dietetyk 321[11] z3 07 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jolanta Graczek

Planowanie diet z modyfikacjami składników mineralnych
i diet z modyfikacjami konsystencji 321[11].Z3.07

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Magdalena Kaźmierczak
mgr inż. Joanna Pieczyńska

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Ewa Superczyńska

Konsultacja:
dr hab. inż. Henryk Budzeń

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[11].Z3.07
„Planowanie diet z modyfikacjami składników mineralnych i diet z modyfikacjami
konsystencji”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu dietetyk.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Podstawy patofizjologii chorób wymagających modyfikacji składników

mineralnych. Diety ograniczające spożycie sodu. Diety wymagające
modyfikacji podaży potasu

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Inne diety wymagające modyfikacji składników mineralnych

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Podstawy patofizjologii chorób wymagających modyfikacji konsystencji

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Leczenie żywieniowe

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Zatrucia pokarmowe – zasady odżywiania chorych

5.5.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazuję Państwu poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie dietetyk.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności jakie uczeń powinien posiadać, aby bez
problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz tych umiejętności jakie będą kształtowane w czasie zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

zestawy ćwiczeń ze wskazówkami na temat ich realizacji, sposobem wykonania
i środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia – przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami, zwłaszcza

metodami praktycznymi i aktywizującymi takimi jak:

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia praktyczne,

−

metoda projektu,

−

tekstu przewodniego,

−

pokaz z objaśnieniem.
Formy organizacyjne pracy uczniów podczas zajęć powinny być zróżnicowane

z uwzględnieniem pracy w parach i grupach.

Aby przeprowadzić sprawdzian wiadomości i umiejętności nauczyciel może posłużyć się

zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawem zadań testowych.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Przed przystąpieniem do wykonywania ćwiczeń praktycznych na stanowisku

komputerowym, należy koniecznie zwrócić uwagę ucznia na zachowanie przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy. Dlatego, na początku pierwszych zajęć należy zaznajomić
uczniów z regulaminem obowiązującym w pracowni. Konieczne jest bezwzględne
wymaganie od uczniów stosowania się do wszystkich zasad higieny pracy oraz regulaminu
pracowni.

Ćwiczenie – „Sporządzanie diety do karmienia przez zgłębnik z produktów naturalnych”

powinno zostać przeprowadzone w pracowni technologicznej. Przed wykonaniem tego
ćwiczenia należy omówić regulamin pracowni technologicznej, wymagania dotyczące
odzieży ochronnej oraz zasady higieny podczas wykonywania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[11].Z3.01

Planowanie podstawowego żywienia

dietetycznego oraz diet w chorobach

na tle niedoborów żywieniowych

321[11].Z3.02

Planowanie diety

lekko strawnej

321[11].Z3.05

Planowanie diety

bogatobiałkowej

i diety

niskobiałkowej

321[11].Z3.06

Planowanie diety

z ograniczeniem

tłuszczu oraz diety

z ograniczeniem

łatwo przyswajalnych

węglowodanów

321[11].Z3

Żywienie dietetyczne

321[11].Z3.04

Planowanie diety

z ograniczeniem

substancji

pobudzających

wydzielanie soku

żołądkowego oraz

diet

w zaburzeniach

czynnościowych

jelit

321 [11].Z3.03

Planowanie diety

ubogoenergetycznej

321[11].Z3.07

Planowanie diet

z modyfikacjami

składników

mineralnych

i diet

z modyfikacjami

konsystencji

321[11].Z3.09

Prowadzenie dokumentacji

żywieniowej pacjentów

321[11].Z3.08

Planowanie diet

niestandardowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

charakteryzować funkcje podstawowych narządów organizmu człowieka,

−

określać wpływ zaburzeń procesów metabolicznych na powstawanie chorób,

−

określać zastosowanie żywności do zaspokajania potrzeb organizmu człowieka,

−

określać wpływ składników żywności na funkcjonowanie organizmu człowieka,

−

określać skutki niewłaściwego odżywiania,

−

określać cele, założenia i zastosowanie diety podstawowej oraz lekkostrawnej,

−

charakteryzować produkty i potrawy zalecane w diecie podstawowej i lekkostrawnej,

−

określać produkty niewskazane w diecie podstawowej i lekkostrawnej,

−

planować dietę podstawową z uwzględnieniem stosowanej farmakoterapii,

−

planować dietę lekkostrawną,

−

dokonywać oceny zaplanowanych jadłospisów,

−

oceniać stan odżywienia pacjenta,

−

interpretować wyniki oceny stanu odżywienia,

−

oceniać sposób żywienia pacjenta,

−

interpretować wyniki oceny sposobu żywienia,

−

określać wpływ błędów żywieniowych na stan odżywienia,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować patofizjologię chorób wymagających modyfikacji składników
mineralnych lub modyfikacji konsystencji,

−

określić cele i założenia diet z ograniczeniem składników mineralnych,

−

określić wskazania do stosowania diety z ograniczeniem składników mineralnych,

−

zaplanować diety z ograniczeniem sodu,

−

dokonać modyfikacji diety niskosodowej o różnym poziomie ograniczeń sodu,

−

zaplanować diety z ograniczeniem potasu,

−

dobrać produkty spożywcze i potrawy zalecane w dietach z ograniczeniem składników
mineralnych,

−

rozróżnić rodzaje diet z modyfikacjami konsystencji,

−

określić cele, założenia i zastosowanie diet z modyfikacjami konsystencji,

−

zaplanować diety z modyfikacjami konsystencji,

−

dobrać produkty spożywcze i potrawy zalecane w dietach płynnych,

−

dobrać produkty spożywcze i potrawy zalecane w dietach papkowatych,

−

dobrać produkty spożywcze i potrawy zalecane w dietach kleikowych,

−

dokonać oceny zaplanowanych jadłospisów,

−

określić cele i założenia dojelitowego i pozajelitowego leczenia żywieniowego,

−

scharakteryzować zasady leczenia żywieniowego,

−

rozróżnić preparaty do żywienia pozajelitowego i dojelitowego,

−

przygotować pokarm do żywienia pacjenta przez zgłębnik lub przetokę,

−

określić przyczyny i scharakteryzować sposoby zapobiegania zatruciom pokarmowym,

−

określić zasady żywienia w zatruciach pokarmowych,

−

posłużyć się programem komputerowym do oceny sposobu żywienia,

−

przekonać pacjenta o celowości i konieczności stosowania diety.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

..........................................................................

Modułowy program nauczania:

Dietetyk 321[11]

Moduł:

Żywienie dietetyczne 321[11].Z3

Jednostka modułowa:

„Planowanie

diet

modyfikacjami

składników

mineralnych i diet z modyfikacjami konsystencji”
321[11].Z3.07

Temat: Zasady odżywiania w niedokrwistości wynikającej z niedoboru żelaza.

