GENEZA

IMION

Słowian

Polsce

kurką alb

Obserwa

powiet

Wyróżn

najważ

łącząc si

oznacza

s

Znane w

słońc

oznaczał

miesięc

jeden m

A SŁOWIAN |

NA | WOJOW

nie doskonale

'jutrzenką' (o

bo kwoką), pa

acje nieba - za

trza czy loty p

niano cztery p

żniejszą porą

ię z rozpoczęc

a czas orzeczo

słońca, jutro (

wówczas były

ce, oraz półno

ło na ziemiach

cy księżycowy

miesiąc (zwany

ŻYCIE

| JĘZYK I PI

WNICY I ROL

orientowali s

d wyrazu 'jutr

s Oriona (koś

achody słońca

ptaków były p

pory roku: wio

roku i określe

ciem roku gos

ony, nazwany.

(rano), przedp

już cztery kie

oc (siewier) i p
h polskich pier
ych (od nowiu

y przybycień,

E CODZ

SMO | KAL

NICY | KOB

GE

J

ię w obrazie n

ro' czyli 'rano'

śce, kośniki), W
a, zamglenie k

odstawą ówcz

zajmujących

osnę (jare), lat

enie to przeszł

podarczego. P

. Doba dzieliła

południe, połu

erunki świata

południe (jug)
rwotnie tylko

do nowiu jes

przybytnik), z

półtora r

ZIENN

LENDARZ |

BIETA | OD

NEZA SŁOWI

Wkrótce.

ĘZYK I PISM

Wkrótce.

KALENDARZ

nieba. Prócz S

') lub gwiazdą
Wielką Niedźw

księżyca, poło

zesnego progn

h się głównie u

to, jesień i zim

ło na miarę cz

Polskie słowo

a się na dzień

udnie, popołud

- wschód i zac

), określane o

nów. Ogólnos

st 29 i 1/2 dni

z reguły na po

roku odejmow

E SŁOW

ORGANIZACJ

DZIEŻ I UCZES

IAN

MO

Z

Słońca i Księży

ą wieczorną, a
wiedzicę (wóz)

żenie gwiazd,

nozowania pog

uprawą ziemi.

mę. Lato praw
zasu (lata). Po

'rok' jest późn

i noc, a te z k

dnie, zachód s

chód, nazywa

od nazw czasu

słowiańską naz

a), co oznacza

oczątku roku -

wać jeden.

WIAN

JA SPOŁECZE

SANIE | OZ

yca rozróżniali

także Plejady

) oraz Drogę M

kształt i kolo

gody, bardzo

wdopodobnie z

oczątek roku p

niejsze i pocho

kolei na świt (

słońca, wieczó

ne tak od dro
. Słowo 'księż

zwą była 'luna
ało, że co 3 la

- a przy podzi

EŃSTWA | O

ZDOBY | K

i Wenus, nazy
y (nazywane b
Mleczną (drog

or chmur, prze

istotnej dla S

z uwagi na plo

przypadał na w

odzi od 'rzec,

(zorza, blask),

ór, noc, północ

ogi pokonywan

życ' (młody ks

a'. Czas liczon

ata musiano d

iale na 13 mie

OBRZĘDY

UCHNIA

ywaną w

babami,

ga ptasia).
ejrzystość

łowian,

ony było

wiosnę,
rzekę', a

, wschód

c.

nej przez
siążę)

no według

odawać

esięcy co

Miesią

przy

ogólno

P

Począ

wszystkic

małżeń

władzy te

rodu (w

własn

stawiany

Prace go

nie s

niewoln

zaczęła s

którzy st

Słowian

zajść w

w ciąż

często u

mogły po

ogień,

rośli

rodzani

poczęst

Dziewcz

ojca. Pod

wło

ące nazywano

rody. Styczeń

słowiańskich,

zostały

PAŹDZIERNIK

ątkowo Słowia

ch ludzi wolny

ństwo, oraz os

ego, kto obcin

wiec). Organiz

ności ziemi (pó

y był na teren

swoi

ospodarcze wy

spłacili na cza

ików były krót

się rozpadać.

tanowili oddan

kosztowno

nie prawdopo

ciążę (lub gdy

ży i mające ro

dawały, że dz

odmienić na s

na progu, w

ny kolczaste l

c, które decyd

tunek z chleba

zynka pozosta

dczas obrzędu

osy i nadawan

od ich charak

ń, kwiecień, cz

"luty" jest ok

y zapożyczone

MARZ

KWIECIEŃ

MAJ -

C

- młócenie pa

G

anie nie posiad
ych pochodząc
sób adoptowan
nał włosy). Na

zacja rodu op

ól, łąk, lasów)

nie należącym

ich członków,

ykonywali czę

s swoich dług

tkie włosy, w

Pojawienie się

ną mu siłę zbr

ości oraz niew

OD NARO

dobnie nie łąc

y chciała się ta

dzić były najb

ziecko zmarło.

swoje lub znęc

łóżku lub w k
ub parzące, s

dowały o przy

a, sera i miodu

awała do zamą

postrzyżyn, w

no nowe imię.

