Zycie Codzienne w Starożytnej Grecji
1.posilki
2.obyczaje
3.ubrania
4.malzenstwo i rodzina
5. nauka i wychowanie
6. gry i zabawy
7. spedzanie wolnego czasu
POSIŁKI
Czas i rodzaj posiłków różnił się w zależności od warunków gospodarczych i wzajemnych wpływów miedzy państwami. W Średniowiecznej Grecji. bardzo rano spożywano śniadanie, ariston, na które składało się wino zmieszane z wodą i chleb, w południe - obiad, depinon, na który podawano gorące potrawy mięsne, chleb, wino, a wieczorem - kolację, dorpon, o składzie potraw podobnym jak przy depinon, lecz skromniejszym ilościowo.
Napoje
Głównym napojem było wino i tzw. kykeon, napój zrobiony z wina zaprawianego kozim serem, miodem, mąką jęczmienną, niekiedy z dodatkiem cebuli, soli i ziół. Mleko znano, lecz używano go raczej do wyrobu serów. Piwo jęczmienne było znane, lecz Grecy rzadko je pili, gdyż uważali je za napój barbarzyński - używany raczej w Egipcie i w krajach położonych na północ od Grecji.
Pieczywo
Wydaje się, że najpowszechniejszym artykułem żywnościowym był chleb. Przez bardzo długi okres chleb wypiekano w domu. Dopiero w V wieku p. n. e. pojawili się piekarze, którzy oferowali ludności swoje wypieki. Chleb wypiekano z jęczmienia, prosa, orkiszu i z pszenicy. Było wiele gatunków pieczywa, np. chleb biały, luksusowy, ciemny, razowy.
Mięso
Podstawowym daniem było danie mięsne. Raczono się mięsem wieprzowym, wołowym, baranim, kozim, a także dziczyzną i ptactwem. Do mięsa nie używano przypraw, po prostu pieczono je na rożnie przy ogniu. Znano także wyroby mięsne w rodzaju kiełbas czy kiszek, podobnie nadziewano także krwią i tłuszczem kozie żołądki. Wiele greckich miast leżało nad morzem, dlatego ważne miejsce w codziennej diecie Greków zajmowały ryby i morskie zwierzęta, zwłaszcza kalmary i ośmiornice.
OBYCZAJE
Narodziny Narodziny były uważane za moment szczególny. Z tej okazji ozdabiano dom, w którym przyszedł na świat potomek. Jeśli narodziła się dziewczynka zawieszano na drzwiach wełniane wstążki, jeśli chłopiec - gałązki oliwne. Następnie odbywał się obrzęd przyjęcia dziecka do rodziny. Ojciec obnosił je wokół ogniska domowego. Wokół dziecka rozsypywano groch, sól oraz ziarna zbóż dla pozyskania życzliwości opiekuńczych duchów.
Biesiady Zgodnie ze zwyczajem goście zdejmowali obuwie, a niewolnicy myli im nogi. W ucztach, poza tymi, które miały charakter rodzinny, kobiety nie uczestniczyły. Każdy uczestnik biesiady miał swój stolik, na którym służba ustawiała dania. Nie używano sztućców - pokarmy rozrywano palcami na małe kęsy. Podczas przyjęcia składano także symboliczną ofiarę bogom. Biesiadnicy rozmawiali na różne tematy, grali w gry planszowe lub kości, oglądano występy muzyków lub tancerek.
Pogrzeby Pogrzeb uważany był za obrzęd, którego niedopełnienie uchodziło za hańbę. Nawet niewolników musieli grzebać ich właściciele. Pogrzeb rozpoczynał się od włożenia w usta zmarłego obola - monety, która była opłatą dla Charona. Całe ciało zmarłego obmywano, namaszczano i owijano w całun. Do wystawienia pozostawiano odsłoniętą twarz, a na głowę nakładano wieniec. Zwłoki wystawiano na łożu zwróconym nogami do drzwi, okrytym prześcieradłem i ozdobionym kwiatami. Obrzęd pogrzebowy rozpoczynano przed wschodem słońca. Zmarłego kładziono na lektyce, a przed nim szła ofiarnica z dzbanem wina. Za zmarłym szedł orszak w żałobnych strojach. Zwłoki grzebano na cmentarzu w drewnianej trumnie. Po pogrzebie odprawiano obrzędy oczyszczalne i stypę. Na grobie zastawiano ucztę dla zmarłego, do grobu wstawiano mu także pokarmy i przedmioty codziennego użytku.
