Dzicy z naszej ulicy

Barbara Fatyga

DZICY Z NASZEJ ULICY.

(Wydanie drugie, poprawione)

!"#$%

&'(%()(*('+&%,-)*/!,"&%,-

Uniwersytet Warszawski

Warszawa 2005

Recenzje: prof. dr hab. da-Ziemba, prof. dr hab. Aldona

Qba F.

Wykonanie diagramów: Marek Hajdukiewicz.

Wykonanie tabel: .

ISBN

! " !

Uniwersytetu Warszawskiego

Wydawnictwo ISNS UW

Druk i oprawa

*/#'(,#

Przedmowa do II wydania

Wprowadzenie

1"34#+'"

"+$&#678&9#&(/86#,"&:&#;!"#$%

""#! /#+'"% - ,-(%'(% /=34> &(/86# +'/7!,"'& #

&(/86#+'/7!,"'&,#

#$$%

Centrum i peryferie

Charakterystyka antropologii $%

Propozycja programu badawczego

""#!)6#-;!"#$

*$ % + % -

socjologicznych

/$$+

0+ wiejska i jej problemy

45+

""#!(",#-)8();!"#$+?)8();#&)=@,##&&)8()%

Koncepcje kultury

Trzy obiegi kultury

* + $ #

*skowskiej

""#!,"+(%-;!"#$=;(GH"##6M

$+-5ocjologicznym badaniem

0+89$%

Problem etnocentryzmu -5&&&

Opozycja starzy -

Opozycja swoi - obcy

Opozycja kobiety -5+<

""#!/#@(%-%')'=/=34/8nie, resentyment i bunt

$+$

Czy ruch anarchopunkowy stworzy pokolenie?

Kategorie resentymentu i protestu

""#!'"7'(%-;(%&(/86#,"&%,-:;!"#$%

'$<$

Opis metod i technik badawczych

a) badania biograficzne: struktura tekstu

b) analiza struktury tekstu

c) warstwowe zdejmowanie metafor i piramida metafor

d) pola semantyczne

e) +% 8

f) badania biograficzne i wywiady z liderami

=+>

1"34)6

"+$&#'","67!+#+%:&+%&##:

Notka metodologiczna - charakterystyka wykorzystanyc- ;(#!7+

empirycznych

""#!'#7;%-(%/%+#,")8()+%,-&/"%!"#:#6G##

liderów

@+$$$++

a) polityka

=$%>

=%>

d) codzienno%>

'-%

""#!7';%-/('(%;!"#$+=G;'/'=#)8()+=

Stan Wojenny -$+

'%E$%+ch

w latach 1989-1993 a) 1989;b) 1990; c) 1991; d) 1992; e) 1993

Przedmioty i tematy protestu

a) 1989;b) 1990; c) 1991; d) 1992; e) 1993

0&5%

a) 1989;b) 1990; c) 1991; d) 1992; e) 1993

/$5

a) 1989;b) 1990; c) 1991; d) 1992; e) 1993

""#!"#+#@(%- rynek i „umieranie” subkultur

„Umieranie” subkultur

Bibliografia

Przedmowa do II wydania

@ &+ E Q + =E E +

&5>VV>X>

E>Y4

&% $ +E + +owa

-Y ' +E

5 + E

5 + +E

+ 5 > 5

$&Y "$ + +

&E 5 5E

E 5 + E Y Z5

+ 5 E +

&+E&Y4

E+EE

&++&&YQ4>

$ +

> & 5 5%=Y 0

5E+%E

danych, które tutaj pro5E%>Y

& V@YYYV 5

> > 5 E

> 5 E >

postaci tabeli dane & $ QY 5%> =Y

< E + - E +

Warszawy -5$&[\\+

%X]Y

Lipiec 2005 r.

autorka

!"#$"

%"&'$(

Umberto Eco [1993: 149]

„Czysto intelektualne traktowanie ludzi i

$# % #

okrutnego”

Georg Simmel [1997:408]

Wprowadzenie

&+E %

-E&%Y

] Y Q + 5

>{ =Y |$ E

5 5 >Y " >

' &% E + 5E

przedmiot i - % - 5 +-

+$Y*$5

$+ E >E $ -

+ 5 $>E $ % Q =

5Y | & &+

> > E $

45E$E

+ & 5%& -E & 5 E

EYE$5Y

] 5 Y &

& 5 8 }$9E 8 -9E

„wandalizmem”, „ch-9Y'55&5E%+

%E $ Y " + %>

E E %E }#6#!~{

&podstawowej

prowincji znaczenia -%+]E[Y

Niby swoi - Y ~E + E +

& Y " &

% > 8$9E +&E

" % %%

5 > & 5 +Y

'5 + - + - + & >

% E Y

| 5 & +E

5 + $ 5

+Y#+ Q

% - 5 E =Y &

Newton-Smith'a, cytowany przez Edmunda Mokrzyckiego [1993: XVII],

+E+8+$”.

Pierwsz &E $ $> 5

E E & 5

+Y 5 &

5E+5strzegam, jak

5'EY05--

55+&%E

+Y|+5&

>5XE$%Y

!$ %%> X

55 &

E>w Polsce, jakie obszary

>Y 5

%> 5 $

E8%&&9-&5-

znaczny rozziew. CiE $ & 5 Q+E %E

= &5 - Y % &

&EE&>>$>

niej w tonach krytycznych lub nawet nieco wzgardliwych. W jednym z takich

$ 5

Y E $E & YYE +

& &

[Bednarek 1995: 8-[\E E

$E&&5E&&

&5&Y4&+

Y # 8%&9 5

> $E $ & - o ile mi wiadomo - 5

&E + +

&+Y

| $ +Q%

55%>=+8$9

$%Y-5>-

89 5E +

$ % $

- + + > %

>Y | + + $ $

$%E5$+5Y

*&+&+%

%$ $ E 5

instytucjonalnym i - & $ - E &

E +%Y ' évi-! & 8#tropologii

9 %$

nauczaniu [1970: 443 - + 5 + 84 5E +

% E 9 [op.cit.: 443].