kterystycznych
zerwiec, lipiec

kreśleniem pra

e z łaciny - m

STYCZEŃ - S

LUTY - w

ZEC - BRZEZIE

Ń - budząca si

TRAWIEŃ (by

ZERWIEC - od

LIPI

SIERP

WRZESIE

aździerzy (zdr

LISTOP

GRUDZIEŃ - z

ORGAN

dali scentraliz

cych po miecz

nych, np. pop

a czele stał naj

ierała się na z

). Każda rodzi

do rodu. Ród
solidarnie sta

sto niewolnicy
ów, oraz prze

przeciwieństw

ę władyki (ksi

rojną. Książę n

olnicy, którzy

ODZIN PO ŚM

czyli pożycia m

akowej pozby

bardziej zagro

. Niebezpiecze

cać się nad nim

ołysce kładzio

ól i czosnek. N

yszłym jego lo

u. W tym sam

główną potra

ążpójścia pod
w którym ucze

Miało to sym

h cech, powią

c, wrzesień, pa

apolskim, mar

artius ('miesią

SIECZEŃ (rąb

wszystko skut

EŃ (czas zbier

ę do życia prz

ydło wypędzan

d zbiorów poc

IEC - kwitnące

PIEŃ - żniwa (

EŃ - kwitnien

rewniałych łod
PAD - opadają

iemia zamarz

NIZACJA SPO

owanej władz

zu od wspólne

przez postrzyż

jstarszy człon

związkach krw

na wchodząca
ponosił zbior

awał w ich obr

y, którymi byl

estępcy, którzy

wie do długich

ięcia) zaowoco
nadawał im zi

y musieli się w

MIERĆ - OBR

małżeńskiego

yć), zwykle zw
ożone atakiem

eństwo czyhał

mi. Żeby się p

ono ostre żela

Na trzeci dzie

osie. Aby zape

mym dniu kobi

awą obrzędow

opieką matki
estniczyła cała

bolizować prz

ązanych z roki

aździernik, list
rzec i maj pod

ąc Marsa') i m

anie drewna)

te lodem

rania soku z b
zyroda, kwitną
ne na trawę -

zwarek czerw

e lipy

(sierp)

ie wrzosu

dyg lnu), także
ące liście

nięta na grud

OŁECZNA

zy. Określoną

go przodka, k
yny (obrzęd p

nek rodu (star
wi, kulcie wspó

a w skład rodu

rową odpowied

ronie, mścił kr

li jeńcy wojen

y nie mogli się

h włosów ludzi

owało powsta

emie, a bogac

wykupić albo p

RZĘDY SŁOW

z narodzinam

wracała się do

ze strony zły

ło także na no

przed tym zab

zne narzędzia
ń od urodzeni

wnić sobie ich
ety z rodziny

wą była kasza.

, syn w wieku

a wieś, obcina

ejście ze świa

em gospodarc

topad i grudzi

d wpływem ka

maius ('miesiąc

brzozy)

ące drzewa
paszę)

ca

e PROSINIEC

ę.

wsią władał ró

kobiet, które w

postrzyżyn po

osta) lub wszy

ólnych przodk

u starała się o

dzialność za c

rzywdę lub śm

ni i ich potom

ę okupić. Cha

wolnych. Póź

niem osobnej

cili się dzięki w

racować na rz

WIAŃSKIE

i dziecka. Kie
'mądrej' po st

ych mocy, dlat

owo narodzone
bezpieczyć, pa
a, a wokół okie

ia dziecka ocz

h przychylność

zapraszane b

lat siedmiu p

ano mu po raz
ata kobiet do ś

czym lub zjaw
ień należą do

alendarza kośc

c Mai').

od bicia prosi

ód, składający

weszły do rodz

legał na podd
yscy męscy cz

ków oraz na w

o własny dom,
czyny popełnio

mierć.

mstwo, dłużnic

rakterystyczn

źniej struktura

warstwy woj

wyprawom (z
zecz pana).

edy kobieta nie

tosowne zioła

tego aby je os

e dzieci, które

alono w izbie c

en upychano c

zekiwano przy

ć, szykowano

były na ucztę,

przechodził po
z pierwszy od

świata mężczy

wiskami

nazw

cielnego

ąt

y się z

ziny przez

aniu się

złonkowie

wspólnej

, który

one przez

cy, którzy

ne dla

a rodowa

owników,
rabowane

e mogła

. Kobiety

szukać,
e demony
cały dzień

ciernie,

ybycia

dla nich

w której

od opiekę

urodzenia

yzn.

Dziewczę

wiano oj

dwie al

Ibrahima

pok

[dzie

mężc

uwa

poślubia

jednak ł

było zna

tym pos

źródła zg

Po

praktyk

progie

kremacji

go

wykorzys

jego

W odróż

oraz imio

sposób w

dodać c

*Ciekawo

się

Z uwagi

zastępc

Niemój,

"okale

imieni

codzie

niejak

tra

Dawne

przym

Kocha

jedno

Imiona d

i '-sław

końcu (c

(Borzy

"pokój,

obfito

"pok

Drogomy

Radomił i

ęta wcześnie w

cu dziewczyny

bo trzy córki,

a ibn Jakuba,

kocha jakiego

ewczynę] i zna

zyźni i z pewn
lnia się od nie

anie takiej dzie

łatwo, musiała

akiem akcepta

sag. Niewierno

godnie potwier

śmierci zmar

kowano wynos

m trochę proc

i wówczas cho

ospodarstwie (

stywano jedno
o rzeczy osob

spożywano

żnieniu od Ska

on związanych

wyjaśnić pocho

cnót przydatny

wsp

ostka: podobni
ę imienia Jezus

na dużą śmie

cze", mające c

Nielub dzieci

eczenie" dziec

a - obrzęd po

ennego: jeśli d

ko "warte zach

afiają się niez

imiona słowia

iotników lub r

an, Wygnan, K

oczłonową two

dwuczłonowe s

w). Niektóre le

czyli tylko jako

ymir, Dalibor)

