Krakowska Akademia

im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Karta przedmiotu

obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013

Wydział Psychologii i Nauk Humanistycznych

Kierunek studiów: Psychologia

Profil: Ogólnoakademicki

Forma studiów: Stacjonarne

Kod kierunku: Psych

Stopień studiów: Magisterskie, jednolite

Specjalności:

Psychologia kliniczno-sądowa
Psychologia pracy, organizacji i zarządzania
Psychologia edukacyjna i wychowawcza

1

Przedmiot

Nazwa przedmiotu

Psychologia osobowości

Kod przedmiotu

WPINH Psych AJednolite magisterskieS K12 12/13

Kategoria przedmiotu

przedmioty kierunkowe

Liczba punktów ECTS

6

Język wykładowy

polski

2

Forma zajęć, liczba godzin w planie studiów

Semestr

W

C

K

S

L

I

3

28

28

0

0

0

0

Legenda: W — Wykład; C — Ćwiczenia/języki; K — Konwersatorium; S — Seminarium; L — Laboratorium, Warsztaty; I — Inne, Praktyki;

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

3

Cele przedmiotu

Cel 1. Celem kursu jest dostarczenie aktualnego stanu wiedzy dotyczącego podstawowych zagadnień i problematy-

ki związanej z koncepcjami i teoriami osobowości. Zapoznanie studentów z głównymi wątkami i aspektami
psychologii osobowości. Pokazanie relacji pomiędzy poszczególnymi ujęciami i kierunkami w odniesieniu do
funkcjonowania człowieka jako jednostki i jako uczestnika życia społeczno-kulturowego. Zaprezentowanie naj-
ważniejszych elementów w obszarze genezy, struktury, funkcji, dynamiki i patologii w rozwoju osobowości.
Uwrażliwienie na konieczność rozwoju osobistego w kontekście ideału osobowego.

4

Wymaganie wstępne

a. brak

5

Modułowe efekty kształcenia

MW1. Wiedza: posiada wiedzę o specyfice nauki o osobowości oraz jej właściwościach (założenia metasystemowe,

kryteria porównywania teorii/koncepcji)

MW2. Wiedza: dysponuje wiedzą z zakresu koncepcji osobowości, która pozwala rozumieć człowieka w sposób ca-

łościowy i zintegrowany, identyfikuje główne modele opracowane przez różne nurty w psychologii osobowości,
zna głównych twórców i ich poglądy

MU1. Umiejętności: potrafi objaśnić, na czym polega integrująca funkcja osobowości w funkcjonowaniu człowieka
MU2. Umiejętności: potrafi szacować osobowościowe predyspozycje do różnych zachowań

MK1. Kompetencje społeczne: krytycznie i logicznie posługuje się zdobytą wiedzą w zakresie opisu i interpretowania

zjawisk życia psychicznego

6

Treści programowe

Wykład

Lp

Tematyka zajęć

Liczba godzin

Opis szczegółowy bloków tematycznych

W1

Wprowadzenie do psychologii osobowości. Jej specyfika, rodzaj stawianych py-
tań, relacje z innymi dziedzinami wiedzy o człowieku (głównie: filozofii, antropo-
logii kulturowej, socjologii), innych dyscyplin psychologii (ogólna, różnic indywi-
dualnych, społeczna) oraz praktyki psychologicznej (klinicznej, diagnostycznej,
edukacyjnej, kierowania). Obszary zastosowania wiedzy o osobowości: terapia,
wspomaganie, samopoznanie i określenie siebie, modyfikacja, rozwój własny (we-
wnętrzny) w biegu życia. Elementy patologii osobowości

2

W2

Związek psychologii osobowości z koncepcjami jednostki ludzkiej (antropologia
filozoficzna i społeczna). Historyczny zarys koncepcji człowieka (zakładnik, pan i
niewolnik, rola społeczna, aktor i obserwator, podmiot własnej aktywności) i ro-
dzajów aktywności społecznej (twórczy, adaptacyjny, destrukcyjny). Osobowość
jako kategoria psychologiczna: rodzaje definicji osobowości; koncepcje osobowo-
ści i kryteria ich klasyfikacji; podstawowe problemy teorii osobowości (stałość
zachowania, indywidualność, społeczny układ odniesienia, stan/proces)