Cel ogólny: Nabycie umiejętności planowania żywienia w niedokrwistości wynikającej

z niedoboru żelaza.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wskazać sytuacje wymagające zwiększenia ilości żelaza w diecie,

−

określić czynniki ułatwiające i utrudniające przyswajanie żelaza,

−

wymienić źródła żelaza,

−

określić zapotrzebowanie na żelazo różnych grup ludności,

−

zaplanować dietę ze zwiększoną ilością żelaza,

−

ocenić zaplanowaną dietę.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna,

−

praca w parach.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dietetyczna i żywieniowa,

−

receptury gastronomiczne i dietetyczne; normy żywienia, tabele wartości odżywczej
produktów,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem dla dietetyków, dostępem do Internetu
i drukarką,

−

papier na notatki, papier do drukarki, długopis, ewentualnie kalkulator,

−

arkusz ćwiczeń (tabela),

−

zeszyt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Realizacja zajęć:

−

nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie wiadomości na temat żelaza jako
składnika pokarmowego,

−

nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie materiału z poradnika dla ucznia na temat
„Modyfikacje żelaza w dietach”. Po przeczytaniu tego materiału nauczyciel omawia
i uzupełnia treści zawarte w poradniku.

4. Zapoznanie uczniów z ćwiczeniami:

UWAGA: Realizacja ćwiczeń powinna odbywać się zgodnie ze wskazówkami zawartymi

w Poradniku dla nauczyciela na stronie 19 i 20; w Poradniku dla ucznia na stronie
23 i 24.

Ćwiczenie 1

Sporządź listę potraw i napojów będących dobrym źródłem żelaza.

Ćwiczenie 2

Ułóż jadłospis dla kobiety w ciąży (drugi trymestr ciąży) zagrożonej niedokrwistością,

bogaty w żelazo. Ilość żelaza w diecie 26 mg/dobę. Uwzględnij wszystkie zasady żywienia
kobiet ciężarnych – zapotrzebowanie na energię 2500 kcal.

−

nauczyciel obserwuje pracę uczniów, udzielając w razie potrzeby rad i wskazówek,

−

uczniowie na bieżąco korygują swoją pracę,

−

po zakończeniu każdego ćwiczenia nauczyciel dokonuje krótkiego podsumowania
ćwiczenia, wskazując na realizowane cele zajęć.

Zakończenie zajęć

Podsumowanie zajęć i ocena zaangażowania poszczególnych uczniów.

Praca domowa

Oblicz zawartość żelaza w swojej przykładowej diecie, porównaj obliczoną ilość

z zapotrzebowaniem wynikającym z norm żywienia.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

ustna wypowiedź uczniów na temat treści i sposobu prowadzenia zajęć lub technika
„walizka”– co zabieram do domu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

..........................................................................

Modułowy program nauczania:

Dietetyk 321[11]

Moduł:

Żywienie dietetyczne 321[11].Z3

Jednostka modułowa:

„Planowanie

diet

modyfikacjami

składników

mineralnych i diet z modyfikacjami konsystencji”
321[11].Z3.07

Temat: Zasady żywienia enteralnego.

Cel ogólny: Określenie celów i założeń dojelitowego żywienia leczniczego.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić sposoby żywienia enteralnego,

−

określić sposoby wprowadzania zgłębnika,

−

określić zasady wyboru sposobu wprowadzenia zgłębnika,

−

wymienić wskazania i przeciwwskazania do zastosowania żywienia dojelitowego,

−

sklasyfikować preparaty do żywienia enteralnego,

−

określić zasady żywienia przez zgłębnik,

−

wskazać sposoby oceny stanu odżywienia pacjenta podczas leczenia żywieniowego,

−

określić zagrożenia wynikające z żywienia pacjenta z zastosowaniem zgłębnika.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pogadanka,

−

dyskusja dydaktyczna,

−

pokaz z objaśnieniemm,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w parach,

−

praca indywidualna.

Czas: 6 godzin dydaktycznych.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca żywienia leczniczego,

−

zeszyt,

−

papier na notatki,

−

długopis, wzory dokumentów pacjentów żywieniowych,

−

kalkulator,

−

stanowisko komputerowe z odpowiednim oprogramowaniem dietetycznym i dostępem do
Internetu oraz drukarką,

−

film dydaktyczny,

−

sprzęt do odtwarzania filmu, ekran,

−

zgłębnik do prezentacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:
1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.
3. Realizacja zajęć:

−

uczniowie zapoznają się z materiałem nauczania na temat żywienia enteralnego

zawartym w poradniku dla ucznia,

−

nauczyciel prezentuje sondę żywieniową i omawia jej budowę,

−

uczniowie oglądają film dydaktyczny na temat sposobów wprowadzania zgłębnika,

−

nauczyciel omawia film oraz odpowiada na pytania uczniów związane z filmem,

−

nauczyciel objaśnia sposób wypełniania dokumentów związanych z leczeniem

żywieniowym,

−

nauczyciel wyjaśnia zasady oceny stanu odżywienia pacjenta podczas lecenia

żywieniowego.

4. Zapoznanie uczniów z ćwiczeniami:

Uwaga – ćwiczenia znajdują się w Poradniku dla nauczyciela na stronie 24

natomiast w Poradniku dla ucznia na stronie 38 i 39.

Ćwiczenie 1

Sporządź listę preparatów do żywienia enteralnego oferowaną przez producentów.

Tabela do ćwiczenia 1

Lp.

Nazwa producenta

Rodzaj

preparatu do

żywienia

enteralnego

Nazwa

handlowa
preparatu

Przeznaczenie

–

zastosowanie

Uwagi na

temat

wartości

odżywczej

i inne

Ćwiczenie 2

Oblicz wartość odżywczą przykładowej diety do karmienia przez zgłębnik. Dokonaj

oceny tej diety.

Dieta do żywienia przez zgłębnik:

Składnik

Jednostka miary

Ilość

Mąka pszenna

120

Jaja (2 szt.)

100

Chude mięso wołowe (dokładnie oczyszczone z błon)

250

Śmietanka 12%

200

Masło

Olej sojowy

Marchew (bez odpadów)

Jabłko (bez odpadów)

Cukier

150

Sól

Woda

600 -700

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

UWAGA:

−

Wszystkie ćwiczenia powinny zostać wykonane zgodnie ze sposobem opisanym
w poradniku w rozdziale „Leczenie żywieniowe”,

−

nauczyciel obserwuje pracę uczniów podczas ćwiczeń, udzielając w razie potrzeby rad
i wskazówek,

−

uczniowie na bieżąco korygują swoją pracę,

−

po zakończeniu każdego ćwiczenia nauczyciel dokonuje krótkiego podsumowania
ćwiczenia, wskazując na realizowane cele zajęć.

Zakończenie zajęć

Podsumowanie zajęć i ocena zaangażowania poszczególnych uczniów.

Praca domowa

Odszukać w Internecie i wypisać do zeszytu, nazwy sprzętu służącego do podaży diet

drogą dojelitową (uwaga – ofertę taką można znaleźć na stronach producentów).

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

„Mówiąca ściana” – uczniowie naklejają kolorowe karteczki na tablicy ze swoją oceną
przebiegu, organizacji zajęć oraz zdobytej wiedzy i umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Podstawy patofizjologii chorób wymagających modyfikacji

składników mineralnych. Diety ograniczające spożycie
sodu. Diety wymagające modyfikacji podaży potasu

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ cele i założenia diety z ograniczeniem sodu i diety z ograniczeniem potasu.

Uzupełnij tabelę.

Tabela do ćwiczenia 1 – wzór

Cechy charakterystyczne diety

Dieta z ograniczeniem sodu

Dieta z ograniczeniem potasu

Cel diety

Rodzaje diety

Należy wykluczyć

Należy ograniczyć

Wskazane są

Liczba posiłków

Ilość płynów

Założenia diety –
Kaloryczność
Białko (ogółem, zwierzęce)
Tłuszcz
Węglowodany
Sód
Potas
Inne składniki mineralne
Witaminy

Uwagi –
1. Od czego zależy

postępowanie dietetyczne?