, spokój, dobr

ość, pokój", (C

karm, życie" (

ysł). Możliwoś

i Miłorad, Gnie

wychodziły za

y. Wiano to b

to są one pod
'Kobiety ich [
mężczyznę, u

ajdzie ją dziew
nością byłabyś

ej.' Tłumaczyć

ewczyny (ma

a liczyć się z p

acji ze strony

ość karana by

rdzają wierno

rłego opłakiwa

szenie ciała pr

chów wraz z o

owano je w sp

(archeolodzy n

o z będących

iste, broń, na

posiłki. Więce

andynawów, S
h z bronią (im

odzenie imien

ych w walce, z

pólnotę cechy

ie wygląda kwe

s; imię Maria z

na

ertelność dziec

chronić je prz

om, których s

cka w ten spos

ostrzyżyn - nie

dziecko przeży

hodu", a więc

zmiernie rzadk

ańskie mogły

rzeczowników

Krszczon, Bar

orzono też od

Cieszym

składały się z

eksemy występ

o drugi), a inn

, ciech "uciech

ro" (Chociemir

Częstogoj), wo

Domażyr, Żyr

ść przestawien

ewomir i Mirog

mąż, nierzad
yło całkiem sp

dstawą jego b

[Słowian] kied
udaje się do n

wicą, mówi do

ś sobie wybrał

tym można p

dziecko - jest

podporządkow

domowych du

yła okaleczenie

ść Słowianek,

na pog

ano i wynoszo

rzez okno (żeb

ostrym narzęd

pecjalnej urnie
nie są zgodni,

już w domu).
czynia, a w p

ej o zwyczajac

IMIO

NA ZIE

Słowianie nie

mię Mieczysław

nia Mieszko). I

zapewnić mu

- pracowitość

estia nadawani

dobyło popular

ajpopularniejsz

ci w tamtym c

ed złymi moc

starsze rodzeń

sób zmniejsza

e bez powodu

yło pierwsze s

i nowego imie

ko; ich liczba w

być jedno- lub

pospolitych i

ran, Szydło, K

imion dwuczł

mysła, Sulim z

dwóch członó

powały tylko n

ne zarówno na

ha, pociecha"

r, Mirogod), s
oj "wojownik"

rosław), rat "w

nia kolejności

gniew. Dotych

dko już w wiek

pore, stąd, jak

bogactwa, jeże

dy wyjdą za m

niego i zaspoka
o niej: <gdyby

ła kogos, kto

powszechną a

t płodna). Wk

waniem teścio

uchów. Mąż m

em lub śmierc

, czego poświa
grzebowy stos

ono z domu pr

by zmarły nie

dziem (z tego

e (popielnicy)

, czy wyrabian

W przypadku

rzypdaku dzie

ch pogrzebow

NA SŁOWIAŃ

EMIACH POL

nadawali dzie

w zostało stwo

Imiona Słowia
sławę, wzmoc

ć, miłe usposo

ia imion katolic
rność dopiero w
zym imieniem

czasie, do mni

ami. Powszec

ństwo zmarło
a jego atrakcy

przypadał w s

siedem lat, m

enia (tu możn

wyraźnie wzra

b dwuczłonow

noszone były

Kąkol, Broda, Ż

łonowych pop

z Sulimira, Ra

ów - leksemów

na początku im

a początku, ja

(Ciechosław,

ław "sława" (S

" (Wojsław, Cz
wojna, walka"

leksemów stw

hczas zrekons

ku 14 lat. Rod

k pisał Ibrahim

eli synowie się

mąż, nie popeł

aja u niego żą

y było w tobie

by wziął twoj

kceptację dla
raczającej do

m i rodzeństw

mógł ją wypędz

cią (dla obu st

adczeniem mi

s męża.

rzy zachowani

mógł wrócić),

samego powo

), wyglądem p
no nowe naczy

u grobu szkiele
eci także zaba

wych w dziale W

ŃSKIE

LSKICH

eciom imion zw
orzone przez J

an były prakty

cnić jego męs

obienie czy zam

ckich - poza kr

w XIX w. (w la

dla dziewczynk

iej więcj siódm

hną praktyką
lub które urod

yjność dla złyc

siódmym roku
iało spore sza

na wspomnieć,

asta dopiero p

we. Imiona jed

głównie prze

Żyła, Uchacz,

rzez skrócenie

dochna z Rad

w (np. imię Bo

mienia (czyli j

ak i na końcu.

Wojciech), gn
Sławomir, Go

zęstowoj), wu

(Racimir, Rat

worzyła takie p
strowano około

zice pana mło

m ibn Jakub, '
ę rodzą, to ub

niają cudzołós

ądzę. A kiedy

coś dobrego,
e dziewictwo.

panien z dzie
nowej rodziny

wu męża, dopi

zić i wziąć sob

tron). Niemnie

ało być ich do

u rozmaitych

, a po pogrzeb

odu). Ciało czę
przypominając

ynie na tą oko

etowego, wraz

wki. Na groba

WIERZENIA

wiązanych z b

ana Długosza

yczne. Miały sw

two i siłę albo

miłowanie pok

rajami latynosk

tach 1901 - 19

ki)

mego roku życ

było nadawan

dziły się słabe

ch duchów. Na

u życia. To bru

nse osiągnąć

, że pochówki

po przyjęciu ch

dnoczłonowe p

z chłopów (np

Łopata, Żaba

e lub zdrobnie

osławy).

olesław składa

jako pierwszy

Przykładowe

niew (Gniewom

ścisław) dom

j "wuj" (Gośc

tsław), mysł "

pary imion, ja
o 600 imion d

odego wpłacal

'Jeśli urodzą s

ożeje'. Wedłu

stwa; ale pan

małżonek poś

byliby cię po
> Potem ją od

eckiem oraz ch

y dziewczynie

iero urodzenie

bie inną, ale tr

ej wszystkie ó

obrowolne wst

ceremonii, m
bie zakopywa

ęsto poddawa

cej naczynia u
oliczność, czy

z ze zmarłym

ach palono og

SŁOWIAN.

bogami* i zwie

, który próbow

wojemu użytk

o inne pożąda

koju.

kimi dzieciom n

920 było w Pols

cia dziecko no

nie imienia w

e i chore. Wier

adanie prawdz

utalna praktyk
wiek dojrzały

dziecięce u S

hrześcijaństw

pochodziły głó
p. Poznan, Go

, Rus, Cich).

enie (np. Cies

a się z leksem

leksem) lub t

człony to: bo

mir, Mścigniew

(Domarad), g

iwuj, Mściwuj

"myśleć" (Myś

ak Sławomir i

dwuczłonowyc

i za niego

się komuś

g relacji

na, kiedy

ślubi

żądali

dsyła i

hętne

e nie było

e chłopca

racił przy

ówczesne

tępowanie

.in.

no przed

ne było

używane w

też

chowano

nie i

erzętami,

wał w ten

kownikowi

ne przez

nie nadaje

sce

osiło "imię

rodzaju

rzono, że

ziwego
ka dnia

y - było
Słowian

a).

