KŁAMSTWA NA TEMAT

BENZYNY BEZOŁOWIOWEJ

KŁAMSTWA NA TEMAT

BENZYNY BEZOŁOWIOWEJ

Rafinerie dodają

do benzyny wysoko

toksyczne związki

chemiczne

w miejsce ołowiu,

a przedstawiciele

rządów nadal

lekceważą

wynikające z tego

faktu poważne
zagrożenia dla

zdrowia

społecznego.

Część 2

Catherine Simons, B.Sc.

na podstawie artykułów

P. Sawyera, G. Alluma i S. Grose’a

Kontakt przez:

NEXUS Magazine

PO Box 30

Mapleton, Qld 4560

Australia

Tel. [phone], fax [phone]

SKŁAD BENZYNY

P

oprzednio mówiliśmy o tym, jak mało dowodów wspiera twierdzenie, że
substancje zwiększające liczbę oktanową benzyny bezołowiowej są znacznie

bezpieczniejsze od dotychczas używanego ołowiu. W rzeczywistości okazało się, że
dowodów na to, iż ołów zawarty w benzynie ma jakikolwiek wpływ na poziom
ołowiu w ludzkiej krwi, jest bardzo mało lub w ogólne ich nie ma. Różnica
w produkcji benzyny bezołowiowej sprowadza się do tego, że w celu utrzymania
wysokiej liczby oktanowej zamiast ołowiu do benzyny dodaje się inne substancje.
Gwoli wyjaśnienia należy zaznaczyć, że od roku 1970 zawartość ołowiu w benzynie
była stale obniżana. Obowiązywała tendencja stopniowego obniżania poziomu
ołowiu w benzynie.

Rafinerie stosują głównie trzy grupy substancji w miejsce ołowiu:
1. Związki aromatyczne – są to związki organiczne bazujące na pierścieniu

benzenowym, sześciowęglowym pierścieniu o trzech przesuniętych podwójnych
wiązaniach, takie jak benzen, toluen, ksylen etc.

2. Olefiny – związki organiczne o podwójnym wiązaniu. Jednym z produktów

ubocznych ich spalania jest butadien-1,3.

3. Utleniacze – związki organiczne zawierające molekuły tlenu, takie jak metan,

etan lub MTBE

1

.

Z pięciu najgroźniejszych związków chemicznych zanieczyszczających powietrze

wymienionych przez US Environmental Protection Agency (Agencja Ochrony
Środowiska USA) benzen i butadien znajdują się na dwóch pierwszych miejscach
tej listy. Oba te związki są silnie rakotwórcze, zaś butadien stał się ostatnio
ośrodkiem zainteresowania opinii światowej.

2

W tym miejscu nasuwa się pytanie, z czego składają się benzyny ołowiowe

(etyliny), zwykłe i wysokooktanowe, oraz ich bezołowiowe odpowiedniki?

W Australii rafinerie nie są zobowiązane do podawania składu mieszanek

benzynowych. W Wielkiej Brytanii jest tak samo – koncerny naftowe nie podają
prawie żadnych informacji na temat zawartości ołowiu w benzynie. W Stanach
Zjednoczonych muszą one podawać skład benzyny US EPA

3

. Udało mi dotrzeć do

niezależnych opracowań autorstwa dra Michaela Dawsona i Noela Childa z Univer-
sity of Technology (Uniwersytet Technologii) w Sydney, którzy przeprowadzili
analizy składu próbek benzyny pobranych na terenie całej Australii.

4

Ułożyli

również tabele przedstawiające skład benzyn produkowanych w różnych krajach
(patrz tabele 1, 2 i 3). Liczby podane w tych tabelach pochodzą z raportu
„International Gasoline Survey, 1994” („Międzynarodowy Przegląd Benzyn
– 1994”) opublikowanego przez Associated Octel Company.

Biorąc jako przykład cyfry odnoszące się do Australii można z łatwością

zauważyć, że ogólna zawartość związków aromatycznych w zwykłej benzynie
bezołowiowej wynosi 27,7 procent, zaś benzenu 2 procenty (tabela 2), natomiast
w przypadku etyliny ogólna zawartość związków aromatycznych wynosi 29,2
procenta, zaś benzenu 2,1 procenta (tabela 3). To oznacza, że sumaryczne
zawartości związków aromatycznych i benzenu są w obu przypadkach bardzo
podobne, w rzeczywistości liczby określające te poziomy w etylinie są wręcz
marginalnie wyższe od wielkości dotyczących benzyny bezołowiowej. Jeśli porów-
namy te wielkości z danymi z innych krajów, okaże się również, że poziom związków
aromatycznych i benzenu w obu rodzajach benzyn jest bardzo podobny.

Zwykła benzyna bezołowiowa ma liczbę oktanową równą 91, zaś jej etylinowy

odpowiednik 96 lub wyższą. Aby zwiększyć liczbę oktanową etyliny z 91 na 96
wystarczy tylko niewielka ilość ołowiu.

Wysokooktanowa benzyna bezołowiowa ma liczbę oktanową 96, co oznacza,

że ma znacznie wyższy poziom związków aromatycznych i benzenu niż inne
paliwa. W przypadku wysokooktanowej benzyny używanej w Australii ogólna
zawartość związków aromatycznych wynosi 36,4 procenta, zaś benzenu 3,3 procenta
(tabela 1).

LISTOPAD-GRUDZIEŃ 1998

NEXUS

• 41

Tabela 1. Porównanie zawartości związków chemicznych dodawanych do wysokook-
tanowej beznyny bezołowiowej w różnych krajach. (N.G. Child/M. Dawson – 30.03.1995)

CZAS

RODZAJ

LICZBA

ZWIĄZKI

ZWIĄZKI

KRAJ

BADANIA

BENZYNY

OKTA-

NASYCONE

OLEFINY

AROMA-

UTLENIACZE

BENZEN

NOWA

TYCZNE

[%]

[%]

[%]

[%]

[%]