2. Zalecenia odnośnie

sporządzania potraw.

3. Jakie parametry lub czynności

organizmu należy
kontrolować?

4. Inne uwagi

Wskazówki do realizacji
Przed wykonaniem ćwiczenia uczniowie powinni zapoznać się z materiałem nauczania

dotyczącym diet – z modyfikacjami sodu i potasu. Celem ćwiczenia jest uporządkowanie
wiadomości, oraz tzw. „samodzielne dochodzenie do wiedzy”, gdzie wykorzystuje się
aktywność ucznia, jego umiejętność sortowania wiadomości, z ograniczeniem metod
podawczych. Uczniowie mogą pracować w parach lub małych grupach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz z wskazanej przez nauczyciela

literatury, ewentualnie z Internetu dotyczący diet z modyfikacjami sodu i potasu,

2) odszukać informacje niezbędne do wypełnienia tabeli,
3) wypełnić tabelę,
4) porównać wyniki z innymi uczniami,
5) uzupełnić ewentualnie tabelę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca diet z modyfikacjami sodu i potasu,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

papier na notatki,

−

długopis,

−

ewentualnie stanowisko komputerowe z oprogramowaniem i dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

Określ wskazania do stosowania diety z ograniczeniem sodu lub potasu. Uzupełnij tabelę.

Tabela do ćwiczenia 2 - wzór

Dieta z ograniczeniem sodu

Dieta z ograniczeniem potasu

Bezwzględne wskazanie do
zastosowania diety

Zalecenie do stosowania diety (w
określonych warunkach)

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien wyjaśnić uczniom, że „przetwarzanie wiadomości” ułatwia

w przyszłości ich operacyjne wykorzystanie. Uczniowie powinni pracować w parach lub
trójkach. Po zakończeniu ćwiczeń należy wspólnie z całą grupą omówić ich wyniki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania z poradnika dla ucznia oraz z wskazanej przez nauczyciela

literatury, ewentualnie z Internetu dotyczący diet z ograniczeniem sodu i potasu,

2) odszukać w materiale nauczania informacje niezbędne do wypełnienia tabeli,
3) wypełnić tabelę,
4) porównać wyniki z innymi uczniami,
5) uzupełnić ewentualnie tabelę lub nanieść poprawki.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca diet z ograniczeniem sodu i potasu,

−

papier na notatki,

−

długopis,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem i dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 3

Sporządź listę receptur na potrawy bez dodatku soli kuchennej.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien pomóc uczniom w uzupełnieniu listy potraw a następnie jej

uporządkowaniu. Może w tym pomóc odpowiednio ukierunkowana dyskusja dydaktyczna.
Uczniowie pracują w parach lub małych grupach. Nauczyciel może zaproponować zmianę
składu grup w każdym ćwiczeniu. Może to być zmiana rotacyjna, np. w każdym kolejnym
ćwiczeniu zmienia się jeden uczestnik grupy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w Internecie i poradnikach dietetycznych receptury na potrawy bez dodatku

soli,

2) uzupełnić stworzoną listę o potrawy słodkie, ciasta i desery wybrane wśród receptur

gastronomicznych,

3) uporządkować listę, stosując zasadę grupowania alfabetycznego lub według głównego

surowca lub według rodzaju potrawy np. zupy, dania zasadnicze, desery, itp.,

4) zaprezentować listę na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

literatura dietetyczna,

−

receptury gastronomiczne i dietetyczne,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką,

−

papier na notatki, papier do drukarki, długopis.

Ćwiczenie 4

Dokonaj modyfikacji jadłospisu w taki sposób, aby spełniał on wymagania diety:

1) niskosodowej (małosodowa do 1200 mg sodu/dobę),
2) niskopotasowej.

Oceń wartość odżywczą zaproponowanych jadłospisów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela do ćwiczenia 4

Proponowany jadłospis
Śniadanie

Pieczywo jasne,
Pasta z sera białego i makreli wędzonej,
Pomidor bez skórki, kawa zbożowa z mlekiem

II Śniadanie:

Kanapka z pumpernikla z chudą szynką, sok wielowarzywny

Obiad

Bulion drobiowy,
Ryba duszona w jarzynach, ryż na sypko, sałata zielona z sosem winegret;
napój z marchwi i jabłek

Podwieczorek

Kisiel karmelowy

Kolacja

Knedle ziemniaczane z mięsem, herbata naturalna

Wskazówki do realizacji
Uczniowie mogą pracować samodzielnie lub w parach. Każda para może wybrać, którą

część ćwiczenia będzie wykonywać (dotyczącą diety niskosodowej lub niskopotasowej).
Po zakończeniu pracy należy przeprowadzić dyskusję na temat różnych propozycji zmian
w diecie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać receptury na potrawy przewidziane w jadłospisie dziennym,
2) obliczyć ilość sodu (lub potasu) w diecie na podstawie receptur, jadłospisu, oraz tabel

wartości odżywczej produktów spożywczych,

3) ustalić, które lub potrawy w zaproponowanym jadłospisie zawierają zbyt dużo sodu

(lub potasu),

4) dokonać modyfikacji jadłospisu – wymienić w jadłospisie te produkty, które zawierają

duże ilości sodu (lub potasu) na inne,

5) sprawdzić ilość sodu (lub potasu) w diecie, jeśli nadal jest zbyt duża zaproponować

modyfikacje w sporządzaniu potraw,

6) obliczyć zawartość składników odżywczych w ułożonych jadłospisach (białko ogółem,

w tym zwierzęce; węglowodany, tłuszcze; witamina C; wapń, sód i potas;
oraz kaloryczność),

7) podzielić się uwagami na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

receptury na potrawy dietetyczne,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

papier na notatki,

−

długopis; kalkulator,

−

ewentualnie stanowisko komputerowe z oprogramowaniem dla dietetyków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Zaplanuj jadłospis dekadowy dla osób na diecie niskosodowej i oceń go metodą

jakościową.

Uwaga – do wykonania ćwiczenia możesz wykorzystać odpowiedni program

komputerowy dla dietetyków.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien dokładnie wyjaśnić uczniom sposób wykonania ćwiczenia oraz

wskazać metodę oceny jadłospisów, którą uczniowie powinni zastosować. Uczniowie mogą
pracować indywidualnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ułożyć jadłospis dekadowy, uwzględniając produkty i potrawy dozwolone w diecie,
2) sprawdzić zawartość sodu w diecie,
3) ocenić jadłospis metodą jakościową (np. punktową),
4) dokonać ewentualnej korekty jadłospisu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

instruktaż,

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca diet z ograniczeniem sodu,

−

receptury na potrawy dietetyczne,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

papier na notatki,

−

długopis; kalkulator,

−

ewentualnie stanowisko komputerowe z oprogramowaniem dla dietetyków.

Ćwiczenie 6

Zaplanuj jadłospis dekadowy dla osób na diecie niskopotasowej i oceń go metodą

jakościową.

