Główne formy zabezpieczania kredytów

1

Formy zabezpieczenia kredytu

Podstawowym warunkiem otrzymania kredytu jest przedstawienie przez kredytobiorcę

odpowiednich zabezpieczeń, które można podzielić na dwie grupy:

1)

zabezpieczenia osobiste – powodujące odpowiedzialność za spłatę długu całym majątkiem

osoby dającej zabezpieczenie;

2)

zabezpieczenia rzeczowe - powodujące odpowiedzialność za spłatę długu ograniczoną do

przedmiotu zabezpieczenia.

Do zabezpieczeń osobistych zalicza się:

a)

weksel gwarancyjny (in blanco) – jest dokumentem zaopatrzonym w podpis wystawcy

weksla złożonym w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego; w celu zabezpieczenia

kredytu bank może przyjąć od kredytobiorcy lub osoby trzeciej jeden lub kilka weksli in

blanco; do weksla in blanco banki zazwyczaj spisują deklarację wekslową określającą w

jakiej sytuacji bank może uruchomić weksel i na jaką kwotę go wystawić;

b)

poręczenie wekslowe (awal) – banki, przyjmując weksel gwarancyjny, zazwyczaj domagają

się dodatkowego poręczenia wekslowego, czyli awalu. Przed przyjęciem poręczenia bank

sprawdza, czy stan finansowy poręczyciela (awalisty) może stanowić zabezpieczenie

udzielanego kredytu;

c)

poręczenie wg prawa cywilnego – jest umową, przez którą poręczyciel zobowiązuje się do

spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami, w przypadku gdyby kredytobiorca nie

spłacił kredytu w oznaczonym terminie. Poręczenie może być udzielone przez osoby fizyczne

lub prawne, pod rygorem nieważności na piśmie. Przed przyjęciem poręczenia bank sprawdza,

czy stan finansowy poręczyciela może stanowić zabezpieczenie udzielanego kredytu;

d)

cesja wierzytelności – jest umową między kredytobiorcą a kredytującym go bankiem, w

której kredytobiorca ceduje na bank swoją wierzytelność wobec osoby trzeciej (tj. otrzymanie

konkretnej kwoty od dłużnika np. za sprzedane towary, usługi). Rozróżnia się 2 rodzaje cesji.

W cesji globalnej kredytobiorca ceduje na bank wszystkie istniejące lub przyszłe

wierzytelności wynikające z działalności gospodarczej. Cesja może także dotyczyć konkretnej

wierzytelności lub kilku wierzytelności, co powinno być w umowie wyraźnie określone. Cesja

wierzytelności powinna być dokonana w formie pisemnej, przy jednoczesnym powiadomieniu

dłużnika. Bank jest zainteresowany tym, aby cedowane wierzytelności były realne i łatwo

ś

ciągalne;

Główne formy zabezpieczania kredytów

2

e)

gwarancja bankowa – stanowi pisemne zobowiązanie banku do spłaty kredytu wraz z

odsetkami i innymi kosztami dodatkowymi, w przypadku gdy kredytobiorca, na rzecz którego

gwarancja została wystawiona, nie spłaci kredytu w określonym terminie; Gwarancja

bankowa jest samodzielnym, odrębnym zobowiązaniem banku, podejmowanym na zlecenie

klienta i na jego koszt. Celem gwarancji jest więc dodatkowe zapewnienie beneficjentowi

wykonania umowy przez kontrahenta. Jeżeli umowa nie zostanie wykonana, to bank

udzielający gwarancji wypłaca beneficjentowi określoną kwotę pieniędzy.

Stronami w gwarancji bankowej są:

-

zleceniodawca - podmiot który zawiera z bankiem (Bankiem X) umowę o udzielenie

gwarancji (kredytobiorca),

-

beneficjent gwarancji – podmiot na rzecz którego wystawiana jest gwarancja

(kredytodawca – Bank Y),

-

gwarant - bank udzielający gwarancji (Bank X);

f)

umowne przystąpienie do długu kredytowego – polega na przystąpieniu do długu

kredytowego jako dłużnika osoby trzeciej (np. nowy współwłaściciel przedsiębiorstwa lub

mąż/żona), przy czym dotychczasowy dłużnik nie zostaje zwolniony z długu; kredytobiorca i

przystępujący odpowiadają solidarnie wobec banku za spłatę kredytu całym swym majątkiem;

bank może żądać spłaty kredytu od kredytobiorcy albo osoby, która przystąpiła do długu;

g)

przejęcie długu – polega na wstąpieniu osoby trzeciej (nowego dłużnika) w miejsce

dotychczasowego kredytobiorcy; osoba przejmująca dług staje się dłużnikiem banku na

warunkach określonych w umowie kredytowej z kredytobiorcą, natomiast kredytobiorca

zostaje z tego długu zwolniony (np. zakup zadłużonego przedsiębiorstwa);

h)

ubezpieczenie kredytu – jest przejściową formą zabezpieczenia, która ma miejsce do czasu

ostatecznego zabezpieczenia kredytu np. hipoteką.

