Za tydzieo zajęd nie ma, 8 maja – teren, 16 maja nie ma, 6 czerwca byd może zerówka

KAŻDY kielich DA SIĘ rozkręcid i poskładad jak się chce. Można datowad POSZCZEGÓLNE elementy
kielichów.

*Kielich kapliczkowy/ architektoniczny – nodus ukształtowany, przypomina niewielka formę
architektoniczny

*Nodus spłaszczony z guzami/ nodus segmentowy

*Nodus kolisty – jak kulka

*Nodus owoidalny = jajowaty

*Nodus wazonowaty – stosunkowo późne, przypominają wazon

NODUS można oczywiście obrócid do góry dnem – bo każdy kielich jest skręcany

LE KLASYFIKEJSZYN złotnictwa

- przemiany kielichów od II połowy XIII wieku – np. kielich kaliski.

3 i 4 dw. XIV wieku Bardzo szeroka, rozwarta czara, dominuje w całym kielichu, posiada aplikacje na
dolnej części lub koszyczek ażurowy (często w kształcie lilii), nodus segmentowy/ pierścieniowy,
stopa o wykroju okrągłym lub wielolistnym, schodzącym do wysokiej, ażurowej podstawy.

- proporcje i kształty zmieniają się w XV w. – pojawia się nodus KAPLICZKOWY, ale na równi
funkcjonuje nodus segmentowy. Zmieniają się jednak PROPORCJE – czara się zaostrza, zwęża, dolna
częśd jest pokryta koszyczkiem kryjącym, w nim dominują wielkie, sięgające połowy czary lilie.
Rozwarstwienie, podniesienie stopy – staje się coraz bardziej zwarta, masywna, wyższy brzeg,
pojawia się lekko opadająca, ale mocno podkreślona kryza. Wydają się cięższe od tych z XIV wieku.
Tego typu kielichy a bardzo rozbudowane (to char dla II poł XV) funkcjonują z powodzeniem do II
polowy XVI wieku w sztuce polskiej.

Wśród tych kielichów z XV/XVI pojawia się ornament

astwerkowy, a to pomaga datowad.

- XVI wiek - ,renesansowe” są całkowicie odmienne – coraz bardziej rozbudowana forma nodusu –
nadal można nazwad go segmentowym, ale zmienia się w jeden wielki pierścieo/ guz z wypustkami,
czasem składa się z zestawu wielkich, dekorowanych kul. Pozostałe w zasadzie niezmienne. Stopa
coraz bardziej się rozwarstwia, rozbija w formę wieloliścia. Kielich z Nowego Korczyna – łączy cechy
gotyckie z renesansowymi (nodus pierścieniowy z plakietkami z królami polskimi jako antycznymi,
zdobiony arabeską)

Idealny kielich renesansowy

– szeroka i pełna czara, nodus kulisty, stopa jako odwrócony talerzyk,

niska, dośd oszczędna dekoracja ornamentami roślinnymi – arabeska głównie, z II poł XVI rollwerk i
okucie

-W drugiej połowie XVI (pod koniec) i w XVII nodus kulisty zastąpiony formą funkcjonującą przez
następne 200 lat, ale głównie w XVII NODUS JAJOWATY. Koszyczek sięga połowy wysokości czary i
jest ażurowy, z rollwerku, okucia, małżowiny tudzież akantu.

Przemiany nodusa przez cały XVII – od jaja zwykłego, ale odwróconego czubkiem do dołu do coraz
bardziej rozbudowanych form – wprowadzone do jaja niszy, w których mogą się pojawiad figury
świętych, w XVII wieku zaczyna byd opięty przez postacie świętych lub puttów, aż do stopniowej
dezintegracji i rozwarstwienia tej formy. Pojawiają się nawet przykłady składające się z
poszczególnych blaszek.

Typową dla XVII wieku rzeczą jest BARDZO PŁASKA STOPA

, schodząca płasko w dół, do podstawy.

Może posiadad rzut kulisty, ale pojawiają się też coraz bardziej fantazyjne rozwiązania np. kilka
złączonych ze sobą klamer. Częsty jest też nodus jajowaty z guzami – te guzy to główki aniołków

Np. kielich bractwa jatek śledziowych z Mariackiego – nodus jajowaty z samymi dekoracyjnymi
wolutkami

W przypadku datowania ornamentami złotnictwa datowanie może byd ciut wcześniejsze

PUSZKA – w odróżnieniu od kielicha to naczynie do przechowywania komunikantów – różni się tylko
skalą, uwagi co do przemian formalnych te same.