Uwaga – do wykonania ćwiczenia możesz wykorzystać odpowiedni program

komputerowy dla dietetyków.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien dokładnie wyjaśnić uczniom sposób wykonania ćwiczenia oraz

wskazać metodę oceny jadłospisów, którą uczniowie powinni zastosować. Uczniowie mogą
pracować indywidualnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ułożyć jadłospis dekadowy, uwzględniając produkty i potrawy dozwolone w diecie,
2) sprawdzić zawartość potasu w diecie,
3) ocenić jadłospis metodą jakościową (np. punktową),
4) dokonać ewentualnej korekty jadłospisu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

instruktaż,

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca diet z ograniczeniem potasu,

−

receptury na potrawy dietetyczne,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

papier na notatki,

−

długopis; kalkulator,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem dla dietetyków.

Ćwiczenie 7

Ułóż jadłospis dla pacjenta, w taki sposób, aby zawierał:

−

do 1200 mg sodu /dobę.

−

do 500 mg sodu/ dobę.
Uwaga – do wykonania ćwiczenia możesz wykorzystać odpowiedni program

komputerowy dla dietetyków.

Wskazówki do realizacji
Grupę uczniów można podzielić na dwie grupy, z których każda będzie wykonywać

jeden z podpunktów ćwiczenia. Uczniowie powinni pracować indywidualnie. Po zakończeniu
ćwiczeń należy omówić wyniki ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zaplanować jadłospis na jeden dzień dla pacjenta wymagającego ograniczenia sodu

w diecie, wykorzystując produkty o obniżonej zawartości sodu,

2) obliczyć zawartość sodu w zaproponowanym jadłospisie,
3) dokonać korekty jadłospisu, jeśli zawartość sodu jest zbyt duża,
4) ocenić jadłospis metodą jakościową,
5) przedstawić swoją propozycję na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

instruktaż,

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca diet z ograniczeniem sodu,

−

receptury na potrawy dietetyczne,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

papier na notatki,

−

długopis; kalkulator,

−

ewentualnie stanowisko komputerowe z oprogramowaniem dla dietetyków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Inne

diety

wymagające

modyfikacji

składników

mineralnych

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź listę potraw i napojów będących dobrym źródłem

−

wapnia,

−

żelaza.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien omówić sposób wykonania ćwiczenia oraz pomóc uczniom

w porządkowaniu i uzupełnianiu listy receptur. W ten sposób można stworzyć zestaw
receptur na potrawy dietetyczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać materiał nauczania na temat produktów spożywczych bogatych w wapń

(żelazo) oraz czynników, które ułatwiają lub utrudniają wchłanianie wapnia (żelaza)
– z poradnika dla ucznia i literatury dodatkowej wskazanej przez nauczyciela,

2) wyszukać w Internecie i poradnikach dietetycznych receptury na potrawy i napoje

z surowców, które są dobrym źródłem wapnia (żelaza),

3) okreslić jakimi dodatkami można jeszcze wzbogacić potrawy znajdujące się na liście

(np. posypać rozdrobnionymi orzechami, ziarnem sezamu lub natką pietruszki, dodać
owoce lub mleko w proszku itp.) – chodzi o wzbogacenie w wapń (żelazo),
ale także w składniki ułatwiające jego przyswajanie,

4) uporządkować listę, stosując zasadę grupowania alfabetycznego lub według głównego

surowca lub według rodzaju potrawy, np. zupy, dania zasadnicze, desery itp.,

5) zaprezentować listę na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dietetyczna,

−

receptury gastronomiczne i dietetyczne,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką,

−

papier na notatki, papier do drukarki, długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Sporządź jadłospis zawierający 1200–1500 mg wapnia dla kobiety zagrożonej

osteoporozą, która równocześnie stosuje dietę o obniżonej kaloryczności (1500 kcal).

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien omówić sposób wykonania ćwiczenia, ponieważ uczniowie muszą

zaplanować nie tylko dietę bogatą w wapń i produkty, które ułatwiają jego przyswajanie, ale
także muszą uwzględnić dodatkowe zalecenia dotyczące obniżonej kaloryczności diety.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) ułożyć jadłospis zachowując zasady racjonalnego żywienia, ale wybierając produkty

niskokaloryczne lecz bogate w wapń oraz źródła wit. C, D i białka zwierzęcego
(zwrócić uwagę na proporcje fosforu do wapnia),

2) obliczyć zawartość składników odżywczych i wartość kaloryczną diety,
3) porównać obliczenia z założeniami diety,
4) dokonać ewentualnie korekty jadłospisu,
5) sprawdzić, czy jadłospis jest urozmaicony i racjonalny i dokonać jego oceny,
6) zaprezentować jadłospis na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przypadków,

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dietetyczna i żywieniowa,

−

receptury gastronomiczne i dietetyczne; normy żywienia, tabele wartości odżywczej
produktów,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem dla dietetyków, dostępem do Internetu
i drukarką,

−

papier na notatki, papier do drukarki, długopis, ewentualnie kalkulator.

Ćwiczenie 3

Ułóż jadłospis dla kobiety w ciąży (drugi trymestr ciąży) zagrożonej niedokrwistością,

bogaty w żelazo. Ilość żelaza w diecie 26 mg/dobę. Uwzględnij wszystkie zasady żywienia
kobiet ciężarnych – zapotrzebowanie na energię 2500 kcal.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien dokładnie omówić sposób wykonania ćwiczenia. Uczniowie mogą

pracować indywidualnie lub w parach. Po zakończeniu ćwiczeń nauczyciel powinien zwrócić
uwagę na ewentualne błędy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) sprawdzić i wypisać normy żywienia dla kobiet ciężarnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) ułożyć jadłospis zachowując zasady racjonalnego żywienia i uwzględniając potrzeby

kobiety ciężarnej oraz wprowadzając większe ilości źródeł żelaza oraz uwzględniając
produkty ułatwiające przyswajanie żelaza,

3) obliczyć zawartość składników odżywczych i wartość kaloryczną diety,
4) porównać obliczenia z założeniami diety,
5) dokonać ewentualnie korekty jadłospisu,
6) sprawdzić, czy jadłospis jest urozmaicony i racjonalny i dokonać jego oceny,
7) zaprezentować jadłospis w grupie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przypadków,

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dietetyczna i żywieniowa,

−

receptury gastronomiczne i dietetyczne; normy żywienia, tabele wartości odżywczej
produktów,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem dla dietetyków, dostępem do Internetu
i drukarką,

−

papier na notatki, papier do drukarki, długopis, ewentualnie kalkulator.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Podstawy patofizjologii chorób wymagających modyfikacji

konsystencji

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj dietę płynną ścisłą, którą lekarz zalecił pacjentowi w pierwszej dobie

pooperacyjnej, około 500 ml/dobę.

Wskazówki do realizacji
Uczniowie mogą pracować w parach. Nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z informacjami na temat żywienia enteralnego i na temat diety płynnej

(poradnik dla ucznia, literatura pomocnicza, Internet),

2) wybrać płyny odpowiednie do zastosowania w diecie płynnej,
3) rozplanować w czasie podawanie płynów.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca diet z modyfikacjami konsystencji,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem i dostępem do Internetu,

−

kartki na notatki, długopis.

