ROK WYD. LXIV

ZESZYT 6/2005

3 1

Prof. dr hab. in˝. Krzysztof Tubielewicz i dr in˝. Andrzej

Zaborski sà pracownikami Instytutu Technologii Maszyn
i Automatyzacji Produkcji Politechniki Cz´stochowskiej.

Coraz powszechniejsze wprowadzanie do prak-

tyki przemys∏owej systemów CAD/CAM zrewolu-
cjonizowa∏o pod koniec lat dziewi´çdziesiàtych
XX wieku dotychczasowy sposób przygotowania
produkcji [1 – 3]. Zmiany zasz∏y praktycznie na ka˝-
dym etapie, poczàwszy od pojawienia si´ koncepcji
przysz∏ego wyrobu, a koƒczàc na sposobie wyge-
nerowania danych obróbkowych dla obrabiarek ste-
rowanych numerycznie, systemach skomputeryzo-
wanej kontroli jakoÊci czy te˝ komputerowo stero-
wanych systemach transportu wewn´trznego. Ofe-
rowane obecnie na rynku oprogramowanie mo˝na
podzieliç na dwie g∏ówne grupy. Pierwszà stano-
wià zintegrowane systemy CAD/CAM/CAE, drugà –
programy specjalizujàce si´ w jednej z dziedzin CAx.
Programy te uzupe∏niajà si´ wzajemnie.

Projektowanie

z zastosowaniem systemów CAD/CAM

Rozwój technik komputerowych, jaki dokona∏ si´

w ostatnich trzech dekadach, umo˝liwi∏ powstanie
zaawansowanych programów do tworzenia pro-
fesjonalnej dokumentacji technicznej. Rozpoczà∏ si´
proces zast´powania konwencjonalnych, r´cznych
technik rysowania znacznie bardziej efektywnymi
technikami grafiki komputerowej. Ogromny wzrost
wydajnoÊci i dost´pnoÊci komputerów, jaki doko-
na∏ si´ w ostatnich kilku latach, przyczyni∏ si´ do
powstania nowej kategorii aplikacji programów do
modelowania 3D [4]. Przy u˝yciu tego oprogramo-
wania projektuje si´ z za∏o˝enia trójwymiarowe
obiekty, które mogà byç bazà nie tylko dla tworze-
nia dwuwymiarowej dokumentacji technicznej, ale
równie˝ punktem wyjÊcia do obliczeƒ wytrzyma-
∏oÊciowych (np. przy zastosowaniu metody elemen-
tów skoƒczonych), czy te˝ do opracowania tech-
nologii obróbki i wygenerowania kodów sterujà-
cych dla obrabiarek sterowanych numerycznie przy

wykorzystaniu wyspecjalizowanych samodzielnych
programów CAD/CAM lub modu∏ów technologicz-
nych w zintegrowanych systemach przygotowa-
nia produkcji (rys. 1) [5, 6]. Modelowanie 3D sta∏o
si´ mo˝liwe dzi´ki zastosowaniu komputera do za-
pisu konstrukcji i wprowadzeniu dostatecznie szyb-
kich komputerów dysponujàcych wystarczajàcà pa-
mi´cià operacyjnà i pojemnoÊcià twardych dysków.
Sta∏o si´ to praktycznie mo˝liwe dopiero w po∏owie
lat dziewi´çdziesiàtych XX wieku.