1

W3

Teoria i opis. Wyróżniki i właściwości teorii osobowości (w ujęciu systematycz-
nym). Czynniki osobowości w ujęciu historycznym (Allport). Przyczyny rozbież-
ności, wieloaspektowości i kulturowego wymiaru danej koncepcji osobowości. Do-
chodzenie do psychologicznego ujmowania osobowości: jako wynik odkrywania
świata, jako podstawa formułowania problemów badawczych, jako uzasadnienie
technik modyfikacyjnych, jako podstawa filozofii bycia jednostki. Ujmowanie ho-
listyczne bądź fragmentaryczne. W poszukiwaniu uniwersaliów psychologicznych
osobowości (model Eysencka, badania leksykalne tzw. wielkiej piątki i pięcioczyn-
nikowej teorii osobowości McCrae i Costy)

2

Strona 2/8

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Wykład

Lp

Tematyka zajęć

Liczba godzin

Opis szczegółowy bloków tematycznych

W4

Odkrycie nieświadomości jako jakościowa zmiana sposobu ujmowania psychiki
ludzkiej (psychologia głębi). Narodziny psychoanalizy i jej rola w powstawa-
niu nowych koncepcji osobowości i nowych problemów psychologii (nerwice, lęk
pierwotny, mechanizmy obronne, zachowania symboliczne, rozwój psychiczny i
zmiany osobowości, patologizacja osobowości, wspomaganie i terapia). Począt-
ki psychoanalizy (Breuer). Punkt widzenia na życie psychiczne w psychoanalizie
(metapsychologia). Struktura i dynamika tzw. aparatu psychicznego (Freud): to,
ja, nad-ja oraz nieświadome, przedświadome, świadome. Teoria rozwoju psycho-
seksualnego i charakteru. Freudowska koncepcja kultury

2

W5

Psychologia analityczna (Jung) jako próba rozszerzenia kategorii determinant
osobowości poza doświadczenia indywidualne (ontogenetyczne), tło symboliczne-
go poza język. Psychologiczne ujęcie kultury. Analityczna koncepcja osobowości
(Jung). Podstawowe kategorie psychologii analitycznej: jaźń, nieświadomość oso-
bowa i zbiorowa, archetypy, funkcje psychiczne, indywiduacja (i jej fazy)

2

W6

Psychologia indywidualna (Adler) jako powiązanie rozwoju, zdrowia psychicz-
nego, nerwicy oraz wyróżnionych dysfunkcji i zaburzeń z istnieniem rozwojowej
orientacji prospołecznej. Podstawowe kategorie psychologii indywidualnej: cel,
pozycja w rodzinie, dążenie do wyższości, poczucie niższości, kompensacja, twór-
cza jaźń, styl życia. Protest męski w kierunku ujawnienia roli płci w społecznym
funkcjonowaniu kobiet

2

W7

Psychoanaliza (neopsychoanaliza) zorientowana kulturowo. Wzajemne związki
między psychoanalizą a antropologią kulturową: oddziaływanie i zapożyczenia.
Fromm i rola jego koncepcji formowania się mentalności wspólnot ludzkich zależ-
nego od frustracji podstawowych potrzeb: indywidualizm w służbie tzw. zdrowego
społeczeństwa. Rola Horney w przejściu od koncepcji determinacji kulturowych
do psychologii humanistycznej. Neopsychoanaliza jako rozwinięcie, poszerzenie i
uzupełnienie myśli psychoanalitycznej o nowe wątki: społeczne i kulturowe (Sul-
livan). Psychospołeczny rozwój osobowości (Erikson)

