenowym dla
przeci
ę
tnego odbiorcy.
•
podobne do siebie
;
•
wysokiej jako
ś
ci
;
•
ci
ą
gle modernizowane i ulepszane
;
•
pod wzgl
ę
dem cenowym dost
ę
pne dla przeci
ę
tnego odbiorcy
.
Klient pozostawiony sam sobie ma tendencje do próbowania ró
ż
nych marek,
zast
ę
powania jednych produktów drugimi. Klient dokonuje wyborów wła
ś
ciwie
losowych, które nie zapewni
ą
ż
adnemu z producentów jakiejkolwiek przewagi na
rynku. Firmy, które si
ę
nie reklamuj
ą
u
ż
ywaj
ą
innych narz
ę
dzi promocji rynkowej.
Reklam
ę
w pewnych sytuacjach nie tylko mo
ż
na, lecz wr
ę
cz nale
ż
y z powodów
11
finansowych zast
ą
pi
ć
innymi działaniami promocyjnymi.
1.3.Reklama telewizyjna
Udział telewizji w twórczej budowie kultury narodowej jest powszechnie znany i
doceniany, st
ą
d te
ż
jej roli w procesie tworzenia i upowszechniania kultury nie ma
potrzeby uzasadnia
ć
. „Czyni ona to samo najlepiej przy pomocy
ś
rodków przekazu”
4
Jako no
ś
nik reklam telewizja ma kilka istotnych zalet. Jest ogl
ą
dana przez
najbardziej masow
ą
widowni
ę
i trudno praktycznie wskaza
ć
segmenty rynku, do
których nie dociera. W zwi
ą
zku z szerokim zasi
ę
giem koszt dotarcia do jednego
konsumenta jest ni
ż
szy ni
ż
w wypadku innych mediów. Poprzez poł
ą
czenie obrazu,
ruchu, d
ź
wi
ę
ku i koloru telewizja ma najlepsze z mass-mediów mo
ż
liwo
ś
ci
przyci
ą
gni
ę
cia i utrzymania uwagi odbiorców oraz wykreowania reklamy silnie
oddziałuj
ą
cej na emocje potencjalnego klienta. Istotn
ą
zalet
ą
jest te
ż
jej rosn
ą
ca
wiarygodno
ść
. Z wiarygodno
ś
ci
ą
, wi
ąż
e si
ę
te
ż
du
ż
y presti
ż
, jakim cieszy si
ę
na tle
innych
ś
rodków masowego przekazu. „Telewizja gwarantuje ponadto stosunkowo
wysoki stopie
ń
wi
ą
zania uwagi odbiorcy oraz dynamizm prezentacji”
5
.
„Telewizja jest znakomitym kanałem przekazu reklamy, wtedy gdy producenci
dóbr codziennego u
ż
ytku pragn
ą
, skierowa
ć
swoj
ą
reklam
ę
do gospody
ń
domowych
(artykuły spo
ż
ywcze, chemia gospodarcza, kosmetyki, u
ż
ywki) oraz kiedy firma
4
Wybrane problemy upowszechniania, Warszawa 1979r.
5
W. Budzy
ń
ski, Reklama–techniki skutecznej perswazji, Warszawa 1999r.
12
pragnie zademonstrowa
ć
, jak działa jej produkt”
6
.
Do wad reklamowania si
ę
w telewizji nale
żą
, du
ż
e koszty ogólne, zwi
ą
zane z
produkcj
ą
filmu reklamowego i jego emisj
ą
. Reklama w TV jest „bardzo tania, je
ś
li
Ci
ę
na ni
ą
sta
ć
", co oznacza, i
ż
wysoki koszt ogólny przy du
ż
ej widowni telewizyjnej
daje relatywnie niewielkie koszty jednostkowe dotarcia do widza.
Wad
ą
jest te
ż
mała selektywno
ść
widowni telewizyjnej - trudno jest okre
ś
li
ć
szczegółowo, kto ogl
ą
da poszczególne programy. Inn
ą
wad
ą
reklamowania si
ę
w
telewizji jest ulotno
ść
tej formy reklamy. Po emisji 30 sekundowego filmu nie
pozostaje nic materialnego (w przeciwie
ń
stwie do reklamy prasowej), co wi
ę
cej, widz
ogl
ą
daj
ą
cy reklamówk
ę
w TV jest zmuszony "pochłania
ć
" j
ą
w t
ę
pie narzuconym
przez reklamuj
ą
c
ą
si
ę
firm
ę
- nie mo
ż
na jej zwolni
ć
, przejrze
ć
powtórnie (jak to si
ę
zdarza z reklam
ą
prasow
ą
). Wad
ą
telewizji jest tak
ż
e długi czas wyprzedzenia, czyli
konieczno
ść
zamówienia czasu antenowego na długo przed emisj
ą
reklamy.
Nale
ż
y te
ż
pami
ę
ta
ć
, i
ż
reklama telewizyjna jest wyj
ą
tkowo natarczywa, przez
co traktuje si
ę
j
ą
jako „intruza" lub „zło konieczne", które trzeba przeczeka
ć
, zanim
zacznie si
ę
prognoza pogody lub film. Wreszcie, wobec rosn
ą
cej liczby stacji
telewizyjnych walcz
ą
cych o wzgl
ę
dy widza liczba konsumentów ogl
ą
daj
ą
cych
konkretne programy danej stacji stale si
ę
zmniejsza. Mógłby temu zapobiec wzrost
liczby ludno
ś
ci w Polsce albo wydłu
ż
enie czasu po
ś
wi
ę
conego przez przeci
ę
tnego
Polaka na ogl
ą
danie telewizji. „Odr
ę
bnym problemem jest natłok pojawiaj
ą
cych si
ę
reklam, powoduj
ą
cy tzw. szum informacyjny”
7
.
„Reklama telewizyjna mo
ż
e pozyskiwa
ć
akceptacj
ę
telewidzów dla oferowanych
6
Jacek Kall, Reklama, PWE, Warsawa 1999r., s. 90
7
Wojciech Budzy
ń
ski, Reklama, Poltext
13
produktów je
ś
li jest wykonana dobrze. Mo
ż
e tak
ż
e zniech
ę
ca
ć
, je
ś
li jest
ź
le
wykonana”
8
.
1.4.Reklama radiowa
Reklama radiowa jest najcz
ęś
ciej wymieniana na drugim miejscu w skali
skuteczno
ś
ci po telewizyjnej. Trudno poda
ć
jej dokładny udział w ogólnych
wydatkach na reklam
ę
w mediach masowego przekazu w Polsce. Szacuje si
ę
, i
ż
kształtuje si
ę
on w granicach 4-5% ogólnych wydatków przeznaczanych przez firm
ę
na reklam
ę
w mass-mediach. Pi
ę
cioprocentowy próg jest to
ś
rednia europejska,
natomiast w USA jest to około 10% globalnej sumy wydatków przeznaczonych na
reklam
ę
.
Obecnie jeszcze istnieje zasadnicza ró
ż
nica mi
ę
dzy radiem jako no
ś
nikiem
reklamy w Polsce, a USA, Francji czy Hiszpanii. Wynika to głównie z ilo
ś
ci stacji
radiowych. W wymienionych wyrzej krajach liczba stacji jest bardzo du
ż
a i mo
ż
na
tam mówi
ć
w pewnym stopniu o selektywno
ś
ci radia jako no
ś
nika reklamy, bowiem
poszczególne stacje nastawione s
ą
na ró
ż
norodne gusta i upodobania, swoich
słuchaczy, którzy w wi
ę
kszo
ś
ci stanowi
ą
w miar
ę
jednorodne grupy.
Reklama radiowa jest szczególnie korzystna wówczas, gdy jest
ś
ci
ś
le
rozpoznany kr
ą
g słuchaczy a czas nadawania reklam dostosowany do wyników
bada
ń
słuchalno
ś
ci danej stacji.
8
T. Sztucki, Promocja sztuka pozyskiwania nabywców, Warszawa 1999r.
14
Ponadto radio pozwala na elastyczne planowanie emisji reklam. Wyprzedzenie
z jakim musz
ą
by
ć
przedło
ż
one reklamy radiowe, jest znacznie krótsze ni
ż
w
telewizji czy czasopismach. Reklama radiowa jest tak
ż
e stosunkowo tania i mniej
czasochłonna w przygotowaniu. Ponadto koszt dotarcia do jednego odbiorcy mo
ż
e
by
ć
znacznie ni
ż
szy ni
ż
w wypadku reklamy telewizyjnej lub prasowej. Rzeczywi
ś
cie,
emisja spotów jest na pierwszy rzut oka relatywnie niedroga, nale
ż
y jednak
zauwa
ż
y
ć
,
ż
e wra
ż
enie takie mo
ż
na odnie
ść
tylko wtedy, gdy uzupełniamy ni
ą
działania w innych mediach. Kiedy radio miałoby działa
ć
w pojedynk
ę
staje si
ę
drogie - reklama radiowa wymaga nie tylko dziesi
ą
tków powtórze
ń
, ale równocze
ś
nie
emisji w bardzo wielu stacjach ze wzgl
ę
du na wyra
ź
ne rozproszenie czasowe i
terytorialne słuchaczy.
„Dlatego podobnie jak w wypadku telewizji przy wykorzystaniu radia jako
no
ś
nika reklamy trzeba uwzgl
ę
dni
ć
zró
ż
nicowanie przestrzenne adresatów i ich
preferencje co do czasu i rodzaju słuchanych audycji
”9
.
Radio ma niezwykł
ą
moc pobudzania wyobra
ź
ni słuchaczy. Do
ś
wiadczenia
wykazały,
ż
e wył
ą
czne oddziaływanie słów i d
ź
wi
ę
ków mo
ż
e ułatwi
ć
wpływanie na
postawy i opinie odbiorców. Radio jest medium, w którym ogromn
ą
rol
ę
odgrywa
wyobra
ź
nia, stad cz
ę
sto okre
ś
lana jest mianem "teatru wyobra
ź
ni". Słuchacze
odbieraj
ą
reklam
ę
radiowa, jako mniej irytuj
ą
ca, od telewizyjnej. Reklama radiowa
dociera do segmentów rynku, które odznaczaj
ą
si
ę
mał
ą
intensywno
ś
ci
ą
ogl
ą
dania
telewizji (np. cz
ęść
młodzie
ż
y). Reklama radiowa dociera tak
ż
e do konsumentów,
którzy jad
ą
samochodem, przebywaj
ą
w pracy, domu, barze, itp.
Na podkre
ś
lenie zasługuje równie
ż
mo
ż
liwo
ść
szybkiej produkcji reklamy
9
J. Musiałkiewicz, Marketing, Warszawa 1998r.
15
radiowej. Jej przygotowanie oraz umieszczenie na antenie mo
ż
e si
ę
odbywa
ć
w
tempie błyskawicznym.
„Radio ma t
ę
przewag
ę
nad innymi mediami i
ż
wyprzedzenie, z jakim musz
ą
by
ć
rezerwowane czasy emisji reklam jest krótsze ni
ż
w telewizji czy w
czasopismach
”10
.
Forma radiowa posiada jednak i swoje wady, do których mo
ż
na zaliczy
ć
ograniczone mo
ż
liwo
ś
ci przekazu. Utrudnione jest zademonstrowanie działania
produktu i niemo
ż
liwe pokazanie jego opakowania. Reklama radiowa jest równie
ż
ulotna - nie mo
ż
na za jej pomoc
ą
, przekaza
ć
konsumentowi np. kuponów (prasa to
umo
ż
liwia). Niecelowe jest tak
ż
e podawanie adresów firm i numerów telefonów czy
telefaksów. Oprócz tego radio nale
ż
y do najbardziej zatłoczonych reklam
ą
ś
rodków
masowego przekazu. Du
ż
a liczba reklam emitowanych w kilkunastominutowych
blokach powoduje, i
ż
reklamówka radiowa konkuruje z olbrzymi
ą
liczb
ą
innych
reklam oraz z naturalnymi d
ź
wi
ę
kami otoczenia.
1.5.Reklama prasowa
10
J. Kall, Reklama, PWE, Warszawa 1999r.
16
Reklama prasowa zaliczana jest do reklam typu obrazowego. Reklamy tej
grupy cechuje wytworzenie pewnego zwi
ą
zku mi
ę
dzy produktem lub usługa, a
okre
ś
lonym stylem
ż
ycia lub innym elementem obrazu. Na przykład na zdj
ę
ciu
reklamowym samochód zostanie przedstawiony w otoczeniu odpowiadaj
ą
cym
zwyczajom (lub aspiracjom) adresata. Tak wi
ę
c w samochodzie terenowym mo
ż
e si
ę
znale
źć
sprz
ę
t my
ś
liwski, a luksusowy model mo
ż
e by
ć
pokazany na torze
wy
ś
cigowym, itd.
W zale
ż
no
ś
ci od przeznaczenia reklamy, rynku docelowego, reklamowanego
produktu i oczywi
ś
cie zamo
ż
no
ś
ci firmy. Przedsi
ę
biorstwa mog
ą
prowadzi
ć
reklam
ę
w prasie codziennej. Czasopismach o zasi
ę
gu lokalnym lub ogólnokrajowym. Ka
ż
de
dobre ogłoszenie reklamowe składa si
ę
z pi
ę
ciu elementów:
• nagłówek.
• ilustracja (cz
ęść
wizualna),
• korpus (tekst, body copy),
• wezwanie do działania, slogan,
• nazwa i adres firmy (logos, logo).
„Wa
ż
ny jest tak
ż
e układ graficzny ogłoszenia oraz miejsce jakie zajmuje na
stronie gazety”
11
.
„W zale
ż
no
ś
ci od rodzaju segmentu rynku, w którym działa przedsi
ę
biorstwo
nale
ż
y rozwa
ż
y
ć
czy bardziej celowe jest zamieszczanie reklamy w prasie
codziennej, ogólnej adresowanej do szerokiego grona odbiorców, czy w prasie
11
Wojciech Budzy
ń
ski, Reklama, Warszawa 1999r.
17
specjalistycznej adresowanej do okre
ś
lonych czytelników
”12
(np.: "Gazeta Prawna",
„Auto
Ś
wiat", „Bravo"). „Keklama prasowa jest najbardziej skuteczna dla czytelników,
którzy uwa
ż
aj
ą
, czytanie gazety i czasopisma za dobrego informatora i doradc
ę
dokonywania zakupów"
13
. Według
ź
ródeł ameryka
ń
skich reklama w gazetach jest
najbardziej wiarygodna, najcz
ęś
ciej wykorzystywana, przez konsumentów i
najbardziej poszukiwan
ą
form
ą
reklamy. „Do wad reklamy w dziennikach nale
ż
y
zaliczy
ć
przede wszystkim to,
ż
e działa ona tylko na jeden zmysł (wzroku) ogranicza
nas tak
ż
e mo
ż
liwo
ść
wytworzenia odpowiedniego nastroju, aury emocjonalnej
(ogromnie wa
ż
nej w reklamie np.: perfum i
ż
ywno
ś
ci)”
14
. Istotn
ą
wad
ą
reklamy w
dziennikach jest trudno
ść
dotarcia w ten sposób do młodzie
ż
owego segmentu rynku
- młodzi ludzie rzadziej czytaj
ą
, dzienniki; zamiast po nie si
ę
gaj
ą
, raczej po „Bravo",
„Popcorn", „Dziewczyn
ę
" itp.