ównie od

szczon,

Formę

zym z

ów 'bole-'

tylko na

r "walka"

w), mir

goj "lek,

),, żyr

ślimir,

Mirosław,

h męskich

i 120 i

Imiona

Nie

Jed

słowiańsk

Żnina, a

nich

Wedle bu
z całą jur

Radzięt

Smarżk,

Domk,

Będ

Czyrzn

Milich, L

Cirzpisz,

Dargora

Bulla

Gości

Łagiew

Gnie

Tykarzew

Golijan (?

Męcisz, G

Chrześci

jak Bień

Pietrek,

Jaku

Hektora

(np. Bo

"Hurtowe

na Litwie

chrzc

gromady,

w chrze

drugiej P

groma

Na so

święt

słowiańsk

i Włady

odwołuja

protes

wieku, po

Czasy z

idzie

(Bronisł

Zd

mion żeńskich

Wi

a kobiece two
ektóre człony

(Przybycze

dnym z najwa

kich jest Bulla

arcybiskupa gn

mieszkającyc

(wytwó

ulli do arcybis

rysdykcją świ
ta, Mysłak, Si

Zmarsk), Mił

Dygoma (lub

dzieciech, z któ

iela, Zdziewuj

Lederg, Sulira

Mieszek, Męc

ad, Radost, kt

wylicza nastę

iwuj, Wojuta,

wnikami zaś ci

ewosz z braćm

wic), Smogorz

?). Gośćmi zaś
Godzina, Pęcie

ijaństwo przyn

ń (od Benedyk

Pietrzyk, Piot

sz (od Jakuba

a), Larysz (od

onawenturę n

imiona słow

e" chrzciny i n

e, opisane prz

cić z osobna, p

y, i każdej grom

eścijaństwie u

Pawła, trzeciej
ady, stosowne

oborze trydenc

tych. Katolicy
kich były używ

ysław. Jako ch
ace się do Bog

stantów lub n

onownie zaczę

aborów i pisa

e - również im

ław, Bolesław

dzisław, Zbign

h używanych w

iele imion odtw

rzono często d

występują jed

ść), -wieść (D

ażniejszych źró
a gnieźnieńska

nieźnieńskiego

ch. Dokument

rców łagwi, cz

kupstwa gnie

iecką, złożona
irak; Starzy B

łoch, Kraik, Ni
Dzigoma), Ko

órych niektórz
j, Sułek (lub S

ad, Puka. Równ

cina, Łowęta..

tórego pierwo

ępnie ludzi pe

Niezamysł z t

i są: Krzyżan

mi, Ćmina z br

z, Witosz, Rus

ś ci są: Połk, P

en, Czyrzniech

ci są: Soba (

niosło nowe im

kta), Pach, Pa

trusz, Piech lu

a), Tworzyjan

Hilarego), Sz

na Dobrogosta

iańskie z łaciń

adawanie z te

zez Długosza

przeto gromad
madzie, a w s

używanych w

j Jana, czwart

e nadawano im

ckim (rok 156

mogli odtąd w

wane przede w

hrześcijańskie
ga (np. Bogda

iekiedy przez

ęto się interes

nie "dla pokrz

mion. Niektóre

, Dobiesław, D

niew i ich żeńs

w języku staro
worzono dzięk

dodając końcó

dnak tylko w i

Dobrowieść), -

ódeł, dzięki kt

a z 1136 roku

o. Papież wylic

zawiera pona
zyli naczyń dr

źnieńskiego n

z tych wsi: G

iskupicy z tym

iegłos, Konius

obyłka, Parzec

zy przebywają

Sulek), Miłoch

nież Żyrdnicy

. I dalej: Rów

rodnym (syne

łniących powi

trzema braćm

i Sobik z brać

ratem, Piskla,

sota z synami

Pokaj, Cieszęt

h, Modlic (?),

(lub Sobia), St

miona, które j

sz, Pasek, Pa

ub Pioch (od P

(od Floriana)

zczedrzyk (od
a, Feliksa na S

ńskimi lub gre

ej okazji nowy

(rok 1378): A

dzący się tłum

szczególności k

miejsce dawn

tej Jakuba, pią

miona, Katarzy

63) biskupi kat

wybierać imio

wszystkim imi

nadawano te

n, Bogumił, B

szlachtę (np.

sować rodzimy
zepienia serc"

imiona słowia

Dobrosław, Ja

skie odpowied

WOJO

opolskim, zaw

ki analizie naz

ówkę -a do im
imionach kobi

-włość (Boguw

tóremu można

wystawiona p

czył w niej po

ad 300 imion p

rewnianych), a

należała prowi
Grochowiszcza
mi: Sławosz, R

sz, Dał (lub Da

ch, Kłobuczek,
ą w Zagorzyni

hat (lub Miłocz

y z tymi posiad

wnież Sadowo

em) jest Rpisz

nności dla arc

mi, Goszczon, D

ćmi, Bolech z

, Maruszk, Sęd

i braćmi... Ci
ta, Łazina, Sm

Goszczon, Do

toigniew, Żeg

jednak często

szek (od Pawł

Piotra), Jaracz

, Jaksa (od Ja

Teodoryka). C

Szczęsnego, La

eckimi (np. La

ych imion mog

A ponieważ wi

m mnogiej płci

każdemu do t

nych, pogańsk

ątej Stanisław

yny, Małgorza

chrzczonych.