@E + $

1954 -5nihil novi sub sole.

Lévi-! 89 5 5

X 5&E&E&E

5 &E5& &Y

5 &> 5 + 5& 5

antropologami i socjologami oraz etnografami. +

&5$&5&&&

&X &E E

%-%Y * Q =

& %E

uniwersytetach i instytutach pozauE $ E

wszystkim „Polskiej Sztuki ludowej-*$9E8*!-9E

8* 4$9 -

E YE 89 86$ ! Ziczne”

&5$%%Q5

& $= - Q& =X

Q& & =E $

(oparte na tradyc = Q

& 5 89 %

Y 8! 49 E + > 5

8&&9=Y4>%rodowiskach lubelskim

Y @ $

& 5 $%

pierwszym rozdziale niniejszej pracy.

@E E 5 + aj jest

+Y @ & + 8 $9 &

5 YY /$ ~5 ! Q/~!=E

' ] ! Q']!=E %$ E

$ +E % ]-

"EE&E5YYEVOp.cit.".

*$++&+%*]Y

Stosunkowo nowym zjawiskiem jest migracja antropolo$ $X $

&E V V V VY % &
&%E5- uniwersytetu.

0+ ~4E QY 5=Y "$ E

+-E&+Y

+ $ 5

$+- $ + Y 5

5> E $ $ 5 5

+5+Y

5 &

E & swoiste cechy, podsystem

Y 5 5 > E

E 5+ Y *+ $ E

&5E > $ $+& 5 +&

innych podsyste$ Y " 5 5

stosunku do wybranych koncepcji kultury zarówno klasycznych, jak i

$Y ! 5 + > + > 5

+&zonej

5 Y %% +

& 5 &

$#*Y

*&+ $+ Q5 & = i

% +Y "%>

& + & $

%E%&$-

+Y 5E & 5 &+

5Y|&5

5 & & &

Y]++>'

Typ i$5- Maxa Webera to „%E$%&

& %&E $ 5 5 E +> E
$ %> & zemplaryczna konkretyzacja, lecz taki obraz
%E $ 5 E $ 5
%>E<>%&5%%$5&
porównuje.P5 & E & $E
+%E E $ % >
jako adekwatne” [Weber 1985: 83-84].

chodzi pos+5 5 ~ Z 8" 9

8@5>%

-$E + 5 & &+E

& 5 - + >E

> '-E E

+ $ E QYYY=

>E & % QE &=E + +

&&9Z[\Y

| $ Y |

„prawdziwych dzikich” ruszyli oni na poszukiwanie „dzikich

9Y 0& > - ZX %$

+-h miast -0}[E

] [ [[Y Q% 8

9+&+]Y

] [=Y E 8%>9 bardziej

&&&%$Y5&

+ > > +

E & $E

- $Y ]5E

- + > &E & -

jak by powiedzieli Lakoff i Johnson [1988] - 5%> Y "%%>

89 +

+Y|'$+

& $ $ & 5

&$Y

4 & 5 - &

przedstawienia protes$ + Q 5 $= -

$>EE$+

+Y |5 5 5

E$$E5E+5

&> E E Q 5 $+

=5&&+&Y

45+>E+>

olbrzymiego obszaru antropologii oraz socjologii,

5E E

+ Y "

+Y Q# 5 & +&E

>+00[E[=Y0&

$ 8 + 9Y | 5

5 $ +E

+ & & + Y

&Y55+

%Y +

metodach takiej zatem antropologii ku + 5

szóstym.

+ &+ %

+Y0%

E $+ %

+ Q & &

&&%&=Y/&E&

+ $ E > Y

5& %>$&& +

Y4>5&

&& % E % +

> Y |

tego rod - +> 5%> &+E $ 5

> 5 + $ E

5> E 5>

+Y 0 + + 5%

& E 5

+-%%EY

"5 - E E

4+ + &

& +E & -

$5Y"

jednak Czytelnik ani zbyt wielu „barwnych” opisów ekscesów i dziwactw, ani

$ E &

statystyk nie ma, a dlaczego - 5 >Y 4

wymienionych tematów opisali i op&E>+

Jerzego Wertensteina-E 4 0E 0

5E ! /E ] } #

Y "5 % +

znajdzie Czyteln5%

4 5%

- $+ +

5% Y | 5

-E%+E

5E E Y [-1993.

Wybór tego

Y5>E5

+ ch

Y 5 +&

%& & +E $

%&+Y

4 $ $

5> + QY =E + + X

&5-&-Y

5 E >

temporalne i kulturowe konteksty opisywanych i analizowanych zjawisk lub procesów.

4 $ 5 5 %-

5&$$+Y

'5+ + $ +

& % Y |

E $ &

+Y !$ & 5 - co

5>-$+$Y

W ostatnim rozdziale - &E & -

E&+E+sce,

5 $

&9 %E +

uczestnictwa w subkulturach, ruchach i innych ugrupowaniY-

+ + > 5

8$+9E98-9E8989$

45%>

zawartych w tej &+ E 5

(raczej - =E + %Y "$

%> X & 5%> 5X 5%>

&+Y 5E

[E&&859[-1987 -5

$Y >E + &

wyniki pod korcem. Szkice 8@ 9

$ + %Y '

E + E $ E

5$+&+Y

Niniejsza praca, jakkolwiek jest podsumowaniem pewnego etapu

$ + - zarazem - -E

-E $E -Y !

89 +E $E 5 5

>E%%>$E$<$

Y |

$ &E E

zbiorowych. * 5

E $ 5

$E5

5$Y

*&+55%5$Y00- Rodzicom,

# !-E # E Z+

E # *Y E | ]-E

}

-Ziembie, Hannie Malewskiej-

Czartoryskiemu. Oraz moim Studentom, których pomoc przy prowadzeniu

|-E

/$E

Gredeckiemu, Markowi Rauowi, Danielowi Bubelowi, Klarze Maleckiej,

Zbigniewowi 0 0 @Y E $

przepisywali wywiady - +&Y - %

4E $ & $ E

E5 Y05,

+-Y

1"34/#+'"

"+$&#678&9#&(/86#,"&:&#;!"#$%

""#!/#+'"% -,-(%'(%/=34>&(/86#+'/7!,"'&#
&(/86#+'/7!,"'&,#.