USA

zima 1993-1994

Premium

97,6

58,4

7,4

29,0

5,3

1,1

WIELKA BRYTANIA czerwiec 1994

Super

98,3

52,4

7,3

38,4

2,1

2,5

WIELKA BRYTANIA czerwiec 1994

Premium

96,3

59,1

9,3

30,2

1,3

2,0

SINGAPUR

koniec 1992

Premium

97,9

47,6

2,3

43,7

6,4

3,5

AUSTRALIA

paź.-grudz. 1994

Premium

95,9

55,6

7,9

36,4

0,0

3,3

WŁOCHY

styczeń 1993

Premium

96,4

58,2

10,7

31,1

4,1

1,6

HOLANDIA

styczeń 1993

Premium

98,4

59,2

2,9

37,9

6,6

1,7

FRANCJA

styczeń 1993

Premium

98,7

50,1

6,5

43,4

2,7

2,6

RFN

styczeń 1993

Premium

96,5

52,6

7,7

39,7

2,0

2,3

SKANDYNAWIA

styczeń 1993

Premium

96,0

55,8

7,3

36,9

4,6

2,7

HISZPANIA

styczeń 1993

Premium

96,1

47,6

13,6

38,8

5,6

1,7

EUROPA ŚRODK. styczeń 1993

Premium

95,4

55,4

6,9

37,7

4,4

1,8

Tabela 2. Porównanie zawartości związków chemicznych dodawanych do niskook-
tanowej beznyny bezołowiowej w różnych krajach. (N.G. Child/M. Dawson – 30.03.1995)

CZAS

RODZAJ

LICZBA

ZWIĄZKI

ZWIĄZKI

KRAJ

BADANIA

BENZYNY

OKTA-

NASYCONE

OLEFINY

AROMA-

UTLENIACZE

BENZEN

NOWA

TYCZNE

[%]

[%]

[%]

[%]

[%]

USA

zima 1993-1994

Regular

92,1

58,7

12,9

24,4

4,1 (MTBE)

1,1

USA

zima 1993-1994

Intermediate

94,2

58,3

11,3

26,1

4,5 (MTBE)

1,11

WIELKA BRYTANIA
SINGAPUR
AUSTRALIA

paź.-grudz. 1994

Regular

91,5

59,6

12,7

27,7

0,0 (MTBE)

2,0

WŁOCHY
HOLANDIA
FRANCJA
RFN

styczeń 1993

Regular

92,7

58,6

12,0

29,5

1,3 (MTBE)

1,6

SKANDYNAWIA
HISZPANIA
EUROPA ŚRODK.

Analizy australijskiej benzyny zostały wykonane przed

1 stycznia 1995 roku. W tym czasie stosowano maksymalnie 0,3
grama ołowiu na litr. Po tej dacie stosowano nie więcej niż 0,2 grama
na litr, co oznacza, że dodawano do niej więcej alternatywnych
dodatków – związków aromatycznych takich jak benzen i/lub
olefiny. Tak więc dzisiejsza etylina może mieć jeszcze więcej
alternatywnych dodatków niż zwykła bezołowiowa benzyna.

5

Dr Michael Dawson twierdzi że „w końcu zawartość

ołowiu w etylinie zostanie zredukowana do niemal zera
[chodzi o Australię] i będziemy mieli samochody nie wyposa-
żone w katalityczne konwertory wyrzucające z siebie co roku
całe tony więcej związków zatruwających powietrze, niż to ma
miejsce obecnie”.

5

Trzecia grupa związków alternatywnych, podwyższających

liczbę oktanową benzyny, to utleniacze. Głównym produktem
ubocznym ich spalania jest kwas aldehydowy, pierwsza sub-
stancja, jaką wytwarza organizm człowieka w procesie od-
truwania alkoholowego.

2,6

Wygląda więc na to, że utleniacze

są mniej toksyczne od benzenu i butadienu-1,3.

Inną zaletą utleniaczy jest to, że posiadają one molekuły

tlenu, które powodują lepsze spalanie mieszanki paliwowo-
powietrznej, a więc obniżają poziom zawartości związków
toksycznych w spalinach.

Koncerny naftowe w Australii nie stosują utleniaczy,

ponieważ nie są one produktem ubocznym przy przetwarzaniu
ropy naftowej i musiano by je zakupywać u innych dostawców,
co spowodowałoby podniesienie kosztów produkcji.

US EPA (Agencja Ochrony Środowiska Stanów Zjed-

noczonych) zaleciła, aby od 1 stycznia bieżącego roku (1995)
„benzyna o zmienionej formule” była sprzedawana na ob-
szarze około 25 procent Stanów Zjednoczonych.

7

Dla tego

paliwa ustanowiono górny limit zawartości benzenu na pozio-

mie 1 procenta (w ramach 10 procent
wszystkich dodatków aromatycznych). US
EPA przewiduje, że „benzyna o zmienionej
formule” będzie w przyszłości pokrywała
75 procent zapotrzebowania rynku.

2

Utleniacz MTBE (eter trójbutylomety-

lowy) jest jedną z substancji będących
przedmiotem zainteresowania dra Hansa
Niepera, którego artykuł na ten temat za-
mieszczony jest na końcu tej części niniej-
szego opracowania. (Uwaga: Australia jest
jedynym krajem występującym w tabelach,
w którym nie stosuje się MTBE).

Biorąc to wszystko pod uwagę etanol

i metanol mogą być najbezpieczniejszymi
dodatkami – a może powinniśmy w ogóle
zrezygnować z katalitycznych konwerto-

rów. Z całą pewnością należy podjąć szeroko zakrojone
badania mające na celu ustalenie skutków oddziaływania na
nas i nasze środowisko tych środków chemicznych.

SKAŻENIE POWIETRZA

Dr Michael Dawson podaje, że kiedy koncerny naftowe

usunęły w latach osiemdziesiątych ołów z benzyny w USA,
stwierdzono wówczas, że wzrost w niej zawartości związków
aromatycznych wywarł dwa szkodliwe skutki:

„Po pierwsze wzrosło skażenie powietrza, ponieważ zwią-

zki aromatyczne są bardzo aktywne fotochemicznie. Po dru-
gie znacznie wzrosło ulatnianie się rakogennego benzenu
(chodzi tu o jego ulatnianie się na końcówkach przewodów
przy przelewaniu benzyny z jednych zbiorników do drugich,
tankowania samochodów itp.)”.

8

BENZEN W ATMOSFERZE

Rakotwórczy benzen stanowi tani substytut ołowiu. W Nie-

mczech na przykład w roku 1993 spalono 32 miliony ton paliw,
w których było około 10 milionów ton związków aromatycz-
nych, z czego przynajmniej trzy czwarte miliona ton stanowił
benzen. Znaczna ilość tego paliwa ulatnia się w powietrze.