UBRANIA
Grecki strój codzienny był bardzo skromny i prosty. Ludzie ubierali tzw. peplos, czyli prostokątny płat materii wełnianej, najczęściej koloru żółtego lub niebieskiego, którym owijano ciało. Górną część zaginano i odrzucano na zewnątrz. Po owinięciu ciała niezszyte brzegi układały się w fałdy na prawym boku. Na ramionach spinano materię długimi igłami, a w pasie przewiązywano. Przez podciągnięcie fałdów nad przepaskę powstawało zanadrze, czyli coś w rodzaju kieszeni. Mężczyźni nosili spodnią krótką szatę, nazywaną chiton. Był on najczęściej zszyty po bokach i spinany na ramionach. Wychodząc z domu zakładali na to specjalną narzutę - himation. Był to prostokątny płat materiału wełnianego, który kobiety nosiły narzucony na chiton lub peplos, a mężczyźni na chiton lub gołe ciało. W ogóle nie nosili spodni - uważali je bowiem za atrybut barbarzyńców. Innym rodzajem okrycia, noszonym tylko przez przedstawicieli warstw wyższych był przyjęty z Egiptu pharos z cienko tkanego płótna barwionego purpurą. Pharos także nosiły kobiety. Po wojnach perskich nastąpiły zmiany w ubiorze - strój cechowała lekkość, harmonijność w układzie fałd, wytworność. W Atenach odświętnie noszono krótkie chitony doryckie. Kiedy kobieta wychodziła na ulicę, nasuwała himation na głowę. Himationy były w różnych kolorach. Pojawił się także nowy rodzaj nakrycia - chlamida, rodzaj peleryny.
MAŁŻEŃSTWO I RODZINA
W starożytnej Grecji regułą były związki monogamiczne. Małżeństwa kojarzyli mężczyźni. Prawny opiekun kobiety - ojciec, jej stryj lub brat, zaręczali ją, ustalając rzecz z ojcem narzeczonego; wszystko to działo się, kiedy narzeczona miała nie więcej niż pięć lat. Zaręczyny były ważnym wydarzeniem odbywającym się w obecności świadków. Prawny opiekun dziewczynki powtarzał zdanie: "Daję ci tę kobietę, aby rodziła prawowite dzieci". Samo małżeństwo zawierano zazwyczaj, kiedy dziewczyna miała nieco ponad dziesięć lat. Pan młody był od niej o dziesięć do piętnastu lat starszy. Po podjęciu decyzji obustronnej, wybrany kandydat na zięcia składał podarki- hedna przyszłemu teściowi, a ten wyznaczał młodej parze posag meilia, który zięć miał obowiązek zwrócić teściowi w wypadku rozwodu. Małżeństwo prawne mogło być zawarte tylko pomiędzy obywatelem i córką wolnego obywatela danego państwa. W Sparcie dzieci z małżeństwa, w którym jedna strona nie posiadała praw obywatelskich danej polis, były traktowane, jako pochodzące z nieprawego łoża, pozbawione praw obywatelskich i prawa dziedziczenia. Pokrewieństwo natomiast nie stanowiło przeszkody do zawarcia małżeństwa, zdarzały się związki pomiędzy rodzeństwem przyrodnim z tego samego ojca. Prawnie jedynie było zabronione zawieranie małżeństw pomiędzy rodzeństwem przyrodnim po tej samej matce. Uczta weselna odbywała się w domu rodziny panny młodej, czasem przy kaplicy bóstw albo świątyniach lub ołtarzach, ale raczej nie publicznych, lecz prywatnych, rodzinnych. Centralnym momentem zaślubin było zdjęcie, czy raczej odsłonięcie welonu. Towarzysząca temu ceremonia dopełniała aktu zaślubin i zapoczątkowywała związek. Kobieta unosiła welon, stając twarzą w twarz z panem młodym, co symbolizowało jej oddanie mężowi. Wieczorem, gdy na niebie pojawiła się pierwsza gwiazda, pan młody odbierał dziewczynę z rąk matki i prowadził do nowego domu. Po zawarciu małżeństwa kobiety stawały się osobami chronionymi prawnie przez swoich mężów.