1.5.1.Wkładki reklamowe
12
Jacek Musiałkiewicz, Marketing, 1998r.
13
T. Sztucki, Promocja sztuka pozyskiwania nabywców, Warszawa 1999r.
14
Jacek Kall, Reklama, PWE, Warszawa 1999r.
18
„Reklama pocztowa jest obok reklamy prasowej o charakterze lokalnym,
jednym z najbardziej odpowiednich kanałów przepływu tre
ś
ci reklamowych
przeznaczonych dla odbiorców wydzielonego geograficznie, małego rynku
lokalnego”
15
.
Wkładka reklamowa (insert) - jest to dodatkowe ogłoszenie o niestandardowym
formacie, doł
ą
czone do gazety lub czasopisma. Wkładka wszyta zazwyczaj jest
traktowana przez czytelników jako integralna cz
ęść
czasopisma. Wi
ążę
si
ę
to z
przypisywaniem jej wi
ę
kszej wiarygodno
ś
ci. Uto
ż
samienie wkładki wszytej z
czasopismem mo
ż
e by
ć
atutem dla reklamodawcy, ale te
ż
i dodatnio wpływa
ć
na
tytuł. Trudno niezauwa
ż
y
ć
wymiernych zalet wrzutek reklamowych, przedewszystkim
brak ogranicze
ń
edytorskich: do czarno-białej gazety codziennej mo
ż
na zrobi
ć
kolorow
ą
wkładk
ę
na lepszym papierze, mo
ż
na j
ą
dostarczy
ć
niemal w ostatniej
chwili, bezpo
ś
rednio do drukarni, w której powstaje pismo.
Dobrze opracowana wkładka powinna by
ć
czytelna i emitowa
ć
po
żą
dany przez
reklamodawc
ę
sygnał ju
ż
na pierwszy rzut oka. Taka wkładka bez w
ą
tpienia
zapewnia wyró
ż
nienie takiej reklamy w
ś
ród wielu innych zamieszczonych na łamach
danego tytułu. Nawet je
ś
li wypadnie i czytelnik jej nie podniesie, to i tak zobaczy.
Inserting jest w Polsce bardzo cz
ę
sto stosowan
ą
form
ą
reklamy prasowej.
Stwarza dostrzegaln
ą
mo
ż
liwo
ść
skierowania reklamy do wybranego segmentu
rynku poprzez kolporta
ż
tylko w cz
ęś
ci nakładu. Wkładka mo
ż
e by
ć
cz
ęś
ci
ą
, du
ż
ego
nakładu wykorzystywanego ponadto w reklamie pocztowej, na targach itd.
„Mo
ż
liwo
ść
niezale
ż
nego wykorzystania wkładki po wyrzuceniu gazety stwarza
15
J. Mazur, Marketing usług, Warszawa 1988r.
19
szans
ę
przedłu
ż
enia
ż
ywotno
ś
ci komunikatu reklamowego i dotarcia do nast
ę
pnych
odbiorców”
16
1.6.Reklama zewn
ę
trzna (outdoor)
Reklama zewn
ę
trzna (outdoor) jest traktowana jako wsparcie kampanii
telewizyjnych i prasowych, dlatego te
ż
udział wydatków na reklam
ę
nie przekracza
5% bud
ż
etu reklamowego, jedynie we Francji i Belgii oscyluje wokół 13%. Trudno
jest oszacowa
ć
dokładnie jaki odsetek bud
ż
etu reklamy przeznaczony jest na ten
rodzaj reklamy w Polsce.
Wszystkie outdoor s
ą
mediami masowymi, musz
ą
by
ć
zatem proste, wyraziste,
łatwe w zrozumieniu i utrwalaj
ą
ce si
ę
w pami
ę
ci. Nie nadaj
ą
si
ę
do reklamowania
np.: sprz
ę
tu specjalistycznego lub produktów bardzo nowoczesnych, których u
ż
ycie
wymaga obja
ś
nienia. Reklama zewn
ę
trzna jest bardzo po
żą
dan
ą
i skuteczn
ą
form
ą
promocji takich produktów jak: napoje chłodz
ą
ce, piwo, słodycze, papierosy,
restauracje, supermarkety, usługi i produkty dla zmotoryzowanych.
16
W. Budzy
ń
ski, Reklama, Warszawa 1999r.
20
1.6.1.Plakat reklamowy (billboard)
Plakat jest uwa
ż
any za najstarsza, i najczystsza, form
ę
reklamy zewn
ę
trznej.
Jest te
ż
relatywnie tani.
Najbardziej odpowiedni jest prosty, konserwatywny krój czcionki. Ilustracja
powinna przykuwa
ć
wzrok odbiorców, a nawet szokowa
ć
(np.: reklamy United
Colours of Benetton). Stosuje si
ę
tak
ż
e odpowiedni kontrast kolorystyczny (np. białe
pismo na czarnym tle). Im mniej elementów, tym plakat jest skuteczniejszy.
Adresat spotyka t
ą
reklam
ę
wielokrotnie, czas kontaktu z tym no
ś
nikiem jest
nieograniczony.
Biliboard jest tradycyjn
ą
technik
ą
plakatow
ą
z zaletami wielokrotnego powielania i
wadami nietrwało
ś
ci i standardowej wielko
ś
ci wynikaj
ą
cej z mo
ż
liwo
ś
ci drukarskich.
Słu
ż
y on promocji marki, a nie pokazywaniu zalet czy specyficznych cech produktu.
Ta forma reklamy staje si
ę
w Polsce coraz popularniejsza. Wiele osób uwa
ż
a,
ż
e
billboardy stanowi
ą
znakomity element dekoracji i barwnego o
ż
ywienia miasta.
Umieszcza si
ę
je w miejscach o du
ż
ym nat
ęż
eniu ruchu. Wymagaj
ą
one
odpowiednich tablic.
Znacz
ą
cych wła
ś
cicieli tablic jest w Polsce kilku. Nale
żą
, do nich:
Ströer, AMS,
Plakanda, Outdoor, Europlakat i Eastplak. Firmy ró
ż
ni specyfika monta
ż
u. Generaln
ą
zasad
ą
jest umieszczanie reklam na osiach komunikacyjnych, ale AMS czy
Plakanda staraj
ą
si
ę
o miejsca na
ś
cianach budynków, na do
ść
du
ż
ej wysoko
ś
ci, a
Europlakat i Outdoor preferuj
ą
tablice naziemne, ustawiane w rz
ę
dach, w
perspektywie ci
ą
gów pieszych i jezdnych, natomiast Ströer, który jest
21
najpopularniejszy w Łodzi, umieszcza swoje tablice na jednej i drugiej wysokosci.
Bez wzgl
ę
du na wybór miejsca, zachowuje si
ę
standardowy zwi
ą
zek mi
ę
dzy
produktem, a miejscem ekspozycji: w kampaniach reklamowych samochodów np.
dro
ż
sze modele reklamuje si
ę
w centrum, a ta
ń
sze, rodzinne, na obrze
ż
ach i w
osiedlach.
Standardowy czas prowadzenia kampanii z u
ż
yciem billboardów okre
ś
la si
ę
na
miesi
ą
c, najwy
ż
ej dwa. W krajach bardziej nasyconych kampaniami reklamowymi
mog
ą
one trwa
ć
nawet tylko tydzie
ń
.
1.6.2.Scanachrome
Innym rodzajem outdoor jest scanachrome. Jest to forma monumentalna,
pokrywaj
ą
ca całe powierzchnie
ś
cian. Wykonuje si
ę
je natryskow
ą
technik
ą
druku na
ró
ż
nych rodzajach winylu. Je
ś
li chce si
ę
prowadzi
ć
du
ż
a, kampani
ę
reklamowa, w
wielu miejscach, lepszy jest billboard. Je
ż
eli chce si
ę
w kilku punktach zaznaczy
ć
swoja, obecno
ść
- wygrywa scanachrome. Scanachrome ma t
ę
wielka, zalet
ę
,
ż
e
jest trwały. „Dobry przekaz powinien opiera
ć
si
ę
wpływom i zmienno
ś
ci
ą
, mody oraz
powinien pozostawa
ć
aktualny nawet z upływem czasu”
17
. Przykładem takiej reklamy
mo
ż
e by
ć
reklama Media Markt na blokach w Łodzi przy ulicy Piłsudzkiego.
17
T. Sztucki, Promocja sztuka pozyskiwania nabywców, Warszawa 1999r.
22
1.6.3.Balony reklamowe
„Reklama jest najbardziej widocznym, najgło
ś
niejszym, ale i te
ż
najdro
ż
szym
instrumentem oddziaływania firmy na rynek. Musi ona zbudowa
ć
atrakcyjny obraz
danej marki aby konsument czerpał zadowolenie z u
ż
ywania produktu”
18
.
Na
ś
wiecie wiele licz
ą
cych si
ę
marek posiada swój własny balon, który jako
jedyny statek lataj
ą
cy mo
ż
e l
ą
dowa
ć
wsz
ę
dzie: w miastach, wsiach i miasteczkach.
Jego pojawienie si
ę
jest wielkim wydarzeniem, co daje mo
ż
liwo
ść
oddziaływania na
ka
ż
d
ą
docelow
ą
grup
ę
odbiorców i prowadzenia zró
ż
nicowanych form promocji.
Reklama na p
ę
katych czaszach, ze wzgl
ę
du na swoj
ą
oryginalno
ść
i atrakcyjno
ść
,
zwraca powszechna, uwag
ę
i mo
ż
e wpłyn
ąć
na wzrost
ś
wiadomo
ś
ci reklamowanej
marki. Nie jest natr
ę
tna i nie ginie w masie podobnych do siebie, statycznych,
dwuwymiarowych przekazów. Balon budzi sensacje i emocje. Reklama na nim
gwarantuje pozytywne nastawienie konsumenta i pozostawia w pami
ę
ci przyjemne
skojarzenia. Pod wzgl
ę
dem oddziaływania na pewno ust
ę
puje plakatowi wielko
formatowemu, który przekazuje znacznie wi
ę
cej informacji i z tytułu mo
ż
liwo
ś
ci
lokacyjnych jest bardziej zauwa
ż
alny. Nie ust
ę
puje mu natomiast pod wzgl
ę
dem
kreatywno
ś
ci, poniewa
ż
ka
ż
dy pomysł mo
ż
na przekształci
ć
w ró
ż
ne, nawet
18
I. Bielski, Podstawy marketingu, Toru
ń
1998r.
23
niezwykłe formy oddziaływania.
Tak
ż
e kolor odgrywa wa
ż
n
ą
rol
ę
. Zwi
ę
ksza atrakcyjno
ść
i dostrzegalno
ść
,
zapewnia realizm przedstawionego obrazu, kształtuje nastrój i tworzy identyfikacje
produktu. Reklamy na balonach nie podlegaj
ą
ż
adnym ograniczeniom. Stwarzaj
ą
wi
ę
c szans
ę
pokazania si
ę
równie
ż
producentom towarów, wobec których
obowi
ą
zuj
ą
surowe restrykcje reklamowe.
1.7.Reklama Internetowa
Bardzo szybki rozwój sieci komputerowych umo
ż
liwił komunikowanie si
ę
na
masw
ą
skal
ę
, co stało si
ę
powodem pojawienie si
ę
reklamy internetowej.
Najwa
ż
niejsze z nich to:
- bannery reklamowe
- serwisy sponsorowane
- listy wysyłkowe (technika SPAM)
- technika PUSH
- HTML mail – bannery poczt
ą
- konkursy i ankiety
24
1.7.1.Bannery reklamowe
Bannery reklamowe wprowadzone zostały do Internetu w pa
ź
dzierniku 1994
roku. Po raz pierwszy pojawiły si
ę
wtedy w serwisie HotWired, którego twórc
ą
był
Rick Boyce. Dzi
ś
s
ą
obecne w tysi
ą
cach serwisów na całym
ś
wiecie, w tym i w
kilkunastu polskich. Najwi
ę
cej na ogłoszeniach w Internecie zarabiaj
ą
dzi
ś
katalogi
zasobów i usługi wyszukiwawcze oraz firma Netscape Communications, która z kolei
na swoim serwerze reklamuje najwi
ę
ksze z nich. Poza tym do czołówki serwisów
publikuj
ą
cych reklamy nale
żą
: Sports Zone, Wali Street Journal Interactve, C-net,
Pathfinder i HotWired. Pierwszych z nich - SportsZone - odwiedza dziennie 350
tysi
ę
cy go
ś
ci.
Mniejszym serwisom trudno jest zdoby
ć
tak
ą
ilo
ść
czytelników, przyci
ą
gn
ąć
dzi
ę
ki temu reklamodawców i "wyj
ść
na swoje" sprzedaj
ą
c tylko tradycyjne bannery
reklamowe.
Umiej
ę
tno
ść
kreacji dobrego bannera nie ró
ż
ni si
ę
niczym specjalnym od
dobrego ogłoszenia prasowego. W przypadku bannerów jednak mamy do czynienia
z niewielk
ą
powierzchni
ą
ogłoszeniow
ą
, daleko mniejsz
ą
ni
ż
prasowa przestrze
ń
reklamowa. Bannery przypominaj
ą
raczej rubryk
ę
drobnych ogłosze
ń
prasowych
typu kupi
ę
/sprzedam, ni
ż
rozkładówki w kolorowym magazynie. Pewnym
utrudnieniem dla kreatywnych jest fakt,
ż
e wielko
ść
bannera jest podawana w
pikselach (punktach na cal), które zazwyczaj trzeba mozolnie przeliczy
ć
na milimetry
lub centymetry. Zatem ich wielko
ść
waha si
ę
od 250 do 640 pikseli (szeroko
ść
) oraz
od 50 do 200 pikseli (wysoko
ść
), a zatem od ok. 8-20 cm w podstawie do ok. 2-8 cm
wysoko
ś
ci. W zale
ż
no
ś
ci od u
ż
ytkowanego przez internaute trybu pracy
25
(rozdzielczo
ś
ci) monitora, ogłoszenie mo
ż
e zajmowa
ć
nawet do 25% powierzchni
obrazuj (Najmniejsza obecnie rozdzielczo
ść
wykorzystywana w pracy z komputerami
klasy PC wynosi 800x600 pikseli).
Podobnie, jak w przypadku ogłosze
ń
klasycznych, dobór kolorów do bannera
odgrywa rol
ę
. W przypadku bannera mo
ż
na u
ż
y
ć
animacji - uatrakcyjnia to
ogłoszenie.