&(/86#+'/7!,"'&,##&(/86#+'/7!,"'&

| 5E E $

jest nim $%. Problematyka antropologicznego

$ % 5E

&5E 5 E $ %

&$%Y5 <%

E + & &Y @ $+E

& 5 E $ 5% E

bardziej jasnych, intuicji teoretycznych, metodologicznych i - chyba przede

wszystkim - E & & E

dylematami poznawczymi oraz - popularnym do niedawna - %

$% %& &

$ $Y 5

prostu $+ $

+E >E 5%

Y >E +E +

$ 5E antropologi $% jest

& $E Q =E

nauczanych na uniwersytetach.

!$5+$$>YE>

+E+>5$% i

%> $ $ 5Y E +

usytuowaniu w obszarze $% specyficznej dziedziny

&+.

W dyskusjach nad tym czym jest $% +wa

5 $+ E $. O

$%$5

Y 4 5 5 5&

Y " $ & $+E E 5

zakres. #$5

+ $%Y >E Q5 $+

reinterpretow>=E E

Q = 5 %Y + 5E

metodologii, etc. # $% rzede

Q$%>=E &&

pomocy jak zorientowanej teoretycznie i metodologicznie antropologii

+$>Y$+5

&E $ E + &

$&EQ &$%=E

&E Q

+=E

Y +E

wszyst +E $+ 5 5 & 5

# +> '

$% Y

! % 5

& $E $ &

socjologów.

4\\5E+&+Y

Centrum i peryferie

4 5E + & spectrum $+ &$E

- $ $+

4 ]5 * &

&+8%>9[XY+]

[ [[E [X ] [Y & E +E + % 5

> Q $&

=E $>

Y ' + $+> Q =

Y'5%>+$

$+&EYE-+

]E & [ [X -68]. Po pierwsze

$+58*-E9

8$ & 59 & 8mniejsze lub

5 # 9 - 8 E E 5

narodowe” YY Y 5

89&EEY!&&

-Y 8 59

rozprasza w antropologiach lokalnych i lokalnych tradycjach. W innej,

+ E 4 ] +E + +E

„+” 5 % +&& 5

traktowaniu innych kultur jako peryferyjnych wobec siebie. Antropolog

Q= 5+> & %> + - jak

sugeruje autor - & ch przez

„centrum”, a mianowicie: „ > 5 5

+> E 5

9 ] [ [Y 5E

E +e w ostatnim rozdziale pracy o

„Wymiarach antropologicznego poznania kultury” Burszta pokazuje,

& E

potrzebna [op.cit.:188-[EY+]E@QY=[Y

0 + +& 5

peryferii we $ E &

8 $9E &

E & Y 0+ +>E +

5 E + %

E + $ Y !&

przyczyny, o których dalej.

89 $ 89

5 edukacji i - & - inicjacji do

8 9Y Z 5 & +

E % - E

+ % $ ch [Barley

[Y & 89 ' évi-Strauss

[Lévi-Strauss 1970:475]: „ > E %

+ QYYY=

nauczanie antropologii win > + %$9Y Dla

antropologa praktyka terenowa jest odpowiednikiem takiej inicjacji - pisze

dalej autor -&&5

Y!&- jak&

E + 89 & & %

+ 8! 5 + - pisze Ernest Gellner - (na

= > E & %E

dlaczego wszelkie poznan+E5E$

$>”

[Gellner 1997: 44].

89 89E E

] &E 5 +

>Y / +

8$9>

E >

poprzedników 89Y # >

+ 5Y

E + 84$

9 & > wne albowiem

> 5 & 89

„decentracji” statusu kultury centrum, „ 5> 5

& 9 [Burszta 1992a: 164]. Jak zobaczymy dalej, na gruncie

+E + $ &

" 5 %E

& 5 &&E $ 89E

+&&5$Q

& 4 ] +

=Y+%+&$+

E Y Y 5

Z+ [ &E

skrótowo, pewne elementy wzajemnych stereotypizacji, niewiedzy i

$+E & >

Q= % $ Y & +

%> $ Q5 %

badanych) etnografowie - - &

Y & %

5E+%5&&Y

Po dE]&&E+$

kanonu tworzy inne, „niewidzialne” centrum kultury antropologicznej.

Centrum to jednak w ich opinii nie ma granic: „Dyskurs antropologiczny nie

+ $E %&9 [Burszta,

& [ Y 4 5 $ 5

5 Y 5 5>E 8&9

$ E YE ] & %$

% E & $5 Y + /

[5Y@'Q&5

&= Y ~& $ +

>E + + ] &

+&Y'&Y

antropologicznej przez filozofów; odwrót koryfeuszy $

antropologii od badania terenowego na rzecz analiz, np., tekstu

antropologicznego; w ogóle „rozm95&

dziedzinami kultury; postulat prymatu uczestnictwa nad poznaniem; etc.

Y & +%>

&]5

P&Y ' 'E %

Y & 8argumentów centralnych

nie tylko dla teorii antropologicznej, ale i w ogóle dla teorii ludzkiego

+ urowego9 ]E & [

Y @ %& 5 % 8@%>E

E E E &E

5& & %E

prawom, prawi%EY4E

reprezentowana przez badacza, dominuje nad swoimi ‘peryferiami’ na mocy

E &Y ' $ .”

[op.cit.: 31]. Powstaje tu pytanie o granice decentracji i destrukcji. Czego w

& 5%

Y & 8 59

+>%E&E

+ - 8% +

9&+>+Y

*& Q=

% Y 8*9 zej

Q$+ =E % 89 $%>Y

+58>9

89Y ] 0 8>

% > %E ”

0 [ [\Y " E + $ &

& $E 89

interpretacji.

