rawo pracy

Zasądzona pracownikowi pensja

może podlegać zwrotowi

Pracownik musi zwrócić wynagrodzenie lub inne świadczenia

pieniężne uzyskane od pracodawcy, jeżeli otrzymał je na podstawie

prawomocnego wyroku sądowego, który został później uchylony przez

Sąd Najwyższy.

Wyrok SN z 25 września 2014 r., II CSK 779/13

Stan faktyczny:

Bożena M. była zatrudniona jako dyrektor domu dziecka w K.,

w powiecie P. Dom dziecka, którym kierowała, był jednostką organizacyjną po-

wiatu, a Bożena M. – pracownikiem samorządowym. W czerwcu 2006 roku pani

M. została zwolniona z pracy w trybie dyscyplinarnym, na podstawie art. 52 §

1 pkt 1 Kodeksu pracy. Jako przyczynę podano negatywne dla dyrektor wyni-

ki kontroli nadzorczej urzędu wojewódzkiego. Ponadto podstawą rozwiązania

umowy miała być też konfliktowa sytuacja pomiędzy dyrekcją a pracującymi od

wielu lat pracownikami domu dziecka. Zarzucali oni dyrektor M. faworyzowanie

nowej kadry – zatrudnianych przez nią wychowawców i wolontariuszy.

Była dyrektor odwołała się do sądu. Wyrokiem sądu II instancji została przy-

wrócona do pracy na dotychczasowych warunkach i otrzymała blisko 73 tys. zł

tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.

ciąg dalszy na stronie 3

Nie każdy wykład możliwy

na podstawie umowy o dzieło

Zamówienie cyklu wykładów na podstawie umowy o dzieło, nieobjętej

obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, jest dopuszczalne wówczas,

gdy wykład ma cechy utworu w znaczeniu art. 1 ust. 1 ustawy o prawie

autorskim i prawach pokrewnych.

Wyrok SN z 10 lipca 2014 r., II UK 454/13

Stan faktyczny:

ZUS, po przeprowadzeniu kontroli w Wyższej Szkole B., wydał de-

cyzję, w której stwierdził, że wykładowca Czesław J. podlegał ubezpieczeniom

społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu z tytułu wykonywania na rzecz szkoły

umowy o świadczenie usług w okresach: 30–31 maja 2009 r., 6–7 czerwca 2009 r.,

20–21 czerwca 2009 r., 19–20 czerwca 2010 r. oraz 26–27 czerwca 2010 r. Zdaniem

ZUS usługi świadczone przez Czesława J. na rzecz uczelni (wygłoszenie wykła-

dów) nie miały cech umowy o dzieło (zwolnionej z oskładkowania).

ciąg dalszy na stronie 2

Nr 16 (98) listopad 2014

issn 2300-7214

Najważniejsze rozstrzygnięcia sądów

i komentarze ekspertów

P

w orzecznictwie

Z OSTATNIEJ CHWILI

W przypadku nadużycia przez spółkę

dominującą konstrukcji osobowości prawnej

ocena naruszenia zasady równego traktowania

w zatrudnieniu (art. 11

2

i 18 § 3 Kodeksu

pracy) może nastąpić przez porównanie

sytuacji pracownika spółki zależnej będącej

pracodawcą (art. 3 Kodeksu pracy) z sytuacją

pracowników spółki dominującej

3

Powierzenie pracownikowi innej pracy na

podstawie art. 42 § 4 Kodeksu pracy jest

poleceniem dotyczącym pracy (art. 100

§ 1 Kodeksu pracy), a nie oświadczeniem

woli. Pracodawca wydaje w tym względzie

polecenie służbowe, które może być

zakomunikowane w dowolnej formie

3

ZATRUDNIANIE PRACOWNIKÓW

Działalność związkowa – co do zasady

– nie uzasadnia utraty zaufania do

pracownika

4

Umyślne wyrządzenie szkody przez

podwładnego wyklucza zwolnienie go od

odpowiedzialności z tego tytułu

4

ROZWIĄZYWANIE UMÓW O PRACĘ

Gdy pracownik nie zakwestionował

wypowiedzenia wręczonego mu przez

pracodawcę – nie zostanie przejęty przez

nową firmę

5

Nie było złej woli kierownika w niewłaściwym

ewidencjonowaniu czasu pracy – nie ma

możliwości wręczenia dyscyplinarki

5

CZAS PRACY I WYNAGRODZENIA

Prawomocne orzeczenie sądu odnośnie do

kwoty pensji jest wiążące w kolejnym

sporze między stronami

6

Nie można się zrzec już nabytego

prawa do jubileuszówki

6

SPORY W fIRMIE – OKIEM SĘDZIEGO

Korzystanie z uprawnień rodzicielskich

nie powinno zaważyć na wynagrodzeniu

7

L4 A WYPOCZYNEK – PRZEGLĄD ORZECZEŃ

Nie było pracy z powodu długiej choroby,

a urlop i tak się należy

8

W N U M E R Z E M . I N .

