Środki prawne przeciwdziałania bezrobociu Staszewska

niepełnosprawnej środków na podjęcie działalności
gospodarczej, rolniczej albo na wniesienie wkładu do
spółdzielni socjalnej (Dz. U. Nr 194, poz. 1403
z późn. zm.)

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
23 kwietnia 2012 r. w sprawie przyznawania środków

r.p.ś.p.d.

na podjęcie działalności na zasadach określonych dla
spółdzielni socjalnych (Dz. U. poz. 456)

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
7 kwietnia 2009 r. w sprawie przygotowania zawodowe-
go dorosłych (Dz. U. Nr 61, poz. 502)

r.p.z.d.

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
23 kwietnia 2012 r. w sprawie dokonywania z Funduszu

r.r.k.w.d.

Pracy refundacji kosztów wyposażenia lub doposażenia
stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego oraz
przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie
działalności gospodarczej (Dz. U. poz. 457)

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
20 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków

r.s.w.o.s.

odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz. U. Nr 142,
poz. 1160)

rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
14 września 2010 r. w sprawie standardów i warunków

r.s.w.p.u.

prowadzenia usług rynku pracy (Dz. U. Nr 177,
poz. 1193 z późn. zm.)

ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej
(tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362
z późn. zm.)

u.p.s.

ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnie-
nia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U.
z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.)

u.p.z.

ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodo-
wej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnospraw-

u.r.z.s.

nych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721
z późn. zm.)

ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
(tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572
z późn. zm.)

u.s.o.

ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach so-
cjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651 z późn. zm.)

u.s.s.

ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach ro-
dzinnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992
z późn. zm.)

u.ś.r.

ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu (Dz. U.
Nr 75, poz. 446 z późn. zm.), akt archiwalny

u.z.

ustawa z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu
i bezrobociu (Dz. U. Nr 106, poz. 457 z późn. zm.), akt
archiwalny

u.z.b.

ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i prze-
ciwdziałaniu bezrobociu (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r.
Nr 58, poz. 514 z późn. zm.), akt archiwalny

u.z.p.b.

Wykaz skrótów

ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjal-
nym (tekst jedn.: Dz. U z 2011 r. Nr 43, poz. 225
z późn. zm.)

u.z.s.

Inne

Dziennik Ustaw

Dz. U.

Dziennik Urzędowy Wspólnoty Europejskiej/Unii Eu-
ropejskiej

Dz. Urz.

WE/UE

Główny Urząd Statystyczny

GUS

Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

IPiSS

Międzynarodowa Organizacja Pracy

MOP

Monitor Polski

M.P.

Minister Pracy i Polityki Społecznej/Socjalnej

MPiPS

Minister Pracy i Spraw Socjalnych

MPiSS

Naczelny Sąd Administracyjny

NSA

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna

OSNC

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy

OSNP

Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnospraw-
nych

PFRON

Prokuratura i Prawo

Prok. i Pr.

Sąd Najwyższy

Wojewódzki Sąd Administracyjny

WSA

Wykaz skrótów

Wstęp

Zjawisko bezrobocia towarzyszy ludzkości niemal od zawsze, choć

w zależności od funkcjonującego ustroju społeczno-gospodarczego
różne jest jego oblicze i rozmiary. Z całą jaskrawością pojawia się
w państwach znajdujących się w procesie transformacji systemu gospo-
darczego, jakkolwiek występuje także we wszystkich państwach
o ustabilizowanej gospodarce rynkowej. „Rezerwowa armia siły robo-
czej” mieszcząca się w dopuszczalnych społecznie granicach nie jest
stanem specjalnie groźnym. Nie ma jednak jasności – ani w nauce, ani
w praktyce – gdzie przebiega owa dopuszczalna granica, po przekrocze-
niu której bezrobocie przestaje być akceptowane społecznie i zaczyna
zagrażać bezpieczeństwu socjalnemu obywateli.

Bezrobocie jest zjawiskiem niezwykle złożonym, posiadającym

swój wymiar ekonomiczny, prawny i społeczny. Wpływa nie tylko na
dynamikę rozwoju ekonomicznego, ale także na standard życia ludności,
decydując o nastrojach społecznych. Jako fenomen występujący na
rynku pracy stanowi przedmiot badań różnych dyscyplin naukowych.
Wieloaspektowy charakter bezrobocia wynika z tego, że wyrasta ono
na różnym i specyficznym dla poszczególnych krajów podłożu ekono-
micznym, technicznym i prawnym, przejawiającym się w wielu formach
i uwarunkowanym wieloma czynnikami.