' & 5 Q > =

$ej antropologii polskiejY Q~E +

E 5 par excellence &=Y !&5E +

& E 89

&%&

%Y 4 E

+ 5 QY %$E =

> >Y %> E $&

& E 5 ex definitione z ludzkiego i zawodowego punktu

E@&Y4

E - zawsze, na zasadzie wymiany. (Szerzej rozwijam ten

&$=Y]ch antropologia traci

55Y|5

& 5E + %

$ & 5 $

$%Y

odwraca natomiast uwagi od dyskursu

5%5Y

"68@+%:&%,-'(&+#'

| E E +- Y

#& $& 5

sposób najbar E %$ +

$E0*Y!5>

5 & & >

% $. # +y do tych, którzy

&%Y'Y

Y & $ $

-Y & $

+ %> +

Q+

&=Y4&X

$+YZ05&+

$E%5-E8Okres

-5E%5

&& & E

5& %

intelektualnej i - paradoksalnie -+%QYYY=*

% 5 $Y E

$.” [Mokrzycki 1993a: 6]. Z tego m.in. powodu -

Kempnego - 5 >

%> E

Y + - jak pokazuje to autor - & 5

+ - $

%*[[-[XY+[Y„W efekcie

5 E

$+&+

5 5E & %> +

$$QYYY= +&

55&&%+-

ponowoczesnych -|Y|&&

E $ & 5 >

E 5 %%E + %

E & 5 %& $E

+ 9 YY [Y | E +

przytoczona diagnoza konkretnie dotyczy socjologii kulturowej,

-Y !n Turnerowie [1993] w cytowanej pracy,

& E &E +

$+ % 5 E + 8system

$ ”.

#- E E

tradycjach teoretycznych: funkcjonalizmie i neofunkcjonalizmie,

strukturalizmie, „zamerykanizowanej” semiotyce i „raczej mglistych,

europejskich zainteresowaniach”: modernizmie i postmodernizmie. Poza tym

- & 5 & &

„ %9Y czy owak konkluzja jest podobna: „W

& & $

-E$& redefiniowaniu” [op.cit.: 143-[Y4%

+ - $5 >

„kontynentalnej” $, które Kempny przyswaja jej

lokalnej, polskiej odmianie.

5 & % +-

5%> Y " E %

5 5 8 9 |

# ! ~ $< & %

Q&cym tradycje funkcjonalistycznej antropologii

= Y Y *E ! QY= [ -71; Kempny 1979].

'5% E 5% Y /

[ 0 * 5 $

s%Y4+

„ ” procesu konstytuowania przedmiotu poznania.

X $

- $& %>

Q%=E & & $+ Y 4 5%

&+ $5 in concreto i in crudo, &

5E$*&Y

Z drugiej strony, obecny stan $ wynika z

+% 5

& E$ & +Y *

+ 0 * & - ycznych,

Q$=E E$ - teorie

Q%+=E$

Y + * [ [-[Y " +E +

% $E $ -

E 5E + $ $

postmodernistycznej jest problem etnocentryzmu („logocentryzmu”)

zachodniej kultury.

! % 5 E& 5E +

E + E

podobnie jak antropologia. A to z powodu swego nieuleczalnego

* [

141;167-[Y 4 5 E + ieszczanie

Y +&

+%Y

! * & E +

pewnym momencie postawiona wobec tych samych problemów co socjologia,

a „ $ & $ - jednej

5 E $

paradygmatu interpretatywneg & &

(znaczenia)” [Kempny 1993a: 138-[Y 4 %

$>&&E+

> Y

paradygmatem w socjologii [por. np.: Mokrzycki 1984: 5-[[X |$

1981: 9-Y " $& + %

%[Y

E 5 E * 5 E %$

$ $E $ & 8&>9 5

$&E&&%

„ & &

% ” [Ke [ [Y #& 5

0 '+ & 5 % 5

„~& E + <$ E

$ &+ E &

pragmatyzmu)” '+ [ [[Y " >

%E + Y

$+ & E YYE

+ / 0E $ &E + &

& & 8& 5

Y # > 5

&>0 ulicach’ ” [op.cit.: 4].

% - $& $ - & >

E $ && 5 5

@ &$ 0 * 5

E&%

antropologa-Y 5

& 89 +%> $%

antropologii jako nauki. Filozoficzne, a przede wszystkim epistemologiczne

E$*& -

+-&%>Y

& 5 ] Q 8$9= [E

@5Q8 %9=[EY+

1997 :196], Marcusa i Fischera („kryzys reprezentacji w humanistyce”) [1986]

$ * E + E +

+ > & %

kuY 4 $% 5 > & 5

5 E >E

55*[-

71; 163-[Y &E E & 5

& }E 85%&

Q=E $ & E E E

dekompozycja, dysjunkcja, delegitymizacja, demistyfikacja, detotalizacja itp.

czyli kultury polifonicznej, heterogenicznej i wielopostaciowej9+[Y

E+5%&5

%& 8d9Y " &&

„decentracji9Y 5 rii muzyki, która o takiej odmianie

polifonii

E $E + 8istotnym czynnikiem konstrukcyjnym

jest melodia”. &<$ 8

+ $ $ %

&5&$%E%5$

$ & $E &

kontrapunkcie wtórnym czynnikiem.” Zasady „5<Y

de Muris (1320 r.) w trzech teza + > ->

E 5 E & &E

5 &> + >

5 5 5$E

oktaw.” [Reiss 1960: 358-\Y >E %

$ %> E %> &

> & E + & 89

Y / ] [ & 4 [0] pisze: „‘Poza

& & %E $

&+& 5E % E $

8YE&&&5$ $E ++

& 5 &E & %> & $9
1960:596].