Wyniki bada
ń
dotycz
ą
cych ogl
ą
dalno
ś
ci bannerów, przeprowadzonych
w Stanach Zjednoczonych, gdzie reklama za pomoc
ą
bannerów jest najcz
ęś
ciej
spotykana mówi
ą
,
ż
e:
•
ś
rednio 2,11 osób z ka
ż
dych 100 odwiedzaj
ą
cych serwery WWW natkn
ę
ło si
ę
na reklam
ę
w postaci tzw. bannera, czyli reklamowego obiektu graficznego
wkomponowanego w układ strony WWW (od 2,01 w poniedziałki do 2,28 w soboty),
• animacje zwi
ę
kszaj
ą
frekwencj
ę
o 25%,
• informacja zawarta na bannerze "kliknij tutaj" (ang. click here) zwi
ę
ksza
frekwencj
ę
o 18%,
• umieszczenie na bannerze pytania lub pro
ś
by zwi
ę
ksza frekwencj
ę
o 15%,
• obietnica uzyskania prezentu zwi
ę
ksza frekwencj
ę
o 35%.
Mo
ż
na wymieni
ć
szereg serwerów, których wła
ś
ciciele ch
ę
tnie udost
ę
pniaj
ą
reklamodawcom miejsce na reklam
ę
oraz pomagaj
ą
zrealizowa
ć
bannery.
Niestety ceny s
ą
podawane za czas ekspozycji bannera na serwerze WWW (a
zatem za 1 tydzie
ń
lub te
ż
miesi
ą
c utrzymywania bannera na serwerze), a nie
uzale
ż
nia si
ę
ich - jak si
ę
przyj
ę
ło w Stanach Zjednoczonych i Europie Zachodniej -
od ilo
ś
ci „zetkni
ęć
" internautów z reklam
ą
lub, bardziej dokładnie, od liczby osób,
26
które zainteresowały si
ę
reklamowan
ą
firm
ą
(produktem/usługa) i „klikaj
ąć
" na
bannerze przeszły do witryny firmy reklamuj
ą
cej (s
ą
. to tzw. trafienia efektywne).
Jednak niektóre polskie serwery dysponuj
ą
ju
ż
profesjonaln
ą
informacj
ą
o
mo
ż
liwo
ś
ciach reklamy, uwzgl
ę
dniaj
ą
c ju
ż
zasad
ę
o ilo
ś
ci „klikni
ęć
".
1.7.2.Serwisy sponsorowane
Innym sposobem ni
ż
bannery jest sponsorowanie serwisów lub ich cz
ęś
ci. Jest
to metoda nieco bardziej delikatna ni
ż
ogłoszenia. U
ż
ytkownicy Internetu - czytelnicy
serwisu - doceniaj
ą
to,
ż
e dzi
ę
ki sponsorowi serwis mo
ż
e zaistnie
ć
. Im mocniej
poł
ą
czone s
ą
ze sob
ą
reklamy i zawarto
ść
serwisu, tym trafia si
ę
na mniejszy opór
czytelników i łatwiej o skuteczny reklamowy przekaz.
Oczywi
ś
cie reklama musi tu by
ć
jasno odró
ż
nialna od zawarto
ś
ci serwisu, a
sponsor nie mo
ż
e wpływa
ć
na prace zespołu redakcyjnego.
Sponsoring oznacza wył
ą
czno
ść
na reklamy, obecno
ść
znaków reklamowych,
łatwo rozpoznawaln
ą
szat
ę
graficzn
ą
. S
ą
to długoterminowe kontrakty, przynosz
ą
ce
serwisom spory zarobek.
27
1.7.3.Listy wysyłkowe (technika SPAM)
Dobrym sposobem wykorzystania komercyjnego Internetu jest wysyłka
wiadomo
ś
ci poczt
ą
elektroniczn
ą
(direct mail). Wiadomo
ś
ci komercyjne i reklamy
wysyłane t
ą
drog
ą
s
ą
uwa
ż
ane za naruszenie etykiety sieciowej w publicznych
miejscach Internetu, takich jak grupy dyskusyjne, ale uznano je za dopuszczalne w
niektórych przypadkach.
Sztuk
ą
jest tu stworzenie odpowiedniej listy odbiorców i sprzedanie usługi
korzystania z niej firmom chc
ą
cym przekaza
ć
poczt
ą
wiadomo
ś
ci o swoich
produktach.
Same
listy
nie
s
ą
zreguły
sprzedawane,
wi
ę
c
nie
ma
niebezpiecze
ń
stwa,
ż
e tysi
ą
ce adresów wpadn
ą
w r
ę
ce spamera.
SPAM (popularna ameryka
ń
ska mielonka
ś
niadaniowa) jest to okre
ś
lenie na
praktyki wysyłania pewnego tekstu, maj
ą
cego najcz
ęś
ciej charakter reklamowy, do
wszystkich (lub znacznej cz
ęś
ci) odbiorców grup dyskusyjnych. Praktyki te s
ą
ze
wzgl
ę
du na techniczn
ą
łatwo
ść
realizacji do
ść
cz
ę
sto stosowane przez reklamuj
ą
ce
si
ę
firmy, spotykaj
ą
ce si
ę
jednak z jednoznacznymi, ostrymi reakcjami odbiorców. W
odpowiedzi mog
ą
oni wysyła
ć
do nadawcy lub administratora serwera, z którego
wiadomo
ść
została nadana, listy protestacyjne, czy te
ż
megabajty bezwarto
ś
ciowej
informacji do nadawcy, powoduj
ą
c blokad
ę
("zapchanie") jego konta pocztowego.
Dochodzi tak
ż
e do zap
ę
tlania wiadomo
ś
ci "spammera" tak, by wysyłał on dane do
samego siebie.
Te brutalne
ś
rodki s
ą
stosowane jako odpowied
ź
na przeci
ąż
anie ł
ą
czy
internetowych przez nadawc
ę
spamu, a tak
ż
e poprostu na zabieranie przez
28
nadawc
ę
czasu czytelnika grup Usenet. Dlatego te
ż
ka
ż
dy dostawca usług
internetowych zakazuje uprawiania spamu i zastrzega sobie zamkni
ę
cie konta
pocztowego spammera w przypadku kilkukrotnego u
ż
ycia tej techniki.
Wiele firm u
ż
ywa jednak powy
ż
szej techniki marketingowej w celu
przedstawienia własnej oferty jak najwi
ę
kszej liczbie u
ż
ytkowników sieci Internet. S
ą
to szczególnie firmy handlowe, maj
ą
ce do zaoferowania produkty masowego u
ż
ytku,
nie boj
ą
ce si
ę
erozji własnego image`u, który musi nast
ą
pi
ć
w wyniku uprawiania
spamu.
Przeszkód prawnych w uprawianiu tej techniki jeszcze nie ma, a jedynymi
zasadami, którymi kieruj
ą
si
ę
u
ż
ytkownicy sieci Internet, s
ą
zasady "netykiety". czyli
dobrego zachowania w sieci. Dzisiejsi aktywni u
ż
ytkownicy Internetu nie reaguj
ą
ju
ż
tak ostro na takie listy, a co wi
ę
ksi przeciwnicy znale
ź
li narz
ę
dzia do obrony przed
"zalewem komercyjnych
ś
mieci". Poczta elektroniczna ma tu spor
ą
przewag
ę
nad
papierowymi przesyłkami - wymaga mniej pracy i mniejszych nakładów finansowych:
nie płaci si
ę
za znaczki i papier a dociera do odbiorców znacznie szybciej.
1.7.4.Technika PUSH
Narz
ę
dzia dystrybucji danych komputerowych wykorzystuj
ą
ce technologi
ę
"pchania" (ang. push) staj
ą
si
ę
coraz mniej atrakcyjnymi
ś
rodkami promocji dla
29
reklamodawców oraz no
ś
nikami informacji w
ś
ród u
ż
ytkowników Internetu. Niemniej
jednak ci
ą
gle pozostaj
ą
w u
ż
yciu, cho
ć
niew
ą
tpliwie szczyt ich popularno
ś
ci przypadł
na lata 1997-98.
Technologia polega na dostarczaniu poprzez sie
ć
uaktualnianych na bie
żą
co
informacji i wiadomo
ś
ci o wyselekcjonowanej przez odbiorc
ę
(subskrybenta)
tematyce wprost na jego ekran w regularnych, okre
ś
lonych przez niego odst
ę
pach
czasowych (np. co 15 minut, co l, 2 lub 4 godziny itp.). Odbiór wiadomo
ś
ci
(informacji) jest poprzedzony instalacj
ą
odpowiedniego programu na komputerze
odbiorcy oraz konfiguracj
ą
programu - wyborem tematów, którymi odbiorca jest
zainteresowany oraz okre
ś
leniem odst
ę
pu czasu pomi
ę
dzy aktualizacjami.
Technologia "push" oznacza w praktyce mo
ż
liwo
ść
bie
żą
cego
ś
ledzenia
aktualnych doniesie
ń
agencyjnych, wiadomo
ś
ci sportowych, serwisów giełdowych,
kursów bankowych itp. na ekranie komputera. Odbierane informacje s
ą
ograniczone
jedynie do interesuj
ą
cych odbiorc
ę
tematów. Technologia znana jest z usług agencji
informacyjnych (np. PAP, Reuters, Tenfore); obecnie jest dost
ę
pna dla szerokiego
grona u
ż
ytkowników sieci Internet - nieodpłatnie. Firmy oferuj
ą
ce zebrane i
posortowane informacje uzyskuj
ą
, bowiem przychody z ogłosze
ń
reklamowych, które
s
ą
emitowane wraz z informacjami.
Najbardziej znanym serwisem wykorzystuj
ą
cym technologi
ę
push jest
PointCast. Firma współpracuje z takimi dostawcami informacji, jak CNN, CNNfn,
Time, People and Money Magazines, Reuters, PR Newswire, BusinessWire,
Sportsticker, Accuweather, New York Times. U
ż
ytkownik, który zainstalował
oprogramowanie pozwalaj
ą
ce na odbiór serwisu wybiera zakres wiadomo
ś
ci, jakie
b
ę
d
ą
przesyłane na ekran jego komputera, pocz
ą
wszy od wiadomo
ś
ci ze Stanów
30
Zjednoczonych (przede wszystkim) i ze
ś
wiata, poprzez informacje z
wyselekcjonowanych rynków oraz notowania giełdowe, na pogodzie sko
ń
czywszy.
PointCast udost
ę
pnia przy tym miejsca reklamowe w interfejsie programu, które s
ą
ju
ż
wykorzystywane przez kilkadziesi
ą
t firm. Ze wzgl
ę
du na fakt,
ż
e serwis
PointCasta jest całkowicie bezpłatny dla ko
ń
cowych odbiorców informacji, cieszy si
ę
on szalonym powodzeniem, liczonym ju
ż
w setkach tysi
ę
cy u
ż
ytkowników. Dlatego
te
ż
jest to atrakcyjne medium dla reklamodawców. Ceny reklamy s
ą
negocjowalne,
lecz nie nale
żą
do najni
ż
szych, ze wzgl
ę
du na pozycj
ę
lidera, jak
ą
zajmuje PointCast
1.7.5.HTML mail - bannery poczt
ą
Interesuj
ą
cym poł
ą
czeniem tradycyjnych bannerów i poczty elektronicznej jest
usługa oferowana przez Netscape w przegl
ą
darce Netscape Navigator 7.1. Dzi
ę
ki
HTML - mail mo
ż
na poczt
ą
elektroniczn
ą
otrzymywa
ć
stron
ę
Worid Wide Web
zawieraj
ą
c
ą
równie
ż
grafik
ę
i bannery reklamowe. Tak działa na przykład PC Week,
przesyłaj
ą
c zainteresowanym pierwsz
ą
stron
ę
ka
ż
dego swojego wydania oraz
popularna usługa darmowej poczty internetowej Hotmail, w której dodatkowo mo
ż
na
zamówi
ć
darmowe serwisy informacyjne, przewodniki po sieci, prognoz
ę
pogody, itp.
31
1.7.6.Konkursy i ankiety
Wszelkie interaktywne usługi zwi
ę
kszaj
ą
atrakcyjno
ść
serwisów internetowych,
takie jak konkursy czy losowania nagród, zwi
ę
kszaj
ą
ilo
ść
ich czytelników. Ale mog
ą
równie
ż
przynie
ść
bezpo
ś
rednie dochody.
Gdy firma nie ma własnego serwera Worid Wide Web, a chce zorganizowa
ć
promocyjny konkurs, mo
ż
e zleci
ć
to serwisowi informacyjnemu. Konkurs taki
przynosi równie
ż
zwi
ę
kszenie ruchu - a wi
ę
c wygrywa si
ę
na nim podwójnie.
Jest To pomysł nie tylko dla du
ż
ych, ale i dla małych serwisów. Mog
ą
one
oblicza
ć
koszt takiej obsługi bazuj
ą
c na liczbie uczestników, proponuj
ą
c na przykład
25 centów za ka
ż
dego bior
ą
cego udział w konkursie. Ju
ż
nawet kilkuset uczestników
to całkiem niezły dochód.
Inn
ą
form
ą
zarabiania na kilku frontach jednocze
ś
nie s
ą
ankiety, oczywi
ś
cie
najlepiej z atrakcyjnymi nagrodami. Tu du
ż
e szans
ę
maj
ą
mniejsze, specjalistyczne
serwisy, które maj
ą
grono czytelników zainteresowane konkretn
ą
dziedzin
ą
:
samochodami, francuskim winem czy grami komputerowymi. Ankieta przez nich
wypełniana pozwala dowiedzie
ć
si
ę
o potrzebach i przyzwyczajeniach pewnej grupy
klientów. Wraz z nagrodami pozwala ona zwi
ę
kszy
ć
nieco ruch na naszym serwerze
i dowiedzie
ć
si
ę
sporo o naszych czytelnikach. Co wa
ż
niejsze, uzyskane wyniki
mo
ż
na sprzeda
ć
zainteresowanym - na przykład producentom czy handlowcom.
32
1.7.7.Telewizja interaktywna i cyfrowa
Telewizja interaktywna (Video on bemand, Interactive Television) jest cyfrow
ą
usług
ą
serwera multimedialnego polegaj
ą
c
ą
na dostarczaniu poprzez sie
ć
komputerow
ą
pełnowarto
ś
ciowego materiału telewizyjnego o jako
ś
ci co najmniej
telewizji analogowej, a tak
ż
e umo
ż
liwieniu odbiorcom swobodnego sterowania
odtwarzanym materiałem.
Telewizja interaktywna jest jeszcze w fazie eksperymentalnej. W Birmingham
(Anglia) wykonano eksperyment polegaj
ą
cy na podł
ą
czeniu ponad stu gospodarstw
domowych do sieci telewizyjnej poprzez przystawk
ę
o nazwie Two Ways TV.
Przystawka ta umo
ż
liwia dwukierunkow
ą
komunikacj
ę
mi
ę
dzy nadawc
ą
programu a
jego odbiorc
ą
. System ten wg ekspertów jest wielk
ą
szans
ą
dla firm promuj
ą
cych
swoje produkty (cho
ć
odnosi si
ę
to jeszcze do by
ć
mo
ż
e niedalekiej przyszło
ś
ci).
Umo
ż
liwia on bowiem niemal natychmiastowe poznanie preferencji nabywców, a
tak
ż
e dokonanie natychmiastowego zakupu. Wyniki eksperymentu w Birmingham
przeszły wszelkie oczekiwania. Okazało si
ę
bowiem,
ż
e telewizja interaktywna
charakteryzuje si
ę
najwi
ę
kszym współczynnikiem oddziaływania na klienta ze
znanych obecnie
ś
rodków przekazu.