Stosowane od lat tradycyjne dwuwymiarowe ry-

sunki z∏o˝eniowe nie zapewniajà szybkiego wychwy-
tywania wad i nieciàg∏oÊci w konstrukcji poszcze-
gólnych elementów. Dla skontrolowania popraw-
noÊci za∏o˝eƒ monta˝owych i kinematycznych ko-
nieczne by∏o cz´sto zbudowanie modelu projekto-
wanego obiektu lub nawet dzia∏ajàcego prototypu.
Rysunki dwuwymiarowe wymagajà z regu∏y bardzo
wnikliwego, d∏ugotrwa∏ego sprawdzania, które
cz´sto jest dodatkowo utrudnione faktem, ˝e po-
szczególne elementy z∏o˝enia by∏y projektowane
przez wiele osób. Aktualizacja dokumentacji 2D jest
bardzo czasoch∏onna. Ka˝dà zmian´ w projekcie
trzeba wprowadziç na kilka rzutów, a cz´sto tak˝e na
kilka pomocniczych przekrojów i widoków. Bardzo
∏atwo wówczas o pomy∏k´ i przeoczenie zmiany na
pewnym fragmencie dokumentacji, a wówczas
wykonane rzuty i przekroje nie pasujà ju˝ do siebie.
Zaprojektowanie cz´Êci i zespo∏ów w klasycznej me-
todzie 2D uniemo˝liwia z regu∏y wykonanie nawet
najprostszych analiz kinematycznych czy wytrzyma-
∏oÊciowych. Coraz powszechniejsze u˝ycie syste-
mów modelowania cz´Êci w 3D wyraênie u∏atwia
i przyspiesza proces przygotowania produkcji i ge-
nerowania niezb´dnych danych obróbkowych [7].
Modelowanie trójwymiarowe eliminuje koniecz-
noÊç wykonywania kolejnych rzutów i widoków
elementu, poniewa˝ ca∏a dokumentacja powstaje
niemal automatycznie. Projektantowi pozostaje je-
dynie wskazanie odpowiednich widoków i przekro-
jów, które sà automatycznie generowane na pod-
stawie bry∏owego modelu i rozmieszczane na p∏as-
kim rysunku. Ponadto, w przypadku modeli bry-

Projektowanie technologiczne
za pomocà systemów CAD/CAM

KRZYSZTOF TUBIELEWICZ
ANDRZEJ ZABORSKI

ROK WYD. LXIV

ZESZYT 6/2005

3 2

∏owych, zmiana geometrii modelu nie pociàga za sobà
koniecznoÊci modyfikowania kolejnych rzutów ry-
sunku wykonawczego. Program aktualizuje je po
ka˝dej zmianie geometrii bazowej. Wspó∏czesne me-
tody projektowania to nie tylko przejÊcie od p∏askiego
do trójwymiarowego sposobu zapisu konstrukcji.
Coraz cz´Êciej wykonane projekty cz´Êci wymiaruje
si´ w sposób parametryczny. Sparametryzowane
modele cz´Êci lub zespo∏ów pozwalajà u˝ytkowni-
kowi na szybkie wprowadzanie zmian w projekcie,

analizowanie wielu wariantów wykonania cz´Êci czy
rozwiàzania konstrukcyjnego. Powiàzanie tych wiel-
koÊci mi´dzy sobà mo˝e przebiegaç na rozmaite
sposoby, np. powiàzanie wymiarów za pomocà relacji
czy te˝ powiàzanie wymiarów za pomocà tabeli
zmiennych, budowanych wewnàtrz systemu CAD,
czy te˝ przy u˝yciu aplikacji zewn´trznych (np. MS
Excel) [8].

Przygotowanie produkcji

w systemach CAD/CAM

Wspó∏czesne przygotowanie produkcji to równie˝

zmiana samego sposobu projektowania i opraco-
wania technologii. W trakcie tego procesu coraz cz´Ê-
ciej obowiàzuje strategia Concurrent Engineering
(CE), polegajàca na jednoczesnym lub prawie jed-
noczesnym wykonywaniu dzia∏aƒ, które kiedyÊ wy-
konywane by∏y sekwencyjnie [9]. Dzia∏ania te majà
doprowadziç do znacznego skrócenia procesu przy-
gotowania produkcji. W klasycznym projektowa-
niu zazwyczaj najpierw powstawa∏ zespó∏, a póêniej
(na jego podstawie) cz´Êci. Dopiero po ca∏kowitym
wykonaniu projektu – opracowaniu rysunków z∏o-
˝eniowych i wykonaniu na ich podstawie rysun-
ków wykonawczych mo˝na by∏o przejÊç do opra-
cowania procesów technologicznych poszczegól-
nych cz´Êci.