& Y # > 5

5 E 4 5 &

E 5 & +& ]E

+E Y9 ] [ [Y 0

&E E E

teorEY0+>

5¡&5$8d9&

5 & % % Y

&+ 5 % 55

5>5%&+%5$-Y

0+ &>E + & YE & %>

&E$YQ$5&&

%5&$0*=Y

Po drugie, tacy autorzy jak np., cytowany przez Kempnego (co prawda

=E!&E+5

+>Q&%

tezy - +%> = % Y +

„ 5 5

%” [Kempny 1994a: 55], ale nauka w ogóle „nie

+ +% &

59 YY [Y | & -

5 $+ 5E

% E 8di%”,

$ & X - 5

„% -narracji”

, nieusuwalnej „%”

E +% - -

„4 %>E + E E +

tego, czy je %& &E &E %>9 Y
84%$ & 5 5 5 > Y 45<
5E>YE$+&5E
% %> 5 && 5 ” [Lyotard 1997:
111,116].

E 5 5 oznawczego - 5 -

swoistej mizantropii.

E5859+-%

&%&%Y

5 E $ po raz kolejny do

55Q

&%>=%89

problemu nowego ugruntowania autorytetu wiedzy antropologicznej. W

z- $ &

„ % ” [Kempny1993a: 140];

+ - 'E $ &

Q & 5 %E

E = & > 5

&E8wszystkie sposoby nadawania (etnograficznego)

QYYY= & 5 & E

+& % | - +&Y

E++ 5

+$” [op.cit.: 142].

Po czwarte, wyc 5 $ -

%Q%8Prawodawcy”

do metafory „9 ] [= 5 +

& + 89 +E + - %

+->%EY4antropologii

$E & *E & &

Lyotarda: „Z jednej strony dyskurs antropologiczny (...) uznawany jest za

+ &

%E$Y|

drugiej strony ów tekst (zamiast tekstów badanej kultury) traktowany bywa

5 Y 4 %

$%&E+&

& ‘Innym’”

*[[Y5$+ drogami dochodzimy do punktu, w

$Q+=%

E &E + 8

9Y+][[-175].

Konkluzje Kempnego z wiel>

84$ % %

9 [ & >

E < +X

+ to miejsce w pracy o „Antropologii bez dogmatów - teorii

9 [E $ > & 5

Y 4 5 E + & 5

E tym

E $ $ % Y 4

8&&9E

Y & 5 +5

charakterze podsumowania ni Y ]5

- Ernesta Gellnera:

„ $ - ruchem silnym i bardzo

Y$%EEE

5 ” [Gellner 1997: 36]. I dalej: „% &E

Q= > &Y % & E

E E + 5 5

%E $ $ &¡ Z¢ E 5

Y ]> + %

E %

$5lczenie9YYY@+E+

5 $+

%5YY0-[Y

|& 5 & /

+-nego kierunku

E5-

Y - co prawda - &

&Y ] & E

wyrafinowanej, ironii opartej na klasycznym ratio, ale nie sposób

% > $ 8%

ponowoczesnego” i wszystkich „postmodernistycznych” analiz kulturowych

[por. Morawski 1994: 31-Y ! / E $E

pytania przed jakimi stawia nas postmodernizm. W artykule „Kultura jako

$- o postmodernizmie w teorii

9 * [ 0 *

postmodernizm jes5E+

„%> 5 ”

YY [\\Y +%> 5 & -Y

*E + &> E

>5&]!Q

% E 89 5 E

%> = + ] Q8%>

& & &E $5

E -E % & 5

& ”)

[op.cit.].

4 5 5E + 5E

+ 5%E &> 5 Y &

$+ &$ $ + 55 5

>E & % +% $%

konkurencyjnych stanowisk (zwolenników lub przeciwników). Takie

+859E

89Y'+-

Gellner w cytowanej pracy interpretuje postmodernizm przede wszystkim jako relatywizm.

swojej pracy Marian Kempny - > 5

89&<89&Y

* E $ 5 $

$% >E $+& 5 0

* E+ & dania empiryczne. Z

E5%>Y!

&E + E && & &

Sposób widzenia $

$% $ 8!

-9Y4]0]Y

Ich refleksja na ten temat jest obecnie chyba najbogatsza (i to zarówno

% % - Y 5=Y " & nadziei na

& $ &$ $

> E

$ & %

|$ 0 ]E 4 ] & &

E $ + 5 Y 4 +

%5&

pierwotnych,

kultur [Burszta 1992a, Buchowski 1990; Buchowski, Burszta 1992]. Obaj

autorzy wychodzili od koncepcji tzw. socjoregulacyjnej teorii kultury [Kmita

[Y&++E&5E>

$+ Y 0 ] 5 +

& / & +%

antropologii w radykalnie postmodernistycznym wydaniu. Wojciech Burszta -

$ - 5 5

postmodernistycznie rozumianej $%. Takie prace jak

-8#5$9- napisana

wraz z Krzy & 8

%>9 - & E $ $ &

%E$Vgenre of writing" [Kempny 1994a: 128-130].

" % + >E + 5 acja

antropologicznej kultury centrum - > + E +

Q&&=Y

E - E YE punk,

$&555ej.

Wyraziste credo 0 ] + <>

8%>Y Y 9 [\Y #

5$Y

> Y %

> & 5 >

Y|&&%E++

>5&$Y8"5&u

$ +E +

+ $ Q%=E $ >

55 ” [op.cit.: 69].

]5&E+&$

%- - Y

" % & %%> Y

@ 5 E $ & &

dostarczanymi przez jednostki. Autor charakteryzuje ostatecznie swoje

$ 5& 8*$ $&E 5 5

stanowisko antynaturalizmu ontologicznego oraz naturalizmu

Y ~5 %> -

- o której decyduje ich podmiotowy charakter - w stosunku do

Y|+E+5

& %E

- & $ Q> rycznie)

&&” [op.cit.: 69 - 70].

4%5>&

& E + 8nie oznacza

koniecznie ani hermeneutyczneg E 5

- %-” [ibidem]. Rozumienie

+ 5 %Y!

antropologicznej interpretacji - wedle autora - niu

- 89 Y#

+& Y

„4 5

normami danej grupy” [ibidem]. Buchowski cytuje tu Hollisa: „%

&&E5

determinanty swej poprawnej interpretacji” [ibidem]. W przypisie na stronie

5 8%> $ +- nych przy

rozpoznawaniu zjawisk indywidualnych nie odbiera tym ostatnim mocy

&5$+E5

89 dukcyjnego” [op.cit.: 71].