DYżUR EKSPERTA:

WtoreK, 14.00–16.00, Nr tel. W listoPaDzie:

22 318 07 31

WEJDŹ NA NOWĄ STRONĘ:

WWW.PRAWOPRACYWORZECZNICTWIE.WIP.PL

ANO98.indd 1

2014-10-21 09:49:44

2

l listoPaD 2014 PraWo PraCY W orzeCzNiCtWie

ciąg dalszy ze strony 1

Odpowiadały bowiem cechom umowy

o świadczenie usług, do której stosuje się

przepisy o zleceniu.

Według ZUS przedmiotem umowy nie

był rezultat w postaci przyswojenia wiedzy

przez studentów, lecz przekazanie wiedzy

studentom w drodze wykładu (środka

przekazu).

Z decyzją ZUS nie zgodziła się uczelnia

i wniosła odwołanie do sądu. Jednak sądy

obu instancji zgodnie przyznały rację ZUS.

W tej sytuacji szkoła wniosła skargę kasa-

cyjną do Sądu Najwyższego.

Uzasadnienie SN:

Sąd Najwyższy oddalił

skargę, ale potwierdził zasadę, zgodnie

z którą wykonawcy umów o dzieło – aktu-

alnie – nie są objęci obowiązkowymi ubez-

pieczeniami społecznymi.

Umowa o dzieło jest umową „rezultatu”.

Dzieło powinno więc mieć charakter sa-

moistny względem twórcy. Ma pozostawać

niezależne od dalszego działania twórcy

oraz stawać się wartością autonomicz-

ną w obrocie. W rozpoznawanej sprawie

przedmiotem, o którego wykonanie stro-

ny się umówiły, było przeprowadzenie

wykładu jako dzieła będącego utworem

w rozumieniu prawa autorskiego. Umowa

została zatytułowana jako „umowa o dzieło

i o przeniesienie praw autorskich”. To suge-

ruje, że strony chciały w ten sposób wyeks-

ponować wolę stworzenia i odbioru dzieła

(niematerialnego) przez nadanie mu cech

utworu chronionego prawem autorskim.

Przedmiotem umowy o dzieło może być

m.in. osiągnięcie rezultatu niematerialne-

go w postaci przygotowania i wygłoszenia

cyklu specjalistycznych wykładów. Moż-

liwa jest zatem umowa o dzieło, nieobjęta

obowiązkowymi ubezpieczeniami społecz-

nymi, której przedmiotem jest wygłoszenie

wykładu, pod warunkiem że wykładowi

można przypisać cechy utworu. Te warunki

spełnia tylko wykład naukowy (cykl wy-

kładów) o charakterze niestandardowym,

niepowtarzalnym, wypełniający kryteria

twórczego i indywidualnego dzieła nauko-

wego. Wynika to z faktu, że ochronie prawa

autorskiego nie podlegają działania o cha-

rakterze odtwórczym, sprowadzające się

do wykonywania czynności wymagających

określonej wiedzy i zdolności do jej przeka-

zania. Skarżąca szkoła powinna była zatem

wykazać, że z tytułu zawartej umowy Cze-

sławowi J. rzeczywiście przysługiwały pra-

wa autorskie (w tym majątkowe), którymi

rozporządził na jej rzecz.

Konieczny jest też związek wynagrodzenia

z samym dziełem i jego wartością. Zasadni-

czo, wynagrodzenie z umowy o dzieło okre-

śla się w sposób ryczałtowy lub kosztory-

sowy. Tymczasem w spornej umowie były

stosowane jednolite stawki wynagrodzenia

za czas realizacji umowy, niezależnie od

nakładu pracy koniecznego do wykonania

„dzieł” w postaci wykładów. To wskazuje

na zapłatę Czesławowi J. za działanie roz-

łożone w czasie. Także ukształtowanie obo-

wiązków Czesława J. spowodowało, że jego

świadczenia stały się w wykonaniu usługi

świadczeniami ciągłymi. Tak więc pojęcie

„realizacja procesu dydaktycznego” użyte

w umowie oznaczało, że stronom chodziło

o uczestnictwo wykładowcy w określonym

trwałym (ciągłym) procesie nauczania stu-

dentów, a nie o przejawianie właściwych

umowie o dzieło zachowań jednorazowych

(przeprowadzenie poszczególnych wykła-

dów autorskich).