Od połowy ubiegłego roku znacznemu przyspieszeniu uległ rozwój cyfrowej
telewizji satelitarnej MPEG-2. Ju
ż
dzisiaj satelity konsorcjum Astra dysponuj
ą
, ponad
390 kanałami nadawanymi w MPEG-2. Na pozostałych satelitach mo
ż
na znale
źć
dodatkowo kilkaset programów. Mo
ż
liwo
ś
ci oferowane przez nowy system transmisji
s
ą
atrakcyjne zarówno dla nadawcy jak i odbiorcy.
33
Technologia MPEG-2 jest to system kompresji obrazu oparty na algorytmie
matematycznym wykorzystuj
ą
cym funkcje k
ą
towe. W tej technologii transmisja
obejmuje informacje o zmianie obrazu a nie o samym obrazie. Oznacza to (w du
ż
ym
uproszczeniu),
ż
e mi
ę
dzy jedna, a druga, klatka, filmu do odbiornika przekazywana
jest cyfrowa informacja o tym co si
ę
poruszyło lub pojawiło na ekranie. Daje to du
ż
e
oszcz
ę
dno
ś
ci "obj
ę
to
ś
ci" transmisji, szczególnie przy statycznych obrazach.
MPEG wykorzystywany jest równie
ż
do transmisji telewizji naziemnych oraz
transmisji w nowoczesnych sieciach kablowych.
Wymagania techniczne systemu MPEG-2 s
ą
do
ść
wysokie. Tuner do odbioru
MPEG-2 nie jest wła
ś
ciwie tunerem satelitarnym w klasycznym rozumieniu, ale
terminalem multimedialnym - komputerem o powa
ż
nych mo
ż
liwo
ś
ciach graficznych,
z szybkim mikroprocesorem, rozbudowan
ą
pami
ę
ci
ą
i grafik
ą
ekranow
ą
zbli
ż
on
ą
do
obsługi programów komputerowych, dzi
ę
ki temu otrzymujemy wysok
ą
jako
ść
odbieranego obrazu i cyfrowej fonii. MPEG-2 jest systemem odpornym na
zakłócenia. Jeszcze przy poziomie zakłóce
ń
przekraczaj
ą
cym 40% nie mamy prawa
zauwa
ż
y
ć
ż
adnych zniekształce
ń
. Zasada jest prosta, albo widzimy idealny obraz,
albo nie widzimy nic. Produkowane Ju
ż
tunery MPEG-2 posiadaj
ą
szereg nowych
funkcji, takich jak:
• wbudowany modem telekomunikacyjny umo
ż
liwiaj
ą
cy podł
ą
czenie si
ę
do
telefonu, nadawanie i odbieranie faksów oraz obsług
ę
telewizji interaktywnej oraz
telewizji PPV(Pay Per View - opłata za wybrane programy),
• podł
ą
czenie do Internetu, obsług
ę
poczty elektronicznej, zarówno poprzez
modem jak i satelitarn
ą
transmisj
ę
danych internetowych,
• podł
ą
czenie praktycznie dowolnego urz
ą
dzenia do zapisu wizji i fonii cyfrowe
34
(w tym nagrywarek dysków wizyjnych) przez port SCSI, USB,
• port RS 232 tunera mo
ż
na wykorzysta
ć
do podł
ą
czenia komputera klasy PC
lub drukarki,
• funkcje interaktywne nowej generacji telewizji wł
ą
cznie z grami telewizyjnymi
oraz zakupami telewizyjnymi prosto z domu,
• mo
ż
liwo
ść
odtwarzania filmów nagranych cyfrowo na urz
ą
dzeniach typu DVD i
CD-ROM (dyski wizyjne),
• mo
ż
liwo
ść
tworzenia własnego menu i uruchamiania aplikacji programowych
które chcemy wykorzystywa
ć
,
• znan
ą
z terminologii komputerowej funkcj
ę
"Plug and play" umo
ż
liwiaj
ą
c
ą
samodzieln
ą
instalacj
ę
i uruchomienie skomplikowanego urz
ą
dzenia praktycznie bez
wiedzy technicznej,
• over air - oprogramowanie aktualizowane poprzez transmisj
ę
satelitarn
ą
. Dzi
ę
ki
tej funkcji mamy gwarancj
ę
,
ż
e przy zmianach nasze urz
ą
dzenie b
ę
dzie posiadało
aktualne oprogramowanie,
• mo
ż
liwo
ść
komunikacji i sterowania procesorów urz
ą
dze
ń
zewn
ę
trznych,
np. magnetowidu (funkcja pomocna przy programowaniu czasowym).
U
ż
ytkowanie tego sprz
ę
tu rodem z XXI wieku zaskakuje szokuj
ą
cymi
mo
ż
liwo
ś
ciami nowej techniki. Za przykład niech posłu
ż
y cyfrowy kanał testowy z
satelity ASTRA. Wł
ą
czaj
ą
c go w dowolnym momencie zobaczymy zawsze pocz
ą
tek
filmu i nigdy si
ę
na ten pocz
ą
tek nie spó
ź
nimy. Transmisj
ę
MPEG-2 ju
ż
wykorzystuje
TV Wisła oraz TV Polonia, Canal+, Polsat oraz Telewizja Polska S.A.
Cyfrowa telewizja interaktywna jako nowoczesne multimedium znakomicie
nadaje si
ę
do szeroko poj
ę
tej reklamy. S
ą
to wr
ę
cz nieograniczone mo
ż
liwo
ś
ci, które
35
dzi
ę
ki wykorzystaniu najnowszych osi
ą
gni
ęć
techniki cyfrowej pozwalaj
ą
na bardzo
mocne oddziaływanie na potencjalnego klienta, daj
ą
c mu jednocze
ś
nie mo
ż
liwo
ść
uczestnictwa w tworzeniu swojego produktu.
Telewizja interaktywna to przyszło
ść
najbli
ż
szych 2-3 lat. Reklamodawcy
jeszcze nie traktuj
ą
jej tak do ko
ń
ca powa
ż
nie. Jest to "cicha muzyka przyszło
ś
ci", w
miar
ę
jak b
ę
dzie ona coraz gło
ś
niejsza, a TV-i stanie si
ę
popularna i zawita pod
przysłowiowe strzechy, wówczas pojawi
ą
si
ę
nowe techniki, strategie reklamy w tym
nowym multimedium. Jednak rozwój i popularno
ść
TV-i stoi pod znakiem zapytania,
gdy
ż
ogromn
ą
konkurencj
ą
jest obecnie bardzo dynamicznie rozwijaj
ą
cy si
ę
Internet.
który w miar
ę
wzrostu pr
ę
dko
ś
ci transmisji danych i doskonalenia oprogramowania
zbli
ż
a si
ę
do zało
ż
e
ń
merytorycznych i mo
ż
liwo
ś
ci technicznych telewizji
interaktywnej.
1.8.Radio Data System
System RDS jest próba, doł
ą
czenia do przekazu radiowego dodatkowych
informacji prezentowanych na, wbudowanym w radio, wy
ś
wietlaczu. Działa to
wszystko na zasadzie podobnej jak telegazeta, lecz tu słuchacz nie ma mo
ż
liwo
ś
ci
znalezienia interesuj
ą
cych go informacji, mo
ż
e tylko biernie czyta
ć
nadawane
przekazy. W radiu z odpowiednim dekoderem i wy
ś
wietlaczem pojawia si
ę
36
informacja o nazwie nadaj
ą
cej stacji i o rodzaju bie
żą
cej audycji. Oprócz
wiadomo
ś
ci, rodzaju nadawanej muzyki pojawiaj
ą
, si
ę
tak
ż
e reklamy.
Niektórzy specjali
ś
ci od reklamy radiowej twierdz
ą
,
ż
e system RDS spowoduje,
ż
e w najbli
ż
szym czasie nale
ż
y si
ę
spodziewa
ć
zupełnie nowych
ś
rodków wyrazu w
reklamie radiowej oraz zmniejszenia roli wyobra
ź
ni jako kreatora reakcji odbiorcy na
reklam
ę
. My
ś
l
ę
jednak,
ż
e radio zachowa swój czar i pozostanie teatrem wyobra
ź
ni,
nikt przecie
ż
nie b
ę
dzie biegł z drugiego pokoju do radioodbiornika tylko po to, aby
zobaczy
ć
jaki jest telefon do firmy produkuj
ą
cej najbardziej po
ż
ywn
ą
karm
ę
dla
psów.
1.9.DVD - Nowa generacja dysków
Wygl
ą
da jak standardowy CD-ROM. Mimo to cyfrowy dysk wizyjny (Digital
Video Disk, w skrócie DVD) ma bardzo du
ż
e szans
ę
, by sta
ć
si
ę
super medium
przyszło
ś
ci. DVD mo
ż
e oznacza
ć
przełom w historii przemysłu rozrywkowego. Dysk
ten jest pierwszym komercyjnym no
ś
nikiem, na którym b
ę
dzie mo
ż
na bez problemu
37
zapisa
ć
pełnometra
ż
owe filmy lub rozbudowane gry komputerowe z obszernymi
video sekwencjami.
Nowy „kr
ąż
ek” doda skrzydeł całemu przemysłowi multimedialnemu.
Producenci filmowi, firmy komputerowe i elektroniczne maj
ą
nadziej
ę
,
ż
e dzi
ę
ki
nowemu dyskowi kompaktowemu ich obroty znacznie wzrosn
ą
. Według opinii
ekspertów, płyta DVD mo
ż
e przeobrazi
ć
przemysł rozrywkowy i komputerowy. Jest
ona zwiastunem nowej ery - czasu multimedialnych dozna
ń
wizualno-akustycznych.
rozbudowanych gier i programów komputerowych.
Na kr
ąż
ku DVD zmie
ś
ci
ć
mo
ż
na minimum 133-minutowy film fabularny o
wysokiej rozdzielczo
ś
ci oraz towarzysz
ą
cy mu przestrzenny d
ź
wi
ę
k. Jako
ść
obrazu
oferowana przez obecnie obowi
ą
zuj
ą
cy standard zapisu wideo (VHS) jest znacznie
gorsza. Poza tym płyta DVD jest idealnym medium dla producentów
oprogramowania, którzy od dawna poszukuj
ą
no
ś
nika dla nowych obszernych
aplikacji multimedialnych.
Odtwarzacze płyt DVD
ą
cz
ą
w sobie funkcje trzech urz
ą
dze
ń
: magnetowidu,
odtwarzacza audio i nap
ę
du CD-ROM komputera. Cyfrowy dysk wizyjny ma wi
ę
c
wszystkie szanse na to, by opanowa
ć
rynek wideo i CD-ROM'ów - rynek, na którego
potrzeby b
ę
dzie si
ę
rocznie produkowa
ć
minimum od 60 do 80 milionów dysków. Ju
ż
dzisiaj mo
ż
na stwierdzi
ć
,
ż
e srebrny dysk nowej generacji zaczyna wypiera
ć
ze
sklepów leciw
ą
kaset
ę
magnetowidow
ą
.
Rozwój cyfrowej płyty wizyjnej został zapocz
ą
tkowany przez przemysł
rozrywkowy. Hollywoodzkie studia filmowe i koncerny od dawna poszukiwały
no
ś
nika zdolnego zast
ą
pi
ć
kaset
ę
wideo. Podstawowym warunkiem, który musiało
spełnia
ć
nowe medium, była mo
ż
liwo
ść
zapisywania filmów w postaci cyfrowej.
38
Wiadomo było,
ż
e nie podoła temu standardowy CD-ROM. 700 MB pojemno
ś
ci nie
wystarczało do zapisu w wysokiej rozdzielczo
ś
ci szerokoekranowego filmu o długim
czasie projekcji. Nowy dysk wizyjny przewy
ż
sza kaset
ę
wideo nie tylko pod
wzgl
ę
dem jako
ś
ci odtwarzania. Cyfrowy zapis danych pozwala widzom ingerowa
ć
w
akcj
ę
filmu; nadaje obrazowi charakter interakcyjny, a w poł
ą
czeniu z programami
komputerowymi przyczynia si
ę
do stworzenia zupełnie nowych form rozrywki: dzi
ę
ki
technice DVD fani kina domowego mog
ą
wybiera
ć
, mi
ę
dzy ró
ż
nymi wersjami
j
ę
zykowymi (d
ź
wi
ę
k), a w filmie bez dubbingu -mi
ę
dzy wieloma wariantami napisów,
cyfrowy zapis filmu daje nowe mo
ż
liwo
ś
ci ogl
ą
dania. Ka
ż
da scena mo
ż
e by
ć
filmowana wieloma kamerami z ró
ż
nych perspektyw, a uzyskane w ten sposób dane
zapisane na jednej płycie. Dzi
ę
ki temu kibice ogl
ą
daj
ą
cy mecz o mistrzostwo
ś
wiata
w piłce no
ż
nej b
ę
d
ą
mogli w ka
ż
dej chwili wybra
ć
odpowiednie ustawienie kamery -
w przypadku filmów fabularnych wideo co pozwala na wybór pomi
ę
dzy wersja, dla
całej rodziny a wariantem dla dorosłych.
Zalety kilku-gigabajtowego dysku kompaktowego, wynikaj
ą
ce z jego wi
ę
kszej
pojemno
ś
ci, b
ę
d
ą
miały niebagatelne znaczenie równie
ż
dla melomanów. Jako
ść
d
ź
wi
ę
ku polepszy si
ę
dzi
ę
ki mo
ż
liwo
ś
ci odsłuchu sze
ś
ciokanałowego (5+1).
Muzyczny CD odejdzie wi
ę
c na zawsze i zostanie zast
ą
piony przez nowe medium.
Miło
ś
nicy Herberta von Karajana b
ę
d
ą
. mogli zachwyca
ć
si
ę
d
ź
wi
ę
kiem o doskonałej
jako
ś
ci, któremu towarzyszy
ć
b
ę
d
ą
, sceny z koncertu.
DVD przyspieszy przede wszystkim integracj
ę
i dalszy wspólny rozwój
ś
wiata
rozrywki i komputerów. Na płycie zintegrowana jest
ś
cie
ż
ka filmowa i
oprogramowanie. W ten sposób powstaje swoiste poł
ą
czenie domowego kina i info-
rozrywki. Na płycie umieszczane s
ą
.: film, programy komputerowe oraz informacje
39
uzupełniaj
ą
ce. Producent dysków wizyjnych mo
ż
e doda
ć
do tego gr
ę
komputerow
ą
(np. przygodow
ą
, zwi
ą
zano, z filmem).
Daje to tak
ż
e ogromne mo
ż
liwo
ś
ci reklamy, szanuj
ą
ce si
ę
du
ż
e firmy mog
ą
stworzy
ć
w pełni multimedialne prezentacje i doł
ą
cza
ć
je na kr
ąż
kach DVD do filmów
i gier komputerowych. Prognostycy twierdz
ą
,
ż
e powstan
ą
na wzór obecnej reklamy
kinowej, tak
ż
e reklamy towarzysz
ą
ce prezentowanym filmom i grom komputerowym,
b
ę
d
ą
one jednak miały charakter bardziej informacyjny i interaktywny.