toliccy zabron

ona wyłącznie

ona Czesław,

ż niektóre daw

Bogusław). Inn

Dobrogost, Z

ymi imionami

to także odw
ańskie cieszył

arosław, Miros
dniki). Moda n

OWNICY I RO

wierających 15

zw miejscowoś

mienia męskieg

ecych: -wola

włość), -żyźń (

a zapoznać się
przez papieża

osiadłości arcy

posiadaczy, ch
a także piwow

incja Żnin z dz

a z tymi posiad

Rus, Suł, Biało

al), Marłek, Kr

, Pępik, Kędzi

ie; Czaple z ty

zat), Chrap, Dł

daczami: Karn

z tymi: Stano

z, Niezda, Wilk

cybiskupstwa:

Dziadk, Rados

braćmi. Chłop

dziej, Domaw

i zaś są cieślam

marz (lub Sma

obiesz z synam

gost (lub Siego

spolszczano.

ła), Bończa (o

(od Horacego

azona), Grzym

Czasami tłum
aurencjusza n

sota z Sylwes

gło wyglądać n

elką byłoby pr

i Litwinów z ro

tej gromady n

kich; i tak pier

wa itd. Kobieto

aty, Doroty itp

nili nadawać im

z kalendarza

Kazimierz, Lu

wne słowiańsk

ne imiona słow

Zbigniew). Pod

i tworzyć now

ołania do daw

ły się dużą po

ław, Przemysł
a słowiańskie

OLNICY

50 odrębnych

ści oraz nazwi

go (np. Mirosł

(Boguwola, B

(Dobrożyźń, Ś

ę z bogactwem

Innocentego

ybiskupa, m.in

hłopów, koniu

warów, cieśli i

ziesięcinami, z

daczami: Dziu

owąs, Witosza,

rzyż, Pozdziec

erza, Komor,

ymi: Krzos, Sm

łotla, Taisz, G

na, Dobek, Mil
och, Pizla (lub

kosz, Żerzuch

obowiązek ko

st, Mękosza, N

pami zaś są ci

uj, Cykarzewi

mi: Wrzeszcz,

arż), Złymysł (
mi, Miłosz, Kw

ost), Męcisz...

W ten sposób

od Bonifacego)

o), Jarosz (od

mek (od Pereg

aczono obce i

na Wawrzyńca

strem, Żegota

na ziemiach p

racą każdego

ozkazu króla d

należącemu, n

rwszej gromad

om zaś, które

p. ile było tako

miona, które n

chrześcijańsk

udmiła, Stanis

kie imiona tak

wiańskie były
d koniec XVIII

we (np. Lechos

wnych polskich

pularnością je
ław, Radosław

imiona zreszt

rdzeni leksyk

isk.

ława czy Dobr

Bohuwola), -cz

Świętożyźń).

m dawnych im

II na prośbę

n. wsie oraz ch

uchów, łagiew

rycerzy.

z targiem, z je

urzewic (lub D

, Pęcisz, Sma

ch, Redzięta, S

Zdamir (lub Ż
marz (lub Sma

Goły, Siedlon,

lej, Snowid, T

Pizła), Boruch

ha, Radosz, Ru

koniuchów ci p

Nadziej, Mozu

i: Modlęta, Sm

ic (lub Cikarze
, Cis, Dułgota,

(lub Żelimysł)

wasek. Rycerza

b powstały for

), Idzi (od Eg
Hieronima),

rinusa), Jakto

imiona na języ

a) lub identyfik

z Ignacym).

polskich podob

z nowych wyz

dzielono na gm

nadawano jedn

dzie dano imię

także tworzył

owych gromad

nie byłyby imi

kiego, gdzie z

sław, Wacław,

k zwane teofo

używane jedy
I, a zwłaszcza

sław czy Wień

h tradycji, a c
eszcze w XX w

w, Sławomir, W

tą znowu wra

kalnych.

romiła).
ześć

mion

Jakuba ze

hłopów w

ników

eziorami i

Durzewic),

rsk (lub

Smogorz,

Żdomir),

arż),

Kościoł,

Targosza,

h, Wojan,

usowic...

pełnią:

ta (?).

mogorz,

ewic,

, Doman,

), Uściech,

ami także

rmy takie

idiusza),
Kuba lub

or (od

yk polski
kowano

bnie jak te

znawców

miny i
no z imion

ę Piotra,

ły osobne

d nowo

onami
imion

, Wojciech

ryczne -

ynie przez

w XIX

ńczysław).

o za tym

wieku

Wiesław,

ca.

Ogóln

pochod

nabrało z

(robion

nazw

materiał

płótna. Z

sądz

jedwab

przede

rze

Odzież sp

żelaza

skandy

But

wykon

drze

dzisiejs

części.