Ćwiczenie 2

Sporządź listę napojów, płynnych potraw i dodatków, które mogą być stosowane

w diecie płynnej wzmocnionej.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien omówić sposób wykonania ćwiczeń oraz pomóc uczniom

w porządkowaniu i uzupełnianiu listy receptur. W ten sposób można stworzyć zestaw
receptur na kolejne potrawy (napoje) dietetyczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przeczytać informacje na temat produktów spożywczych dozwolonych i zabronionych

w diecie płynnej wzmocnionej- z poradnika dla ucznia i literatury dodatkowej wskazanej
przez nauczyciela,

2) wyszukać w Internecie i poradnikach dietetycznych receptury na potrawy i napoje, które

można wykorzystać w diecie płynnej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) okreslić jakimi dodatkami można jeszcze wzbogacić potrawy znajdujące się

na liście, uwzględnić te dodatki w liście,

4) uporządkować listę, stosując zasadę grupowania alfabetycznego lub według głównego

surowca,

5) zaprezentować listę na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dietetyczna,

−

receptury gastronomiczne i dietetyczne,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką,

−

papier na notatki, papier do drukarki, długopis.

Ćwiczenie 3

Opracuj dla pacjenta 3-dniową dietę papkowatą. Pacjent to dorosła kobieta,

o prawidłowej masie ciała (zapotrzebowanie kaloryczne ok. 2200 kcal). Przygotuj dla
pacjentki zalecenia dotyczące sporządzania potraw i zasad stosowania diety (uwzględnij
receptury na potrawy).

Wskazówki do realizacji
Należy omówić z uczniami opisany przypadek pacjentki, zwracając uwagę na ewentualne

trudności. Uczniowie mogą pracować w parach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z informacjami na temat diety papkowatej,
2) opracować jadłospis 3-dniowy, uwzględniający zapotrzebowanie pacjenta oraz zalecenia

diety papkowatej,

3) obliczyć wartość odżywczą zaplanowanego jadłospisu i porównać z zapotrzebowaniem

pacjenta,

4) dokonać oceny jakościowej jadłospisu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przypadków,

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dietetyczna,

−

receptury gastronomiczne i dietetyczne,

−

tabele wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem, dostępem do Internetu i drukarką,

−

papier na notatki, papier do drukarki, długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Leczenie żywieniowe

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź listę preparatów do żywienia enteralnego oferowaną przez producentów.

Tabela do ćwiczenia 1

Lp. Nazwa producenta

Rodzaj

preparatu do

żywienia

enteralnego

Nazwa

handlowa
preparatu

Przeznaczenie

–

zastosowanie

Uwagi na

temat

wartości

odżywczej

i inne

Wskazówki do realizacji
Ze względu na to, że lista dopuszczonych do użytku diet przemysłowych ulega zmianom,

w poradniku nie zostały one szczegółowo omówione. Szczegółowe opisy preparatów są
dostępne na stronach internetowych producentów. Jeżeli uczniowie samodzielnie dokonają
klasyfikacji dostępnych preparatów łatwiej będzie im zrozumieć i zapamiętać te informacje.
W trakcie wykonywania ćwiczeń nauczyciel powinien kontrolować pracę uczniów i udzielać
im wskazówek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z informacjami na temat leczenia żywieniowego,
2) odszukać w Internecie ofertę producentów preparatów do żywienia enteralnego

(np. Nutricia, Fresenius Kabi),

3) wypisać ofertę na preparaty do żywienia enteralnego,
4) uporządkować te preparaty według przeznaczenia i wartości odżywczej,
5) uzupełnić tabelę.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objasnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca leczenie żywieniowego,

−

stanowisko komputerowe z oprogramowaniem, dostępem do Internetu,

−

papier na notatki, długopis, papier do drukarki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Oblicz wartość odżywczą przykładowej diety do karmienia przez zgłębnik. Dokonaj

oceny tej diety.

Tabela do ćwiczenia 2. Dieta do żywienia przez zgłębnik

Składnik

Jednostka miary

Ilość

Mąka pszenna

120

Jaja (2 szt.)

100

Chude mięso wołowe (dokładnie oczyszczone z błon)

250

Śmietanka 12%

200

Masło

Olej sojowy

Marchew (bez odpadów)

Jabłko (bez odpadów)

Cukier

150

Sól

Woda

600 -700

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie można wykonywać w parach. Nauczyciel powinien omówić sposób

wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w tabelach wartości odżywczych surowce wymienione w diecie,
2) obliczyć zawartość składników odżywczych w poszczególnych surowcach,
3) obliczyć skład chemiczny całej diety – uwzględnić straty zachodzące podczas obróbki

cieplnej,

4) wypisać normy żywienia dla przykładowej dorosłej osoby,
5) porównać normy żywienia z obliczoną wartością odżywczą diety,
6) ocenić wartość odżywczą diety,
7) zanotować wnioski w zeszycie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

normy żywienia ludności,

−

tabele składu chemicznego produktów spożywczych,

−

kalkulator, papier na notatki, długopis.

Ćwiczenie 3

Sporządź dietę do żywienia przez zgłębnik, wykorzystując recepturę z ćwiczenia 2. Oceń

konsystencję tej diety.

Wskazówki do realizacji
Ćwiczenie należy wykonać w pracowni technologicznej, z zachowaniem szczególnych

warunków sanitarnych. Należy zwrócić uczniom uwagę na „reżim” sanitarny, jaki obowiązuje
podczas sporządzania diety i wskazać zagrożenia dla pacjenta żywionego przez zgłębnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uczniowie powinni zwrócić także uwagę na właściwą konsystencję diety. Nauczyciel

powinien omówić trudności związane z karmieniem przez zgłębnik.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) przygotować surowce niezbędne do wykonania diety,
2) przygotować narzędzia pracy,
3) przeprowadzić obróbkę wstępną brudną surowców,
4) oczyszczone mięso zalać małą ilością wody i gotować do miękkości,
5) obrać umytą marchew, odciąć końce, opłukać, odważyć 50 g, włożyć do mięsa, ugotować

do miękkości,

6) zdezynfekować jaja, wybić, sprawdzić świeżość, ugotować (jak w koszulkach, ale bez

dodatku octu – można dodać sok z cytryny),

7) obrać umyte jabłka, wydrążyć, odważyć 50 g, pokroić na kawałki, ugotować w bardzo

małej ilości wody, wodę odparować, przetrzeć,

8) wyjąć z wywaru ugotowane mięso i marchew, dodać jaja, zmiksować dolewając wywar

z mięsa i marchwi,

9) dodać do zmiksowanej masy przetarte jabłko, masło i olej, śmietankę i zmiksować,
10) sporządzić kleik z mąki pszennej oraz 600 ml wody,
11) połączyć kleik ze zmiksowaną masą, dodać cukier, sól i jeszcze raz zmiksować,

uzupełnić przegotowaną wodą do objętości 2000 ml, ponownie zmiksować,

12) ocenić konsystencję diety (gęstość i brak grudek) i przeprowadzić próbę z użyciem

sondy, sprawdzając czy pokarm swobodnie przepływa (można użyć samej rurki i lejka);
uwaga dieta powinna mieć temperaturę ok. 30–37 °C.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

instruktaż,

−

pokaz,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

receptura diety,

−

surowce według receptury,

−

narzędzia pracy, naczynia i sprzęt niezbędny do wykonania diety,

−

sonda do przeprowadzenia próby, zbiornik do odbierania mieszanki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Zatrucia pokarmowe – zasady odżywiania chorych

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ułóż dietę bogatą w potas, dla chorego z biegunką będącą skutkiem zatrucia

pokarmowego. Ułóż dietę na czwartą dobę leczenia – w drugiej dobie wprowadzono kleiki.
W trzeciej dobie gotowane warzywa, twaróg, masło. Wszystkie produkty były dobrze
tolerowane przez chorego.