2. MARKETING POLITYCZNY
40
2.1.Historia marketingu politycznego
Trudno jest wyznaczy
ć
dokładn
ą
dat
ę
praktycznego zastosowania marketingu
w polityce. Była to stopniowa ewolucja technik i metod marketingowych stosowanych
na pocz
ą
tku w kampanii wyborczej, a nast
ę
pnie w szeroko komunikowaniu
politycznym.
„Pocz
ą
tki marketingu politycznego nale
ż
y wi
ą
za
ć
z pojawieniem si
ę
nowoczesnych, masowych
ś
rodków komunikowania, przede wszystkim telewizji.
Pa
ń
stwem, które najbardziej przyczyniło si
ę
do zadaptowania marketingu do polityki
s
ą
Stany Zjednoczone A.P. Ameryka
ń
skie kampanie wyborcze charakteryzuj
ą
si
ę
najwi
ę
ksz
ą
ró
ż
norodno
ś
ci
ą
i profesjonalizacj
ą
stosowanych metod i stratgii
zachowania na politycznym rynku. Wiele technik marketingu politycznego
dotycz
ą
cych badania rynku, komunikacji, budowania wizerunku zrodziło si
ę
w USA.
W innych pa
ń
stwach demokratycznych mamy do czynienia z kopiowaniem praktyk
ameryka
ń
skich i/lub dostosowaniem ich do narodowej specyfiki”
19
Pierwsza kampania polityczna, przygotowana dla Dwighta Eisenhowera, miała
miejsce w USA w 1952 roku, i zapocz
ą
tkowała er
ę
telewizji w polityce
ameryka
ń
skiej. Kampania ta była przygotowana przez agencje reklamow
ą
w sposób
bardzo profesjonalny. W tym samym okresie pojawiły si
ę
tak
ż
e pierwsze telewizyjne
reklamy polityczne skierowane docelowo do 49 hrabstw w 12 najwa
ż
niejszych
stanach.
W pozostałych pa
ń
stwach
ś
wiata, takich jak np: Niemcy, Wielka Brytania,
19
M. Mazur, Marketing polityczny, Warszawa 2002r.
41
Francja czy Włochy, marketing polityczny pojawił si
ę
kilka, a w niektórych
przypadkach kilkana
ś
cie lat pó
ź
niej ni
ż
w Stanach Zjednoczonych. W wi
ę
kszo
ś
ci
przypadków było to kalkowanie ameryka
ń
skich wzorców, natomiast bardzo szybkie
upowszechniene sie tej dziedziny mo
ż
na upatrywa
ć
w du
ż
ej skuteczno
ść
w
wygrywaniu kampanii wyborczych.
„Obecnie marketing polityczny lub przynajmniej jego elementy to zjawisko
powszechne w pa
ń
stwach, w których proces wyborczy przebiega demokratycznie.
Interesuj
ą
cym zagadnieniem jest przejmowanie marketingowych metod i strategii w
byłych pa
ń
stwach komunistycznych, które dopiero w latach dziewi
ęć
dziesi
ą
tych, po
około pi
ęć
dziesi
ę
cioletniej przerwie, przywróciły instytucj
ę
demokratycznych
wyborów, a co za tym idzie, kampanii wybrczej. Przykładem takiego pa
ń
stwa jest
Polska, która w 1989 roku dynamicznie rozpocz
ę
ła proces profesjonalizacji kampanii
wyborczej, tym samym w praktyce wprowadzaj
ą
c marketing polityczny”
20
2.2.Definiowanie marketingu politycznego
Istot
ą
marketingu politycznego jest przekonanie obywateli do swojej koncepcji
politycznej. „Mamy do czynienia z ró
ż
norodn
ą
ofert
ą
. Wyborcy, podobnie jak klienci,
oczekuj
ą
podpowiedzi, która z nich jest najlepsza i dlaczego", uwa
ż
a Robert
20
Tam
ż
e
42
Kwiatkowski, konsultant komunikacyjny Aleksandra Kwa
ś
niewskiego podczas
wyborów prezydenckich 1995 roku.
Marketing polityczny mo
ż
e by
ć
rozumiany jako zespół teorii, metod, technik i
praktyk społecznych maj
ą
cych na celu przekonanie obywateli, by udzielili poparcia
politykowi, partii lub projektowi politycznemu. Jest jedn
ą
z forma komunikacji
politycznej.
Marzena Cichosz i Dariusz Skrzypczy
ń
ski proponuj
ą
traktowanie marketingu
politycznego jako „zespół technik wykorzystywanych do stworzenia odpowiedniego
obrazu kandydata w
ś
ród jego elektoratu, wypromowania jego osoby, wyró
ż
nienia go
spo
ś
ród rywali i uzyskania maksymalnej ilo
ś
ci głosów przy jak najmniejszym zu
ż
yciu
ś
rodków". Definicja ta jednak ogranicza marketing polityczny do czasu wyborów,
wi
ążą
c go z osob
ą
konkretnego polityka; w rzeczywisto
ś
ci działania marketingu
politycznego prowadzone s
ą
przez cały czas, a politycy s
ą
wkomponowywani w
obraz partii politycznej, w której działaj
ą
.
Podobna definicj
ę
proponuje Michael Bongrand – marketing polityczny jako
„zespół technik wykorzystywanych dla wytworzenia odpowiedniego obrazu
kandydata w
ś
ród jego elektoratu, promowania jego osoby, wyró
ż
niania spo
ś
ród
rywali i zdobywania maksymalnej liczby głosów przy jak najmniejszym zu
ż
yciu
ś
rodków". Zapewne wła
ś
nie od Bongarda Cichosz i Skrzypczy
ń
ski zaczerpn
ę
li swoj
ą
definicj
ę
, cho
ć
o tym nie wspominaj
ą
.
Zabiegi marketingowe prowadzone s
ą
przez cały czas, szczególnie jednak
intensyfikuj
ą
si
ę
podczas kampanii wyborczej. Dla zabiegów marketingowych
prowadzonych w tym okresie u
ż
ywa si
ę
nawet specjalnego okre
ś
lenia – marketing
wyborczy. Celem staje si
ę
wtedy spopularyzowanie kandydatów i programu
43
politycznego partii, doprowadzenie do uzyskania przez kandydatów jak najwi
ę
cej
głosów, a w konsekwencji – wygranie wyborów lub osi
ą
gni
ę
cie w nich jak
najlepszego wyniku.
Zarówno marketing polityczny jak i szerzej komunikacja polityczna słu
żą
centralnemu, niejako definicyjnemu celowi polityki – zdobyciu i utrzymaniu władzy. W
systemie demokratycznym władza jest zdobywana dzi
ę
ki wygranym wyborom, nie
mo
ż
e wi
ę
c dziwi
ć
fakt,
ż
e zabiegi marketingowe s
ą
intensyfikowane w okresie
kampanii wyborczej. Partie polityczne w Polsce dopiero poznaj
ą
metody
marketingowe, stosuj
ą
je ju
ż
szerzej w wyborach parlamentarnych, ale poza nimi
zdecydowanie na mniejsz
ą
skal
ę
. Jeszcze trudniej im poradzi
ć
sobie z projektem
politycznym takim jak konstytucja czy reforma administracyjna. Wr
ę
cz nieporadnie
wygl
ą
daj
ą
wła
ś
nie zabiegi rz
ą
du i opozycji wobec reformy administracyjnej w roku
1998.
„Gra
ż
yna Ulicka w pracy „Wpływ marketingu politycznego na zmiany w
ż
yciu
publicznym pa
ń
stw demokratycznych” stwierdza,
ż
e zmiany w działaniach
politycznych dokonuj
ą
ce si
ę
pod wpływem marketingu politycznego spowodowały
wzrost personalizacji władzy politycznej, zmiany w
ś
rodowisku funkcjonowania partii
politycznych i ewolucj
ę
postaw społecznych – pojawienie si
ę
nowych motywacji
uczestnictwa w
ż
yciu politycznym.”
21
"Ka
ż
da partia w dowolnym momencie zawsze dysponuje pewnym zestawem
zasad albo punktów programowych, które mog
ą
by
ć
dla niej tak samo
charakterystyczne i wa
ż
ne dla jej sukcesu, jak markowe produkty sprzedawane
przez dom towarowy wa
ż
ne s
ą
dla jego powodzenia" - pisze Joseph A. Shumpeter.
21
G. Ulicka, Wpływ marketingu politycznego na zmiany w
ż
yciu publicznym
pa
ń
stw demokratycznych, Warszawa 1996r.
44
Nieco dalej stwierdza,
ż
e partia i politycy stanowi
ą
"prób
ę
uregulowania konkurencji
politycznej w sposób bardzo podobny do odpowiednich praktyk zwi
ą
zku
handlowego. Psychotechnika kierowania parti
ą
i pozyskiwania jej zwolenników,
slogany i melodie, w takt których si
ę
maszeruje, nie s
ą
tylko dodatkiem. S
ą
raczej
istot
ą
, tre
ś
ci
ą
polityki". W takim rozumieniu marketing polityczny nie jest dodatkiem
do polityki czy efektown
ą
a przy tym kosztown
ą
opraw
ą
do działa
ń
politycznych, ale
efektywnym i odpowiednim do epoki wykorzystaniem naturalnych zasobów partii
politycznych.
Stosowanie marketingu politycznego zaczyna si
ę
wi
ę
c od zmiany sposobu
my
ś
lenia o osobie polityka i zdobywaniu przez niego poparcia dla swoich działa
ń
.
Polityk i partia traktowani s
ą
w my
ś
l marketingu politycznego jak produkty, które
trzeba dobrze sprzeda
ć
. Przeprowadzane s
ą
kampanie reklamowe podobne do tych
obmy
ś
lanych dla samochodów czy proszków do prania. Prowadz
ą
je profesjonalne
kompanie reklamowe, w przygotowaniu materiałów bior
ą
udział profesjonalne studia
graficzne i zespoły autorów.
Z równ
ą
staranno
ś
ci
ą
jak dla produktów handlowych opracowywane s
ą
znaki
graficzne partii, hasła wyborcze, tre
ść
i forma plakatów i ulotek. Politycy staraj
ą
si
ę
zniwelowa
ć
skutek działa
ń
ich konkurentów poddaj
ą
c je krytyce. Taka kampania
negatywna jest stosowana na znacznie wi
ę
ksz
ą
skal
ę
ni
ż
w marketingu towarów czy
usług. Marketing polityczny, podobnie jak marketing handlowy, cz
ę
sto odwołuje si
ę
do emocji odbiorców.
Hasło wyborcze, zwane te
ż
sloganem to "dobitne, zwi
ę
złe, wyraziste
sformułowanie nakłaniaj
ą
ce do czego
ś
, zalecaj
ą
ce jak
ąś
opini
ę
, zasad
ę
post
ę
powania, pogl
ą
d polityczny b
ą
d
ź
reklamuj
ą
ce towar". W polityce cz
ę
sto
45
wykorzystywane s
ą
hasła zawieraj
ą
ce w sobie nazw
ę
ugrupowania lub na ró
ż
ne
sposoby rozwiaj
ą
ce jego skrót, jak "Razem Odbudujemy Polsk
ę
" ROP. Na
plakatach, w filmach reklamowych czy w programach politycznych pojawia si
ę
równie
ż
logotyp, nazwa partii zapisana w odpowiedni, charakterystyczny sposób.
Logotyp wkomponowała podczas kampanii w swoje hasło wyborcze "zAWSze
Polska, wolno
ść
, rodzina" Akcja Wyborcza Solidarno
ść
. Hasła wyborcze oceniane s
ą
równie
ż
przez fachowców od reklamy; ich opinie pojawiaj
ą
ce si
ę
w mediach pot
ę
guj
ą
wra
ż
enie traktowania polityki jako produktu.
W Polsce na stosunkowo niewielk
ą
skal
ę
stosowane s
ą
takie metody
marketingu politycznego jak listy do wyborców i kontakt telefoniczny. Partie nie
dysponuj
ą
jeszcze listami adresów, gromadzonymi w komputerowych bazach
danych, niezb
ę
dnymi do realizacji tych działa
ń
. Działania takie s
ą
stosowane od
dawna w Stanach Zjednoczonych, a od kilku lat równie
ż
w Europie. Dodatkowym
utrudnieniem w prowadzeniu takich działa
ń
mog
ą
by
ć
uregulowania prawne
dotycz
ą
ce ochrony prywatno
ś
ci – w tym konstytucja i ustawa o ochronie danych,
obowi
ą
zuj
ą
ca od 30 kwietnia 1998 roku. Niezbyt cz
ę
sto stosuje si
ę
wizyty u
wyborców i rozmowy w ich domach czy nawet krótki u
ś
cisk dłoni na ulicy. Nie ma
równie
ż
zwyczaju wyra
ż
ania przez wyborców telefonicznie aprobaty czy dezaprobaty
dla działa
ń
politycznych, który istnieje w Stanach Zjednoczonych.
Listy do wyborców i kontakt telefoniczny s
ą
odpowiednikiem sprzeda
ż
y
bezpo
ś
redniej w marketingu handlowym. W Polsce sprzeda
ż
bezpo
ś
rednia za
pomoc
ą
poczty (direct mail) dopiero zaczyna si
ę
rozwija
ć
, stanowi 1 procent form
sprzeda
ż
y. Zalet
ą
takiej formy sprzeda
ż
y jest stworzenie poczucia indywidualnego
kontaktu. Odbiorca powinien odnie
ść
wra
ż
enie,
ż
e nadawca oferty sprzeda
ż
y zwraca
46
si
ę
bezpo
ś
rednio do niego, rozumie jego potrzeby i chce je zaspokoi
ć
. Co najmniej
połowa sukcesu direct mail le
ż
y w dobrej bazie danych odbiorców.
W czasie kampanii wyborczej stosowane s
ą
równie
ż
klasyczne sposoby
zyskiwania poparcia w
ś
ród wyborców – masowe wiece, spotkania wyborcze,
odwiedzanie miejsc publicznych, spotkania z przedstawicielami
ś
rodowisk
opiniotwórczych. Spotkania te s
ą
jednak traktowane jako okazja do zaprezentowania
kandydatów i partii w
ś
rodkach przekazu – prowadzone z nadziej
ą
na relacj
ę
w
wiadomo
ś
ciach telewizyjnych i codziennej prasie. Podczas spotka
ń
tych politycy
mog
ą
wypróbowywa
ć
swoje hasła polityczne, sposoby prezentacji programu i
sprawdzi
ć
reakcj
ę
na nie zgromadzonych. Sprawdzeniu i ocenie w oczach
potencjalnych wyborców i dziennikarzy podlegaj
ą
równie
ż
sami politycy.
2.3.Reklama polityczna w telewizji
W kampaniach wyborczych wykorzystywana jest reklama telewizyjna, w postaci
filmów reklamowych, nazywanych spotami czy clipami reklamowymi. Na potrzeby
kampanii przygotowywane s
ą
równie
ż
kasety audio i wideo. W pierwszych latach
stosowania tej formy promocji filmy były dosy
ć
długie, dzi
ś
s
ą
to filmy krótkie,
47
pomy
ś
lane podobnie jak teledyski muzyczne.