MIŁOŚĆ
Trudno mówić o małżeństwie z miłości w starożytnej Grecji. Zazwyczaj pan młody nie widział przed ślubem narzeczonej, a jeżeli nawet, to i tak nie zamienił z nią nawet słowa. Na dodatek uważano, że miłość zarezerwowana jest raczej dla związków homoseksualnych, które były bardzo popularne w tamtych czasach. Uważano, że związek ma na celu tylko prokreację. W Sparcie, w trosce o posiadanie zdrowego potomstwa, posuwano się aż tak daleko, że zezwalano, by sędziwy mąż przyprowadzał do domu młodzieńca, który zastępował go w prokreacji. Nikt nie wymagał wzajemnej czułości, co najwyżej szacunku.
ROZWÓD
Wiele małżeństw nie trwało długo - kończyły się przedwcześnie rozwodem albo śmiercią jednego z małżonków. Rozwód względnie łatwy nie był potępiany. W żadnej mierze nie pociągał za sobą społecznego napiętnowania, chyba, że towarzyszył mu jakiś skandal. Przy obopólnej zgodzie na rozejście się nie było problemu. Nie uznawano też rozwodu za jakąś obrazę dla bogów. Wystarczającym powodem do rozwodu mógł być brak potomstwa, gdyż małżeństwo musiało być płodne. W razie udowodnienia bezpłodności żony mąż miał prawo zerwać małżeństwo, zachowując posag. Podobnie było w wypadku udowodnionego cudzołóstwa. Zdradzany mąż mógł zabić kochanka, żonę wypędzić, a posag zatrzymać. W ogóle prawa mężczyzny w kwestii rozwiązywania małżeństwa były bardzo szerokie. Praktycznie w każdej chwili mógł odesłać żonę do jej rodziny bez podania przyczyny. Musiałby jednak wówczas zwrócić posag. Natomiast żonie przysługiwały bardzo ograniczone uprawnienia do starań o rozwód. W Atenach mogła ona wystąpić do odpowiedniego urzędnika z pisemną listą skarg na małżonka i prosić o separację, ten zaś oceniał, czy doznane przez nią krzywdy stanowią podstawę do rozwiązania małżeństwa.
NAUKA I WYCHOWANIE
SPARTA:
-Chłopcy
Po ukończeniu 12 lat zaczynali życie w obozie, w koszarach. Od tej pory całkowicie uzależniali się od państwa. Systematycznie pracowano nad wyrobieniem w chłopcach posłuszeństwa prawom i przełożonym, wytrzymałość, odporność na ból i głód. Chłopcy musieli spać na posłaniach z twardej trzciny, chodzić boso, znosić bez skargi głód, chłód i spiekotę, golono im włosy, wprowadzano mundur, który ranił skórę. Co najmniej raz do roku poddawano ich chłostom. Tylko kilka razy w roku mogli wykąpać się i natrzeć ciało olejkami. Młodszymi uczniami zajmowali się nieco starsi, tzw. Ejrene. Spartański wychowanek był zobowiązany do całkowitego posłuszeństwa wobec każdego dorosłego Spartanina.