W projektowaniu wspó∏bie˝nym (Concurrent

Design) modelowanie zespo∏u i jego cz´Êci mo˝e si´
zaczàç prawie jednoczeÊnie. Nowoczesne, kom-
puterowo wspomagane wspó∏bie˝ne przygotowa-
nie produkcji zak∏ada, ˝e opracowanie technologii
wytwarzania wyrobu rozpocznie si´ niemal rów-
noczeÊnie z procesem rozpocz´cia modelowania
pierwszych opracowanych cz´Êci. Oznacza to, ˝e
cz´Êci zaprojektowane na samym poczàtku proce-
su przygotowania produkcji zostanà jeszcze wielo-
krotnie zmodyfikowane, by wspó∏pracowaç z ele-
mentami zaprojektowanymi póêniej. Zmiany te, nie-
mo˝liwe do przewidzenia w chwili, gdy dana cz´Êç
by∏a projektowana, mogà prowadziç do znacznych
zmian jej budowy i wymiarów. Je˝eli rozpocznie si´
tworzenie procesu technologicznego bezpoÊrednio
po wst´pnym zaprojektowaniu danych cz´Êci, to
oczywistym jest, ˝e w trakcie opracowania tego
procesu technolog musi liczyç si´ z koniecznoÊcià
wprowadzenia du˝ej liczby zmian. Trudno sobie
wyobraziç, by wówczas proces technologiczny pro-
jektowaç za ka˝dym razem od poczàtku. Wymusza
to integracj´ stosowanych wspó∏czeÊnie syste-
mów przygotowania produkcji.

Trzeba równie˝ zwróciç uwag´, ˝e coraz mniej

konstrukcji na Êwiecie powstaje w klasycznych
biurach czy zespo∏ach konstrukcyjnych, zgroma-
dzonych w jednym budynku i opracowujàcych
wspólnie warianty rozwiàzaƒ. Obecnie projektanci
tworzàcy dany wyrób znajdujà si´ w innych bu-
dynkach, a cz´sto równie˝ w innych miejscach kra-
ju, a nawet Êwiata. Ze wzgl´du na obecne tech-
niki komunikacji nie jest to szczególnie istotne.
Potrzebne sà jedynie odpowiednie narz´dzia i tech-
niki pracy. Pojawiajà si´ wówczas wirtualne biura
projektowe [10 – 12]. Wspó∏czesne oprogramowa-
nie umo˝liwia równoczesnà prac´ rozrzuconemu
po ca∏ym kraju czy nawet Êwiecie wirtualnemu zes-

Rys. 1. Modelowanie geometryczne (a), analiza MES w kon-
struowaniu (b) oraz symulacja przebiegu obróbki (c)

ROK WYD. LXIV

ZESZYT 6/2005

3 3

po∏owi projektantów. Wszyscy uczestnicy procesu
projektowania majà jednoczesny dost´p do danych.
Ka˝dy z uczestników ma okreÊlone uprawnienia do
dokonywania zmian w tworzonym wspólnie projek-
cie, tak aby nie zatraci∏ on spójnoÊci. Ka˝da zmiana
modelu przenosi si´ automatycznie na elementy
dokumentacji, model procesu technologicznego
obróbki czy monta˝u itp.

Integracja systemów

przygotowania produkcji

Obecnie na Êwiatowym i na krajowym rynku jest

bardzo wiele programów z grupy CAD/CAM czy te˝
CAE. Nierzadko w jednym przedsi´biorstwie stosu-
je si´ kilka ró˝nych systemów. Zmusza to u˝ytkow-
ników do komunikowania si´ mi´dzy systema-
mi i wymiany danych. Szczególnie wa˝ne jest to
w przypadku du˝ych firm o strukturach holdingu,
z którym kooperuje nawet kilkuset, a cz´sto i wi´cej,
dostawców komponentów. Cz´Êç z systemów to
pojedyncze, wyspecjalizowane aplikacje s∏u˝àce do
wykonywania konkretnych grup czynnoÊci zwiàza-
nych z komputerowo wspomaganym przygotowa-
niem konstrukcji i opracowaniem procesu produkcji,
np. analiza wytrzyma∏oÊciowa metodà elementów
skoƒczonych (ANSYS, MSC/NASTRAN, COSMOS,
ADINA, FEMAP itp.), czy te˝ np. generowanie kodów
na obrabiarki sterowane numerycznie (GTJ, KSP/WIN,
AlphaCAM, EdgeCAM, MasterCAM, SolidCAM itp.).
Inne – to z∏o˝one systemy zintegrowane bazujàce
na wspólnym kodzie, wyposa˝one w komplet spec-
jalistycznych modu∏ów u∏atwiajàcych projektowa-
nie, planowanie i wytwarzanie (I-deas, Unigraphics,
Pro/Engineer, CATIA itp.). Systemy zintegrowane za-
pewniajà wymian´ danych na wszystkich etapach
pracy, zaczynajàc od koncepcji, przez projekt, ana-
liz´, po pe∏nà dokumentacj´ i wytwarzanie, ponie-
wa˝ bazujà na wspólnym formacie plików, z regu∏y
umo˝liwiajà one równie˝ import i eksport potrzebnych
danych z innych programów. Niestety przez wiele lat
mo˝liwoÊci takich nie dawa∏y wyspecjalizowane
tematycznie programy.