Praktyka gospodarcza dowiodła, że mechanizm wolnorynkowy

nie jest w stanie sam skutecznie przeciwdziałać bezrobociu, zwłaszcza
gdy zjawisko to zaczyna osiągać niebezpiecznie wysoki poziom. Walka
z bezrobociem wymaga zatem przyjęcia i realizowania odpowiedniej
polityki w tym zakresie. Jednym z istotniejszych instrumentów, jakimi
państwo dysponuje w walce z bezrobociem, jest niewątpliwie prawo –
to w ustawowych regulacjach rynku pracy tworzy się całą infrastrukturę
metod i środków przeciwdziałania bezrobociu, którymi dysponuje
współcześnie każde państwo. To w przepisach prawnych nadaje się

kształt fundamentalnym dla problematyki bezrobocia kwestiom, jak
definicja osoby bezrobotnej, a także tworzy ramy instytucjonalno-praw-
ne do realizacji zadań państwa w dziedzinie walki z bezrobociem.

Jedną z konsekwencji skomplikowanego charakteru bezrobocia

jest fakt, że stopień zagrożenia tym zjawiskiem nie jest jednakowy dla
całej zbiorowości społecznej. Szanse na uzyskanie zatrudnienia przez
jednostkę uzależnione są od takich zmiennych socjologicznych jak
wiek, płeć, kwalifikacje, poziom wykształcenia, sytuacja rodzinna czy
miejsce zamieszkania. Powyższe cechy socjodemograficzne osób poszu-
kujących pracy nie są neutralne w kontekście bezrobocia, jednak
wszystkie są w równym stopniu czynnikami zwiększenia lub, wręcz
przeciwnie – zmniejszenia ryzyka znalezienia się bez pracy. Znacznie
większe zagrożenie brakiem pracy wśród niektórych grup społecznych
pozwala postawić tezę, że nie ma równości wobec bezrobocia, a zatem
nie można traktować tego zjawiska w sposób homogeniczny. Powyższe
założenie ma niezwykle istotne znaczenie dla właściwego skonstruowa-
nia prawnego instrumentarium walki z bezrobociem, które powinno
być ukształtowane w taki sposób, aby redukcja bezrobocia dotyczyła
wszystkich osób nim dotkniętych.

Należy wyraźnie zaznaczyć, że prawo działa uzupełniająco w sto-

sunku do rozwiązań ekonomicznych. Jedynie zdrowa i dynamicznie
rozwijająca się gospodarka pozwala na utrzymanie istniejącego poziomu
zatrudnienia, a także sprzyja powstawaniu nowych miejsc pracy, których
– co oczywiste – nie można kreować jedynie poprzez stanowienie
przepisów prawnych. Do skutecznej walki z bezrobociem niezbędna
jest dobrze skonstruowana infrastruktura środków i metod przeciwdzia-
łania bezrobociu, zharmonizowana z rozwiązaniami ekonomicznymi.

Relatywnie niewielkie doświadczenia – zwłaszcza w wymiarze

czasowym – jakie są udziałem naszego kraju w walce z bezrobociem,
sprawiają, że ciągle stosunkowo skromnie prezentuje się rodzimy doro-
bek naukowy dotyczący tego szczególnie złożonego zagadnienia.
W mniejszym stopniu uwaga ta dotyczy nauk pozaprawnych, zwłaszcza
socjologii, ekonomii czy polityki zatrudnienia. Z tej perspektywy bada-
nia nad bezrobociem zaowocowały stosunkowo licznymi opracowania-
mi, w tym również monograficznymi. Zdecydowanie niewystarczający
jest natomiast stan wiedzy o bezrobociu i jego uwarunkowaniach
z prawnego punktu widzenia. Problematyka ta podejmowana jest
rzadko, a utrzymujące się wątpliwości dotyczą często spraw fundamen-
talnych, jak choćby miejsca prawnej regulacji bezrobocia w systemie

Wstęp

prawa. Niniejsza monografia stanowi próbę wypełnienia tej dostrzegal-
nej luki.