-Dziewczęta
Wychowywaniem dziewcząt zajmowało się państwo, wpajając im zalety potrzebne przyszłym matkom żołnierzy: miłość ojczyzny oraz hart fizyczny i moralny. Mieszkanie w domu nie zwalniało ich od ćwiczeń fizycznych, uprawiały gimnastykę na równi z chłopcami. Przechodziły mini szkolenie w celu nauki obrony siebie i dziecka. Podstawowym zadaniem kobiety było urodzenie zdrowego i silnego dziecka, najlepiej chłopca.
ATENY
-Chłopcy
Chłopiec po ukończeniu 7 roku życia przechodził pod nadzór zaufanego niewolnika tzw. Pedagoga. Pedagog odprowadzał i przyprowadzał chłopca do szkoły, pilnował go, opiekował się nim, był z nim cały czas. Jeżeli chłopiec czegoś się nie nauczył bito niewolnika. Ojciec przekazywał niewolnikowi opiekę nad synem i kształcenie jego obyczajów, zwłaszcza zachowania się na ulicy i przy stole, miał pozwolenie korzystania z rózgi. Chłopcy pomiędzy 18. a 20 rokiem życia przystępowali do nauki przysposobienia wojskowego. Obowiązywał wszystkich obywateli ateńskich, trwał 4 lata.
-Dziewczęta
Dziewczęta ze wszystkich warstw społecznych otrzymywały wychowanie domowe. Dziewczęta ateńskie, w przeciwieństwie do chłopców nie uczęszczały do szkół. Te pochodzące z bogatszych rodów mogły pobierać w domu, pod kierunkiem prywatnej nauczycielki lekcje pisania, czytania oraz gry na instrumentach, śpiewania i tańca. W domu, pod okiem matki uczyły się podstawowych czynności domowych przygotowując się w ten sposób do roli żony i matki.
GRY I ZABAWY
Bogaci Grecy chętnie spędzali wolny czas ucztując. W ucztach nie mogły brać udziału żona ani córki gospodarza. Do towarzystwa zapraszano hetery - kobiety wykształcone i dowcipne. Wielu Greków pasjonowało się też walkami kogutów lub przepiórek.
Co cztery lata w Olimpii, niewielkiej miejscowości na Półwyspie Peloponeskim były organizowane największe i najważniejsze igrzyska sportowe. Grecy tak wysoko je sobie cenili, że na ich okres zaprzestawali prowadzenia wojen. Ogłaszano pokój powszechny i żadne państwo greckie nie ośmieliłoby się go naruszyć. Na program tych igrzysk składały się:
- walka na pięści
- wyścigi konne w hipodromie
- bieg hoplitów
- pięciobój, czyli: bieg krótki (na 200m), skok w dal, rzut oszczepem, rzut dyskiem i zapasy. Piątego dnia nagradzano zwycięzców. Otrzymywali oni z rąk sędziów wieńce z gałązek drzewa oliwnego. Zwycięzcy zawodnicy stawali się ludźmi sławnymi w całej Grecji.
SPĘDZANIE WOLNEGO CZASU
Przeciętny Ateńczyk pojawiał się w łaźni raz-dwa razy w miesiącu lub w tygodniu. Niektórzy nawet codziennie. Łaźnie spełniały też funkcje towarzyskie. W dużych pomieszczeniach, w głębokich, drewnianych kadziach mogło kąpać się jednocześnie nawet kilkunastu ludzi. Łaziebni dolewali ciepłej wody i podawali kąpiącym się „mydło”, czyli popiół drzewny lub glinę zwaną ziemią fulerską. Można też było używać perfumowanych środków myjących. W łaźni można było zagrać w kości, napić się wina i coś zjeść. Dzieliły się one na trzy części służące do zimnych, ciepłych i parowych kąpieli.
Popularną formą spędzania czasu w Grecji był również teatr. Widowiska teatru klasycznego odbywały się dwa razy do roku w okresie świąt i były połączone z konkursem dramatycznym. Oprócz klasycznego dramatu istniały w Grecji widowiska przedstawiane przez zespoły wędrowne o charakterze farsowym.
Źródła :