Strój wik

nosiły far

choć niek

Składał s

Spodnie

w połow

wieków

Małopols

zawdzi

nogawek

się dłuż

Kosmas

tureckie

oraz r

przytrz

(na

Stano

początko

wełny).

prz

(połączen

metry

ą słowiańską

dzenia, bo 'ubr

znaczenia 'ust

nego z wełny)

w pochodzą ok

łów i kolorach

Zamożniejsza

ząc po odkryc

bników - wyb

e wszystkim w

emieślnicy, wo

pinano fibulą,

(niekiedy pos

ynawskich. Uż

ty najczęściej

nywane były z

wnej. Ludnoś

sze kierpce gó

Obuwie ozdab

ingów i Słowia

rtuszki, któryc

kiedy oczywiśc

ozd

się z: gaci (spo

nazywano ga
wie ostatniego

p.n.e., od któ

skę, a od III d

ęczają nazwę
. Koszula pocz
sza. Zaczął si
w Kronice Cz
go słowa cäkm

rękawice z we

zymywania od

ajczęściej w k

owiły go: zapa

owo formę pro
Z tego stroju

ez zszycie bok

nie koszuli z z

y długości i nie

nazwą odzież

rać' oznaczało

roić'. Ubranie

, oraz pilśni, z

kreślenia niekt
h odzieży więc

ludność mogł

ciu w Poznaniu

rabiano na mi

w ubiorze: ksią

ojownicy i chło

pochod

zapinką kszta

rebrzanego) a

żywano też sk

szyto ze skór

e skór dzikich
ć prapolska m

óralskie), wyk

biano nieraz a

an nie różnił s

ch nie spotyka

cie zdarzają s

dobach wikiń

odni), giezła (

aciami od gace

o tysiąclecia p

órych zapożyc

do I w. p.n.e.

topora i znaj

zątkowo była

ę też rozdział

zeskiej z XI w.

män. Zimą no

łny i czapki z
zieży używano

kolorze natura

aska (spódnica

ostokątnego k

, otwartego z

ków, spódnice

zapaskami). P

ecały metr sze

pochod

ODZ

y jest 'odziew

o pierwotnie ze

szyto z płótna

zwanej późnie

tórych części o

cej w KSIĘDZ

ła sobie pozwo

u w warstwie d

iejscu. Po XI w

ążęta i przedst

opi szaty krót

dzących z XII

ałtu kolistego,

albo z brązu (

órzanych guzi

poz

ry bydlęcej, ko

h zwierzat (jak

między VIII a X

onane z jedne

ażurowymi wy

bu

się specjalnie

a się u Słowia

ię zapożyczen

ńskich więcej

(koszuli), sukm

enia (osłanian

p.n.e. wśród S

czyli je prawdo

- Śląsk). Spod

omość konopi

bardzo krótka

na koszulę no

.) Koszula wie

szono kożuch

futra. Latem j

o krajki, pleci

lnym). Przy p

U

a), giezło, suk

kawałka mate

przodu (1 sze

e. Górę, podob

rzed deszczem

erokości), nie

dzą ogólnosłow

Wkrótce.

IEŻ I UCZES

w' (dziś: przyo

ebrać, sprzątn
a (wyrabianeg

ej filcem (wyk

odzieży - port

ZE ZIÓŁ. Stop

olić na lepsze

datowanej od

w. społeczeńs

tawiciele duch

tkie. Poświadc

w. spiżowych

, do której prz

niekiedy pozła

ików (w Polsc

zwolić na sreb

oziej czy owcz

k jeleń). Najbi

XI w. nosiła d

ego kawałka s

ycinankami lub

ty z cholewka

między sobą

nek). Podstaw

nia. O ozdobac

w dziale ŻYC

Ubiór męsk

many (grubsz

nia ciała). Pocz

Scytów, Persó

opodobnie Sło
dnie mogły te
ii. Inna nazwa
a i okrywała p

oszoną pod ub

erzchnia, sukm

hy (z 'koży', cz

jako nakrycie
onej lub tkan

pasie wisiała s

Ubiór kobiec

knia, narzutka

riału, przytrzy

eroka zapaska
bnie jak u mę

m i chłodem c

rzadko bardzo

wiańskie nazw

Uczesanie

SANIE

odziewek) i 'sz

nąć (np. ze st
go z lnu i kono

konywanej z w

tek (od partu)

py i dolną częś

tkaniny, w ty

II poł. X w. d

two wyraźnie

howieństwa no

czają to źródła

drzwi gnieźn

zymocowany b
acanego). Moż

e znane z Gni

brne.

zej, rzadziej k

iedniejsi nosil

wa rodzaje ob

skóry, oraz trz
b barwnym ha

ami.

(z wyjątkiem

wową różnicą

ch i stylach zd

CIE CODZIEN

i

zej koszuli wie

zątkowo niezn

w i Medów. O

owianie (Celto

ż trafić do nas

a spodni, noga

poza ramionam

braniem ('Kos

mana, swoją n

zyli skóry kozi

głowy służyły

ej z wełny na

akiewka, nóż,

cy

a na ramiona o

ymywanego w

a) lub z obu b

ężczyzn, stano

chroniła prosto

o kolorowa. O

wy płachty i pł

zata'. Wyraz 'u

ołu), oporządz

opii), które na

wełny lub sierś

i sukni (od su

ść goleni owija

ym jedwab, kt

do II poł. XI w

się rozwarstw

oszą szaty pow

a ikonograficzn

ińskich.

był kolec. Naj
żliwe, że są na

ezna i Opola)

końskiej lub św

i łapcie, wyko

buwia: chodak
zewki, zrobion

aftowaniem. Z

ubioru kobiec

była biżuteria

dobniczych wię

NE WIKINGÓ

rzchniej) i no

nane w Europi

d nich przejęl

wie zamieszk

s poprzez Scy

awice, dotyczy

mi tylko piersi
szula bliższa c

nazwę wywodz

ej), które zap

y kapelusze z

tabliczkach, a

, klucze (w prz

oraz zimą koż

w pasie krajką

oków (2 zapa

owiła koszula,

okątna w kszt

d takich 'płask

łaszcza.

ubiór' jest now

zić, a dopiero

azywano parte

ści zwierząt). O

ukna). O barw

ano onucami,

tóry importow

w. dużych koko

wia, co widocz

włóczyste, na

ne, m.in. scen

częściej wyra

aśladownictw

), bogatsi mog

wińskiej. Niek

onane z łyka lu

ki (przypomin

ne z dwóch lub

Zimą noszono

cego - wikińsk

a i sposób jej z

ęcej tutaj. O

ÓW.