To wszystko oznacza, że celem stron nie

było zawarcie umów o dzieło i rozlicza-

nie się za jego wynik, ale wykonywanie

powtarzalnej pracy za wynagrodzeniem

ustalonym w jednostkach czasowych. Tak

więc ZUS prawidłowo uznał, że sporna

umowa rodziła obowiązek ubezpieczeń

społecznych.

Nowości w orzecznictwie

Nie każdy wykład możliwy

na podstawie umowy o dzieło

O D R E D A K C J I

KILKA ZASKAKUJĄCYCH ROZSTRZYGNIĘĆ

SĄDOWYCH

Niczego w życiu nie można być pewnym – ta maksyma
okazała się bardzo aktualna w jednej ze spraw sądo-
wych. Otóż pracownik zwolniony dyscyplinarnie wygrał
proces o przywrócenie do pracy i aż 73 tys. wynagrodze-
nia za czas pozostawania bez pracy. Od razu wykorzystał
tę kwotę na spłatę swoich długów. A tymczasem Sąd
Najwyższy wyrok skasował i… pieniądze trzeba było
zwrócić. Nie pomogły tłumaczenia, że kwota została już
wydana (strony 1 i 3). Z kolei w innym rozstrzygnięciu
sąd prawomocnie ustalił, ile konkretnie pracownik
zarabiał. I okazuje się, że to ustalenie wiąże potem inne
sądy w kolejnych sporach pomiędzy tym pracownikiem
a jego pracodawcą (strona 6). Inny przykład – praco-
dawcy wydawało się, że skoro pracownik zgodził się na
zawarcie porozumienia o zmianie zasad naliczania jubi-
leuszówki na niekorzyść zatrudnionego z datą wsteczną,
to spokojnie może już nabyte świadczenie wypłacać po
nowemu. Sąd Najwyższy ocenił to jednak inaczej (strona
6). Wreszcie – kierownik w jednym ze sklepów niepra-
widłowo ewidencjonował czas pracy. Wydawać by się
mogło, że to dobra podstawa do zwolnienia go w trybie
dyscyplinarnym – w końcu naraził pracodawcę na ryzyko
powstania szkody, np. w razie kontroli PIP. A tymczasem
sąd tę dyscyplinarkę zakwestionował (strona 5).

Zapraszam do lektury

Grażyna Mazur

prawnik, specjalista prawa pracy

[e-mail]

Kierownik Grupy Wydawniczej:

Agnieszka Konopacka-Kuramochi

Redaktor prowadząca: Grażyna Mazur

Wydawca: Agnieszka Gorczyca

Koordynator produkcji: Katarzyna Kopeć

Skład i łamanie: 6AN Studio

Druk: Paper&Tinta

Nakład: 1300 egz.

ISSN: 2300-7214

Wiedza i Praktyka sp. z o.o.

03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a

NIP: 526-19-92-256

Numer KRS: 0000098264

– Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy,

Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy

Rejestrowy

Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł

„Prawo Pracy w Orzecznictwie” wraz z innymi elementa-

mi subskrypcji chronione są prawem autorskim. Przedruk

materiałów bez zgody wydawcy – zabroniony. Zakaz nie

dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności prawnej za zasto-

sowanie zawartych w „Prawie Pracy w Orzecznictwie” lub

w innych elementach subskrypcji informacji, wskazówek,

przykładów itp. do konkretnych przypadków.

Zamówienia: tel. [phone],

faks 22 617 60 10, [e-mail]

Prawo Pracy

w Orzecznictwie

K

O

M

EN

TA

R

Z

EK

SP

ER

TA

Dopuszczalna jest umowa o dzieło,
nieobjęta obowiązkowymi ubezpiecze-
niami społecznymi, której przedmiotem
jest wygłoszenie wykładu (lub cyklu
wykładów). Przy czym musi być to wykład
o charakterze:

•niestandardowym,
•niepowtarzalnym (nie może to być

uczestnictwo w ciągłym procesie
nauczania),

•spełniającym kryteria twórczego i indy-

widualnego utworu naukowego.