Analizujàc systemy wyst´pujàce wspó∏czeÊnie na

Êwiatowych rynkach, mo˝na zauwa˝yç, ˝e wyko-
rzystujà one coraz cz´Êciej standaryzowane biblioteki
procedur. Bardzo istotna dla rozwoju rynku opro-
gramowania CAD/CAM i CAE jest niewàtpliwie in-
tegracja jàder graficznych (kerneli) systemów wy-
st´pujàcych na wspó∏czesnym rynku oprogramo-
wania. Jàdro modelowania przestrzennego jest pod-
stawowà cz´Êcià programu, która musi byç wpro-
wadzona do pami´ci operacyjnej. Jest ono w istocie
bibliotekà z∏o˝onych, zoptymalizowanych algoryt-
mów matematycznych i nie jest bezpoÊrednio wy-
korzystywane przez u˝ytkownika, znajduje zasto-
sowanie dzi´ki aplikacji, która si´ do niego odwo-
∏uje [13]. Zastosowanie tego samego jàdra umo˝li-
wia przenoszenie obiektów z jednego programu
do innego (dzi´ki wspólnemu formatowi plików).
Aktualnie na Êwiatowym rynku obecne sà w isto-
cie dwa jàdra modelowania przestrzennego ACIS
i Parasolid:

Jàdro ACIS 3D Toolkit jest g∏ównym produk-

tem firmy Spatial (obecnie przej´tym przez Dassault
Systems), ma najwi´kszà liczb´ u˝ytkowników koƒ-

cowych [13]. Jàdro to jest stosowane w bardzo
wielu aplikacjach wykorzystujàcych modelowa-
nie 3D. W grupie tych aplikacji znajdowa∏y si´
mi´dzy innymi programy, takie jak AutoCAD i Mecha-
nical Desktop (Autodesk) czy te˝ MSC/Nastran (MSC
Software). Jest ono równie˝ jàdrem aplikacji two-
rzonych na w∏asne potrzeby przez wielkie koncerny
przemys∏owe, takie jak Boeing, Daimler-Benz, Ford,
Lockheed Martin, Sony itd. Mo˝na dodaç, ˝e od
listopada 2001 roku firma Autodesk rozwija na ba-
zie jàdra ACIS w∏asne jàdro graficzne. Wynika to z dà-
˝enia firmy do uniezale˝nienia si´ od konkurencyj-
nej firmy Dassault Systems, która jest w posiadaniu
praw autorskich do jàdra ACIS [14]. Koncepcja „ACIS
Geometry Bus” wykorzystania tego jàdra graficzne-
go do powiàzania szeregu aplikacji polega na prze-
kazywaniu sobie danych dotyczàcych geometrii
przedmiotu pomi´dzy ró˝nymi aplikacjami za po-
Êrednictwem formatu zapisu danych SAT, które od-
czytujà bezpoÊrednio aplikacje zawierajàce jàdro
ACIS. Pozwala to na unikni´cie b∏´dów powstajà-
cych podczas t∏umaczenia z jednego formatu na drugi
przy przekazywaniu danych pomi´dzy kooperantami.