2

W8

Psychologia egzystencji i psychologia humanistyczna. Podstawowe założenia do-
tyczące bycia i stawania się człowieka (osoby) świat człowieka/osoby. Znaczenie
fundamentalnej relacji w jakich pozostaje jednostka: wobec siebie samej (samo-
odniesienie) i wobec warunków (zewnętrznych i wewnętrznych) przekształcanych
w sytuację jako odwrócenie relacji: jednostka-sytuacja. Nowe znaczenie rozumie-
nia i wyjaśniania oraz jego wpływ na formułowanie problemów badawczych oraz
diagnostyki psychologicznej (w kategoriach losu i wyboru). Znaczenie przełomu
humanistycznego w psychologii i innych naukach społecznych (psychiatrii, socjo-
logii). Przejście do ujęć transpersonalnych

2

W9

Osobowość z perspektywy teorii uczenia się. Podstawowe pojęcia i założenia teo-
rii uczenia się. Teoria uczenia się a: socjalizacja osobowości, funkcjonowanie i
zaburzenia osobowości, modyfikowanie zachowania i terapia. Nowe tendencje w
społecznej teorii uczenia się (samowzmocnienie w koncepcji Bandury oraz oczeki-
wania i kompetencje w koncepcji Mischela): integracja z podejściem poznawczym.
Wpływ teorii uczenia się na wybrany rys osobowości znaczenia związku społecz-
nego uczenia się i sytuacyjnego kontekstu dla sprawczych działań człowieka

2

Strona 3/8

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Wykład

Lp

Tematyka zajęć

Liczba godzin

Opis szczegółowy bloków tematycznych

W10

Poznawcze koncepcje psychologii osobowości. Osobowość jako system poznaw-
czy: geneza i funkcje. Wymiary systemu poznawczego: złożoność, abstrakcyjność-
konkretność, stopień integracji, stopień stabilizacji, otwartość na nowe doświad-
czenia. Nowsze tendencje w badaniu poznawczych wymiarów osobowości: style
atrybucyjne, potrzeba otwarcia-zamknięcia poznawczego, orientacja na stan vs
orientacja na działanie. Wybrane poznawcze kategorie opisu osobowości: kon-
strukty osobiste, projekty osobiste, dążenia osobiste, zadania życiowe (tworzenie
i realizacja planów osobistych). Główne założenia współczesnej poznawczej psy-
chologii osobowości: osobowość jako źródło znaczeń (konstruowanie poznawcze).
Wiedza osobista (samowiedza) i sposób jej użycia w konstruowaniu zdarzeń (rola
kategorii pojęciowych i schematów poznawczych i oceniających. Osobowość a za-
rządzanie własnym zachowaniem (znaczenie procesów samokontroli dla spójności
zachowania)

2

W11

Podstawy psychologii Ja. Konstruowanie poznawcze świata i samego siebie (od
atrybucji do fenomenologii) jako fundamentalne zadanie osobowości: ogólna cha-
rakterystyka. Dynamiczne konstruowanie własnej przyszłości a adaptacja psycho-
logiczna (generowanie odległych zadań życiowych, możliwych Ja, tworzenie pla-
nów i programów, procesy wyobraźni, narracji i autonarracje). (Re)konstruowanie
własnej przeszłości a przystosowanie psychiczne (znaczenie procesów modyfikacji
zapisu pamięciowego zdarzeń, uzasadniania własnego postępowania, porównań
społecznych, samooszukiwania się). Schematy (matryce) Ja, My, Wy i ich wpływ
na spostrzeganie świata, siebie w świecie i decyzje wyboru postępowania

2

W12

Psychologia jednostki ludzkiej. Kategoria cech propriacyjnych (Allport) i sensu
(Frankl). Ja podmiotowe i przedmiotowe: zjawisko samoświadomości. Kategoria
Ja jako podstawowa przesłanka integracji doświadczenia i zachowania na pozio-
mie osoby. Ja w psychoanalizie, psychologii humanistycznej i fenomenologicznej
i psychologii poznawczej: podobieństwa i różnice. Poznawczo-doświadczeniowa
teoria Ja Epsteina jako przykład dążenia do integracji wszystkich trzech per-
spektyw. Geneza i rozwój Ja: rola interakcji społecznych i Ja odzwierciedlonego.
Ja prywatne. Ja publiczne. Ja kolektywne