Książka składa się z czterech zasadniczych części. W pierwszym

rozdziale przedstawiona została ogólna charakterystyka zjawiska bez-
robocia jako istotnego problemu społeczno-gospodarczego. Mając na
uwadze, że bezrobocie od dawna przyciąga uwagę teoretyków ekonomii,
którzy dążą do pełnego wyjaśnienia tego zjawiska, w rozdziale tym
podjęta została próba zrozumienia jego istoty, form przejawiania się,
a przede wszystkim przyczyn powstawania – zarówno na świecie, jak
i w Polsce. W celu wskazania zróżnicowanego charakteru bezrobocia,
a także dla potwierdzenia tezy, że bezrobocie nie dotyczy w jednakowym
stopniu wszystkich grup społecznych, w części tej zostały przedstawione
dane statystyczne zarówno o charakterze ogólnym, jak i bardziej
szczegółowe – odwołujące się do cech społeczno-demograficznych,
pozwalające stwierdzić, które kategorie osób są najbardziej zagrożone
ryzykiem bezrobocia. Dla stwierdzenia, czy polskie bezrobocie ma jakiś
szczególny charakter, dokonana została także analiza cech polskiego
bezrobocia na tle wybranych krajów Unii Europejskiej.

Rozdział drugi został poświęcony określeniu roli prawa w przeciw-

działaniu bezrobociu, które, mimo swoich silnych konotacji ekonomicz-
nych, posiada wyraźnie zaznaczony wymiar prawny. W tej części
książki szczególna uwaga zwrócona została na zasadę prawa do pracy
w kontekście walki z bezrobociem. Wyjaśnione zostało pojęcie osoby
bezrobotnej. Określenie, kogo należy traktować jako bezrobotnego,
przesądza o tym, jak szeroki jest krąg podmiotów, do których adreso-
wane są wszelkiego rodzaju środki przeciwdziałania bezrobociu, a co
się z tym wiąże, jakie są koszty walki z tym problemem. Zważywszy na
fakt, że populacja bezrobotnych nie ma jednolitego charakteru, wyod-
rębnione zostały kategorie społeczne uznane przez polskiego ustawo-
dawcę za szczególnie zagrożone brakiem pracy. Rozdział drugi zamyka
klasyfikacja prawnych środków przeciwdziałania bezrobociu, w oparciu
o którą w dwóch kolejnych rozdziałach zaprezentowane zostało prawne
instrumentarium przeciwdziałania bezrobociu.

Według przyjętej klasyfikacji, możliwe jest wyodrębnienie dwóch

zasadniczych płaszczyzn przeciwdziałania temu zjawisku. Po pierwsze
będą to środki, których celem jest zapewnienie pomocy osobom bezro-
botnym w poszukiwaniu zatrudnienia i dostosowywaniu się do potrzeb
rynku pracy. Po drugie, płaszczyzną walki z bezrobociem będą z kolei

Wstęp

wszelkiego rodzaju środki prawne, zachęcające pracodawców do zatrud-
niania bezrobotnych oraz sprzyjające ich aktywizacji zawodowej.

Zaprezentowane w książce rozważania nie zmierzają do ukazania

pełnej charakterystyki statusu prawnego bezrobotnych. Zakres wywo-
dów, zamieszczonych w kolejnych rozdziałach książki, został zdetermi-
nowany jej tytułem. Wskazuje on na przeciwdziałanie bezrobociu, a nie
na minimalizowanie jego skutków, zwłaszcza w wymiarze socjalnym.
Głównym przedmiotem zainteresowania uczyniłam zatem te wszystkie
przedsięwzięcia, przewidziane w przepisach prawnych, których celem
jest umożliwienie bezrobotnym aktywności zawodowej.

Wstęp

Zjawisko bezrobocia jako główny problem
społeczno-ekonomiczny przełomu XX/XXI wieku

1. Ogólna charakterystyka zjawiska bezrobocia

1.1. Pojęcie i rodzaje bezrobocia

Zjawisko bezrobocia można bez wątpienia zaliczyć do głównych

problemów współczesnego świata. Zmagają się z nim zarówno państwa
o ustabilizowanej gospodarce rynkowej, jak i znajdujące się w procesie
transformacji systemu gospodarczego. Bezrobocie jako fenomen wystę-
pujący na rynku pracy jest bardzo złożone, posiada swój wymiar eko-
nomiczny, prawny i społeczny. Stanowi przedmiot badań teoretyków
ekonomii, którzy dążą do pełnego wyjaśnienia prawidłowości rządzą-
cych tym zjawiskiem, określenia skutecznych sposobów walki z nim.
Dla polityków jest często argumentem przetargowym w walce wybor-
czej. Jest to zjawisko skomplikowane, wyrastające na różnym i specy-
ficznym dla poszczególnych krajów podłożu ekonomicznym, społecz-
nym, prawnym i technicznym, przejawiające się w wielu formach
i uwarunkowane wieloma czynnikami