Jak podkreślił Sąd Najwyższy, ważny jest
też sposób ustalenia wynagrodzenia
na podstawie umowy o dzieło. Powinno
zostać ono określone ryczałtowo lub
kosztorysowo, a nie przy zastosowaniu
jednolitej stawki wynagrodzenia ustalonej
w pewnych jednostkach czasowych.

Dominik Wajda

asystent sędziego

sąd Najwyższy, izba

Pracy, Ubezpieczeń

społecznych i spraw

Publicznych

ANO98.indd 2

2014-10-21 09:49:45

Kup książkę

ZADAJ PYTANIE REDAKCJI:

[e-mail]

PraWo PraCY W orzeCzNiCtWie

l

3

Nowości w orzecznictwie

ciąg dalszy ze strony 1

Jednak Sąd Najwyższy wyrokiem z 5

sierpnia 2009 r. uwzględnił skargę ka-

sacyjną powiatu i oddalił powództwo

byłej dyrektor w całości. Jak wskazał

w uzasadnieniu wyroku, wcześniejsze

orzeczenia były oczywiście nieprawid-

łowe. Pozwanym był powiat P., który

nigdy nie był pracodawcą Bożeny M.

Tymczasem powiat już wypłacił powód-

ce zasądzone blisko 73 tys. zł wynagro-

dzenia za czas pozostawania bez pracy.

Jednak wobec wskazanego wyroku SN

zażądał od niej zwrotu wypłaconych na-

leżności w związku z bezpodstawnym

wzbogaceniem byłej dyrektor. Sprawa

trafiła ponownie do sądu – tym razem

cywilnego. Sąd I instancji zasądził od

Bożeny M. zwrot wypłaconych przez

powiat kwot, a jej apelacja została od-

dalona.

Była dyrektor próbowała się jeszcze

bronić, wskazując w skardze kasacyj-

nej do Sądu Najwyższego, że wydała

wszystkie fundusze na spłatę długów,

a ponadto, że powiat był źle reprezen-

towany przed sądem. Poza tym podno-

siła, że w sprawie powinien występo-

wać nie powiat, ale dom dziecka, gdyż

to z jego rachunku wypłacono pienią-

dze dla Bożeny M.

Uzasadnienie SN:

Zarzutów tych nie po-

dzielił Sąd Najwyższy, który oddalił

skargę kasacyjną Bożeny M. w całości.

Świadczenie, jakie uzyskała od powiatu

była dyrektor, stało się świadczeniem

nienależnym w momencie, gdy pra-

womocne orzeczenie sądu II instancji

w sprawie pracowniczej zostało skaso-

wane przez wyrok SN. Odpadła wów-

czas podstawa wypłaty świadczenia,

a była dyrektor stała się osobą bezpod-

stawnie wzbogaconą. Nie była bowiem

w stanie wykazać, że uzyskane od po-

wiatu fundusze zostały wydane (nie

przedstawiła na to dowodów).

SN odniósł się też do zarzutów o braku

legitymacji procesowej powiatu. Wska-

zał, że nie jest to sprawa z zakresu pra-

wa pracy, ale sprawa cywilna o zwrot

nienależnego świadczenia. To oznacza,

że legitymację procesową miał tu z pew-

nością powiat. Nie był on pracodawcą

byłej dyrektor, ale to ze środków budże-

towych powiatu wypłacono wynagro-

dzenie za czas pozostawania bez pracy.

Tak więc to powiat był podmiotem zu-

bożonym bezpodstawnie. Kwestia prze-

lewu z konta domu dziecka jest w tym

wypadku bez znaczenia prawnego, tym

bardziej że dom dziecka jest jednostką

organizacyjną powiatu, nieposiadającą

osobowości prawnej.

Zasądzona pracownikowi pensja

może podlegać zwrotowi

Z OSTATNIEJ CHWILI:

W PRZYPADKU NADUżYCIA przez spółkę

dominującą konstrukcji osobowości prawnej,

ocena naruszenia zasady równego traktowania

w zatrudnieniu (art. 11

2

i 18 § 3 Kodeksu

pracy) może nastąpić przez porównanie

sytuacji pracownika spółki zależnej będącej

pracodawcą (art. 3 Kodeksu pracy) z sytuacją

pracowników spółki dominującej.