2

W13

Zmiana w zakresie ujmowania właściwości kategorii człowieczeństwo: rekonstruk-
cja założeń koncepcji behawiorystycznych i konstytucjonalnych (typologicznych;
związki umysłu z ciałem). Znaczenie odkryć genetyki, psychobiologii, psycholo-
gii ewolucyjnej i socjobiologii dla wyjaśniania stałości i spójności funkcjonowania
osobowości. O przydatności bądź nieprzydatności podstawowych kategorii an-
tropologicznych w obszarze psychologii osobowości w oświetleniu nowszych ujęć
dotyczących umysłu, intencjonalności, świadomości i wolności człowieka

2

W14

Podmiotowa perspektywa psychologii osobowości: poczucie własnej wartości, po-
czucie tożsamości (jedności i odrębności od innych), poczucie kontroli nad biegiem
zdarzeń, wzrostu i rozwoju osobistego (Ja realne, idealne, powinnościowe), traf-
nego samopoznania. Podmiotowa kontrola jako przesłanka skutecznej aktywności
własnej: rola oczekiwań wolności, kontroli i własnej skuteczności (Bandura), wy-
uczona bezradność (Seligman), poczucie sprawstwa (agency). Procesy autoafir-
macji i autoweryfikacji a iluzje na swój temat

2

W15

Perspektywy psychologii osobowości. W kierunku tzw. pełnej osoby (Mischel)
poziomy analizy osobowości (ujęcie integrujące własności osoby i osobowości w
kategoriach rozwoju i autotranscendencji). Możliwości konstruowania tzw. aksjo-
logicznej koncepcji osobowości. Osoba i osobowość w kierunku ich rozumienia w
kategoriach powszechności i wyjątku (Gałdowa)

1

Razem

28

Strona 4/8

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Ćwiczenia/języki

Lp

Tematyka zajęć

Liczba godzin

Opis szczegółowy bloków tematycznych

C1

Wprowadzenie do psychologii osobowości. Jej specyfika, rodzaj stawianych py-
tań, relacje z innymi dziedzinami wiedzy o człowieku (Gałdowa, 1999b, s. 9-36;
Obuchowski, 1993, s. 41-70)

1

C2

Związek psychologii osobowości z koncepcjami jednostki ludzkiej antropologia
filozoficzna i społeczna (Jaspers, 1990, s. 25-45; Grzegołowska-Klarkowska, 1990,
s. 731-740; Obuchowski, 1993, s. 71-106)

1

C3

Teoria i opis. Wyróżniki i właściwości teorii osobowości w ujęciu systematycznym
(Eysensk, 1965, s. 203-274; McCrae, Costa, 2005, s. 54-77)

2

C4

Odkrycie nieświadomości jako jakościowa zmiana sposobu ujmowania psychiki
ludzkiej psychologia głębi (Freud i Breuer, 2008, s. 9-46; Freud, 2007, s. 217-262)

2

C5

Psychologia analityczna jako próba rozszerzenia kategorii determinant osobowości
(Gałdowa, 1999a, s. 57-86; Jung, 1997, s. 11-48 i 255-300)

2

C6

Psychologia indywidualna Adler (Adler, 1986, rozdz. 1, 3, 6, 15; Harris, 2010, s.
109-149)

2

C7

Psychoanaliza (neopsychoanaliza) zorientowana kulturowo (Erikson, 2004, s. 15-
45; Horney, 1993, rozdz. 13, 14; Fromm, 1994, rozdz. 3)