9

W roku 1991 w Niemczech około 100 000 ton paliwa

wyparowało w powietrze podczas transportu z rafinerii do
stacji benzynowych, 45 000 ton wyparowało podczas przepom-
powywania go do zbiorników na stacjach benzynowych i kolej-
ne 33 000 ton wyparowało ze zbiorników samochodowych.

9

Przez jeden miesiąc w lecie i jeden miesiąc w zimie dr Michael

Dawson dokonywał pomiaru benzenu w Sydney. W wyniku tych
pomiarów stwierdzono średnio 4,1 cząsteczki na bilion w lecie
i 7,6 cząsteczki na bilion zimie. Największe stężenia wynosiły od
12 cząsteczek latem do 25 cząsteczek zimą na bilion. Pomiarów

dokonano w tym samym miejscu miasta,
w którym Agencja Ochrony Środowiska
monitoruje ilość tlenku węgla.

4,10

Wielka Brytania zaaprobowała ostatnio

liczbę 5 cząsteczek na bilion jak dopusz-
czalną ilość i jako główne zadanie w tym
zakresie postawiła za cel zmniejszenie tej
liczby do 1 cząsteczki na bilion.

Dr Michael Dawson stwierdził: „Au-

stralia nie posiada bezpiecznego standardu
zawartości benzenu w atmosferze i władze
odpowiedzialne za ochronę środowiska nie
zajmują się kontrolą jego poziomu”.

Agencja Ochrony Środowiska stanu

Wiktoria przeprowadziła w latach 1992-
1993 badania, w wyniku których określono
dopuszczalną ilość benzenu w atmosferze

42

• NEXUS

LISTOPAD-GRUDZIEŃ 1998

Tabela 3. Porównanie zawartości związków chemicznych dodawanych do beznyny ołowiowej
(etyliny) w różnych krajach. (N.G. Child/M. Dawson – 30.03.1995)

CZAS

RODZAJ

LICZBA

ZWIĄZKI

ZWIĄZKI

KRAJ

BADANIA

BENZYNY

OKTA-

OŁÓW

NASYCONE

OLEFINY

AROMA-

UTLENIACZE

BENZEN

NOWA

TYCZNE

[g/l]

[%]

[%]

[%]

[%]

[%]

USA

zima 1993-1994

Ołowiowa

94,4

b.d.*

57,2

11,0

22,8

9,0 (MTBE)

1,1

WIELKA BRYTANIA czerwiec 1994

Premium

97,7

0,126

59,7

13,8

25,7

0,7 (MTBE)

1,7

Ołowiowa

0,1 (MTBE)

NOWA ZELANDIA 1992-1993

Ołowiowa

97,6

0,32

66,6

0,8

32,6

b.d.

3,2

AUSTRALIA

paź.-grudz. 1994

Ołowiowa

96,4

0,216

58,4

12,4

29,2

0,0 (MTBE)

2,1

WŁOCHY

styczeń 1993

Premium

98,0

0,13

58,4

9,7

31,9

2,2 (MTBE)

1,9

HOLANDIA

styczeń 1993

Premium

98,3

0,14

56,2

5,4

38,4

0,7 (MTBE)

2,4

FRANCJA

styczeń 1993

Premium

97,8

0,14

50,5

17,0

32,5

0,7 (MTBE)

1,7

RFN

styczeń 1993

Premium

99,2

0,13

54,2

5,8

40,0

2,3 (MTBE)

2,3

SKANDYNAWIA

styczeń 1993

Premium

99,3

0,06

53,5

4,4

42,2

6,5 (MTBE)

2,9

HISZPANIA

styczeń 1993

Premium

98,3

0,12

49,4

14,1

36,5

4,3 (MTBE)

1,9

EUROPA ŚRODK. styczeń 1993

Premium

96,9

0,13

60,4

6,8

32,8

2,8 (MTBE)

1,6

b.d. – brak danych; MTBE – eter trójbutylometylowy

nad dzielnicami mieszkalnymi Melbourne. Okazało się, że nie
może ona przekroczyć 6 cząsteczek na bilion. Według tej
agencji pożądany jego poziom powinien wynosić nie więcej
niż 3 cząsteczki na bilion. W swym raporcie w tej sprawie
agencja cytuje badania, które wykazują, że 75 procent ben-
zenu znajdującego się w atmosferze nad przemysłowymi
miastami pochodzi ze spalin samochodowych.

11

Przeprowadzone w Baden (Wirtembergia, Niemcy) bada-

nia poziomu benzenu ujawniły, że na terenie całego landu
średni poziom wyniósł od 6 do 46 mikrogramów benzenu na
metr sześcienny (w przybliżeniu od 2 do 15 cząsteczek na
bilion). Ruch w Stuttgardzie dawał szczytowe wartości w wy-
sokości 62 mikrogramów (około 21 cząsteczek na bilion).
Minister ochrony środowiska Szwabii, Harold Schafer, sko-
mentował te wyniki jako: „naprawdę przerażające, dramaty-
cznie wysokie”.

9

Harald Notter, rzecznik ministerstwa ochrony środowiska,

świadom wyjątkowości przypadku z Baden, twierdzi: „Więk-
szość niemieckich landów podchodzi do problemu benzenu
z dużą ostrożnością, zapewne w obawie przed kosztami i być
może wynikami”.

9

W Wielkiej Brytanii w roku 1994 międzypartyjna grupa

członków parlamentu wezwała rząd do wydania zakazu sprze-
daży wysokooktanowej benzyny bezołowiowej. Wezwanie to
było jedną z prób mających na celu zmniejszenie skażenia
powietrza.

Członkowie parlamentu stwierdzili, że zebrane przez nich

materiały „wyraźnie wskazują na to, że potencjalne zagrożenie
zdrowia wynikające z nadmiernego stosowania związków aro-
matycznych jest znacznie większe od jakichkolwiek ewentual-
nych korzyści wynikających z ograniczenia stosowania oło-
wiu”. Postulują oni również, aby skład benzyny był podawany
do wiadomości publicznej, tak by ludzie sami mogli osądzić
szkodliwość dla środowiska różnych rodzajów paliw.

12,13

W Szwajcarii wprowadzono obowiązek wyposażania każdej

pompy paliwowej w kaptur podciśnieniowy do wyłapywania
oparów benzyny. Urządzenie to przepompowuje całe powiet-
rze, które miało styczność z benzyną, do specjalnego zbiornika,
co zapobiega ucieczce oparów benzyny do atmosfery i powo-
duje skroplenie wyparowanej benzyny w tym zbiorniku.