Reklama telewizyjna jest skuteczna, szczególnie w takim kraju jak Polska,
gdzie jest zjawiskiem stosunkowo nowym. Jednak mo
ż
e mie
ć
krótkotrwały efekt:
„Kapitalizm przyniósł Polakom swobod
ę
wyboru. Korzystaj
ą
wi
ę
ce z niej
ż
ywiołowo i
ch
ę
tnie si
ę
gaj
ą
po to, co proponuje im reklama. Ale ta sama motywacja sprawia, i
ż
ich lojalno
ść
wobec wybranego produktu i marki jest znikoma - znów wielokrotnie
ni
ż
sza ni
ż
w krajach o dojrzałej gospodarce rynkowej. Z t
ą
sam
ą
gotowo
ś
ci
ą
, z jak
ą
polscy klienci rzucaj
ą
si
ę
dzi
ś
na podsuwany im przez reklam
ę
produkt, powiedzmy,
b
ę
d
ą
jutro kupowa
ć
inny, który zobacz
ą
w nowej, zwracaj
ą
cej ich uwag
ę
reklamie" -
wskazuje Ryszard Ba
ń
kowicz, felietonista Rzeczpospolitej.
Filmy reklamowe s
ą
przygotowywane przez profesjonalne agencje, a sposoby
prezentacji kandydata, jego otoczenie, tre
ść
wypowiedzi, wykorzystane sceny i
symbole komponuj
ą
si
ę
w sugestywn
ą
cało
ść
, maj
ą
c
ą
przekona
ć
wyborców do
zaufania partii i oddania na ni
ą
głosu. Spoty wyborcze maj
ą
ogromne znaczenie w
kampanii wyborczej, jako
ż
e trafiaj
ą
do ogromnej liczby odbiorców w porównaniu z
innymi formami reklamy – ogłoszeniami w prasie, ulotk
ą
, plakatem. Filmy reklamowe
były w kampanii 2001 roku wykorzystywane przez wi
ę
ksze partie polityczne w
ostatnich dniach kampanii, w czasie antenowym przydzielonym ka
ż
dej z partii.
Reklama telewizyjna jest bardzo sugestywn
ą
form
ą
reklamy, docieraj
ą
c
ą
do
szerokiego kr
ę
gu odbiorców. Jednak odbywa si
ę
to niemałym kosztem: droga jest
sama produkcja spotu, potrzebne s
ą
wysokie umiej
ę
tno
ś
ci fachowe, wreszcie sporo
kosztuje ka
ż
da minuta odtwarzania w programie telewizyjnym. Partie polityczne w
Polsce nie maj
ą
do
ść
ś
rodków na zamieszczanie spotów politycznych poza krótkim,
kilkutygodniowym okresem tu
ż
przed wyborami, gdy ułatwia im to ordynacja
48
wyborcza. Równie
ż
rz
ą
d niezbyt cz
ę
sto odwołuje si
ę
do reklamy telewizyjnej.
Czekaj
ą
ce nas nie długo wybory parlamentarne poka
żą
nam czy w tej dziedzinie
nast
ą
pił jaki
ś
post
ę
p, ju
ż
teraz jednak mo
ż
na zauwa
ż
y
ć
ż
e partie polityczne zwracj
ą
na t
ą
metod
ę
promocji coraz wi
ę
ksz
ą
uwag
ę
2.4.Kampania prasowa
Nieodzownym elementem politycznej kampanii wyborczej s
ą
reklamy
drukowane w prasie. Wizualnie powinny one nawi
ą
zywa
ć
do plakatów i ulotek.
Warto aby reklama w prasie drukowanej ukazała si
ę
na stronach redakcyjnych,
a nie ogłoszeniowych, gdy
ż
w tym drugim przypadku zginie w natłoku wielu
podobnych ogłosze
ń
i mo
ż
e nie zosta
ć
zauwa
ż
ona. Podstaw
ą
dobrej reklamy jest
fakt,
ż
e zwraca ona uwag
ę
odbiorców. Mo
ż
e wpłyn
ąć
na jej atrakcyjno
ść
dla
publiczno
ś
ci m.in. przez zamieszczenie ciekawego nagłówka, intryguj
ą
cego
stwierdzenia, niebanalnego zdj
ę
cia, grafiki.
„Warto tak
ż
e wspomnie
ć
o dwóch zasadach, wpływaj
ą
cych na odbiór reklamy
prasowej przez czytelników. Pierwsz
ą
z nich nazywamy zasad
ą
"prawej strony".
Zgodnie z ni
ą
reklama zamieszczana na prawym arkuszu gazety jest cz
ęś
ciej
zauwa
ż
ana przez odbiorców ni
ż
ta zamieszczona na stronie lewej. Warto o tym
pami
ę
ta
ć
, tym bardziej je
ż
eli cena druku reklamy na obu arkuszach jest taka sama,
49
co zdarza si
ę
w przypadku prasy lokalnej. Drug
ą
zasad
ą
jest „prawo litery Z",
zgodnie z którym ogl
ą
daj
ą
cy stron
ę
gazety wodzi po niej wzrokiem wykonuj
ą
c ruch
zbli
ż
ony do litery „Z". Z tego wzgl
ę
du warto zamieszcza
ć
reklamy w górnym lub
dolnym wierszu strony, najlepiej w naro
ż
nikach.”
22
2.5.Plakat wyborczy
Jednym z najstarszych narz
ę
dzi marketingu politycznego jest plakat. Jego
obecno
ść
zanotowano ju
ż
w staro
ż
ytnym Rzymie. Gdy Pompeje zostały zniszczone
przez erupcj
ę
Wezuwiusza w 79 roku p.n.e., toczyła si
ę
tam wła
ś
nie kampania
wyborcza, w której wykorzystano tysi
ą
c sze
ść
set plakatów.
Pocz
ą
tkowo plakaty zawierały głównie tekst. Wraz z rozwojem techniki druku
pojawiały si
ę
na nich kolor i grafika, zdj
ę
cia. Dzi
ś
typowymi elementami s
ą
fotografie
polityków, znaki graficzne partii, hasła wyborcze. Specjalnym rodzajem plakatu jest
reklama zewn
ę
trzna (outdoor), czyli wielkie plakaty naklejane na tablice reklamowe
22
M. Ratajczak, Marketing w polityce, Wolsztyn 2002r.
50
(billboardy). U
ż
ywa si
ę
równie
ż
dla niej okre
ś
lenia reklama wielkoformatowa.
Podczas kampanii wyborczej liczba plakatów obecnych na ulicach zwi
ę
ksza si
ę
gwałtownie. Nast
ę
puje zjawisko okre
ś
lane jako znane jako "wojna plakatowa" -
zaklejanie plakatów innych partii, a tak
ż
e naklejanie plakatów w miejscach
niedozwolonych. Poza okresem kampanii plakaty pojawiaj
ą
si
ę
jako zaproszenie do
spotkania z politykami, rzadziej jako zach
ę
ta do demonstracji czy marszów
protestacyjnych. Jest ich znacznie mniej i pojawiaj
ą
si
ę
na mniejszym obszarze.
W Polsce reklama zewn
ę
trzna obecna jest stosunkowo od niedawna ale
stosowana jest przez przemysł i handel na szerok
ą
skal
ę
. Bilboardy były
wykorzystywane w kampanii prezydenckiej 1995 i 2000 roku. W wyborach
parlamentarnych w 1997 oraz 2001 roku były stosowane głównie przez du
ż
e partie:
AWS, PO, SLD PSL i Samoobrone, równie
ż
w kampanii referendalnej, dotycz
ą
cej
przyst
ą
pienia Polski do Unii Europejskiej, przez prezydenta RP. Jedynie w zwi
ą
zku z
powodzi
ą
w 1997 roku partie zapowiadały ograniczenie tego typu zabiegów
reklamowych, ale jak mogli
ś
my zauwa
ż
y
ć
szbko o tych obietnicach zapomniały.
Rówine
ż
nadchodz
ą
ce wybory napewno dostarcz
ą
nam wiele plakatów
reklamowych, z hasłami namawiaj
ą
cymi lub przekonywuj
ą
cymi do oddania głosu na
dan
ą
parti
ę
.
2.6.Ulotka wyborcza
51
Ulotka jest najta
ń
sz
ą
i zapewne dlatego najbardziej rozpowszechnion
ą
form
ą
drukowanej reklamy politycznej. Ta popularno
ść
cz
ę
sto jednak wpływa na to,
ż
e za
jej pomoc
ą
kandydaci chc
ą
przekaza
ć
bardzo du
żą
ilo
ść
informacji. To
najpowszechniejszy bł
ą
d popełniany przy redagowaniu ulotek. Aby odnie
ść
zamierzony efekt ulotka powinna zawiera
ć
tylko najbardziej istotne informacje,
- logo partii, wizerunek kandydata
- slogan, hasło wyborcze,
- hasła programowe (nie wi
ę
cej ni
ż
3-4),
- informacje adresowe.
Je
ż
eli zabraknie którego
ś
z wymienionych elementów ulotka straci wiele na
swojej sile oddziaływania i informowania.
Wa
ż
ne jest aby ulotka była dobrze wydana - wydrukowana na dobrej jako
ś
ci
papierze. Nie mo
ż
e by
ć
to oczywi
ś
cie reklama czarno-biała. Wr
ę
cz niedopuszczalne
s
ą
ulotki w postaci czarno-białych kserokopii .Wprawdzie tego typu reklama zwraca
uwag
ę
odbiorcy na bardzo krótki czas, jednak wra
ż
enie jakie wywoła pozostaje
bardzo długo. Dlatego nie powinno si
ę
oszcz
ę
dza
ć
na ulotkach. Graficznie ulotka
powinna by
ć
wykonana w stylu takim jak plakat wyborczy oraz reklamy
zamieszczane w prasie.
2.7.Sieci komputerowe
„Komputer jest unikalnym wynalazkiem w sensie komunikowania. Jako medium
52
nie jest przyczyn
ą
wprowadzenia marketingu do polityki, ale na pewno jest wa
ż
nym
elementem rozwoju marketingu politycznego.
Sieci komputerowe, które rozwijaj
ą
si
ę
dzisiaj z niezwykł
ą
dynamik
ą
, w
niedługim czasie z pewno
ś
ci
ą
istotnie zmieni
ą
komunikowanie polityczne. Komputer
osobisty
w
ka
ż
dym
domu
jest
wizj
ą
z
niedalekiej
przyszło
ś
ci.
To
najwszechstronniejsze jak dotychczas narz
ę
dzie komunikowania. Nie jest jeszcze
medium wykorzystanym na masow
ą
skal
ę
, w sensie bezpo
ś
redniej komunikacji z
wyborcami, ale łatwo wyobrazi
ć
sobie listy elektroniczne do wyborców, zamiast
bezpo
ś
redniej poczty konwencjonalnej (direct mailing).
Bill Clinton, jako pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych, w listopadzie 1999
roku przeprowadził debat
ę
z wyborcami za po
ś
rednictwem Internetu”.
23
3. TWORZENIE WIZERUNKU MEDIALNEGO
POLITYKÓW I PARTII POLITYCZNYCH
„Na potrzeby działalno
ś
ci politycznej, a przede wszystkim – rywalizacji
wyborczej, tworzony jest wizerunek (image) polityka.
Wizerunek to wyobra
ż
enie, jakie funkcjonuje w opinii publicznej w zwi
ą
zku z
danym politykiem, parti
ą
polityczn
ą
, rz
ą
dem. Nie jest to obraz rzeczywisty, dokładny
23
M. Mazur, Marketing polityczny, Warszawa 2002r.
53
czy szczegółowy, ale raczej mieszanka wielu szczegółów, odnosz
ą
cych si
ę
zarówno
do wypowiedzi, działa
ń
, zachowania, wygl
ą
du, kontaktów z innymi uczestnikami
ż
ycia politycznego”
24
.
Elementem wizerunku jest j
ę
zyk ciała, na który składa si
ę
kontakt wzrokowy,
mimika i wyraz twarzy, ruchy ramion i ciała, postawa, kontakt fizyczny, sposób
ubierania si
ę
, gesty, intonacja głosu. W pokazaniu polityka na spotkaniu publicznym
czy w telewizji ubiór, głos, gesty s
ą
równie wa
ż
ne jak sama wypowied
ź
.
Wizerunek mo
ż
e by
ć
kształtowany sztucznie niemal w cało
ś
ci, tworz
ą
c now
ą
osob
ę
,
jednak jego tworzenie opiera si
ę
na istniej
ą
cych cechach zachowania polityków.
Przez wypowiedzi, zdj
ę
cia i relacje filmowe mo
ż
na uwypukli
ć
te cechy, które mog
ą
pomóc w dobrym odbiorze polityka.
„Kamienna twarz Waldemara Pawlaka budzi pytanie, czy ten człowiek jest w
ogóle zdolny do jakichkolwiek uczu
ć
” – pisze dziennikarz Twojej Wizji o Pawlaku a
nieco pó
ź
niej o Kuroniu: „Jacek Kuro
ń
budzi sympati
ę
, poniewa
ż
garnie si
ę
do ludzi,
serdecznie
ś
ciska r
ę
ce i ciepło przytula kobiety”.Rozwa
ż
aniom tym towarzysz
ą
zdj
ę
cia obu polityków: premiera Pawlaka, cho
ć
elegancko ubranego, ale z
zaci
ś
ni
ę
tymi ustami, na twarzy bez wyrazu (taka mimika i sposób mówienia
doprowadziły do nadania mu przezwiska “Cyborg”) – i Jacka Kuronia, we wdzianku
d
ż
insowym, obejmuj
ą
cego z u
ś
miechem Janin
ę
Ochojsk
ą
.
„Z drugiej strony dziwi mnie troch
ę
sposób, w jaki prezentuje si
ę
władza. Gdy
rozgor
ą
czkowany tłum wylewa swoje
ż
ale przed siedzib
ą
władz miejskich Wrocławia
– to wiadomo od razu, gdzie jest premier. To jedyny człowiek w garniturze. Tak
samo podczas wizyty w domu dziecka. Clinton przyjechałby w sportowej kurtce, Blair
24
B.Dobek-Ostrowska, Studia z teorii komunikowania masowego, Wrocław
1999r.
54
w d
ż
insach i T-shircie. Tylko kanclerz Kohl paradował po zagro
ż
onym mo
ś
cie we
Frankfurcie-Słubicach w ciemnym garniturze i pod krawatem, co wygl
ą
dało jako
ś
dziwnie"
25
– rozwa
ż
a stroje polityków Jacek Korczak-Mleczko, felietonista „Trybuny”.
Ubiór polityka powinien by
ć
wi
ę
c odpowiedni do sytuacji: ani nie niedbały tam,
gdzie wymagana jest powaga urz
ę
du, ani nie przesadnie oficjalny podczas wizyt „w
terenie”. Pami
ę
tał o tym prezydent Kwa
ś
niewski wybieraj
ą
c si
ę
na tereny dotkni
ę
te
powodzi
ą
: „W helikopterze Kwa
ś
niewski przebiera si
ę
: granatowy garnitur zast
ę
puje
jasnymi spodniami i koszulk
ą
polo" – relacjonuje PAP.