2

C8

Psychologia egzystencji i psychologia humanistyczna bycie i stawanie się
człowieka-osoby świat człowieka-osoby (May, 1989, s. 205-247; Rogers, 2002, s.
105-159; Wilber, 1996, s. 13-31 i 117-139; Szasz, 1978, s. 225-240)

2

C9

Osobowość z perspektywy teorii uczenia się aspekt społeczno-poznawczy i poten-
cjału ludzkiego (Bandura, 2007, s. 127-153; Maslow, 2006, s. 310-344)

2

C10

Poznawcze koncepcje psychologii osobowości (Greenwald i Pratkanis, 1998, s.
247-271; Kossowska, 2009, s. 225-244; Tavris i Aronson, 2008, s. 203-223)

2

C11

Podstawy psychologii Ja obraz siebie i auto-narracja (May, 1997, s. 92-105; Woj-
ciszke, 2010, s. 128-192; Hermans i Hermans-Jansen, 2000, s. 19-96)

2

C12

Psychologia jednostki ludzkiej proprium i sens (Allport, 1988, s. 33-76; Frankl,
2009, s. 147-197; Gałdowa, 1992, rozdz. 3)

2

C13

Zmiana w zakresie ujmowania właściwości kategorii człowieczeństwo (Kępiński,
1989, s. 5-52; Pinker, 2005, s. 253-280 i 343-398)

2

C14

Podmiotowa perspektywa psychologii osobowości (Bandura, 2007, s. 127-153; Ko-
fta, 2001, s. 199-225; Krzyżewski, 2008, s. 17-32)

2

C15

Perspektywy psychologii osobowości. W kierunku tzw. pełnej osoby Mischel (Dą-
browski, 1986, s. 8-36 i 63-110; Gałdowa, 1992, rozdz. 4; Węgrzecki, 1996, s.
115-132)

2

Razem

28

7

Metody dydaktyczne

M16. Wykłady

M5. Dyskusja

M13. Studium przypadku

Strona 5/8

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

8

Obciążenie pracą studenta

Forma aktywności

Średnia liczba

godzin na

zrealizowanie

aktywności

Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim, w tym:
Godziny wynikające z planu studiów

56

Konsultacje przedmiotowe

13

Egzaminy i zaliczenia w sesji

6

Godziny bez udziału nauczyciela akademickiego wynikające z nakładu pracy studenta, w tym:
Przygotowanie się do zajęć, w tym studiowanie zalecanej literatury

25

Opracowanie wyników

0

Przygotowanie raportu, projektu, prezentacji, dyskusji

15

Przygotowanie się do egzaminu

35

Sumaryczna liczba godzin dla przedmiotu wynikająca z ca-
łego nakładu pracy studenta

150

Sumaryczna liczba punktów ECTS dla przedmiotu

6

9

Metody oceny

Ocena podsumowująca

P1. Egzamin pisemny

P11. Aktywność na zajęciach

P4. Kolokwium
P5. Referat

Warunki zaliczenia przedmiotu

a. Znajomość tekstów omawianych w trakcie ćwiczeń

b. Egzamin pisemny

Kryteria oceny

Na ocenę 3

zaliczenie - znajomość tekstów omawianych w trakcie ćwiczeń, przygotowanie referatu;
egzamin - udzielenie poprawnych odpowiedzi na co najmniej 60% pytań egzaminacyj-
nych

Na ocenę 3.5

zaliczenie - dobra znajomość tekstów omawianych w trakcie ćwiczeń, przygotowanie
dobrego referatu; egzamin - udzielenie poprawnych odpowiedzi na co najmniej 68%
pytań egzaminacyjnych

Na ocenę 4

zaliczenie - dobra znajomość tekstów omawianych w trakcie ćwiczeń, aktywny i meryto-
ryczny udział w ćwiczeniach, przygotowanie dobrego referatu i poprowadzenie dyskusji;
egzamin - udzielenie poprawnych odpowiedzi na co najmniej 76% pytań egzaminacyj-
nych

