Małgorzata Gamian-Wilk

Dolnośląska Szkoła Wyższa

1. Krótka historia badań nad konformizmem
2. Opis klasycznych badań nad konformizmem
3. Moderatory konformizmu
4. Różne sposoby rozumienia konformizmu
5. Współczesne modele konformizmu / nonkonformizmu

Jenness (1932): szacowanie ilości fasolek w słoiku
Sherif (1935), Blake i Brehm (1954), Endler (1960), Jacobs i

Campbell (1961): informacyjny wpływ społeczny (efekt
autokinetyczny)

Asch (1951, 1952): normatywny wpływ społeczny
replikacje badań Ascha: Doms i Avermaet, 1981; Frager, 1970;

Lalancett i Standing, 1990; Lamb i Alsikofi, 1980; Larsen,
1974, 1979, 1990; Morris i Miller, 1975; McKissack, 1971;
Neto, 1995; Vlaander i Van Rooijen, 1985;

Określenie moderatorów: Asch, 1952; Crutchfield, 1955;

Latane, 1981; Nemeth i Chiles, 1988

Nail (2000, 2006, 2010): strategiczny antykonformizm

Badanie:

N = 123

12 zadań właściwych

Wyniki:

76% co najmniej raz na 12 zadań zachowało się

konformistycznie

25% osób wykazywało całkowitą niezależność (0/12)

5% osób wykazywało całkowitą zależność (12/12)

(Gamian-Wilk i Borkowska)

Cel badania:
Związek zmiennych indywidualnych (inteligencja

emocjonalna) z przejawianiem zachowań
konformistycznych

Osoby badane: 56 osób, studenci DSW (wiek: M = 19,8,

SD = 1,34).

Przebieg:

5-osobowe grupy 4 pomocnikami eksperymentatora
10 zadań dla osób badanych
4 zadania treningowe, 6 właściwych;
skala konformizmu: 0-

6 zachowań nonkonformistycznych

71% co najmniej raz na 6 zadań zachowało się

konformistycznie

84% co najmniej raz na 6 zadań zachowało się

nonkonformistycznie

29% osób wykazywało całkowitą niezależność (0/6)

16% osób wykazywało całkowitą zależność (6/6)

Ponadto:
Zachowanie konformistyczne wiąże się z niższą inteligencją

emocjonalną (szczególnie niską regulacją nastroju)

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

0

1

2

3

4

5

6

Rozkład liczebności zachowań nonkonformistycznych (średnia 3,52)

L

iczb
a o
só

b

Liczba odpowiedzi niezgodnych z odpowiedziami grupy

Profity konformizmu: pozytywnie oceniana umiejętność

dostosowania się; pozytywne ocenianie i wzmacnianie
ingracjacji

komfort psychiczny i spadek doświadczanego niepokoju

(obniżenie poziomu kwasów tłuszczowych: Bogdonoff,
1961)

Koszty nonkonformizmu: niespójna ocena społeczna buntu;

niepokój (wzrost poziomu kwasów tłuszczowych,
Bogdonoff, 1961)

dzieci niegrzeczne, sprawiające kłopot (np. Torrance, 1965)

lęk przed odrzuceniem, samotnością

Konformizm a uległość a posłuszeństwo
Konformizm powierzchowny / prawdziwy, emocjonalnie

zdrowy / destrukcyjny, rzeczywisty / koniunkturalny,

pozytywny / negatywny, świeży (zgoda z normą pierwotną)

/ z wyboru (zgoda z kontrnormą) (za: Bernacka, 2005)

Poziomy badania konformizmu (Halmos, 1964):

-

zewnętrzne zachowania (zmiana, dostosowanie na

poziomie obserwowalnym postaw i zachowań do norm

społecznych lub oczekiwań)

-

zachowania określonych społeczeństw (uniformizm,

zbieżność między członkami grupy, aspekt poczucia

tożsamości)

-

struktura osobowości jednostki

nonkonformizm –

przeciwstawianie się normom, opór

i antykonformizm –

działanie na przekór

zachowanie niezależne – jednostka nie podporządkowuje się

normom grupowym

Nonkonformizm powierzchowny, nietwórczy / konstruktywny

Konformizm w grupach zbuntowanych (Evans, 1980), np.

przestrzeganie norm w grupach

hippisowskich

Konformizm wzrasta, gdy:

- publiczny charakter zachowania (Deutsch i Gerard, 1955)

-

duża atrakcyjność grupy

-

jednomyślność grupy (np. Allen i Levine, 1971)

-

zadania są niejasne (Deutch i Gerard, 1955)

-

grupa jest większa

- kultura kolektywistyczna (Takahashi, i in., 2002; Darwish i

Huber, 2003)

Bond i Smith, 1996

Konformizm wzrasta, gdy:

- kultura kolektywistyczna (Takahashi, i in., 2002; Darwish i

Huber, 2003)

ale: Japończycy w mniejszym stopniu konformistyczni (25%) niż
Amerykanie (33%) (Frager, 1970)

konformizm większy wobec małej grupy własnej (w
kolektywizmie)

na poziomie indywidualnym: prywatne vs kolektywne Ja

(niezależne vs współzalezne)

silne różnice międzypłciowe

Konformizm wiąże się z:
- nasileniem potrzeby udzielania pomocy i jej otrzymywania (Mika,

1972)

-

dużą potrzebą przynależności (Jarymowicz i Szustrowa, 1980),

dużą potrzebą aprobaty społecznej (Snyder i Ickes, 1985)

-

tradycyjnymi wartościami i postawami (Krech i in., 1962)

-

niską samooceną (Crutchfield, 1955; Wylie, 1979), niepewną

samooceną (Campbell i in., 1986; Doliński, 1993), niską

umiejętnością oceniania siebie (Krech i in., 1962)

-

niższymi ocenami innych osób (Krech i in., 1962)

-

niezadowoleniem i złością (Bernacka, 2005), lękiem (Krech i in.,

1962)

-

niższą inteligencją (Krech i in., 1962)

Nonkonformizm wiąże się z:
-

potrzebą dominacji, niezależności, kontroli (Burger, 1992;

Mika, 1972; Tesser i in., 1983)

-

bardziej niekonwencjonalnymi wartościami i postawami

(Krech i in., 1962)

- realistycznym spostrzeganiem siebie (Krech i in., 1962)

-

większą autonomią w relacjach interpersonalnych i

dystansem wobec innych (Krech i in., 1962)

- niskim poziomem strachu (Bernacka, 2001; Krech i in.,

1962)

-

wyższą inteligencją (Krech i in., 1962)

-

twórczością (Bernacka, 2005; Popek, 2000)

konformizm:

konformizm

zgoda

jako reakcja
na wpływ

niezależność

antykonformizm

względem siebie

antykonformizm

niezależność: zmiana przed – po wpływie

(Nail & Van Leeuwen, 1993; MacDonald, Nail, & Harper, 2010)

Koncepcja reakcji na wpływ społeczny (Nail & Van Leeuwen,

1993; MacDonald, Nail, & Harper, 2010)

antycypowana jest zgoda na formułowaną prośbę:

jak oddziaływać?: bezpośrednio

jaka reakcja:

przy braku wpływu:

niezależność

pod wpływem:

konformizm ze sobą 

Koncepcja reakcji na wpływ społeczny (Nail & Van Leeuwen,

1993; MacDonald, Nail, & Harper, 2010)

antycypowany jest opór

jak oddziaływać?: pośrednio

jaka reakcja:

przy braku wpływu:

antykonformizm

pod wpływem:

antykonformizm względem siebie 

Dziękuję za uwagę

Małgorzata Gamian-Wilk