Parasolid zosta∏ stworzony przez EDS Uni-

graphics w Cambridge [13]. Parasolid jest dostarcza-
ny w postaci biblioteki ponad 600 obiektowo zorien-
towanych procedur, które mogà byç stosowane w
systemach CAD/CAM/CAE i specjalistycznych apli-
kacjach. Jest wykorzystywany w programach Uni-
graphics i Solid Edge oraz licencjonowany przez
twórców systemów CAD/CAM/CAE i stosowany w
SolidWorks firmy Dassault Systems, MicroStation
firmy Bentley, Design Space firmy Ansys. Jàdro to
jest równie˝ stosowane do tworzenia aplikacji dla
koncernów przemys∏owych, np. Boeinga, General
Motors, Hitachi Research, Mitsubishi Motors, Pratt
& Whitney, British Aerospace i General Electric.
Wspólny format plików pozwala na jednoznacznà
wymian´ danych mi´dzy wewn´trznymi systemami
tych firm i ich kooperantów. Koncepcja „Pipeline
Parasolid” firmy EDS Unigraphics zak∏ada∏a, ˝e
model numeryczny b´dzie wykorzystywany równo-
legle przez wiele aplikacji. Wynika z tego koniecz-
noÊç bezb∏´dnej wymiany danych mi´dzy takimi
programami. Zastosowanie jàdra Parasolid do wy-
miany danych modeli bry∏owych gwarantuje 100%
bezb∏´dnoÊci, podczas gdy konwersja danych za
pomocà formatów IGES i STEP napotyka cz´sto
problemy, takie jak b∏´dy geometrii i inne niedo-
k∏adnoÊci.

Warto podkreÊliç, ˝e 27 lutego 2001 roku przed-

stawiciele Spatial Corp. i UGS podpisali umow´
o wspó∏pracy w zakresie poprawy wymiany danych
3D mi´dzy jàdrami modelowania geometryczne-
go ACIS i Parasolid [13]. Porozumienie mi´dzy fir-
mami, które majà najwi´kszy udzia∏ w rynku kerne-
li, powinno zaowocowaç rozwiàzaniem wi´kszoÊci
problemów zwiàzanych z wymianà danych.

Zastosowanie komputera

do opracowania technologii

Istniejàce dotychczas systemy CAD/CAM zorien-

towane na programowanie obrabiarek sterowa-
nych numerycznie wyposa˝one by∏y we w∏asne
modu∏y CAD s∏u˝àce do modelowania (2D lub 3D)

ROK WYD. LXIV

ZESZYT 6/2005

3 4

wyrobów, dla których opracowuje si´ technologi´
[15 – 17]. Do koƒca lat dziewieçdziesiatych XX wieku
poszczególni producenci starali si´ zwi´kszyç mo˝-
liwoÊci projektowe tych modu∏ów. Przekonywano
odbiorców, ˝e praktycznie wszystko mo˝na zamo-
delowaç, wykorzystujàc modu∏y projektowe tych
systemów. Mo˝liwoÊç importu geometrii z innego
systemu by∏a traktowana jedynie pomocniczo. Na
poczàtku obecnej dekady zauwa˝ono, ˝e pomimo
wysi∏ków programistów modu∏y CAD tych syste-
mów nie mogà zapewniç takich mo˝liwoÊci pro-
jektowych, jak wyspecjalizowane programy CAD za-
projektowane z myÊlà o realizowaniu modelowa-
nia nawet najbardziej skomplikowanych cz´Êci.
W miejsce rozwoju mo˝liwoÊci tworzenia projektu
wspó∏czesne systemy CAD/CAM majà zazwyczaj
zaawansowane funkcje przenoszenia plików z pro-
fesjonalnych modelerów. Zasadniczym celem tego
rozwiàzania jest bezpoÊrednie przenoszenie modeli
z programu CAD do programu CAM bez utraty
danych. Obecnie sama mo˝liwoÊç wczytania pliku
wydaje si´ ju˝ niewystarczajàca. Dlatego producenci
programów CAD/CAM, wspó∏pracujàcych z innymi
systemami CAD, starajà si´ zapewniç asocjatyw-
noÊç poszczególnych etapów powstawania produk-
tu. Znaczy to, ˝e nie wystarczy ju˝ wczytanie kszta∏-
tu cz´Êci poprzez procedury importu za pomocà
uniwersalnych formatów. System musi „widzieç”
dany model, tak by w ka˝dej chwili mo˝liwe by∏o
uwzgl´dnienie poprawek naniesionych przez kon-
struktora bez potrzeby wprowadzania zmian w ca∏ym
projekcie technologii. Poprawki powinny byç wyko-
nane automatycznie przez system i dotyczyç jedynie
tego fragmentu procesu technologicznego, który
w danym momencie uleg∏ zmianie. Jednym z tych
programów jest EdgeCAM firmy Pathrace (rys. 2)