Na ocenę 4.5

zaliczenie - bardzo dobra znajomość tekstów omawianych w trakcie ćwiczeń, bardzo
aktywny i merytoryczny udział w ćwiczeniach; przygotowanie dobrego referatu i po-
prowadzenie dyskusji oraz propozycja rozwinięcia problematyki o inne opracowania;
egzamin - udzielenie poprawnych odpowiedzi na co najmniej 84% pytań egzaminacyj-
nych

Na ocenę 5

zaliczenie - bardzo dobra znajomość tekstów omawianych w trakcie ćwiczeń, bardzo
aktywny i merytoryczny udział w ćwiczeniach; przygotowanie dobrego referatu i popro-
wadzenie dyskusji oraz wartościowa merytorycznie propozycja rozwinięcia problema-
tyki o inne opracowania; egzamin - udzielenie poprawnych odpowiedzi na co najmniej
92% pytań egzaminacyjnych

Strona 6/8

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

10

Macierz realizacji przedmiotu

Modułowe

efekty

kształcenia dla

przedmiotu

Odniesienie do

efektów

kierunkowych

Treści programowe

Metody

dydaktyczne

Sposoby oceny

MW1

K_ W01[+], K_

W02[+], K_

W03[++], K_

W08[+], K_

W09[+++], K_

W10[+], K_ W11[+]

W1, W2, W3, W13,

W15, C1, C2, C3,

C13, C15

M16, M5

P1, P11, P4, P5

MW2

K_ W03[++], K_

W07[+], K_

W08[++], K_

W09[+++], K_

W10[++], K_
W11[++], K_

W14[+], K_ W17[++]

W1, W2, W4, W5,
W6, W7, W8, W9,

W10, W11, W12,

W15, C4, C5, C6, C7,

C8, C9, C10, C11,

C12, C15

M16, M5, M13

P1, P11, P5

MU1

K_ U02[++], K_

U03[++], K_ U09[+],

K_ U13[+++]

W11, W12, W13,

W14, W15, C11, C12,

C13, C14, C15

M5, M13

P11, P5

MU2

K_ U06[+], K_

U09[+], K_ U11[+],

K_ U12[+], K_

U13[+++], K_

U14[+], K_ U07[++]

W4, W12, W13, W14,

C4, C12, C13, C14

M16, M5, M13

P11, P5

MK1

K_ K02[+++], K_

K03[++], K_
K07[++], K_
K08[++], K_
K09[++], K_

K11[++]

W2, W3, W12, W13,

W15, C2, C3, C12,

C13, C15

M16, M5, M13

P1, P11, P4

11

Wykaz literatury

Literatura podstawowa:

[1] P.K. Oleś — Wprowadzenie do psychologii osobowości, Warszawa, 2003, Scholar [rozdziały 11-13]
[2] D. Cervone, L.A. Pervin — Osobowość. Teoria i badania, Kraków, 2011, Wydawnictwo Uniwersytetu

Jagiellońskiego [rozdziały 3,4,10,11,15]

[3] A. Gałdowa — Powszechność i wyjątek, Kraków, 1992, Wyd. Platan [rozdziały 3,4]

Literatura uzupełniająca:

[1] H. Gasiul — Psychologia osobowości. Nurty, teorie, koncepcje, Warszawa, 2006, Difin
[2] C.S. Hall, G. Lindzey, J.B. Campbell — Teorie osobowości, Warszawa, 2004, Wyd. Nauk. PWN
[3] W. Mischel, Y. Shoda, & R.D. Smith — Introduction to personality. Toward an integration, New York,

2004, Wiley

Strona 7/8

Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Publikacje/prace zbiorowe:

[1] Handbook of personality: Theory and research — L.A. Pervin, & O.P. John (red.) , New York, 1999

12

Informacje o nauczycielach akademickich

Osoba odpowiedzialna za kartę

dr Marek Majczyna (kontakt: [e-mail])

Osoby prowadzące przedmiot

dr Marek Majczyna (kontakt: [e-mail])

Strona 8/8