Podobne urządzenie stosowanie jest w niektórych stanach

USA, nie ma jednak planów wprowadzenia go w Wielkiej
Brytanii i Australii.

WPŁYW ZWIĄZKÓW AROMATYCZNYCH,
A ZWŁASZCZA BENZENU, NA ZDROWIE

Dr Artur Chesterfield-Evans, zawodowy ekspert w dzie-

dzinie zdrowia, uważa, że społeczeństwo zostało wprowadzo-

ne w błąd twierdzeniami mówiącymi,
że usuwając ołów z benzyny usunięto
jego ujemny wpływ na atmosferę.
„Staliśmy się ofiarami skoncentro-
wanej kampanii dezinformacyjnej
w postaci kusząco prostego sloganu:
«nie ma ołowiu – nie ma kłopotów»”
– powiedział.

10

Agencja Ochrony Środowiska

USA utrzymuje, że połowa wszyst-
kich przypadków raka może być wy-
nikiem skażenia powietrza.

11

We-

dług opinii ekspertów tej agencji
spośród miliona mieszkańców wysta-
wionych przez okres całego życia na
działanie benzenu w stężeniu jed-
nego mikrograma na metr sześcien-
ny (około jednej cząsteczki na bi-

lion) 2,8 osoby będzie cierpiało na leukemię. Światowa Or-
ganizacja Zdrowia (WHO) przewiduje w takich okolicznoś-
ciach 4 przypadki leukemii na milion, zaś Niemieckie Cent-
rum Badań Raka nawet 9 przypadków.

9

Profesor Cesare Maltoni z włoskiej Fundacji ds. Onkologii

i Badań Środowiska kierował badaniami, które wykazały, że
występowanie raka wiąże się z substancjami zawartymi w spa-
linach samochodów. Jego fundacja przez 25 lat badała na
zwierzętach setki substancji wydalanych przez samochody.

W roku 1977 fundacja profesora Maltoniego udowodniła,

że benzen jest niezwykle silnym środkiem rakotwórczym
będącym przyczyną wielu postaci tej choroby, a zwłaszcza
leukemii. Sprawdzono również wiele innych związków aroma-
tycznych i okazało się, że wszystkie one są rakotwórcze. Wiele
innych składników emitowanych przez pojazdy również posia-
da własności rakotwórcze. „Występuje zagrożenie w przypad-
ku stosowania benzyn z dodatkiem węglowodorów aromaty-
cznych, zagrożenie w przypadku stosowania benzyny amery-
kańskiej o dużej zawartości węglowodorów parafinowych, jak
również zagrożenia w przypadku stosowania dodatków w po-
staci utleniaczy” – stwierdził profesor Maltoni. – „Należy
zwrócić szczególną uwagę na benzyny z dodatkiem węg-
lowodorów aromatycznych. Benzen to jeden z najsilniejszych
czynników rakotwórczych. W podobny sposób ryzyko za-
chorowania na raka zwiększają benzeny alkilowe”.

14

Duża ilość benzenów alkilowych rozpada się na benzen

w procesie spalania. Dr Michael Dawson twierdzi, że źródłem
około 50 procent benzenu wydzielanego w spalinach jest
benzen znajdujący się w samym paliwie, 40 procent pochodzi
z toluenu (benzen metylowy), zaś 10 procent z innych związ-
ków aromatycznych znajdujących się w benzynie.

2

Dr Simon Wolff z wydziału medycznego University College

w Londynie początkowo interesował się brytyjskimi elektrownia-
mi nuklearnymi. Odkrył on dziesięciokrotną różnicę w częstotli-
wości występowania leukemii u dzieci z różnych populacji i zaczął
szukać przyczyn tych różnic. Okazało się, że dzieci pochodzące
z nowszych dzielnic zamieszkałych przez klasy średnie oraz miast,
których mieszkańcy posiadali dużo samochodów, były najbar-
dziej narażone na ryzyko zachorowania na leukemię.

Dr Wolff utrzymuje, że brytyjski plan obniżenia poziomu

benzenu do jednej cząsteczki na bilion jest niezadowalający.
„Powinniśmy dążyć do obniżenia ryzyka zachorowania na
leukemię (w ciągu całego życia) do jednego przypadku na
milion w porównaniu do jednego na 10 000, jak jest obecnie.
Aby to osiągnąć, musimy obniżyć poziom benzenu pięć-
dziesięciokrotnie, a nawet stukrotnie” – powiedział.

14

) Do

wywołania raka u dzieci wystarcza mniejsza ilość benzenu.
Wynika to stąd, że dzieci oddychają szybciej i mają znaczne

LISTOPAD-GRUDZIEŃ 1998

NEXUS

• 43

szybszy metabolizm, a ich szpik jest dużo bardziej wrażliwy.

Przeprowadzone w Szwecji badania wykazały nadspodzie-

wanie wysoką częstotliwość występowania leukemii wśród
pracowników stacji benzynowych.

15

Dr Michael Dawson zadaje pytanie: „Dlaczego zezwolono

spółkom naftowym na wprowadzenie związków rakotwórczych
(bądź związków, które przekształcają się w związki rakotwórcze)
w miejsce neurotoksyn?”

8

Związki rakotwórcze wydalane są do

powietrza, którym oddychamy, podczas gdy neurotoksyny,
w miejsce których je wprowadzono, wydalane były w spalinach
w postaci tlenku ołowiu lub chlorku ołowiu, które podlegały
silnemu spieczeniu i opadały na grunt w pobliżu drogi.

2

Profesor Roger Perry powiada: „Doprawdy trudno mi

zrozumieć, dlaczego rządy i naukowcy mogli traktować powa-
żnie zagrożenie wynikające z niskiego poziom ołowiu i jedno-
cześnie ignorować zagrożenia wynikającego z obecności ben-
zenu, którego poziom jest wystarczająco wysoki, aby trak-
tować to bardzo poważnie”

11

Profesor Bill McCarthy, ordynator oddziału czerniaka

Królewskiego Szpitala Księcia Alfreda w Sydney twierdzi, że
„benzen jest środkiem wysoce rakotwórczym. Jest on przy-
czyną guzów płuc, wątroby, nerek i układu moczowego,
leukemii i guzów skóry”.

15

Niepokojącą sprawą jest to, że odporność na raka wywoła-

nego ekspozycją na środki chemiczne jest sprawą indywidual-
ną – wszystko zależy od poziomu indywidualnej tolerancji.
Ludzie mogą przyjąć pewną ilość toksyn i nic się nie dzieje,
a następnie niewielka dawka nagle wywołuje śmiertelną cho-
robę.