zasadniczo pracownik, który czuje się

traktowany gorzej, niż inni pracownicy, może

porównywać się (i swoją sytuację prawną)

tylko wobec osób zatrudnionych przez tego

samego pracodawcę (w rozumieniu art. 3

Kodeksu pracy). W drodze wyjątku od tej

zasady pracownik może jednak porównywać

swoją sytuację do sytuacji pracowników

zatrudnionych u innego pracodawcy, który

jest ekonomicznie i kapitałowo powiązany

z pracodawcą zatrudniającym pracownika;

w szczególności to dotyczy przypadku, gdy

okaże się, że przekształcenia podmiotowe tych

pracodawców nie miały żadnego uzasadnienia

ekonomicznego.

n

Wyrok SN z 18 września 2014 r.,

III PK 136/13

POWIERZENIE PRACOWNIKOWI INNEJ

PRACY na podstawie art. 42 § 4 Kodeksu

pracy jest poleceniem dotyczącym pracy

(art. 100 § 1 Kodeksu pracy), a nie

oświadczeniem woli.

Pracodawca, który na podstawie art.

art. 42 § 4 Kodeksu pracy powierza

pracownikowi wykonanie innej pracy, niż

uzgodniona w umowie o pracę, nie składa

pracownikowi w tym przedmiocie żadnego

oświadczenia woli (jak np. przy dokonywaniu

wypowiedzenia zmieniającego), lecz wydaje

w tym względzie polecenie służbowe, które

może być zakomunikowane w dowolnej

formie i nie wymaga zachowania wymagań

konstrukcyjnych właściwych dla oświadczeń

woli pracodawcy dotyczących rozwiązania/

zmiany umowy o pracę.

n

Wyrok SN z 18 września 2014 r.,

III PK 138/13

Teraz więcej i wygodniej za tę samą cenę.

Jako Czytelnik zyskujesz:

Bezpłatne porady eksperta

Dyżur telefoniczny eksperta prawa pracy

we wtorek, godz. 14.00–16.00,

numer telefonu w listopadzie:

22 318 07 31

Elektroniczny przegląd prawa pracy

3 razy w tygodniu otrzymasz na swoją

skrzynkę e-mailową najnowsze wiadomości,

porady i orzeczenia z zakresu prawa pracy

K

O

M

EN

TA

R

Z

EK

S

P

ER

TA

Uzyskane przez pracowników, nawet w dro-
dze prawomocnych orzeczeń sądowych,
należności mogą podlegać zwrotowi, jeżeli
pracodawca wykaże, że wyrok sądu II in-
stancji był oczywiście sprzeczny z prawem
lub nieprawidłowy.
Takie uchybienia, jak:

•błędne określenie pozwanego praco-

dawcy czy

•inne problemy proceduralne (np.

spóźnienie złożenia apelacji czy skargi
kasacyjnej albo zażalenia)

prowadzą nierzadko do uchylania prawo-
mocnych orzeczeń sądowych przez Sąd
Najwyższy. W takim wypadku pracownik
musi liczyć się z koniecznością zwrotu
zasądzonej od pracodawcy korzyści.
Pracownik, który przegrał proces w ostat-
niej instancji, nie musi jednak od razu

zwracać całości nienależnie pobranych
środków. Nie będzie miał takiego obo-
wiązku, jeśli udowodni przed sądem, że
uzyskane korzyści od pracodawcy już zużył
(wydał) i nie jest wzbogacony. Zużycie
oznacza z reguły wydatkowanie ich na cele
konsumpcyjne, na cele, z których korzy-
sta rodzina pracownika. Ważne jest też,
aby zużycie korzyści nastąpiło w sposób
bezproduktywny, konsumpcyjny, tj. gdy
wzbogacony w zamian tej korzyści nie uzy-
skał ani korzyści zastępczej, ani zaoszczę-
dzenia wydatku.
Jeżeli natomiast w zamian za zużytą ko-
rzyść wzbogacony uzyskał do swojego ma-
jątku jakąkolwiek inną korzyść majątkową
(np. mienie czy zwolnienie z długu, który
w ten sposób spłacił), nie można uznać, że
nie jest już wzbogacony. W wyniku dokona-
nia tego wydatku w jego majątku pozostaje
bowiem korzyść w postaci zwiększenia
aktywów bądź zmniejszenia pasywów.
Wówczas uzyskana, nawet w dobrej
wierze, ale bezpodstawna korzyść, musi
zostać zwrócona (patrz: wyrok SN z 24
stycznia 2014 r., V CNP 13/13).

Michał Culepa

prawnik,

specjalista prawa

pracy

ANO98.indd 3

2014-10-21 09:49:45

Kup książkę