Zdefiniowanie bezrobocia nie należy do zadań łatwych. Zjawisko

to zostało już zauważone w okresie ekonomii klasycznej, jednak wów-
czas określano je mianem „nadmiaru ludności”. Pojęcie bezrobocia
w sensie przymusowej bezczynności zawodowej wprowadził angielski
ekonomista J.A. Hobson pod koniec XIX wieku. Od tamtej pory defini-
cja bezrobocia ciągle budzi wiele kontrowersji.

A. Francik, A. Pocztowski, Wybrane problemy zatrudnienia i rynku pracy, Kraków

1993, s. 45.

Rozdział pierwszy

Zazwyczaj w literaturze ekonomii podkreśla się trzy cechy bezro-

bocia: 1) pozostawanie bez pracy, 2) poszukiwanie pracy, 3) gotowość
do pracy

. Łączenie bezrobocia z pozostawaniem bez pracy wydaje się

oczywiste. Jednak w rzeczywistości możemy spotkać osoby pracujące,
u których będzie występował związek z bezrobociem. Przykładem takiej
sytuacji są osoby zatrudnione w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Pracownicy ci będą częściowo bezrobotnymi, jeśli chcieliby pracować
w pełnym wymiarze. Niewątpliwie w tej grupie będą osoby, które nie
chcą bądź nie mogą być zatrudnione na cały etat. Nie zmienia to jednak
faktu, że wskaźnik bezrobocia pomijający zatrudnionych przymusowo
w niepełnym wymiarze czasu zaniża stopień niewykorzystanej siły ro-
boczej w gospodarce

. Jeszcze więcej wątpliwości może budzić kwestia

poszukiwania pracy. Jego przejawem będzie na pewno rejestracja
w urzędzie pracy, korzystanie z usług pośrednictwa pracy, odpowiadanie
na ogłoszenia prasowe, dopytywanie się pracodawców o wolne miejsca
pracy. Powstaje jednak pytanie, jak długo ma trwać ta aktywność po-
szukiwawcza? Czy osoba, która wykorzystała wszystkie wskazane po-
wyżej możliwości i nie znalazła pracy przez np. dwa lata, a następnie
zaprzestała poszukiwań chociażby z uwagi na ich koszty, nie jest już
osobą bezrobotną?

Najmniej wątpliwości budzi gotowość do pracy, czyli możliwość

jej podjęcia w chwili uzyskania propozycji zatrudnienia.

Z uwagi na liczne wątpliwości dotyczące podstawowych cech osób

bezrobotnych w większości definicji bezrobocia wskazuje się jedynie
na ogólne kryteria identyfikacji tego zjawiska.

E. Kwiatkowski definiuje bezrobocie jako zjawisko braku pracy

zarobkowej wśród osób będących w pewnym przedziale wiekowym,
wyznaczonym najczęściej przez dolną i górną granicą wieku produkcyj-
nego, które są zdolne i gotowe do pracy oraz tej pracy poszukują

M. Kabaj twierdzi, że bezrobocie jest zaprzeczeniem zatrudnienia.

Oznacza ono przesunięcie zasobów pracy ze sfery wytwarzania do sfery
bierności zawodowej

Zob. M. Godfrey, Global Unemployment: The New Challenge to Economic Theory,

Great Britain 1986, s. 6 i n.

E. Kwiatkowski, Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Warszawa 2002, s. 14.

Ibidem, s. 20.

M. Kabaj, Jaki program przeciwdziałania bezrobociu? (w:) E. Frątczak (red.), Bez-

robocie – wyzwanie dla polskiej gospodarki, Warszawa 1993, s. 467.

Rozdział pierwszy. Zjawisko bezrobocia...