Oblicz wartość odżywczą zaproponowanej diety i oceń ją.

Wskazówki do realizacji
Należy z uczniami szczegółowo omówić przypadek pacjenta, w dalszej części uczniowie

pracują indywidualnie. Po opracowaniu diet powinna wywiązać się dyskusja.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z informacjami na temat diety bogatopotasowej oraz leczenia w biegunkach,
2) ułożyć jadłospis oparty na diecie lekkostrawnej, zawierający większą ilość źródeł potasu,
3) ocenić jadłospis metodą jakościową,
4) obliczyć wartość odżywcza zaplanowanego jadłospisu,
5) ocenić wartość odżywczą zaplanowanego jadłospisu,
6) dokonać ewentualnej korekty jadłospisu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przypadków,

−

ćwiczenia praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca żywienia leczniczego,

−

normy żywienia ludności, tabele składu chemicznego produktów spożywczych,

−

kalkulator, papier na notatki, długopis.

Ćwiczenie 2

Ułóż jadłospis 7 – dniowy dla chorego dziecka po przebytym zatruciu pokarmowym.
Przez 3 dni dziecko otrzymywało: w 1 dobie – dietę płynną ścisłą; w 2 i 3 dobie dietę

kleikową. W 3 dobie wprowadzono wywary z warzyw, przecierane pieczone jabłko, banany
oraz twarożek, niewielką ilość masła. Zaplanuj jadłospis w taki sposób, aby uzupełnić straty
składników odżywczych spowodowanych wymiotami i biegunką. Dokonaj bilansu diety,
zakładając, że dziecko ma 7 lat. Pamiętaj, że w skutek choroby dziecko ma obniżone uczucie
łaknienia – zwróć uwagę na objętość, liczbę, wartość odżywczą i „atrakcyjność” posiłków.

Uwaga – ćwiczenie można wykonać przy pomocy odpowiedniego programu

komputerowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Należy z uczniami szczegółowo omówić przypadek pacjenta. Uczniowie mogą pracować

w parach. Po opracowaniu jadłospisów powinna wywiązać się dyskusja.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z informacjami na temat żywienia ludzi w biegunkach,
2) przeanalizować wcześniejszy sposób żywienia pacjenta – wynotować składniki

odżywcze, których podaż w ostatnich 3 dniach była zbyt mała w diecie,

3) odszukać normy żywienia odpowiednie dla pacjenta i wynotować je,
4) zaplanować 7-dniowy jadłospis, który uwzględni potrzeby organizmu pacjenta,

oraz jego możliwości związane z chorobą,

5) ocenić jadłospis metodą jakościową,
6) obliczyć wartość odżywczą jadłospisu i dokonać jego bilansu,
7) dokonać ewentualnych korekt.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przypadków,

−

ćwiczenia praktyczne,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura dotycząca żywienia leczniczego,

−

normy żywienia ludności, tabele składu chemicznego produktów spożywczych,

−

kalkulator, papier na notatki, długopis,

−

ewentualnie stanowisko komputerowe z odpowiednim oprogramowaniem, drukarką,
papier do drukarek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test

dwustopniowy

jednostki

modułowej

„Planowanie

diet

z modyfikacjami składników mineralnych i diet z modyfikacjami
konsystencji”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 10, 11, 13, 14, 16, 17, 18, 19 są poziomu podstawowego,

−

zadania 7, 9, 12, 15, 20 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak,

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. c, 4. a, 5. c, 6. c, 7. b, 8. b, 9. d, 10. b, 11. b,
12. a, 13. c, 14. a, 15. b, 16. d, 17. c, 18. b, 19. c, 20. c.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Określić rolę sodu w organizmie człowieka

Określić dopuszczalną ilość sodu w diecie

z ograniczeniem sodu

Wskazać skutki nadmiernego spożycia sodu

Wskazać przyczyny niedoboru potasu w diecie

Określić zapotrzebowanie na potas zdrowej dorosłej

osoby

Wskazać produkty zabronione w diecie

z ograniczeniem sodu

Wskazać czynniki wpływające na przyswajanie

żelaza

Określić produkty zalecane w diecie

niedokrwistości niedobarwliwej

Określić czynniki wpływające na przyswajanie

wapnia

Określić produkty zalecane w osteoporozie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozróżnić diety z modyfikacjami konsystencji

Dobrać rodzaj diety do określonego przypadku

Określić czas stosowania diety płynnej ścisłej

Rozróżnić produkty dozwolone w diecie płynnej

wzmocnionej

Scharakteryzować gastronomię

Zdefiniować termin „leczenie żywieniowe”

Rozróżnić zalety żywienia pozajelitowego

Określić sposoby wprowadzenia zgłębnika

Określić zastosowanie diety kleikowej

Rozróżnić preparaty do żywienia enteralnego

i parenteralnego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, co najmniej z tygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Zapoznaj uczniów z rodzajami i zasadami rozwiązywania zadań w teście oraz z zasadami

punktowania.

3. Wyjaśnij uczniom zasady udzielania odpowiedzi na karcie odpowiedzi.
4. Zapewnij uczniom warunki do rozwiązywania zadań testowych.
5. Podaj czas rozwiązywania zadań.
6. Rozdaj uczniom zadania testowe oraz karty odpowiedzi.
7. Stwórz właściwą atmosferę w czasie rozwiązywania testu.
8. Podczas rozwiązywania testu przestrzegaj konsekwentnie zasad pracy przedstawionych

wcześniej.

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o upływającym

czasie.

10. Po upływie wyznaczonego czasu zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Dokonaj oceny testów, sprawdź wyniki. Oceny wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Dokonaj analizy zadań testowych i ustal, które zadania sprawiły najwięcej trudności.
13. Ustal przyczyny tych trudności i omów je z uczniami.
14. Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań.

Wszystkie

są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna

odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej Karcie odpowiedzi.
6. Zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź

zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli zadanie będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na później

i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja dla ucznia,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. W organizmie człowieka sód

a) występuje w płynie zewnątrzkomórkowym i reguluje gospodarkę wodną.
b) występuje w płynie wewnątrzkomórkowym i reguluje gospodarkę wodną.
c) jest niezbędny w transporcie tlenu w komórkach i reguluje gospodarkę wodną.
d) zwiększa

przepuszczalność

błon

komórkowych

występuje

płynie

wewnątrzkomórkowym.

2. Tak zwana dieta bezsolna dopuszcza w całodniowej diecie

a) 150 mg sodu.
b) 100 mg sodu.
c) 50 mg sodu.
d) 0,5 mg sodu.

3. Zbyt duże spożycie sodu może być przyczyną następujących schorzeń

a) zawał serca, niedokrwistość, miażdżyca.
b) nadciśnienie tętnicze, anemia, zawał serca.
c) nadciśnienie tętnicze, udar mózgu, zawał serca.
d) nadciśnienie tętnicze, żylaki kończyn dolnych, choroba wieńcowa.

4. Przyczyną niedoboru potasu w organizmie mogą być

a) biegunki i anoreksja.
b) dieta wegetariańska i głodówki.
c) przewlekłe choroby serca i wymioty.
d) przewlekłe choroby wątroby i niewydolność nerek.