& ] [ &

ponownie do antropologicznej tradycji „anglosaskiej9Y @ &

„ $” z „teoretycznym spojrzeniem”. Rzadkie na

polskim gruncie 5

$ E + E + 8Urok

E + 5 &

$& & rowej (...) Antropolog

$ E

$E & $ < E + %

$5E+

konstrukcji badawczych” YY [\Y % >

$% jej naukowy charakter zarazem interpretacja

5 & & 8w rozumieniu Marcusa i

Fischera9Y %>E + &

badanym przez siebie mechanizmom - powiada autor - nie zwalnia ich od

0+ - &5 - >E + 0 ]

+ %$ % $E

którzy nie o& 5 $ antropologii

$ E & 5 > &

5Y|E&5&$

>$%

antropologii lokalnej: „#

% 5 +

-” [Buchowski (red.) 1996: 4;

Y+][Y

Inn -

$Y 4 5 &+ 8# 5$ 9

[Burszta (red.) 1996] Wojciech Burszta przedstawia zarówno przedmiot

$%E jak i zadania antropolog & 5

$%&Y E + $%> %$

ambiwalentne uczucia z jednej strony; z drugiej - polaryzuje stanowiska.

' $% & %>E <%>E E

E 5Y %> 5

$%&%Y6>&

%>$%>5E$

%&&5Y@E+%

%&E & 5

5E + E +

>5 &%E

+ %Y @ E + 8poznawcze

manipulacje9 $%& & $+ E +

E E % Y

E % 5 - ] - bana

+YY-Y"-

5% &+ 5 $E E

%& <%& az jak dziwne skutki dla ich rozumienia

<%Y

Wszelako przedmiotem $% niekoniecznie

>- wbrew pozorom -$%>Y+>$

%> Q%>=E Y % Q

]=E+8%%

@E%E$5- rzekomo - dla nas

E + 5 X &E & &

swej uniwersalno% %> ” [Burszta

[Y%$%5

- - realizacja postulatów antropologicznych w

% E + &

%> & 5 Y *+ & 5 8 &&

$0]&5>

$E 5 E &

+E E E +

& $ ” [op.cit.: 43-Y |$

Y%5E]5Q&5

Marshalla Sahlinsa), stanie specjalnego powodu do rozczarowania czy

weltschmertzuY @$ $+ % & 5&

> +E

Q$& = 5 $ > Y Q*5

&E $+ & 8% 9

' %5

metodologii i metaforze „dzikich”).

Kultura dzisiaj - pisze dalej autor - 5

5Y * 5%& mowania i

Y 4 % %

$%E$

interpretowania. „'5”

YY Y ' 5 $ & 8interpretacje

drugiego stopnia”, których -]- „kultura popularna nie blokuje,

+ 9 Y Kultura popularna

5- moim zdaniem -+%-

-%Y"

+ E Y & 5

&+E $ Y @

& 5¡ 5

+ - & Y ]> +

%&5E]E

> % &nie z pozycji

flaneura. Ba - & E 5$ + >

5 E skazanej

# $% - przy wszystkich wskazywanych

%%- „W pewnym sensie przylega (...) metonimicznie

%E$&5&&E&

& & %> --%> E %

Y !& $% + > E

+% 5 .” [Burszta (red.)

1996: 8].

por$ E $ %E + &

5X]$5E$5&+

4 E + E 4ech Burszta [1992a]

+ +- $ $ E $&

traktuje jako „& 5& %> &E $

&$ & -”

[op.cit.: 83]. Taki 89 5 E + 8wszelkie

% $ $ &

55>9YYY!&E$+E+>

entacje

%&= Q& E E

%=Y ] % >

Q=+&$ & + Y +

to „przedsemantyczne charakte %E +&

funkcjonowanie komunikacji9YYYQ+55

zarazem votum separatum &$ %> 5

„przedsemantycznych charakterystyk”).

E $ + 5 Y

4 ] >

5 E E +

%EYY[[Y

# $+& 5

& $& & $%. Ta pierwsza to,

EE$&5

5 & 89 E

%Y4>

$ %> & - cokolwiek to byE %

+-E Y #%>

$>Y~+

on - - + & 5 5

&E + + 5 > %Y

$% ]5

%E$$5&%>Y

$ 8$ %” - +> 5

oryginalnym sfor - w przypadku przedstawiciela antropologii

$ %> Y (W zamian

> 5 E 8co reprezentowana

--metodologiczna wyznacza jako swój

zakres przedmiotowy9 YY [\=Y $%

5+&&%>Y4

5 8 $ QYYY=

%nim miejscem” [ibidem]. W optyce Wojciecha Burszty

$% &E &

%-Y"

rozumiana $% > 5

„# $% 5E

wykorzystuje on komentarze krytyczne na temat dorobku swej dyscypliny w

$%” [ibidem]. Po tych radykalnych

E + % + >

89Y"$+

- &5 - > & Y $+E

BursE % &

kulturowej i „+%Q=E

” [op.cit.: 181]. Niestety autor porzuca ów

& &E > 5 +

& 5 89 89 Y 4 % -

0 * + >E +

zmieni%

5 &Y Z E

& & ] & 5% &+E

$ 8# 5$ 9 +

*[$E

Y "

wszyscy bo & 5 8+9

postmodernizmu - ¤ @E $E $ E E

5$][[-14].