15

Na przykład ludzie cierpiący na zespół chronicznego

zmęczenia jednego dnia czują się dobrze, a nazajutrz nie są
w stanie podnieść się z łóżka.

Jeśli sobie państwo przypominacie, trzy numery temu

opublikowaliśmy artykuł doktor Huldy Regehr Clark (patrz
artykuł „Przyczyna i lekarstwo na AIDS” w niniejszym numerze
– przyp. red.), która sugeruje istnienie związku między ben-
zenem i występowaniem w ludzkich organizmach wirusa HIV
oraz AIDS – jak widać implikacje są daleko idące.

ZAGROŻENIE ŻYCIA WYNIKAJĄCE ZE STOSOWANIA
BENZYNY LOTNICZEJ

Benzyna lotnicza zawiera różne związki aromatyczne,

włącznie z benzenem. Dr Michael Dawson, Brent Young
i Noel Child przedstawili w Sydney Commonwealth Govern-
ment Senate Committee on Air Traffic Noise (Rządowo-
Senacka Komisja ds. Hałasu w Transporcie Lotniczym Wspól-
noty Brytyjskiej) raport. Jego autorzy sugerują, że przy już
i tak bardzo wysokiej koncentracji benzenu i innych substancji
skażających powietrze pochodzących ze spalin samochodo-
wych, dodatkowa ich ilość, zwłaszcza benzenu, wydalana przez
silniki lotnicze zwiększy zagrożenie zdrowia ludzi, głównie
zamieszkujących pod trasami przelotów. Raport zawiera da-
ne, które wskazują na dosyć wysoki średni miesięczny poziom
benzenu – do 10,6 – w miejscach położonych pod trasami
przelotów samolotów z lotniska w Manchesterze. Twierdzą
oni, że tereny, na których dokonano pomiaru, są „zlokalizo-
wane w prawie kompletnie rolniczych okolicach, zaś jedynym
rozsądnym wyjaśnieniem wysokiego stężenia benzenu jest to,
że bierze się on z samolotów a nie z samochodów”.

20

JAKIEGO PALIWA UŻYWAĆ?

W Australii prowadzona jest kampania zachęcająca właś-

cicieli samochodów wyprodukowanych przed rokiem 1986
z silnikiem przeznaczonym do spalania etyliny, aby używali
benzyny bezołowiowej.

7,18

Moje badania wykazały, że różnica w ilości związków

aromatycznych jest niewielka, zatem jeśli o to chodzi, nie ma

różnicy. W zamian za odrobinę ołowiu uzyskuje się 5 do
6 punktów w liczbie oktanowej.

W przypadku samochodów sprzed roku 1986 zastosowa-

nie benzyny bezołowiowej spowoduje, z powodu baraku
ołowiu, szybsze zużycie pierścieni. Nastąpi również szybsze
zużycie gniazd zaworów, o ile nie zostały one przedtem
utwardzone (we współczesnych samochodach gniazda zawo-
rów i tak nie zawsze są utwardzane).

2

Z całą pewnością nie polecałabym jednak stosowania

bezołowiowej benzyny wysokooktanowej, ponieważ posiada
ona dużą domieszkę związków aromatycznych.

Nieodparcie nasuwa się pytanie: „Dlaczego montowanie

katalitycznych konwertorów do samochodów na benzynę
bezołowiową jest tak ważne, jeśli etylina, którą tankujemy do
samochodów bez konwertorów, zawiera taką samą ilość zwią-
zków aromatycznych?”

W Nowej Zelandii jest inaczej. Benzyna bezołowiowa

została wprowadzona bez wyposażania samochodów w katali-
tyczne konwertory.

2,19

(Nawiasem mówiąc, Towarzystwo Associated Octel, które

jest producentem ołowiowego komponentu benzyny,

6

było

w swoim czasie własnością koncernów naftowych. Po wprowa-
dzeniu benzyny bezołowiowej koncerny sprzedały je i teraz
wszelkie próby powtórnego wprowadzenia ołowiu byłyby im
nie na rękę).

ZAMIESZANIE ZWIĄZANE Z KONWERTORAMI

Teoretycznie katalityczny konwertor powinien zatrzymywać

90 procent nie spalonej benzyny i przekształcać ją w bardziej
bezpieczne substancje,

6

ale w praktyce, jak już wcześniej

mówiliśmy, mija zwykle od 10 do 15 minut, zanim zostanie on
podgrzany do temperatury roboczej, poza tym przestają one
działać po przejechaniu około 40 000-50 000 kilometrów. Jak
więc widać nie spełniają one całkowicie swojego zadania.

„Ich wydajność najprawdopodobniej spada, lecz w naszym

kraju nie wykonano dotąd żadnych badań w tym zakresie”
– oświadczył Ron Castaldi z Austaralian Institute of Petro-
leum (Australijski Instytut ds. Benzyny).

11

W roku 1994 Australian Committee on Vehicle Emissions

and Noise (Australijski Instytut ds. Spalin i Hałasu Emitowa-
nego Przez Pojazdy) rozpoczął badania mające ustalić skład
spalin z 600 samochodów w całej Australii. Szef tego przed-
sięwzięcia, dyrektor Peter Anyon z Federalnego Biura ds.
Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, stwierdził: „Badania nie
obejmują poziomu emisji benzenu”.

10

Profesor Roger Perry, specjalista w dziedzinie ochrony

środowiska i utylizacji odpadów z Królewskiego College’u of
Science, Technology and Medicine w Londynie pyta: „Czy kiedy
katalizator jest nowy, usuwane jest 95 procent węglowodorów,
a następnie po trzech latach tylko 60? Czy te 60 procent dotyczy
związków, które są łatwe do usunięcia, zaś trudne nie są w ogóle
usuwane? Nikt nie potrafi dać na to jednoznacznej odpowiedzi.
Benzen to stabilny związek aromatyczny i wszystko wskazuje na
to, że będzie ostatnim, który zostanie utleniony. Zatem wraz ze
spadkiem efektywności katalitycznego konwertora coraz więcej
benzenu będzie przedostawało się do środowiska”.

11

Noel Child powiada, że jest to bardzo podobny proces do

wykorzystywanego w rafineriach do produkcji benzenu z mole-
kuł o prostym łańcuchu – wszystko zależy od warunków, w jakich
się on odbywa.

6

Producenci wstawiają konwerter i samochód

idzie w ludzi, ale co się w nim faktycznie dzieje, nikt nie wie.