szonego zimą

ie, rozpowszec

li je Celtowie

kiwali w II - I w

ytów, którym S

yć mogła oddz
i i plecy, z cza

ciału niż ubran

zi nie od sukn

pewne miały k

pilśni lub słom
albo skórzane

rzypadku kobie

żuch. Zapaska

ą (paskiem ple

aski) powstały

względnie su

tałcie narzutka

kich płatów' t

wszego

później

em, sukna

Od tych

wieniu

paskami

wano lub -

onów

zne jest

tomiast

ny z

biano je z

em fibul

gli sobie

iedy

ub kory

ające

b trzech

wysokie

kie kobiety

zdobienia,
odzieży i

ą kożucha.

chniły się
na kilka

w. p.n.e.

Słowianie

zielnych

asem stała
nie', pisał

a, ale od

kieszenie,

my. Do

go pasa

et).

a miała

cionym z

y później,

knia

a (około 2

kaniny

Ludzie

kobiet f

rozpu

paskiem
wiankiem

sugeruje

Ozdoby

zap

stosunko

Z biżu

moga by

(Bizanc

zarówno

zdob

Zamożnie

kolistego

brązu

chara

Uzupeł

kobie

cha

skronio

najczęś

być mni

jednej s

Drugą na

lub owaln

dolna

symetryc

ko

Na szyi

oznaczał

pierwiast

gliny.

srebr

(dolutow
lunule (ty

ze Skan

były dzw

północną

sreb

burszty

kamieni

importu

w Wielk

surowc

żółtych

wolni nosili w

fryzura związa

uszczone lub s

z wełny lub s

m. Mężatki no

e biały kolor m

słowiańskie ce

pożyczeń ze sz

owo dużo rzec

terii stosunko

yć branzolety s

cjum lub Syrii

mężczyźni, ja
bione orname

ejsi nosili pier

, do której pr

(niekiedy poz

akterystyczne

łnieniem stroj

et ozdoby wyk

rakterystyczn

owe. Miały one

ściej z brązu, r

ejsze, lite, lub

stronie głowy

ajbardziej pop

nego drucika,

była bardzo b
cznie czterem
olczyki w kszt

noszono najc

ło pierwotnie

tka, co niemie

Metalowe wyt

rne, z reguły p

wanymi drucika

ypowo kobiec

ndynawią - o w

oneczki, spoty

ą, Polsk i Czec

brne w kształc

ynowe, najczę

(kryształ gór

- najprawdop

kopolsce ok. 5

cem był burszt

h, niebieskich

włosy długie, r

ana była z nak

splecione w w

skóry, do któr

siły włosy upi

materiału, któ

echuje wysok

ztuki wikińskie

czy rodem ze

owo rzadko no

szklane (Wars

), a później w

ak i kobiety. N

entami rytymi

rścionki ze złot

zymocowany

złacanego). Mo

były pozłacan

zdobione mot

u, a nieraz wp

konane z rozm

ą i najbardzie

e kształt otwa

rzadziej ze sre

b większe, pus

lub obu, przy

ularną ozdobą

którego górna

bogato zdobio

ma srebrnymi p

tałcie gwiazdy

hętniej kolie z
gałki różańca

ecka "Mähne"

twarzano głón

puste w środk

ami). Poprzez

e wisiorki w k

wisiorki tarczo

ykane w ident

chy po Węgry

cie serc i owal

ęściej mające

rski, chalcedon
podobniej ze S

500 sztuk, jesz

tyn. Najwięcej

, fioletowych,

rozpuszczone,
kryciem głowy

warkocze (nazy

ego przypinan
ęte i schowan

órym owijano g

OZ

i kunszt wyko

ej, cechuje od

Skandynawii

handlow

oszono branso

szawa - Pelcow

wyrabiane na m

Najpopularniej

lub stemplem

ta lub wysadz

był kolec. Naj

ożliwe, że są

ne kuliste guz

tywami geome

Ozdoby n

prost jego czę

maitych kruszó

ej rozpowszech

rtych kółek, z

ebra, ołowiu i

ste w środku,

yczepione do s

ą były kolczyk

a część była z

ona. Najbardzi

paciorkami, na

y oraz ozdobio

c

z rozmaitych p

. Koraliki nazy
- grzywa). Pa

nie ze srebra,

ku, zdobione g

wymianę han

kształcie półks
owate czy w ks

tycznej postac

i Jugosławię.

li, brązowe w

postać krzyża

n, krwawnik, a

Skandynawii (

zcze mniej na

j znaleziono p
czarnych i bia

, w odróżnieni

y, a to z kolei

ywane kosam

no ozdoby, tzw

ne pod zawoja

głowę. Inna n

na głowie.

DOBY I SZTU

onania, a char
drębność i zróż

(jak np. szkla

wej z ludami p

olety, sprowad

wizna, Kołobrz

miejscu. Znac

jsze były pierś

m, czasem z oc

zane gemmam

jczęściej wyra

naśladownictw
iki ('rombiky')

etrycznymi, ro

noszone prze

ęścią składową

ów, szkła, półs

hnioną ozdobą

z jednym końc

cyny, choć zn

z ozdobionej

skórzanego pa

sztuk.

ki, czyli zauszn
zaostrzona i st

iej popularne

astepnie zaus

one nanizanym

cylindrycznym

paciorków i w

ywano wcześn

ciorki wyrabia

brązu czy oło

granulacją (dr

ndlową ze Wsc

siężyca, symbo

ształcie młota

ci w całej Euro

Tzw. wyrobe

kształcie krzy

a. Na ziemiach

agat, opal, pó

(na Pomorzu i

a Śląsku czy w

paciorków z pr

ałych. Najrzad

iu od niewolni

zależało od st

i). Fryzurę oz

w. kabłączki s

ami (chustką).