#5 &$ 5 $& kolejnych przedstawicieli

% $ $

$E $ +%

socjologów i dla problemu badania zmiaY

* * % %5 8#

9 * [[-27] zwraca

5 E < %

&& 5 +%> $Y +

+ 5 > 5 +

5Y |& -

+%> $ %& *

„specyfic-

interpretacji wiedzy o tym przedmiocie9 YY Y %

%+-E

Po pierwsze, „Antr $ %> E

5QYYY=*5&E

& 59Y E -

Y & & par excellence &

5 %%E + 8z opisem

& 9 YY 8&

9Y4%*[-E&

$+% w etnologii, stwierdza krytycznie: „+&5E

+QY=5- jednym

$Y 0%5E +

+E&

>5-E.” [op.cit.: 55]. Po

E & > 5 E

fundamental5&

&E+Y

|$E*>5

>$E++ie

E + + &

%%>

- %

+ 5 89E w zakresie

&$Y'5

* * &E

$% 5

5 & rdzenie o „ %”

antropologii i innych nauk [Kaniowska 1995: 22, 26]. W kwestii pierwszej

+ & %> Y

pisze Wojciech Burszta: „ QYYY= +

partykularnych wyborów epistemologicznych i teoretyczno-

E +

- $ ”; tym co

$ > owych

$ $ 5 - ]

[[Y*+%E

5-+5$+

+ ologii, (która - w moim przekonaniu -

E Y =Y

- >E + E +

+ 5 $+

„rzeczyw& $5 5&” %>

&5>58&9Y+-&5

- > > 5 +% antropologii

& | Benedyktowicz [Benedyktowicz

1995a: 37 - 44] w artykule „Antropologia wobec zmiany”. Autor przedstawia

5 E & E + 8To

E $ 9 YY Y % > 5

$+ E

44E %

E ] &

5 Y ' ntropologia (zamiennie:

= % & 5 ' [ 8jest do

QYYY=&&&%-

innych dziedzin humanistyki9 ] [ Y +

%5%E+Y

& -sztuki Benedyktowicz wskazuje na5&

% &

& & Q E $ =E 5 E

5 $ $E Y

&- na przedmiot etnografii-&5

interetnicznych relacji, statusu etnografii (antropologii), „istotnych elementów

9EE89Y*5

$& ] ' 85E

9+8<$” [op.cit.:

38]. Przeciwnie - - % $

%Y#+5E

E>$E5

wykorzenia. Nota bene + + >

Clifforda. Clifford pisze: „4 % QYYY= + &

5-%&&5

&+%$&&5

[Clifford 1997: 241]. *+E + Q 5

+ = & 5 % % $

> 8&9 5 + 859 E $

5 Y055

$+Y 0E + > + 'E

+EE&-

E + Y 4

jednej z „Pocztówek z Ogrodu Botanicznego” Clifford pisze: „Cywilizacja

Y#%E

&’”. [Sznajderman 1994: 83].

Perspektywa charakterystyczna dla opisywanego przez

] 5 5 5 8 9

$%&Y # >E +

Q% + 5 %>= 5

& $%&Y $ 'E

- / @E E 05

Eliade’go. Z inspi & & E E antropologia

$ swoisty optymizm: „&+%+9Y¥$

& E E E E E

Y |-5 pewnej anegdoty:

& % !5E &

&8!9!

8- E % 5%E ...”

[Stomma 1997].

|+E++$Q=

przez omówionych tutaj autorów jest inny. Wizja Benedyktowicza w gruncie

& & Q% = +

*E + + %E + antropologia

$ to sztuka interpretacji. W stosunku do wizji Benedyktowicza

* 5 89Y

$+ & 5 ] ]Y #

+ 5 + 5

zarówno $E $%.

5 5>

zatem, jak widzimy, wspólnej i spójnej perspektywy. Jest to raczej praktyczny

E *5 *&E

+ 5 + $

5Y 5 E $ & 5

%> 5 Y 6&&

5 > 8

synkretyzmu” w antropologii.

8* 5 $9 powiada o obecnej

' / %& jest interpretacja: „4%

5 - %E %

- 5 E E E +E

wypowiedzi, zdarzenia, obyczaje, wszystkie te powszednie przedmioty

socjolo E & E $ +&9Y [Geertz

1997: 217-[Y / & $ nie tyle

&+ E %> 5>E $ + +&

8 %$ 59Y ~5 %

& 5 %

$+$QYE#Y*'

Lévi-Strauss), ile na tradycji „obrazowania humanistycznego”. Ten ostatni

fakt zmienia,E5

Y * &

& $ 84

5 Q5 $= Q5

=EE&E5

$E+&.” [op.cit.:

224]

1-(%'(%&(/86##+'/7!,"'&,#

% + Q$ += &

> Q+ =Y ]

EEEraktyce

&Y% 5 E

$%E $

5 &X

& &Y |&

%YE+5%>$

8&9

owie

Q= & 5 $

Y ' & +% & %

-Q+

% $=Y !ja taka sprzyja narastaniu barier i

-E E$5 +

O $% $ 5 % <

- E 5 E &

„nowym” przedmiotem E & - $

-Q-YE

kultur tradycyjnych);

- E & podstawowych

problemów antropologicznych, takich jak stosunek natury do kultury,

zagadnienie etnocentryzmu, relatywizmu czy relacja badacz-badany;

-E&%&-$+

etnologów i antropologów czy antropolo&$- na wyzwania

badawcze stawiane nauce przez „t-d (transition to democracy)” [Kempny

1995:45];

-EQ+=&&E

$% z

postmodernistycznymi trendami

Q=$%X

- &E & E

$% - w takim

%- ziemia nadziei.

"&-&'

Q = + E +

$+ & % antropologia

$% & $+& 5 E

& 5 E & 5E

8 9E % +

+ 5Y % % 5

++>5E

+$E$&E++

5 $% z tych, które w +E &

bardziej widoczne (by nie rzec popularne) -%&5

'5%> 5 > + E + 5 5 &

%& & Q 5E YE % 5
=Y | 5 $+ 5 & %& & Q 5
=Y 4 5 % E
E + Y Y
| & + E + 5 Q$
% E % - E Y
etyczne).

| przedmiotem

$% $ - jego

&Q=Y&

+ stricte !E

Styk, Machaj (red.) 1995; Tarkowska (red.) 1995]. Nad %%

$ Polaków & 5 5%

+ * [X

[Y& - E& -

%58*ar przemian”

&#E0*Z+

[Y 0+ >E + E

etnolodzy i - przede wszystkim - & $ $+

przyczynkarskie studia nad marginalnymi, „etnograficznymi” detalami kultury

$E 5& + % + +

$ 89Y &

poszczególnych zjawisk kulturowych brakuje natomiast odpowiedzi na

pytania o k $ E & &

& Q&=E % E E

EYYY]%QY=[X'QY=[X]QY=

1996].