Do zabezpieczeń rzeczowych zalicza się:

a)

zastaw ogólny na rzeczach ruchomych – jest on ograniczonym prawem rzeczowym i ma na

celu zabezpieczenie określonej wierzytelności kredytowej, wierzyciel (bank) może dochodzić

swoich roszczeń z obciążonej zastawem rzeczy ruchomej (np. maszyny, urządzenia). Zastaw

ogólny wymaga wydania zastawionej ruchomości bankowi, który może dochodzić z tych

rzeczy zaspokojenia swoich roszczeń, z pierwszeństwem przed osobistymi wierzycielami

Główne formy zabezpieczania kredytów

3

dłużnika (kredytobiorcy). Bank ma prawo do takiego przedmiotu zabezpieczenia, niezależnie

od tego czyją własnością jest on w danej chwili;

b)

bankowy zastaw rejestrowy – ustanawiany na rzecz banku na zbywalnych rzeczach

ruchomych będących własnością kredytobiorcy bądź też osoby trzeciej. Do jego ustanowienia

potrzebna jest pisemna umowa między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem

zastawu (zastawcą - kredytobiorcą) a wierzycielem (zastawnikiem - kredytodawcą) oraz

wpis do rejestru zastawów. Rzeczy obciążone zastawem rejestrowym mogą być pozostawione

w posiadaniu zastawcy lub osoby trzeciej wskazanej w umowie. Zastawca może korzystać z

przedmiotu zastawu, ale powinien dbać o zachowanie go w dobrym stanie, a w wyznaczonym

przez zastawnika terminie obowiązany jest umożliwić mu zbadanie stanu przedmiotu zastawu.

W razie zbycia przedmiotu zastawu zastawnik (bank) może żądać natychmiastowego

zaspokojenia wierzytelności zabezpieczonych tym zastawem; ten rodzaj zabezpieczenia często

stosowany przy kredytach samochodowych;

c)

zastaw na prawach – przedmiotem zastawu mogą być wszelkie prawa zbywalne w

szczególności: wierzytelności pieniężne oraz prawa wynikające z posiadania papierów

wartościowych, udziałów w spółce i wkładów na książeczkach oszczędnościowych imiennych

i na okaziciela;

d)

przewłaszczenie na zabezpieczenie – polega na przeniesieniu na bank przez kredytobiorcę

własności rzeczy ruchomych do czasu spłaty kredytu, z zastrzeżeniem zwrotnego przejścia

własności na przewłaszczającego w razie terminowej i pełnej spłaty kwoty kredytu.

Zazwyczaj umowa przewiduje, że przewłaszczający zatrzymuje przewłaszczone rzeczy w

swoim posiadaniu. Bank zezwala na bezpłatne używanie przewłaszczonej rzeczy do czasu

całkowitej spłaty kredytu wraz z odsetkami. Bez zgody banku przewłaszczający nie może

oddać tych rzeczy osobie trzeciej do używania. Bank prowadzi rejestr rzeczy

przewłaszczonych, a każda rzecz powinna być określona w treści umowy w sposób

umożliwiający jej identyfikację.

Różnice między zastawem a przewłaszczeniem:

•

w przypadku przewłaszczenia – właścicielem rzeczy przewłaszczonej jest bank, a

posiadaczem i użytkownikiem jest osoba przewłaszczająca (klient);

•

przy zastawie właścicielem rzeczy zastawionej jest zastawca (klient), zaś jej

posiadaczem jest bank (przy zastawie ogólnym) lub zastawca – przy zastawie

rejestrowym.

Główne formy zabezpieczania kredytów

4

e)

kaucja – bank przejmuje kaucję od kredytobiorcy lub osoby trzeciej w postaci: środków

pieniężnych w złotych lub w walucie wymienialnej, papierów wartościowych na okaziciela

(np. bony oszczędnościowe, powszechne świadectwa udziałowe), wkładów na imiennych

książeczkach oszczędnościowych płatnych a vista lub terminowych. W tym celu niezbędne

jest zawarcie pisemnej umowy i złożenie przedmiotu kaucji w banku. Kredytobiorca pisemnie

upoważnia bank do wykorzystania złożonej kaucji na pokrycie niespłaconego kredytu z

należnymi odsetkami i prowizją (o ile zajdzie taka konieczność);

f)

blokada środków pieniężnych na rachunku bankowym lub inwestycyjnym – w wyniku jej

ustanowienia kredytobiorca nie może podejmować zablokowanej kwoty ani dysponować nią

bez zgody banku; termin obowiązywania blokady może wygasnąć po całkowitej spłacie

kredytu. Kredytobiorca dołącza upoważnienie uprawniające bank do pobrania z

zablokowanego rachunku wymagalnej wierzytelności. Blokowane mogą być środki pieniężne

kredytobiorcy lub osób trzecich za niego poręczających (za ich pisemną zgodą);

g)

hipoteka – uprawnia bank do zaspokojenia wierzytelności kredytowej z przedmiotu hipoteki,

z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi, bez względu na to, kto jest właścicielem

w czasie realizacji uprawnienia banku; przedmiotem hipoteki są: nieruchomości gruntowe,

użytkowanie wieczyste, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, spółdzielcze

prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

prawo do lokalu mieszkalnego w domu budowanym przez spółdzielnię mieszkaniową;

hipoteką można obciążyć całą lub część nieruchomości bądź też kilka nieruchomości

należących do jednego właściciela lub współwłaściciela. Ten rodzaj zabezpieczenia

stosowany jest przy kredytach na zakup lub remont mieszkania, na budowę domu – tzw.

kredyty hipoteczne.