Kształtowanie wizerunku to wa
ż
ny element strategii wyborczej, szczególnie
wtedy, gdy wybory maj
ą
charakter starcia pojedynczych osób – jak w wyborach
prezydenckich. W wyborach parlamentarnych szczególnie starannie tworzony jest
wizerunek lidera partii, jak wzierunek Leszka Balcerowicza podczas wyborów w
1997 roku.
Oczywi
ś
cie poszczególne komitety wyborcze staraj
ą
si
ę
równie
ż
budowa
ć
wizerunki swoich kandydatów, ale ze wzgl
ę
du na spor
ą
liczb
ę
kandydatów i
szczupło
ść
zasobów finansowych rzadko mo
ż
e to by
ć
robione na wi
ę
ksz
ą
skal
ę
.
Inaczej sprawa si
ę
ma z kandydatami niezale
ż
nymi, dla których prezentacja własnej
osoby jest spraw
ą
kluczow
ą
. Wizerunek budowany jest latami; mo
ż
na go zniszczy
ć
jednym słowem - nieprzemy
ś
lan
ą
wypowiedzi
ą
czy działaniem.
Podczas wyborów prezydenckich w 1995 roku za udan
ą
- i zwyci
ę
sk
ą
co wi
ę
cej
- uznano budow
ę
wizerunku Aleksandra Kwa
ś
niewskiego, za nieudan
ą
– Jacka
Kuronia, okre
ś
lan
ą
ironicznie jako „wsadzenie Kuronia w garnitur". „Jednak prosz
ę
spróbowa
ć
mnie zrozumie
ć
: w garniturze czułbym si
ę
jak pajac... Przy okazji
25
J. Korczak-Mleczko, Trybuna, z dn. 22.07.1997r.
55
wyborów prezydenckich na sił
ę
wduszono mnie w garnitur i krawat... Garnitury z
tego okresu dawno ju
ż
porozdawałem" - powiedział du
ż
o pó
ź
niej Jacek Kuro
ń
„
ś
yciu
Warszawy”
26
.
Aleksander Kwa
ś
niewski przed wyborami prezydenckimi 1995 schudł, opalił
si
ę
, cz
ę
sto si
ę
u
ś
miechał. Na zdj
ę
ciach wygl
ą
dał dzi
ę
ki temu młodo i energicznie,
stanowi
ą
c kontrast ze swoim najpowa
ż
niejszym konkurentem - Lechem Wał
ę
s
ą
.
Przed wyborami parlamentarnymi w 1997 roku wiele pracy zostało wło
ż
one w
zmian
ę
wizerunku Leszka Balcerowicza: „Bardzo zmienił si
ę
profesor Leszek
Balcerowicz, który ewoluuje od wizerunku wysokiej klasy biurokraty, zanurzonego w
papierach i wiecznie zdenerwowanego, ku postaci osoby u
ś
miechni
ę
tej, subtelnej,
cho
ć
konsekwentnej i twardej w swych pogl
ą
dach" - analizuje Piotr Gaweł, dyrektor
generalny agencji reklamowej Ammirati Puris Lintas.
Jednak próby budowania wizerunku polityka, udane czy nie, s
ą
ci
ą
gle nie tak
liczne, jak na pi
ę
tnastoletni
ą
histori
ę
demokratycznej rywalizacji politycznej w
Polsce. „Politycy i biznesmeni w naszym kraju my
ś
l
ą
,
ż
e sami wiedz
ą
najlepiej, co
jest dla nich dobre" stwierdza profesor Tomasz Globan-Klas. Tworzenie wizerunku
opiera si
ę
na działaniach dora
ź
nych, nieprofesjonalnych: doradc
ą
jest znajomy
dziennikarz, socjolog, j
ę
zykoznawca czy…
ż
ona dobieraj
ą
ca strój na publiczne
spotkanie.
Partie staraj
ą
si
ę
równie
ż
budowa
ć
swój wizerunek, kształtowa
ć
go zgodnie ze
swoimi oczekiwaniami, licz
ą
c na zwi
ę
kszenie poparcia społecznego. Wiele działa
ń
politycznych nastawionych jest na „przypomnienie" społecze
ń
stwu o istnieniu danej
partii. Wi
ę
kszo
ść
wyborców potrafi rozpozna
ć
jednak tylko du
ż
e, długo istniej
ą
ce
26
J. Kuro
ń
,
ś
ycie Warszawy, z dn. 15.10.1995r.
56
partie.
Według bada
ń
CBOS z lutego 2004 roku z sze
ś
ciu najwi
ę
kszych ugrupowa
ń
politycznych najlepiej identyfikowany jest PO – przez 80 procent badanych, niewiele
gorzej Samoobrona – 79 procent badanych i SLD – 76 procent, gorzej PiS – 69
procent, LPR – 68 procent i UP – 65 procent
27
.
Wyborcy potrafi
ą
rozpozna
ć
tak naprawd
ę
tylko kilkana
ś
cie wi
ę
kszych i dłu
ż
ej
istniej
ą
cych ugrupowa
ń
, a tworzone zaraz przed wyborami sojusze nie spotykaj
ą
si
ę
z ich szerokim poparciem.
W marca 1998 roku powstało stowarzyszenie Pro Idea, którego zadaniem miało
by
ć
poprawienie wizerunku polityków prawicy. Dariusz Wójcik stwierdza
ż
e,
stowarzyszenie Pro Idea nie jest parti
ą
polityczn
ą
; a chce tylko poprawi
ć
wizerunek
prawicy.Ma ona pomaga
ć
partiom w dziedzinie marketingu politycznego, doradza
ć
w
tworzeniu wizerunku poszczególnych polityków i ugrupowa
ń
, formułowaniu
programów wyborczych.
Wizerunek albo presti
ż
, rozumiany jako obraz grupy politycznej, jest
„poddawany ci
ą
głej konfrontacji, odk
ą
d
ś
rodki masowego przekazu informuj
ą
na
szerok
ą
skal
ę
o polityce i komentuj
ą
działania polityczne”, pisze Franciszek Ryszka.
Wizerunek jest wi
ę
c nieodł
ą
cznie zwi
ą
zany ze
ś
rodkami przekazu; mog
ą
one
zniszczy
ć
polityka lub wykreowa
ć
go, znajduj
ą
c rysy w jego wizerunku, propaguj
ą
c
wizerunek podawany przez doradców polityka lub tworz
ą
c własny.
Politycy maj
ą
celowo słab
ą
ochron
ę
przed
ś
rodkami przekazu w tym wzgl
ę
dzie,
a procesy wi
ążą
ce si
ę
z naruszeniem wizerunku polityka nie s
ą
zbyt cz
ę
ste i
niełatwo je wygra
ć
. Słynnym procesem wi
ążą
cym si
ę
z wizerunkiem był proces
27
www.cbos.pl
57
Aleksandra Kwa
ś
niewskiego przeciwko „
ś
yciu” o publikacje wi
ążą
ce prezydenta z
rosyjskim szpiegiem Ałganowem.
Jednym z cz
ęś
ciej podwa
ż
anych elementów wizerunku jest wy
ż
sze
wykształcenie. Do
ś
wiadczył tego prezydent Aleksander Kwa
ś
niewski, a tak
ż
e kilku
innych polityków z ró
ż
nych partii politycznych. Posłanka „Samoobrony” Renata
Beger dopiero w 2004 roku zdała matur
ę
. Fakt ten jest do
ść
cz
ę
sto powodem
licznych
ż
artów z powagi samej posłanki jak i partii do której nale
ż
y, co w innych ni
ż
polskie realiach byłoby niedopuszczalne.
Ka
ż
da osoba pełni
ą
ca urz
ą
d prezydenta RP jest wystawiona na widok
publiczny i nara
ż
ona na nieustann
ą
ocen
ę
jej działa
ń
. Jej wizerunek jest
ukształtowany
przez
długoletni
ą
karier
ę
polityczn
ą
–
ż
aden
z
trzech
dotychczasowych prezydentów nie był osob
ą
w polityce pocz
ą
tkuj
ą
c
ą
– ale równie
ż
przez ostatnie działania i reakcj
ę
na nie
ś
rodków przekazu.
„Uwa
ż
am wizerunek głowy pa
ń
stwa za rzecz
ś
wi
ę
t
ą
. Nie powinien pokazywa
ć
si
ę
w reklamach”, stwierdził marszałek Józef Oleksy, komentuj
ą
c umieszczenie
zdj
ę
cia prezydenta Kwa
ś
niewskiego w reklamie mebli Forte. Reklama ta została
opracowana przez Agencj
ę
Reklamow
ą
Forum. „Gazeta Wyborcza” afer
ę
, jak
ą
rozp
ę
tała si
ę
wokół reklamy, nazwała Mebelgate, od słynnej sprawy Watergate, w
wyniku której Richard Nixon został zmuszony do ust
ą
pienia ze stanowiska
prezydenta Stanów Zjednoczonych. Sprawa ta co prawda niekorzystnie odbiła si
ę
na
wizerunku Kwa
ś
niewskiego - ale na swoim stanowisku pozostał.
Aleksander Kwa
ś
niewski miał szczególnie du
ż
o kłopotów z własnym
wizerunkiem – był obiektem wielu ataków, ale i sam przysparzał swoim doradcom
kilku trudnych problemów. Jednak w sumie wyszedł z nich zwyci
ę
sko i w pierwszej
58
połowie 2004 roku nadal cieszy sie zaufaniem wi
ę
kszo
ś
ci polaków
Jak polityk jest odbierany przez społecze
ń
stwo? Istniej
ą
rozmaite badania opinii
społecznej dotycz
ą
ce zaufania, oceny sposobu sprawowania urz
ę
du, szans w
wyborach prezydenckich. Porównanie ich wyników w dłu
ż
szym okresie czasu
pokazuje społeczny odbiór polityka i jego skuteczno
ś
ci. Interesuj
ą
ce mog
ą
by
ć
te
ż
opinie publicystów:
"Zawodowy polityk musi by
ć
jak na przykład Miller. Stary (sta
ż
em) cwaniak,
którego jeszcze nie widziałem by nie kierował si
ę
wył
ą
cznie profesjonalnym
wyliczeniem. Wie (bo potrafi, bo si
ę
tego uczył) kiedy si
ę
u
ś
miechn
ąć
, kiedy si
ę
zatroska
ć
, kiedy fukn
ąć
. Na scen
ę
polityczn
ą
patrzy z dystansem, jakby z trzeciego
rz
ę
du. Zna ró
ż
ne szymle i zagrywki, wie kiedy co, na kogo zastosowa
ć
.", pisze
feletonista lokalnej warszawskiej gazety „Południe”.
W 2003 roku bardzo wa
ż
nym wyda
ż
eniem była „sprawa rywina” zwana
„Rywingate”, która to spowodowała ogromny spadek popularnosci SLD jaki i całego
rz
ą
du Leszka Millera. Wyda
ż
enie to poci
ą
gneło za sob
ą
kolejne afery zwi
ą
zane z
Sojuszem Lewicy Demokratycznej takie jak: afera starachowicka czy ostatnio
sprawa „Orlenu”. Ujawniene takich afer jest w zasadzie ko
ń
cem
ż
ycia politycznego
powi
ą
zanych z nimi osób b
ą
d
ź
partii.
Elementem wizerunku polityka mo
ż
e by
ć
jego rzeczywiste lub pozorowane
zainteresowanie pewnymi dziedzinami
ż
ycia. S
ą
politycy, których uwa
ż
a si
ę
za
zainteresowanych Internetem: bodaj
ż
e najbardziej znanym jest tu Waldemar Pawlak,
premier i poseł PSL, znany był z tego równie
ż
Krzysztof Król.
Zainteresowanie Internetem mo
ż
e by
ć
odebrane jako wskazówka dla
wyborców: oto człowiek nowoczesny, obeznany w technice, zajmuj
ą
cy si
ę
czym
ś
, co
59
robi
ą
dzi
ś
ludzie młodzi, co ma przyszło
ść
– słowem, sporo pozytywnych wra
ż
e
ń
.
3.1.Wygl
ą
d zewn
ę
trzny
Wyborcy oceniaj
ą
kandydata przede wszystkim na podstawie jego wygl
ą
du i
sposobu bycia. O tym jak odbieraj
ą
polityka słuchacze w 50% decyduje jego wygl
ą
d i
mowa ciała. To bardzo du
ż
o bior
ą
c pod uwag
ę
, i
ż
pozostałe elementy, takie jak
brzmienie głosu oraz tre
ść
wypowiedzi maj
ą
wpływ kolejno w 38% i 7%.
Co wi
ę
cej najwa
ż
niejsze jest pierwsze wra
ż
enie. To wła
ś
nie pierwsze 7 sekund
decyduje o cało
ś
ci w jaki sposób postrzega polityka widz. W tym czasie powstaje
emocjonalny stosunek słuchacza do mówcy. Bardzo istotnym jest wi
ę
c pierwsze
wej
ś
cie. Wygl
ą
d jednak nie załatwia wszystkiego. Nale
ż
y jeszcze umiej
ę
tnie
przemawia
ć
.
Wizerunek kandydata musi by
ć
konsekwentny, dlatego te
ż
powinien on by
ć
, w
miar
ę
mo
ż
liwo
ś
ci, jak najbardziej naturalny, nie mo
ż
e radykalnie zmienia
ć
swojego
60
stylu z dniem rozpocz
ę
cia kampanii wyborczej, albo co gorsza podczas jej trwania.
Nie zwalnia go to jednak z pracy nad swoim wygl
ą
dem.
„Dbaj
ą
c o swój wizerunek polityk, przede wszystkim, nigdy nie powinien
okazywa
ć
zdenerwowania lub obrazy w stosunku do wyborców, publiczno
ś
ci.
Powinien si
ę
za to cz
ę
sto u
ś
miecha
ć
, gdy
ż
takim zachowaniem zjednuje sobie
sympati
ę
słuchaczy. Natomiast ekstrawagancjia w ubiorze lub zachowaniu nie jest
wskazana, poniewa
ż
mo
ż
e to wywoła
ć
negatywny odbiór.
Cho
ć
polityk zawsze powinien by
ć
dobrze ubranym, to specjali
ś
ci rad
żą
inaczej
ubiera
ć
si
ę
na spotkanie np. w szkole, a inaczej na wizyt
ę
i rozmow
ę
z robotnikami.
Nale
ż
y pami
ę
ta
ć
,
ż
e dobry ubiór nie oznacza zawsze biał
ą
koszul
ę
i czarny garnitur.
Strój dostosowany musi by
ć
do okoliczno
ś
ci. No i oczywi
ś
cie sam kandydat musi by
ć
zadowolony ze swojego ubioru i dobrze si
ę
w nim czu
ć
.”