Samochody wyposażone w katalityczne konwertory emitują

również siarkowodór (gaz wydzielający się na przykład z zepsu-
tych jaj). Zdaniem Noela Childa gaz ten jest emitowany z nowych
samochodów. Siarkowodór (H

2

S) jest substancją silnie toksyczną,

która atakuje hemoglobinę i blokuje proces przyswajania tlenu.

6

44

• NEXUS

LISTOPAD-GRUDZIEŃ 1998

Zamieszczony poniżej artykuł dra Hansa Niepera z Hanowe-

ru w Niemczech zawiera kilka bardzo interesujących odkryć
dotyczących procesów, które zachodzą wewnątrz katalitycznych
konwertorów.

WNIOSKI

Jedno jest absolutnie jasne – wielkie koncerny chcą utrzy-

mać tę sprawę w tajemnicy. Związki aromatyczne są najtań-
szym środkiem podwyższającym liczbę oktanową. Posiadanie
katalitycznego konwertora w samochodzie sprawia, że ludzie
sądzą, iż większość toksycznych związków występujących
w spalinach zostaje z nich usunięta.

Mimo to stopniowo rośnie zainteresowanie tym prob-

lemem. Na przykład Royal College of Physicians (Królewskie
Kolegium Lekarskie) z Londynu organizuje w listopadzie
bieżącego roku (1995) konferencję na temat: „Związki tok-
syczne w powietrzu”. Co najmniej dwa referaty zgłoszone na
tę konferencję pochodzą z Australii. Autorem jednego z nich
zatytułowanego „W poszukiwaniu zielonej benzyny” jest Noel
Child. Jest on również współautorem przygotowanego wspól-
nie z drem Michaelem Dawsonem referatu na temat badania
poziomu benzenu.

I

Przełożył Jerzy Florczykowski

Przypisy:

1. Skrót od Methyl-tertiary-butyl ether (eter trójbutylometylowy).
2. Rozmowa telefoniczna C. Simons z drem Michaelem Dawsonem

z Wydziału Chemii Uniwersytetu Technologii w Sydney w Australii
przeprowadzona w maju 1995 roku.

3. Skrót od United States Environmental Protection Agency – Agencja

Ochrony Środowiska Stanów Zjednoczonych).

4. Dr Michael Dawson i Noel Child, „Study of Benzene Levels in

Sydney” („Badania nad poziomem benzenu w Sydney”), Uniwersytet
Technologii w Sydney, Australia, sierpień 1994 roku.

5. Dr Michael Dawson, „Benzene, the Devil Around the Corner”

(„Benzen – diabeł za rogiem”), list opublikowany 28 września 1994 roku
w The Australian.

6. Rozmowa telefoniczna C. Simons z Noelem Childem (otwarty

przewód doktorski) z Wydziału Chemii Uniwersytetu Technologii w Syd-
ney w Australii przeprowadzona w maju 1995 roku.

7. Dr Michael Dawson, „Not Overlooking US Experience” („Nie przegapić

doświadczeń USA”), The Australian, 19 wrzesień 1944 roku.

8. Dr Michael Dawson, „No Simple Solution to Lead-Free Petrol”

(„Nie ma prostego rozwiązania w przypadku wolnej od ołowiu benzyny”),
The Daily Telegraph-Mirror, 10 listopad 1994 roku.

9. „Hushed-Up Dangers” („Wyciszone zagrożenia”), Explore!, vol. 5,

nr 5 i 6 z 1994 roku.

10. Julian Cribb, „Cancer Chemical Detected in Air” („Rakotwórcze

chemikalia wykryte w powietrzu”), The Australian, sierpień 1994 roku.

11. Simon Grose, „Choose Your Poison” („Wybierz sobie truciznę”},

The Canberra Times, 26 marca 1994 roku.

12. „Ban Urged on Super Unleaded Fuel” („Rządamy banicji wysoko-

ktanowej benzyny bezołowiowej”), The Guardian Weelky (Wielka Bryta-
nia), 6 listopad 1994 roku.

13. „No Turning Back to Leaded Petrol, Say MPs” („Nie ma powrotu do

etyliny, twierdzą członkowie parlamentu”), New Scientist, 29 kwiecień 1995 roku.

14. Julian Cribb, „Scientists Debate Carcinogenic Risk of Cars” („Nau-

kowcy debatują nad rakotórczym wpływem samochodów”), The Weekend
Australian, 13-14 sierpień 1994 roku.

15. Darcy Maddock, „Leaded Versus Unleaded Petrols” („Etylina kont-

ra benzyna bezołowiowa”), Austalasian Health and Healing, listopad 1994-
styczeń 1995.

16. Rozmowa telefoniczna C. Simons z profesorem Billem McCarthym,

ordynatorem oddziału czerniaka Królewskiego Szpitala Księcia Alfreda
w Sydney w Australii, przeprowadzona w maju 1995 roku.

17. Hulda Regehr Clark, Ph.D.,N.D., The Cure For HIV and AIDS: With

70 Case Histories (Leczenie HIV i AIDS – 70 przypadków choroby),
ProMotion Publishing, San Diego, Kalifornia, USA, 1993.

18. Jack Haley, list opublikowany w Austalasian Health and Healing, vol.

14, nr 2, styczeń-kwiecień 1995.

19. „One Petrol Problem Swapped For Another: Expert” („Problem

z jedną benzyną wymieniony na inny – ekspertyza”), Wheels Weekly (Nowa
Zelandia), 11 listpad 1994 roku.

20. Dr Michael Dawson, Brent Young i Noel Child, „Air Quality

Considerations, Kingsford Smith Airport” („Rozważania nad jakością
powietrza – lotnisko Kingsford Smith”), Uniwersytet Technologii, Sydney,
Australia, maj 1995 roku.

21. Dr Hans Nieper, „Nerve Gas from Cars with Catalytic Converters”

(„Gazy działające na układ nerwowy pochodzące z katalizatorów samo-
chodowych”), Townsend Letter for Doctors, grudzień 1994.