nia jej cech. Wystarczy odÊwie˝yç po∏àczenie z pli-
kiem, aby zdefiniowane kieszenie, otwory, zakresy
obróbki i kraw´dzie uaktualni∏y swoje parametry
geometrii, a powierzchnie dostosowa∏y si´ do wpro-
wadzonych zmian [19].

Obecnie wÊród producentów oprogramowania

technologicznego coraz cz´Êciej pojawia si´ myÊl,
˝e systemom CAD/CAM cz´Êç projektowa CAD
zupe∏nie przestaje byç potrzebna, gdy˝ i tak opro-
gramowanie to korzystaç b´dzie z projektów cz´Êci
wykonanych w zewn´trznych systemach CAD. Opro-
gramowanie CAD/CAM staje si´ powoli oprogramo-
waniem CAM zintegrowanym w sposób nierozer-
walny z istniejàcymi na rynku wyspecjalizowanymi
systemami graficznymi. Przyk∏adem takiej ewolucji
oprogramowania mogà byç zmiany w systemie
SolidCAM firmy Cadtech [23]. System ten zaliczany
do wyspecjalizowanych systemów CAD/CAM s∏u-
˝àcych do programowania OSN do niedawna (np.
wersja z 1999 r. – rys. 3) wyposa˝ony by∏ w bardzo

[18 – 20]. Wspó∏praca tego systemu z programami
CAD nie ogranicza si´ do biernego przej´cia geo-
metrii, ale zapewnia pe∏nà asocjatywnoÊç wyge-
nerowanych Êcie˝ek z modelem wczytanym z innego
programu [21 – 23]. To znaczy, ˝e je˝eli konstruktor,
pracujàcy na dowolnym programie CAD opartym
na jàdrze Parasolid lub ACIS wprowadzi zmiany
w geometrii cz´Êci, to technolog nie traci nic z do-
tychczas podj´tych dzia∏aƒ dzi´ki mo˝liwoÊci auto-
matycznego lub pó∏automatycznego rozpoznawa-

przyjazny dla u˝ytkownika modu∏ CAD zapewnia-
jàcy modelowanie zarówno 2D, jak i 3D. Wspó∏czes-
na wersja tego systemu z roku 2003 zosta∏a poz-
bawiona modu∏u CAD. Program zosta∏ w pe∏ni zin-
tegrowany z modelerem CAD 3D SolidWorks (rys. 4).
Nie jest to ju˝ program CAD/CAM, ale nak∏adka
CAM do odr´bnego programu CAD. Nie ma ju˝
mo˝liwoÊci niezale˝nej pracy w systemie SolidCAM

Rys. 2. Symulacja przebiegu operacji toczenia przy zastoso-
waniu EdgeCAM

Rys. 3. SolidCAM 99 – Modu∏ CAD systemu

Rys. 4. Obróbka w SolidCAM 2003 w pe∏ni zintegrowanym
z SolidWorks [23]

ROK WYD. LXIV

ZESZYT 6/2005

3 5

2003, gdy˝ nie mo˝na wykonaç w nim projektu cz´Êci,
dla której chce si´ zaprojektowaç technologi´ na OSN.
Program mo˝e dzia∏aç tylko w powiàzaniu z mo-
delerem SolidWorks, z którym zosta∏ nierozerwalnie
zintegrowany [24].