28
Istotnym elementem, który mo
ż
emy zaliczy
ć
do ubioru s
ą
okulary. Nale
ż
y je
stosowa
ć
bardzo ostro
ż
nie, gdy
ż
okulary mog
ą
powodowa
ć
ż
e polityk zostanie
odebrany jako osoba nieszczera, co
ś
ukrywaj
ą
ca. Dlatego warto stosowa
ć
szkła
kontaktowe. Je
ś
li jednak przyzwyczajenie do okularów jest zbyt du
ż
e, to zasady
kreowania wizerunku medialnego namawiaj
ą
na zast
ą
pienie grubych i wyra
ź
nych
ramek, ramkami jak najbardziej niewidocznymi.
3.2.Umiej
ę
tno
ść
wygłaszania przemówie
ń
28
M. Ratajczak, Marketing w polityce, Wolsztyn 2002r.
61
W czasie kampanii wyborczej polityk niejednokrotnie musi przemawia
ć
do
wyborców. Do sukcesu potrzebna jest wi
ę
c umiej
ę
tno
ść
wygłaszania przemówie
ń
-
dobrych przemówie
ń
.
Przed rozpocz
ę
ciem przemówienia warto zastosowa
ć
krótka pauz
ę
, dzi
ę
ki
której zwi
ę
ksza si
ę
uwage słuchaczy. Na pocz
ą
tku mówca powinien wyrazi
ć
wdzi
ę
czno
ść
dla słuchaczy,
ż
e zechcieli przyj
ść
. Wyrazi
ć
swoj
ą
rado
ść
ze spotkania
i powiedzie
ć
kilka wesołych słów.
Przed przej
ś
ciem do meritum powinno si
ę
stworzy
ć
pewnego rodzaju pomost
słowny miedzy mówc
ą
a słuchaczami. Pobudi
ć
tak
ż
e zainteresowanie słuchaczy, np.
niespodziewanym stwierdzeniem. Podczas zagajenia, gdy zostani
ą
ju
ż
"przełamane
pierwsze lody" powinno pa
ść
nazwisko kandydata lub nazwa partii, któr
ą
si
ę
reprezentuje.
Pami
ę
ta
ć
nale
ż
y równie
ż
,
ż
e pobudzenie zainteresowania publiczno
ś
ci (np.
poprzez
ś
rodki retoryczne) wraz z zagajeniem nie powinno trwa
ć
dłu
ż
ej ni
ż
60
sekund. To niewiele czasu, ale wła
ś
nie w pierwszej minucie publiczno
ść
jest
maksymalnie skoncentrowana.
W zasadniczej cz
ęś
ci wyst
ą
pienia powinny pa
ść
odpowiedzi na pytania:
a) dlaczego zabieramy głos?
b) jak jest?
c) jak powinno by
ć
?
d) jak to osi
ą
gn
ąć
?
62
W wyst
ą
pieniach wyborczych celem jest doj
ś
cie do jednej idei, dlatego nie
warto wprowadza
ć
zbyt du
ż
o w
ą
tków. Cały czas pami
ę
taj
ą
c o celu przemówienia, do
którego si
ę
zmierza.
Przemówienie powinno by
ć
lekkie, w miar
ę
mo
ż
liwo
ś
ci dowcipne i krótkie, a
przynajmniej nie za długie. Wskazane jest rówie
ż
zastosowanie zasady stopniowej
ekspresji - apogeum przemówienia powinno przypa
ść
na jego koniec.
Bardzo dobrze jest mówi
ć
z „głowy”, ale nie ma sensu uczenie si
ę
przemówienia na pami
ęć
. Warto przygotowa
ć
kartk
ę
ze skrótem przemówienia i z
niej korzysta
ć
.
„Wa
ż
ne jest aby polityk był dobrze odebrany przez publiczno
ść
. Nie wolno
zapomina
ć
do kogo si
ę
mówi i dobrze jest dawa
ć
dyskretne sygnały,
ż
e podziela si
ę
pogl
ą
dy słuchaczy. Nie wolno traktowa
ć
publiczno
ś
ci jak głupców i upraszcza
ć
zbyt
trywialnych kwestii. Z drugiej jednak strony mile widziana jest ostro
ż
no
ść
i
oszcz
ę
dno
ść
ze szczegółami, gdy
ż
mo
ż
e si
ę
zdarzy
ć
,
ż
e kto
ś
z publiczno
ś
ci b
ę
dzie
wi
ę
kszym specjalist
ą
od mówcy. Fakty mog
ą
by
ć
poparte anegdotami. Przy tym
nale
ż
y by
ć
pewnym siebie, ale nie aroganckim, przyjacielskim i przekonywuj
ą
cym”
29
.
Podczas
wyst
ą
pienia mog
ą
wydarzy
ć
si
ę
sytuacje
nieprzewidziane.
Publiczno
ść
mo
ż
e chcie
ć
sprowokowa
ć
przemawiaj
ą
cego. Nie wolno ulega
ć
takim
naciskom – najlepiej nie reagowa
ć
na gwizdy, epitety, kontrowersyjne pytania lub
obruci
ć
je w
ż
art. Nie odpowiadaj
ą
c agresj
ą
na agresj
ę
.
Zbli
ż
aj
ą
c si
ę
do ko
ń
ca przemówienia, nale
ż
y delikatnie to zasygnalizowa
ć
, np.
"na zako
ń
czenie wypowiedzi...",
Podczas przemówie
ń
bardzo wa
ż
ny jest głos mówcy. Nie mo
ż
e by
ć
on
29
W. Wołowik, J
ę
zyk ciała w biznesie, polityce i
ż
yciu publicznym, Kraków
1998r.
63
pozbawiony wyrazu. Mówi
ą
c nie mo
ż
na podnosi
ć
głosu ani krzycze
ć
. To oznaka
słabo
ś
ci.
3.2.1.
Ś
rodki retoryczne
W przemówieniu warto u
ż
ywa
ć
ś
rodków retorycznych, to bardzo dobrze wpływa
na jego odbiór. „Do najwa
ż
niejszych
ś
rodków retorycznych, które mo
ż
emy wł
ą
czy
ć
do przemówienia zaliczamy:
- powtórzenia, np. "... powtarzam. Tak dłu
ż
ej by
ć
nie mo
ż
e", "pytam raz jeszcze,
sk
ą
d we
ź
miemy na to pieni
ą
dze?"
- podsumowanie cz
ą
stkowe, które ma za zadanie uporz
ą
dkowa
ć
wypowied
ź
, np.
"a wi
ę
c wiemy z cał
ą
pewno
ś
ci
ą
: po pierwsze......, po drugie.....",
- kontrasty, b
ę
d
ą
ce elementem zaskoczenia - buduje si
ę
je przez zestawienie
okre
ś
le
ń
opozycyjnych, np.: zamiar - rezultat, teoria - praktyka, my - wy, słowa -
czyny,
- aluzje, które zwracaj
ą
uwag
ę
na dany fragment przemówienia, np. "prawda,
ż
e
taki pomysł jest do..."
- hiperbole, b
ę
d
ą
ce przesadnymi okre
ś
leniami, jednak łatwymi do zapami
ę
tania,
64
np. "ten bud
ż
etowy balon za chwile p
ę
knie...",
- wtr
ą
cenia, czynione na marginesie, np. "Czy wierzycie Pa
ń
stwo,
ż
e ten
eksperyment si
ę
udał?",
- apel, krótki i dobitny, kierowany bezpo
ś
rednio do słuchaczy, np. "Je
ś
li rada
miejska nie potrafi temu zaradzi
ć
, za
żą
damy jej dymisji",
- zako
ń
czenie - ko
ń
cz wtedy gdy słuchacze maj
ą
ochot
ę
jeszcze słucha
ć
”
30
3.3.Kampania bezpo
ś
rednia
„Zdaniem wielu specjalistów od marketingu politycznego bardziej skuteczn
ą
metod
ą
pozyskiwania sympatii wyborców jest chodzenie "od drzwi do drzwi" i
bezpo
ś
redni kontakt z lud
ź
mi”
31
.
Zaznaczy
ć
nale
ż
y,
ż
e istotne jest nie tylko samo pokazanie si
ę
wyborcom.
Podczas takich odwiedzin trzeba wsłucha
ć
si
ę
w problemy, o których mówi
ą
ludzie.
Decyduj
ą
c si
ę
na tego typu forme zdobywania poparcia pamieta
ć
nale
ż
y,
ż
e
ewentualna wizyta nie powinna by
ć
zaskoczeniem dla wyborców. Dobrze je
ś
li
zostan
ą
oni uprzedzeni o wizycie listownie lub telefonicznie. Udaj
ą
cy si
ę
z wizyt
ą
polityk nie mo
ż
e zapomnie
ć
o kilku istotnych rzeczach, takich jak: identyfikator,
30
J. Pietra
ś
, Decydowanie polityczne, Warszawa-Kraków 1998r.
31
M. Ratajczak, Marketing w polityce, Wolsztyn 2002r.
65
materiały propagandowe, skrócony program oraz wizytówki.
Podczas samej wizyty nale
ż
y dokona
ć
wszelkich stara
ń
aby przekona
ć
wyborców,
ż
e powodem wizyty nie jest jedynie zdobycie ich głosów, ale przede
wszystkim zorientowanie si
ę
w ich problemach lokalnych.
Warto jest tak
ż
e odwiedza
ć
osoby "niezdecydowane", natomiast wizyta u
wyborców, którzy s
ą
zdecydowanymi zwolennikami jaki i zdecydowanymi
przeciwnikami ma mniejsze znaczenie. Ci pierwsi i tak ju
ż
s
ą
przekonani i
pozytywnie nastawieni do kandydata, natomiast tych drugich zapewne i tak nie uda
si
ę
przekona
ć
.
66
Zako
ń
czenie
Marketing polityczny, mimo wielu oczywistych podobie
ń
stw do marketingu
handlowego, nie jest z nim to
ż
samy.
Marketing handlowy jest skierowany do konsumentów. Słu
ż
y zwi
ę
kszeniu
sprzeda
ż
y produktów przez sie
ć
handlow
ą
, prowadz
ą
c
ą
od producenta przez
dystrybutora do sprzedawcy. Zabiegi marketingu handlowego s
ą
nakierowane na
konsumentów.
Ś
rodki przekazu s
ą
tu no
ś
nikiem reklam i odbiorc
ą
informacji
prasowych.
Marketing polityczny jest skierowany do wyborców. Słu
ż
y zwi
ę
kszeniu poparcia
dla partii politycznej lub polityka. Jego zabiegi s
ą
skierowane na równi do wyborców i
do
ś
rodków przekazu.
Ś
rodki przekazu s
ą
tu w mniejszym stopniu tylko no
ś
nikiem,
nie tylko przenosz
ą
, ale wzmacniaj
ą
i przetwarzaj
ą
otrzymywane informacje.
Rola
ś
rodków przekazu w marketingu politycznym jest wi
ę
c nieco inna ni
ż
w
marketingu handlowym. Partia polityczna jest odpowiednikiem producenta, ale nie
dysponuje sieci
ą
handlow
ą
, ko
ń
cz
ą
c
ą
si
ę
półk
ą
sklepow
ą
, na której mo
ż
na postawi
ć
produkt, do którego dotrze konsument. Do „produktu” partii politycznej - polityka lub
projektu politycznego - zdecydowana wi
ę
kszo
ść
wyborców dociera przez
ś
rodki
67
przekazu. Głównym no
ś
nikiem informacji na drodze od polityka do wyborcy - a wi
ę
c
odpowiednikiem sieci handlowej - s
ą
ś
rodki przekazu i to z nimi partie polityczne
musz
ą
si
ę
liczy
ć
równie, je
ś
li nie bardziej nawet ni
ż
z samymi wyborcami.
Marketing polityczny w obecnej postaci jest silnie zwi
ą
zany ze
ś
rodkami
przekazu i rozwojem techniki w ich obr
ę
bie. Pojawienie si
ę
nowego medium, jakim
jest Internet, otwiera przed nim nowe mo
ż
liwo
ś
ci, tak jak dawniej wpłyn
ę
ło na
ń
wykorzystanie radia i telewizji.
Internet jest potencjalnie bardzo atrakcyjnym
ś
rodkiem przekazu dla polityków,
ale dzi
ś
nie mo
ż
e jeszcze konkurowa
ć
z pras
ą
, radiem, telewizj
ą
czy nawet słupem
ogłoszeniowym pełnym plakatów wyborczych. Powodem s
ą
trzy zasadnicze
problemy. Po pierwsze, u
ż
ytkowników Internetu jest ci
ą
gle za mało, by konkurowa
ć
z
telewizj
ą
czy radiem. Dalej, politycy nie potrafi
ą
jeszcze wykorzystywa
ć
Internetu do
celów politycznych, nie wypracowali jeszcze dobrych metod marketingowych dla
Internetu. I wreszcie - u
ż
ytkownicy Internetu nie s
ą
przyzwyczajeni do szukania
informacji politycznych w sieci.
68
Bibliografia
1. Albin K., Reklama, Wyd. PWN, Warszawa 2000r.
2. Bajka Z., Krótka historia reklamy w Polsce i na
ś
wiecie, Warszawa 1993r.
3. Bralczyk J., J
ę
zyk na sprzeda
ż
, Warszawa 1995r.
4. Budzy
ń
ski W., Reklama techniki skutecznej perswazji, Wyd. Poltext, Warszawa
2000r.
5. Czarnecki A., Nowacki W., Kryteria porównywania mediów reklamy, Wyd. PWE,
Warszawa 2001r.
6. Dobek-Ostrowska B., Studia z teorii komunikowania masowego, Wrocław 1999r.
7. Doli
ń
ski D., Psychologia reklamy, Wyd. WPSB, Kraków 2001r.
8. Kall J., Reklama, Wyd. PWE, Warszawa 2002r
.
9. Kwarciak B., Co trzeba wiedzie
ć
o reklamie, Wyd PSB, Kraków 1999r.
10. Mazur M., Marketing polityczny, Wyd. PWN, Warszawa 2002r.
11. Mazurkiewicz W., Jak wygra
ć
wybory czyli kampanie i socjotechniki wyborcze,
Warszawa-Radom 1998r.
12. Musiałkiewicz J., Marketing, Warszawa 1998r.
13. Nowacki R., Reklama w przedsi
ę
biorstwie, Wyd. Difin, Warszawa 2002 r.
69
14. Pietra
ś
Z. J., Decydowanie polityczne, Wyd. PWN, Warszawa-Kraków 1998r.
15. Reevs B., Mass media i ludzie, Wyd. PIW, 2000r.
16. Russel T., Reklama, Wyd. PWE, Warszawa 2002r.
17. Smolski R., Smolski M. ,Stadtmuller E.H., Słownik Encyklopedyczny Edukacja
Obywatelska, Wyd. Europa, Warszawa 1999r.
18. Sztucki T., Promocja, reklama, aktywizacja sprzeda
ż
y, sztuka pozyskiwania
nabywców, Wyd. Placet, Warszawa 1999r.
19. Zelmer Z., Public relations. Kreowanie reputacji firmy, Warszawa 1997r.
Prasa:
1. „Gazeta Wyborcza” 1991 – 2001r.
2. „Polityka” 1995 – 2004r.
3. „Rzeczpospolita” 1997 – 2003r.
4. „Wprost” 1995 – 2004r.
Internet:
1. www.ams.com.pl
2. www.newscientist.com
3. www.onet.pl
4. www.rmf.fm
5. www.konkurencja.pl
70