nazwa - podwi

UKA

rakterystyczne

żnicowanie. N

ne koraliki), c

północy.

dzane ze Skan

zeg, Opole), p

cznie popularn

ścionki proste

czkiem ze szk

mi sygnety. Od

abiano je z żel

wem fibul ska

), służące do z
oślinnymi i zo

ez kobiety

ą (jak kabłącz

szlachetnych
ą kobiecą u S

cem wygiętym

naleziono też

blachy srebrn

aska, krajki cz

nice, wyrabian
tanowiła kabłą

były zapożycz

sznice z docze

mi na kabłąk t

m.

isiorków. Słow

niej 'monist' (w
ano ze szkła, k

wiu, rzadko z

obnymi, dolut
chodem, Słow

ol płodności i

a Thora. Najpo

opie, od Szwe

m miejscowym

yżyków, krążk

h polskich pac
ółopal, fluoryt,

na Kujawach

w Małopolsce).

rzeźroczysteg
dszym kolorem

ków, którzy m

tanu cywilneg

dabiały tzw. c

skroniowe), pr

Dawna nazw

ki - pochodzi

e dla Słowian

Na ziemiach po

co świadczy o

dynawii bądź

początkowo pr

iejsze były pie

, otwarte, z b

kła lub półszlac

dzież spinano

aza (niekiedy

ndynawskich.

zapianania pła

omorficznymi

zki skroniowe

kamieni i burs
łowian Zachod

m w kształt lite

kabłączki złot

nej. Noszono j
zy tzw. czółka

ne ze srebra. S
ąk do zawiesz

zone z Moraw

pionymi wisio
rzema paciork

wo 'paciorek' p

wyraz ten poc
kamieni półsz

e złota. Najpię

towanymi kule

wianki wzboga

macierzyństw

opularniejszym

cji po kraje w

m są wisiorki

ków i półksięży

iorki szklane c

, ametyst) w w

znaleziono ki

Dla Słowian

o szkła, głown

m był czerwon

mieli włosy kró

go. Panny nosi

czółkiem (szer
rzepaską (wst

wa kobiet - bia

od zawijania

wzory, mimo

olskich znalez

intensywnej

z Rusi. Cieka

rzywożone ze

erścionki, któ

brązu lub sreb

chetnych kam

fibulą, zapink

y posrebrzane

Dla Wielkich

aszcza. Były b

.

czy sprzączki

sztynu. Najba
dnich są kabłą

ery "S". Wyra

te oraz żelazn

je w okolicy s

a, w liczbie od

Składały się z

zania w uchu,

zausznice zd

orkami na łańc

kami o kształc

pochodzi od p

chodzi od tego

lachetnych, b

ękniejsze są p

eczkami) i filig

acały swoej na

wa), a dzięki k

m rodzajem pa

wschodniobałty

blaszane, brą
yców oraz wis

czy z półszlac
większości po
ilka tysięcy pa

najłatwiej dos

nie zielonych,

ny. Ciekawe s

ótkie. U

iły włosy

rszym

tążką) lub

ałogłowy -

zawojów

pewnych

iono

wymianie

wostką

Wschodu

re nosili
ra, często

mieni.

ką kształtu

go) albo z

Moraw

bogato

) były u

rdziej

ączki

biano je
e. Mogły

kroni, po

1 do 14

z kolistego

natomiast

obione

cuszkach,
cie

pacierza i

o samego

ursztynu i

paciorki

granej

aszyjniki o

kontaktom

aciorków

yckie, Ruś

ązowe lub
siorki

hetnych
chodzą z

aciorków,

stępnym

a także

ą także

pacior

srebra

czas

nieprz

Mężcz

wy

prawd

 

rki srebrzyste

lub złota. Pac

em też są wie

zeźroczyste z w

zyźni zwykle z

ykonanymi ze
dopodobnie jak

lub złociste, w

ciorki szklane

elobarwne (żó

wielobarwneg

zdobili szyje k

srebra, rzadz

ko amulet. No

w których kolo
nieprzeźroczy

łte i zielone p

o szkła, z żółt

rozety etc

Ozdoby no

kaptorgami - p

iej z brązu czy

oszono też nas

pochodząc

He

or uzyskano p

yste mają naj

lamy na brązo

tymi, białymi

c.) na ciemnie

oszone przez

płaskimi, szka

y ołowiu. W ś

szyjniki z liteg

ce najczęściej

KUCHNIA

Wkrótce.

ensel W., Słow

Karpluk

Malec M.,

poprzez wtopie

częściej kolor

owym bądź cz

lub niebieskim

ejszym tle.

z mężczyzn

atułkami o tra

rodku z reguły

go srebra lub

z importu.

Opr

Bubak J.,

Davie

wiańszczyzna w

kówna M., Polsk

Kostrzew

Imię w polskie

enie w szkło c

żółty, zielony

zarnym tle). R

mi wzorami (z

pezowatym ks
y znajdowały

brązu, tzw. gr

rac. M. Matusz

Księga naszyc

es N., Boże igrz

czesnośredniow

kie imiona słow

wski J., Kultura

ej antroponimii

cieniutkiej bla

y, błękitny i br

Rzadsze są pa
zygzaki, fale, s

ształcie, najcz

się zioła, służ

rzywny (od gr

zewska (Emer)

ch imion, Wars

rzysko, t. 1, Kr

wieczna, Wars

wiańskie, Wars
a prapolska, Po

i i kulturze, Kra

szki ze

rązowy,

ciorki

spirale,

zęściej

żące

rzywy),

na podst.:

zawa 1993

aków 1992

zawa 1965
zawa 1973

oznań 1975

aków 2001