GAZY DZIAŁAJĄCE NA UKŁAD NERWOWY

POCHODZĄCE Z KATALIZATORÓW SAMOCHODOWYCH

Dr Hans A. Nieper

B

yć może niektórzy z państwa czytali ostatnie wydanie
mojego stustronicowego opracowania Steuerbegunstiger

Lungenkrebs (Podatek na rzecz walki z rakiem płuc) dotyczącego
problemów związanych z platynowymi katalizatorami montowa-
nymi w układzie wydechowym samochodów. Żaden z faktów,
które w nim opisałem, nie wymaga usunięcia lub aktualizacji.
Kierowcy samochodów stanęli obecnie przed pośrednimi prob-
lemami o charakterze ekonomicznym, które przewidziałem
i w nim przedstawiłem. Chodzi o to, co będzie, kiedy katalityczne
konwertory nie będą spełniały ostatnio wprowadzonych wymo-
gów dotyczących składu spalin, co ma często miejsce? Trzeba
będzie dokonywać reperacji, które będą stanowiły dla niektórych
rodzin nadmierne obciążenie finansowe powodujące w ekstrema-
lnych przypadkach na przykład konieczność rezygnacji z corocz-
nego urlopu.

Po wywiadzie udzielonym stacji telewizyjnej ZDF, który został

wyemitowany tuż po serialu Black Forest Clinic w lipcu 1987 roku,
zostałem w bardzo niewybredny sposób oszkalowany przez
ADAC (niemiecki automobilklub) oraz przedstawicieli przemys-
łu, konkretnie przez rzecznika Shell AG, za to, że chciałem
uświadomić ludziom problemy związane z zatruciem benzenem
wynikającym ze stosowania katalitycznych konwertorów gazów
spalinowych. Jaki był tego skutek? Ano taki, że w gazie wydoby-
wającym się z katalizatorów nadal występuje benzen. Rakotwór-
czy benzen, który łatwo rozpuszcza się w tłuszczach, wykryto

nawet w słodyczach sprzedawanych na stacjach benzynowych.
Kiedy potem wykazałem, że takie substancje jak toluen czy
benzen metylowy, których duże ilości zawiera benzyna bezołowio-
wa, mają również silne właściwości rakotwórcze, ponownie zo-
stałem całkowicie zignorowany.

Wydawało mi się, że w swoim opracowaniu przedstawiłem

dość jasno fakty oraz wyniki analiz problemów związanych z kata-
lizatorami, które występowały do roku 1991. Nasze najczarniejsze
przewidywania okazały się jednak niczym wobec faktów, które
udało się nam zgromadzić od kwietnia 1991 roku.

Ten nowy etap badań zapoczątkował program Larry’ego

Kinga wyemitowany przez CNN w okresie Wielkanocy 1991 roku,
który miałem okazję obejrzeć będąc na Florydzie. Larry King jest
czołowym amerykańskim prezenterem telewizyjnym. Przedmio-
tem rozmowy w tym programie był tak zwany „zespół przewlek-
łego zmęczenia” – ostatnio wykryta w Stanach Zjednoczonych
choroba. Pojawiła się ona również w Japonii (pod nazwą „ludzio-
zabójczego syndromu”), w dużych miastach Australii (gdzie
jeździ się przeważnie japońskimi samochodami), a nade wszystko
w Szwajcarii.

Główny objaw CFS

1

to odczuwanie zmęczenia i wyczerpania,

nawet w czasie dnia, mimo dobrze przespanej nocy. Około
60 procent ulega lekkiej depresji, która nie poddaje się zwykłym
środkom antydepresyjnym. Co więcej, towarzyszą temu chro-
niczne infekcje wirusowe, szczególnie układu limfatycznego,

LISTOPAD-GRUDZIEŃ 1998

NEXUS

• 45

urologicznego i przewodu oddechowego, czemu często towarzyszą
guzy węzłów chłonnych i powiększenie migdałków. Właśnie z tych
powodów sądzi się obecnie w Niemczech, że CFS musi być
„chorobą wirusową”. Kiedy dziesięć lat temu zaobserwowano po
raz pierwszy CFS w uzdrowiskach usytuowanych nad jeziorem
Tahoe, u pacjentów występowało zakażenie wirusami typu herpes

2

oraz stwierdzono u nich dużą ilość przeciwciał na te wirusy. Od tej
chwili ukazało się wiele publikacji omawiających problem infekcji
u pacjentów cierpiących na CFS i wszystkie one prowadziły do
tego samego wniosku: w przypadkach CFS występują najróżniej-
sze typy zakażeń w skumulowanej formie, a zwłaszcza zakażenie
wirusami typu herpes (potencjalnie rakotwórczymi i będącymi
przyczyną białaczki), wirusami cytomegalitycznymi (obwinianymi
o raka nerek i innych organów jamy brzusznej), wszelkiego
rodzaju bakteriami patogennymi, z których część jest wysoce
toksyczna i może prowadzić do zagrażającego życiu zapalenia płuc
oraz do często występującej u tej grupy pacjentów grzybicy.

3

Wnioski z tych obserwacji są następujące: w przypadku CFS

występuje znaczne obniżenie odporności ogólnej, którego przy-
czyny należy szukać na poziomie komórkowym, a konkretnie
w błonie komórkowej. Wszystkie te objawy mające charakter
niesprecyzowanej infekcji nazywamy infekcją „okupacyjną” i głó-
wną ich przyczyną jest obniżona odporność.

Bazując na bardzo dokładnych informacjach, których udo-

stępnił mi program Larry’ego Kinga w CNN, uświadomiłem
sobie, że CFS jest nierozerwalnie związany z coraz powszechniej-
szym używaniem w samochodach katalitycznych konwertorów.
Wkrótce po powrocie z USA, w roku 1991, wszystkie elementy tej
układanki zaczęły pasować do siebie, jak tryby w zegarku:

1. Czołowy amerykański metalurg udowodnił mi, że przy

obecności chlorków w benzynie katalizatory muszą wytwarzać
fosgen, co praktycznie ma zawsze miejsce. Aż do roku 1993 żaden
z producentów paliw nie ujawnił, że pewien związek chloru jest
stosowany jako „dodatek” do benzyny. Fosgen (COC

14

) jest

gazem bojowym, którego po raz pierwszy użyto podczas pierwszej
wojny światowej. Ma toksyczny wpływ na płuca.

2. K., który zmarł niestety w międzyczasie i miał stały dostęp do

wszystkich nowinek technicznych wprowadzanych przez firmę
Volkswagen z siedzibą w Wolfsburgu, pewnego razu zgłosił się do
mnie z objawami widocznej paniki, mówiąc: „Volkswagen polecił mi
sprawić, aby Zakłady Gotze w Burscheid opracowały takie uszczel-
nienie tłoka, że już nic szczelniejszego nie dałoby się wymyślić”.