5. Zapotrzebowanie na potas dla zdrowej, dorosłej osoby wynosi

a) 500 mg/dobę.
b) 800 mg/dobę.
c) 3500 mg/dobę.
d) 5000 mg/dobę.

6. W dietach z ograniczeniem sodu należy wykluczyć

a) sól kuchenną, konserwy, dżemy.
b) sól kuchenną, wędzoną szynkę, ryż.
c) sodę oczyszczoną, maggi, serki topione.
d) sodę oczyszczoną, orzechy arachidowe, kakao.

7. Na przyswajanie żelaza korzystnie wpływa obecność w diecie

a) histydyny, lizyny, wapnia i białek kazeinowych.
b) histydyny, lizyny, witaminy C, kwasu foliowego.
c) witaminy C, kwasów fitynowych, kwasu foliowego.
d) witaminy C, kwasów fitynowych, źródeł hemowych żelaza.

8. W wypadku niedokrwistości niedobarwliwej spowodowanej niedoborem żelaza do diety

należy włączyć
a) szczaw.
b) podroby.
c) produkty mleczne.
d) przetwory z całego ziarna zbóż.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Na przyswajanie wapnia niekorzystnie wpływa

a) laktoza.
b) aminokwas lizyna.
c) stosunek wapnia do fosforu 2:1.
d) mała kwasowość soku żołądkowego.

10. W wypadku osteoporozy należy

a) znacznie zwiększyć ilość białka w diecie.
b) wybierać produkty mleczne o mniejszej zawartości tłuszczu.
c) wybierać produkty mleczne o zwiększonej zawartości tłuszczu.
d) znacznie zwiększyć ilość warzyw liściastych i przetworów zbożowych.

11. Wśród diet o zmodyfikowanej konsystencji wyróżnia się między innymi

a) płynną i kleikową.
b) płynną i papkowatą.
c) nisko i bogatoresztkową.
d) papkowatą – ścisłą i wzmocnioną.

12. Pacjent przechodzi skomplikowane leczenie ortodontyczne, w jego sytuacji można

zastosować
a) dietę papkowatą.
b) dietę lekkostrawną.
c) wyłącznie dietę płynną.
d) wyłącznie żywienie do krwioobiegu.

13. Dietę płynną - ścisłą można stosować

a) przez 7 dni.
b) przez 5 dni.
c) przez 1–3 dni.
d) tylko przez kilka godzin po zabiegu.

14. W diecie płynnej wzmocnionej można stosować

a) jaja w koszulkach.
b) zmiksowane serki topione.
c) pieczywo ciemne namoczone w mleku.
d) namoczone i zmiksowane suszone gruszki.

15. Gastrostomia to nazwa

a) specjalnie zaprojektowanej rurki, służącej do żywienia enteralnego, którą wprowadza

się do jelita.

b) specjalnie zaprojektowanej rurki, służącej do żywienia enteralnego, którą wprowadza

się do żołądka.

c) specjalnie zaprojektowanej rurki, służącej do żywienia enteralnego, którą wprowadza

się do przełyku.

d) specjalnie zaprojektowanej rurki, służącej do żywienia enteralnego, którą wprowadza

się do krwioobiegu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16. Leczeniem żywieniowym nazywa się

a) żywienie doustne z zastosowaniem specjalnych leków.
b) wyłącznie podawanie choremu składników pokarmowych drogą pozajelitową.
c) wyłącznie podawanie choremu składników pokarmowych drogą przewodu

pokarmowego.

d) zarówno podawanie choremu składników pokarmowych drogą przewodu

pokarmowego jak również pozajelitowo z zastosowaniem specjalnych płynnych diet
przemysłowych.

17. Do zalet żywienia parenteralnego (pozajelitowego) można zaliczyć

a) brak powikłań.
b) niski koszt żywienia.
c) możliwość dostosowania diety do specyficznych potrzeb pacjenta.
d) wyłączenie na dłuższy okres czasu przewodu pokarmowego, co bardzo korzystnie

wpływa na jego funkcje.

18. Zgłębnika do żywienia enteralnego nie można wprowadzić

a) przez nos.
b) do jelita grubego.
c) do jelita czczego.
d) do żołądka przez wytworzoną przetokę.

19. Dietę kleikową powinno się stosować w przypadku

a) nadwagi.
b) silnych zaparć.
c) zatruć pokarmowych.
d) operacji żołądka, w pierwszej dobie po operacji.

20. Wśród preparatów do żywienia enteralnego wyróżnić można

a) substraty.
b) elektrolity.
c) diety elementarne i półelementarne.
d) worki żywieniowe typu „All in One”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……..............................………………………………………………..

Planowanie diet z modyfikacjami składników mineralnych i diet
z modyfikacjami konsystencji

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test praktyczny do jednostki modułowej „Planowanie diet z modyfikacjami
składników mineralnych i diet z modyfikacjami konsystencji”

Test składa się z zadania typu próba pracy. Podczas wykonywania zadania sześć

umiejętności będzie ocenianych kryterialnie.

Punktacja umiejętności: 0, 1 lub 2 punkty

Za każde spełnione kryterium uczeń otrzymuje 2 lub 1 punkt (zgodnie z opisem

kryterium), w wypadku, gdy kryterium jest niespełnione uczeń otrzymuje 0 punktów.
Maksymalnie uczeń może otrzymać 12 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące

oceny szkolne:

−

dopuszczający – za co najmniej 5 punktów uzyskanych za spełnienie kryteriów
z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za co najmniej 7 punktów uzyskanych za spełnienie kryteriów z poziomu
podstawowego,

−

dobry – za co najmniej 9 punktów, w tym co najmniej 2 punkty uzyskane za spełnienie
kryteriów z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry - za co najmniej 10 punktów, w tym co najmniej 2 punkty uzyskane za
spełnienie kryteriów z poziomu ponadpodstawowego.

Schemat punktowania zadań

Lp.

Oceniana umiejętność

Kryterium – uczeń otrzyma punkty,

jeżeli:

Liczba

punktów

Prawidłowo wymieni zasady doboru
produktów, uwzględniając
ograniczenia wynikające zarówno
z modyfikacji składników mineralnych
w diecie, obniżonej kaloryczności
diety, jak również uwzględniając
produkty ułatwiające przyswajanie
wapnia.