Podsumowanie

Omówione pokrótce tendencje zmian, które zasz∏y

w ciàgu ostatnich kilku lat w przygotowaniu produk-
cji w systemach CAx wprowadzajà innà filozofi´
kszta∏towania umiej´tnoÊci projektowych i techno-
logicznych absolwentów kierunków technicznych
uczelni wy˝szych. Miejsce klasycznego zapisu kon-
strukcji realizowanego w systemie 2D zajmuje na-
bywanie umiej´tnoÊci komputerowego projektowa-
nia cz´Êci maszyn w systemach modelujàcych bry-
∏owo. Tradycyjnie prowadzone przedmioty techno-
logiczne ust´pujà miejsca nauce pos∏ugiwania si´
wspó∏czesnymi systemami komputerowego przy-
gotowania produkcji i automatycznego generowa-
nia kodów na obrabiarki sterowane numerycznie.
In˝ynier technolog staje si´ obecnie in˝ynierem
komputerowo wspomaganego przygotowania pro-
dukcji cz´Êci maszyn.

LITERATURA

1.

Chlebus E.: Techniki komputerowe CAx w in˝ynierii pro-
dukcji. WNT, Warszawa 2000.

2.

Drozd Z., Miecielica M., Grochowski A.: Projektowanie i wy-
twarzanie wyrobów w systemach CAx. Materia∏y IV Szko∏y
komputerowego wspomagania projektowania, wytwarzania
i eksploatacji, Jurata, 15 – 19 maja 2000, s. 539 – 544.

3.

Tubielewicz K., Zaborski A.: Zastosowanie systemów CAD/
CAM do przygotowania produkcji. Materia∏y VI Szko∏y kom-
puterowego wspomagania projektowania, wytwarzania
i eksploatacji, Jurata 13 – 17 maja 2002, ss. 343 – 351.

4.

Winkler T.: Komputerowy zapis konstrukcji. Seria Wspo-
maganie komputerowe CAD/CAM. WNT, Warszawa 1989,
1997.

5. I-deas www.eds.com, www.ideas.pl
6. Unigraphics www.eds.com
7.

åwik∏a K.: Projektowanie 2D i 3D – wady i zalety. CAD CAM
Forum nr 5/2000.

8.

Kazimierczak G.: Parametryzacja w Solid Edge. CAD Ma-
gazyn nr 6/2001.

9.

Jaskulski A.: Projektowanie wspó∏bie˝ne DesignWave. CAD
CAM Forum nr 3/1999.

10.

Jaskulski A.: Mechanical Desktop w wirtualnym biurze pro-
jektów. CAD CAM Forum 3/2000.

11.

Jaskulski A.: Projektowanie wspó∏bie˝ne konstrukcji mecha-
nicznych w wirtualnym zespole konstruktorów. Materia-
∏y IV Szko∏y komputerowego wspomagania projektowa-
nia, wytwarzania i eksploatacji, Jurata, 15 – 19 maj 2000,
ss. 133 – 142.

12.

Jaskulski A.: Autodesk Inventor Series w wirtualnym
zespole konstruktorów. CAD CAM Forum nr 6-7/2002.

13.

Knyziak P.: Jàdra modelowania przestrzennego. CAD CAM
Forum nr 6/2001.

14.

Knyziak P.: Autodesk tworzy w∏asny kernel. CAD CAM Fo-
rum 1/2002.

15.

Kobylecki M.: CAM Raport. CAD Magazyn nr 2/2001.

16. AlphaCAM www.alphacam.com
17. MasterCAM www.mastercam.com
18.

Augustyn K.: EdgeCAM i korpusy. CAD Magazyn 2/2002
i 3/2002.

19.

Augustyn K.: EdgeCAM Komputerowe wspomaganie wy-
twarzania. Wyd. Helion, Gliwice 2004.

20. EdgeCAM www.edgecam.com, www.nicom.pl
21.

Augustyn K.: EdgeCAM for Solid. CAD CAM Forum nr
2/2000.

22.

Augustyn K.: EdgeCAM dla Mechanical Desktop. CAD CAM
Forum nr 4/2000.

23. SolidCAM www.solidcam.com
23.

Augustyn K.: Toczenie bry∏ w EdgeCAM-ie. CAD CAM
Forum nr 12/2000.

24.

Kowalski D.: Zintegrowane Êrodowisko CAD/CAM. Mecha-
nik nr 4/2004.