Ma to związek z chemią: bezołowiowa katalizowana benzyna

zawiera duże ilości MTBE (eter trójbutylometylowy), który jest
niezbędny jako środek zapobiegający stukaniu silnika (przed-
wczesny zapłon) i zastępuje czteroetylek ołowiu (TEL). W celu
poprawienia własności benzyny w międzyczasie zwiększono w niej
ilość MTBE. Z tego samego powodu pozostawiono w niej
pięcioprocentową zawartość benzenu, która jest wręcz „kryminal-
ną” ilością. (W USA ilość benzenu nie przekracza 1 procenta).

Olej silnikowy zawiera dwutiofosforan cynku [ZDTP], którego

nie można zeń usunąć, ponieważ przedłuża on trwałość oleju. „Kiedy
MTBE i ZDTP wchodzą w rezultacie pogrzania ze sobą w reakcję, to
jest oczywiste, że musi dojść do katastrofy” – stwierdził K.

Kiedy MTBE i ZDTP wchodzą w reakcję, mogą powstawać

estry fosforowe i związki im podobne, które zaliczamy do grupy
gazów nerwowych (Tabun, Sarin, E-605 itp.). Pod koniec roku
1993 zwróciłem się w tej sprawie do profesora zwyczajnego
Szkoły Medycznej w Hanowerze. Usłyszałem od niego, że poza
estrami fosforu i fosfatami, w wyniku reakcji między MTBE
i ZDTP mogą powstawać enole, które blokują witalne enzymy
bardziej niż siarkowodór (H

2

S), który jest również wydzielany

w dużych ilościach przez katalizatory samochodowe.

3. Wkrótce po wizycie K., zwrócił się do mnie W. z Hanowe-

ru, który również niedawno zmarł, z następującą sprawą: „Mój
syn złapał dużą ilość much domowych i połowę ich trzymał
w siatce w odległości około 50 centymetrów od wylotu rury

wydechowej dosyć starego samochodu. Muchy były dosyć otępia-
łe, ale przeżyły. Drugą połowę much umieścił w takiej samej
odległości od wylotu rury wydechowej samochodu wyposażonego
w katalizator. Po 110 sekundach wszystkie zdechły, i co ciekawe,
niemal jednocześnie”.

Wystąpienie zgonu „niemal jednocześnie”, to znaczy bez

jakiegokolwiek szerszego rozłożenia w czasie, jest typowym efek-
tem działania estrów fosforu oraz/lub enoli, to znaczy substancji,
które blokują komórkowe łańcuchy oddechowe.

4. Od roku 1986 kilka razy kontaktował się ze mną telefonicz-

nie brygadzista zespołu montażowego bądź inżynier pracujący
w zakładach Mercedes-Benz w Sindelfingen. Poinformował mnie
o nagłym wprowadzeniu szczególnych środków zabezpieczających
przy montażu katalizatorów oraz o innych zabezpieczeniach,
które według zakładów Mercedes-Benz miały być trzymane w ta-
jemnicy i dotyczyły problemów z platyną.

W roku 1991 ten sam człowiek zadzwonił do mnie ponownie,

mówiąc: „Doktorze, proszę nam pomóc! Spaliny z samochodów
wyposażonych w katalizatory (nie chodzi tu o diesle) zawierają
toksyczny gaz i to w znacznych ilościach. Problem staje się
naprawdę poważny po przejechaniu przez samochód 15 000 kilo-
metrów, kiedy uszczelnienia nie mają już wystarczającej jakości”.

Trzy dni po jego telefonie usłyszałem w swoim samochodo-

wym radiu ostrzeżenie, w którym Mercedes-Benz uprzedzał
swoich klientów o „toksycznych efektach ubocznych” mogących
wystąpić w samochodach wyposażonych w katalizatory, które
mogą być poważne „po przejechaniu przez samochód 15 000
kilometrów”.

O ile mi wiadomo, paliwo do silników diesla nie zawiera

w ogóle MTBE, w związku z czym wytwarzanie gazów od-
działywających na układ nerwowy człowieka przez te samochody
na razie nam nie grozi.

Taki był stan naszej wiedzy na temat wytwarzania gazów

nerwowych – z wyjątkiem enolu – do końca roku 1992. W lipcu
1991 roku opublikowałem w tej sprawie raport w Townsend Letter
for Doctors (TLfD). W związku z „wybuchowym” charakterem
tego problemu TLfD wydrukował mój artykuł w trybie nad-
zwyczajnym. No i oczywiście wszyscy czytelnicy Raum & Zeit są
również świadomi tego problemu. Mimo to minister ochrony
środowiska, Topfer, nie przedsięwziął żadnych działań w tym
kierunku, co jest przecież jego obowiązkiem, jak to było również
w przypadku benzenu w roku 1987.

W międzyczasie częstotliwość występowania CFS w Niem-

czech znacznie wzrosła, ale życie toczyło się swoim torem.
Wydawało mi się, że już wszystko zostało powiedziane w sprawie
katalitycznych konwertorów i gazu nerwowego, dopóki w roku
1993 nie dokonano wręcz okrutnego odkrycia…

I

dokończenie w następnym numerze

(Pierwotnie tekst ten ukazał się w Townsend Letter for

Doctors, grudzień 1994 roku).

Przełożył Jerzy Florczykowski

Przypisy:

1. Skrót od Chronic Fatigue Syndrome (zespół przewlekłego zmęczenia).
2. Są to wirusy zwierzęce posiadające DNA i wywołujące takie choroby,

jak ospa wietrzna, białaczka, opryszczka lub półpasiec. – Przyp. tłum.

3. Te wszystkie objawy jakoś dziwnie przypominają mi objawy charak-

terystyczne dla AIDS. Poza tym sugerowany tu związek CFS z benzenem
zadziwiająco koreluje z koncepcją dr Huldy Clark (patrz artykuł „Przyczyna
i lekarstwo na AIDS” wewnątrz niniejszego numeru), popartą jej własnymi
doświadczeniami w skutecznym leczeniu AIDS i raka, mówiącą, że główną
przyczyną tych chorób jest benzen i inne jemu podobne związki aromatycz-
ne, które kumulują się w naszych organizmach. – Przyp. R.Z.F.

Dr Hans A. Nieper

Department of Medicine

The Paracelsus Silbersee Hospital

Hannover

Republika Federalna Niemiec

Fax: [phone]

46

• NEXUS

LISTOPAD-GRUDZIEŃ 1998