Dobór produktów do
sporządzania diety w opisanym
przypadku

Nie uwzględni produktów
ułatwiających przyswajanie wapnia

Wskaże prawidłową ilość posiłków
w ciągu dnia oraz prawidłowo określi
techniki sporządzania potraw we
wskazanej diecie

Dobór liczby posiłków i
techniki sporządzania potraw

Wskaże zbyt małą ilość posiłków

Układanie diety
z modyfikacjami składników
mineralnych (Ca, Na) założonej
kaloryczności

Prawidłowo ułoży 7-dniowy jadłospis,
z uwzględnieniem odpowiedniej liczby
posiłków, urozmaicony i zawierający
zarówno produkty bogate w wapń jak
również w składniki ułatwiające

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przyswajanie wapnia a także
pozbawiony produktów –
wysokokalorycznych, bogatych w sód
i nasycone kwasy tłuszczowe
Ułoży 7-dniowy jadłospis, który nie
spełnia jednego z wymienionych wyżej
kryteriów

Przeprowadzi ocenę jakościową
jadłospisu i ustosunkuje się do tej
oceny, w razie potrzeby dokona
korekty jadłospisu

Ocena jakościowa ułożonego
jadłospisu

Przeprowadzi ocenę jakościową, ale
nie ustosunkuje się do tej oceny lub nie
dokona korekty, jeśli jadłospis takiej
korekty wymaga

Przeprowadzi ocenę ilościową
jadłospisu i porówna z normami
żywienia odpowiednimi dla pacjentki
i ustosunkuje się do tej oceny, w razie
potrzeby dokona korekty jadłospisu

Ocena ilościowa ułożonego
jadłospisu

Przeprowadzi ocenę ilościową, ale nie
ustosunkuje się do tej oceny lub nie
dokona korekty, jeśli jadłospis takiej
korekty wymaga

Wymieni wszystkie produkty
bezwzględnie zakazane w wypadku
wszystkich schorzeń pacjentki –
weźmie pod uwagę, że niektóre
produkty dozwolone w wypadku
jednego schorzenia, mogą być
zabronione w drugim schorzeniu, na
które pacjentka cierpi

Wskazanie produktów
bezwzględnie zakazanych
w przypadku danych schorzeń

Pominie 1-2 produktów bezwzględnie
zakazanych lub wymieni 1 produkt
nieprawidłowo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Dobrać produkty do zaleconej przez lekarza diety

Dobrać liczbę posiłków do zaleconej przez lekarza

diety

Ułożyć dietę z modyfikacjami składników

mineralnych o założonej kaloryczności

Ocenić jakościowo dietę i wprowadzić ewentualne

korekty do jadłospisu

Ocenić ilościowo dietę i wprowadzić ewentualne

korekty do jadłospisu

Wymienić produkty bezwzględnie zakazane

w zaleconej diecie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, co najmniej z dwutygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Zapoznaj uczniów z rodzajem i zasadą wykonania zadania testowego oraz z zasadami

punktowania – możesz rozdać im schemat punktowania zadań.

3. Zapewnij uczniom warunki do wykonania zadania będącego przedmiotem testu.
4. Podaj uczniom czas przeznaczony na wykonanie zadania.
5. Po zakończeniu szkolenia poproś uczestników o krótką ocenę – możesz wykorzystać

ankiety ewaluacyjne.

6. Na podstawie schematu punktowania oceń poszczególne umiejętności.
7. Ustal oceny dla uczniów.
8. Oceny wpisz do arkusza zbiorczego.
9. Dokonaj analizy zadań testowych i ustal, co sprawiało uczniom największą trudność.
10. Omów przyczyny trudności z uczniami.
11. Opracuj wnioski do dalszej pracy.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję dotyczącą wykonywania zadań.
2. Przeczytaj zadanie.
3. Zapoznaj się z opisem sposobu wykonania zadania.
4. Zapoznaj się ze schematem oceniania zadania.
5. Zadanie możesz wykonać przy stanowisku komputerowym z odpowiednim

oprogramowaniem lub wykorzystując przygotowane przez nauczyciela materiały
pomocnicze.

6. Po wykonaniu zadania sprawdź jego poprawność.
7. Jeśli nie korzystasz z programu komputerowego do obliczeń możesz użyć kalkulatora.
8. Po wykonaniu zadania oddaj pracę nauczycielowi.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

literatura dotycząca diet z modyfikacjami składników mineralnych,

−

program komputerowy dla dietetyków lub niezbędne do obliczeń: kalkulator, normy
żywieniowe, tablice wartości odżywczej produktów spożywczych, przygotowane arkusze
do oceny punktowej jadłospisów.

Zadanie testowe

Zaplanuj 7-dniową dietę dla 56-letniej pacjentki, u której stwierdzono osteoporozę.

Jednocześnie, pacjentka ta cierpi na nadciśnienie i ma nadwagę, dlatego lekarz zalecił dietę
niskosodową z ograniczeniem do 2000 kcal.

Dokonaj oceny jakościowej i ilościowej zaplanowanego jadłospisu.
Wypisz ogólne zalecenia dla pacjentki, dotyczące doboru produktów, ilości posiłków

w ciągu dnia, sposobu sporządzania potraw, wykazu produktów bezwzględnie zakazanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uwagi dotyczące sposobu rozwiązania zadania.

Zadanie powinno zawierać następujące elementy opracowane w formie pisemnej:

1. 7-dniowy jadłospis ułożony zgodnie z zaleceniami diety,
2. Ocenę jakościową ułożonego jadłospisu dokonaną na podstawie wybranej metody, wraz

z wnioskami (ustosunkuj się do oceny, ewentualnie dokonaj korekty jadłospisu),

3. Ocenę ilościową wybranego jadłospisu wraz z wnioskami (ustosunkuj się do oceny,

ewentualnie dokonaj korekty jadłospisu),

4. Wykaz produktów bezwzględnie zabronionych w żywieniu pacjentki (weź pod uwagę

wszystkie schorzenia, na jakie cierpi pacjentka).

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Brzozowska A. (red.): Składniki mineralne w żywieniu człowieka. Wydawnictwo AR,

Poznań 1999

2. Ciborowska H.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL,

Warszawa 2000

3. Gawęcki J., Hryniewiecki L.: Podstawy nauki o żywieniu. PWN, Warszawa 2000
4. Gawęcki J., Jeszka J.: Żywienie człowieka – ćwiczenia. PWN, Warszawa 1995
5. Hasik J., Gawęcki J. (red.): Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Tom 2. PWN,

Warszawa 2007

6. Hasik J., Hryniewiecki L, Grzymisławski M.: Dietetyka. PZWL, Warszawa 1999
7. Hasik J., Hryniewiecki L., Rościszewska-Stoyanow A.: Gdy lekarz zaleci dietę. Watra,

Warszawa 1987

8. Kierst W.: Nauka o żywieniu człowieka zdrowego i chorego. PZWL, Warszawa 1996
9. Kuchanowicz H., Czarnowska-Misztal E., Turlejska H.: Zasady żywienia człowieka.

WSiP, Warszawa 2000

10. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości

odżywczej żywności. PZWL, Warszawa 2005

11. Wądołowska L., Bandurska-Stankiewicz E.: Wybrane zagadnienia z dietetyki.

Ćwiczenia. Wyd. UWM, Olsztyn 2002

12. Wieczorek-Chełmińska Z. (red.): Dietetyczna książka kucharska. PZWL, Warszawa 1991
13. Wieczorek-Chełmińska Z.: Zasady żywienia i dietetyka stosowana. PZWL,

Warszawa 1992

14. Włodarek D.: Dietetyka. Format A–B, Warszawa 2005
15. Ziemlański Ś. (red.): Normy żywienia człowieka. Fizjologiczne podstawy. PZWL,

Warszawa 2001

16. Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla

ludności w Polsce. Instytut Danone, Warszawa 1998

Literatura metodyczna:

1. Figurski J., Symela K. (red.): Modułowe programy nauczania w kształceniu zawodowym.

Wyd. ITeE, Radom 2001

2. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP S.A. Warszawa 1999
3. Okoń W.: Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej. Wydawnictwo Akademickie „Żak”,

Warszawa 2003

4. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych. Cz. I i II.

Wyd. ITeE, Radom 1999

5. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych. Wyd. ITeE, Radom 1998