Dość powszechnym ujęciem bezrobocia jest stwierdzenie, że po-

wstaje ono wówczas, gdy popyt na siłę roboczą jest mniejszy od jej po-
daży, czyli większa lub mniejsza liczba osób zdolnych do pracy i chcą-
cych pracować nie znajduje zatrudnienia

W świetle powyższych definicji bezrobocia można stwierdzić, że

jest ono wynikiem zakłóceń w funkcjonowaniu systemu gospodarczego,
wyrażającym się niedoborem miejsc pracy w stosunku do istniejącego
w danej gospodarce potencjału siły roboczej. Z punktu widzenia jed-
nostki bezrobocie oznacza przymusowe pozostawanie w bezczynności
zawodowej z powodu braku możliwości znalezienia pracy

. Trzeba

w tym miejscu podkreślić, że przedstawione powyżej ogólne definicje
bezrobocia są niewystarczające przy określaniu osoby bezrobotnej na
gruncie prawa. Każde państwo w swoim systemie prawnym odrębnie
identyfikuje osoby bezrobotne. Ustalenie definicji tej kategorii osób
jest niezwykle istotne z kilku powodów. Przede wszystkim z posiada-
niem statusu osoby bezrobotnej państwo wiąże określone prawa
i obowiązki osób pozostających bez pracy, a także podejmuje wobec
nich określone działania. Ponadto jest to zabieg niezbędny dla potrzeb
statystyki rynku pracy. Temat prawnego pojęcia osoby bezrobotnej jest
opisany szerzej w rozdziale drugim.

Złożony, wieloaspektowy charakter bezrobocia powoduje, że nie

ma bezrobocia „w ogóle”. Są jego konkretne formy, w stosunku do
których wskazane są odmienne sposoby postępowania. Większość
ekonomistów

dokonuje wyodrębnienia następujących rodzajów bez-

robocia: 1) bezrobocie frykcyjne, 2) bezrobocie strukturalne, 3) bezro-
bocie koniunkturalne (cykliczne).

Bezrobocie frykcyjne związane jest z dynamiką rynku pracy

w gospodarce wolnorynkowej. Jest wynikiem naturalnych procesów
dostosowawczych między podażą i popytem na pracę. Procesy powsta-
wania nowych miejsc pracy oraz likwidacji już istniejących zachodzą
stale. Na rynek pracy wchodzą nowe roczniki siły roboczej i odchodzą
osoby, które osiągnęły wiek emerytalny. Ponadto niektórzy pracujący

Mała encyklopedia ekonomiczna, Warszawa 1974, s. 71.

I. Lichniak, Zmiany na rynku pracy w Polsce w okresie transformacji, Warszawa

1995, s. 23.

Tak: P.A. Samuelson, W.D. Nordhaus, Ekonomia, Warszawa 1995, s. 338;

E. Kwiatkowski, Bezrobocie..., s. 46; A. Francik, A. Pocztowski, Wybrane problemy zatrud-
nienia..., s. 48; A. Beharrell, Unemployment and job creation, Hampshire–London 1992,
s. 23 i n.; K. Hawkins, Unemployment, England 1987, s. 14.

1. Ogólna charakterystyka zjawiska bezrobocia

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Środki prawne przeciwdziałania bezrobociu Staszewska
WYBRANE ŚRODKI PRAWNE
INFORMACJA O AKTYWNYCH FORMACH PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU, Aktywne formy przeciwdziałania bezroboci
Srodki prawne uregulowane w ustawie o postepowaniu egzekucyjnym - tabelka, Środki prawne uregulowane
20 Srodki ochrony przeciwprzepieciowej stacji i linii napowierzchnych wysokiego napieciax
OTYŁOŚĆ, ŚRODKI PRZECZYSZCZAJĄCE, PRZECIWBIEGUNKOWE
PODSTAWY PRAWNE PRZECIWDZIAŁANIA DEMORALIZACJI I PRZESTĘPCZOŚCI NIELETNICH, pedagogika resocjalizacy
6 1 Rys 1 s 5 Środki ochrony przeciwporażeniowej w instalacjach elektrycznych tło zielone
Środki przeczyszczajace, przeciwbiegunkowe i przeciwwymiotne
Przeciwdziałanie bezrobociu, Studia materiały, Praca socjalna
Środki o działaniu przeciwdrobnoustrojowym
srodki prawne w postpowaniu administracyjnym
Dowody i środki prawne
USTAWA o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu, Bezpieczeństwo wewnętrzne- uniw Szczecin, Semes
R ŚRODKI I PRAWNE FORMY DZIAŁANIA?MINISTRCAJI GOSPODARCZEJ

więcej podobnych podstron