-

w II poł XVII wieku stopa i czara zaczynają nabrzmiewad, robid się wypukłe

– to wiąże się z

przemianą form ornamentalnych – bo liśd akantu tworzący kiście jest zwarty, nie może byd ażurowy,
tworzy otulinę czary jako koszyczek. Stopa nim pokryta też staje się coraz bardziej wypukła. -> przez
to w XVIII wieku dochodzi do przerysowania tych części.

Typowy kielich z XVII wieku ma równoważną stopę, nodus i czarę, żadna z nich nie dominuje.

Kielich XVIII – czara się zmniejszy ale koszyczek może byd coraz bardziej rozbudowany, stopa się
zwiększy

W II poł XVII nodus przekształca się w formę bardziej zbliżona do gruszki

- Kielich z XVIII – mniejsza czara rozbudowana w dolnej części, koszyczek do ¾ wysokości, kryjący,
nodus pełny gruszkowy ale pojawia się tez wazonowaty, nabrzmiała, dominująca, nagle się urywająca
stopa. Jej wykrój może byd złożony z profili wklęsło – wypukłych. Wazon może byd bardzo często
ukształtowany z ornamentów lub elementów dekoracyjnych, bardzo często z roccaillów

W XVIII wieku pojawiają się kielichy CAŁKOWICIE pozbawione dekoracji ornamentalnych, są gładkie,
można je datowad tylko na podstawie formy.

WSZYSTKO ZA WYJĄTKIEM CZARY ODNOSI SIĘ DO MONSTRANCJI

Wokół rezerwakulum na monstrancji znajduje się dekoracyjny otok,

- monstrancje gotyckie są ARCHITEKTONICZNE – ich gloria to rozbudowana forma architektoniczna,
przypomina wielki maswerk, po środku

okrągłe lub owalne rezerwakulum, -> to funkcjonuje aż do

1620 – 30 roku.

Różni się ornamentyka, proporcjami i formami stopy i nodusu (jak w kielichach)

- gloria typowa dla XVII wieku – składa się z szerokich, zwężających się promieni, nie tylko prostych,
ale mogą byd one też przeplatane tymi wijącymi

Te szerokie promienie w ciągu XVII wieku zaczynają się zwężad, aż pod koniec XVII gloria składa się w
PRĘTÓW (prostych lub wijących się) . Tworzy kształty eliptyczne lub okrągłe

Około roku 1700 promienie zaczynają się zlepiad w WIĄZKI o nierównej długości

W wieku XVII rezerwakulum może byd wieloboczne, z reguły jest to ośmiobok sale okrągłe też są

Około połowy XVII wieku pojawiają się w monstrancjach RAMIONA często ozdobione postaciami
asystencyjnymi

.

W II połowie XVII wieku pojawiają się postaci trzymaczy – z reguły święci z szeroko rozłożonymi
ramionami podtrzymującymi rezerwakulum oraz zwieoczenie w postaci korony, z reguły zamkniętej.

Pod koniec XVII zmiana kształtu glorii

– pręty tworzące idealny okrąg wokół rezerwakulum.

Wówczas rezerwakulum otoczone idealnym otokiem o dekoracji kwiatowej.

Koniec XVII pocz. XVIII zmiana formuły

glorii – nie składa się już wyłącznie z samej idealnej glorii –

robi się coraz bardziej fantazyjny wykrój rezerwakulum – sercowaty, gloria niknie wobec wielkiej
ilości ornamentu (akantowego), który ją zakrywa

W XVIII wieku zmiana glorii

– promienie zlewają się w wiązki, rezerwakulum jest coraz bardziej

rozbudowane i może przypominad formy odwołujące się do typowych XVIII wiecznych wykrojów
wieloboku o wypustkach, ścięciach na narożach, prostokąta, wieloboku. Forma trzymacza z XVII
wieku jest nadal kontynuowana. Gloria promienista coraz bardziej zwarta i rozbudowana, a otok
kwiatowy wokół rezerwakulum stopniowo się rozszerza, aż stanie się samodzielną glorią -> łączy się
to z formą dekoracyjnego baldachimu and rezerwakulum. Bardzo częstym elementem jest
konceptowośd rozwiązao monstrancji w XVIII wieku. -> np. monstrancja z Karmelitów na Piasku –
dysputa, teza o jedności ST i NT

Od początku XVII wieku zmienia się kształt samej glorii – od idealnego koła aż do wyoblonego
prostokąta