]> + wa, ale $

polska nie dostarcza $ E

zsyntetyzowanej, ugruntowanej w czytelnej teorii (teoriach) kultury.

4%&E++

(popularn 8 9= & $+

$+EE%+E&>

$ + > >

&E > & &E

%&5*[X]E&[Y

@+%55 badaczowi$

& &%E E +% E Y '

E 5 & &

$ E & 5 + 8 9 /

1995, 1997; Lévi-! [X / [ Y & znych

%#4E-

co znamienne -4[Y&&&

86$ !$ ZY 4 Y

Problemy antropologa” [19965$+%>$E

$ E &

+ $ Y

&E + >

ustos& 5 E &

E +E $

sytuacji. Typowe jest raczej omawianie problemów podnoszonych przez

antropologów z centrum w specyficznej atmosferze salonowego

E$ & 5 &&

á la mode.

% refleksji metodologicznej - znów w odniesieniu

- & $&E -

antropologicznych - >E +

& 5 $%&E 8 9

$ Q > %=E +

pra & $ $

+ %> E

+ 5 +5

antypozytywistycznym na obszarze socjologii. O ile $

5 & &

QE&Y=E

tyle w socjologii w tym 5

E $ $ & 5

$ - Q E Y=E

Y 5 +E + boom antropologii

$%ci $ +

Y4+$E

$ $ E $ E 5 %

po latach ekstrawagancji teoretycznych i metodologicznyY !&

5 Q= E$

>Y5E+

5Y #E $& 5 E 5

5 + analiz tekstów kultury Q 5

&&=+8%9&

5wany przez wielu postmodernizm, który

owocuje dowolnymi, paraliterackimi interpretacjami zjawisk kultury

$Y " -

5- Zbigniew Benedyktowicz [1995b: 3 - 4].

Autorka nini$ %>

- + $

interpretatywnego. Dotyczy to analiz biograficznych i analiz innych tekstów

Q$+

'$5%&+=Y

5E$%reaguje na to,

+ „ ”. Ten aspekt

$% & +&

% + Y |$

5 0 ] [Y #

konkretne+Q%E++=&

$Y!&

%E 89 E

E 5 E

E & Y 8Tymczasem - pyta retorycznie

Buchowski - %

Polsce reaguje na przejawy nacjonalizmu, ksenofobii, obskurantyzmu w

¡ '5% %

QYYY= ' % 5

%Ee i chorych na

AIDS?” [op.cit.: 66-Y 4 5E + $

$ $ & > 5 &

$ > Y

Socjologowie i - przede wszystkim - &

+ Y Q%

„zdaniem socjologa9 84%9X

%$ =

E$5&Y&8

9 5E 5 E + %

akademickie. A w mass mediach 5 5%

& 8+%> %& ]+ " %5

Wielkanocy” >E + $ 8*-9 +

ludowej. (Z czym nota bene55=Y

$+ $E $

funkcjonuje $% to moda. Ci badacze, których do

8 9 &

8&9Y89&

$ Y | & 5

samym przedmiotE $ 5 Y

& $

$ E

techniki &5Y]

> $+ $

+ & &5 ¦ !ü +

]

}

[\X

'+E

iotrowski,

Rokuszewska-QY=[Y

&&5+

z niedawno przeprowadzonej przeze mnie analizy recenzji zamieszczanych w

89 aje

EE&¦[Y

$ Y

8#YYY9%&5$

+E YE 84 YYY9

Y " + 5 > E + - przy

$ $ +%&E

& - ten

& 5 & 5

$&Y'55+E&

&&&%&&>$YY\$+$E

& 8YYY9 ub „antropologiczne...”,

8YYY98YYY9~4

[E % %

$E $ 8&9 $ %

czynnych, widocznych ++

E > $

Y Q!

# ! ! &

1996 roku).

% % E $

8& &9 +% to

5 %$ $Y 4 89

socjologów-$ E +

& E & > $

&5-5><$

Y#4Y5

na>Q&%%>-

8 %9= 8 5E +

E$Y*5

+%&

&EYE

5 E $& #

&%>

5Y9 [Rostocki 1993: 21].

Propozycja programu badawczego

& $ antropologia

$%E $+ $ 5

prowadzonych obecnie dyskusjach czas zapr>E$

5E$Y0

5> 5 $ E 5

& 5 5 5

o kontynentu $.

" &% 5 antropologii

$% 5 przedmiotY $E

$$&E+-E

$ 8 9 8 -

9 Y '5 5 E + E +

$Y*5

5 +% 8Czy etnografia Trobriandów

] 0 &

samo, gdyby nie inspirowali go jego informatorzy z Omarakana? (...)

Antropolog, tak jak ów Lévi-!E5>5

%5%$Eakie ma po prostu do dyspozycji”. [Buchowski,

] [ Y %

& 8 & &

QYYY= & %9E &

„ %%9E E & 5E

„zimne9E & 8 &9 [Balandier 1984: 179-186]. W tym

%+00

- 8stanu trupiego” [op.cit.: 181]. Jedna+ &

+Y # 8 + 9

& 8Z §§¨¨ +%>

5 Q - ]¦= &

ambiwalentnej sytuacji” [op.cit.: 11]. Niemniej, jakkolwiek spory o

5 Q5=

%E 8+9

> %Y 4 5 przy

E + - $ &+&

5 %& -

& Z - &

>+E$+%$Y5

> évi-Straussa: „Znaczy

E + & E

&Y @ & & E

antropolog $ 5 Y - ”

[Lévi-Strauss 1970: 444].

#$%+

tradycji+Y

Q+5

z tymi, którzy sens $+&

=Y & 5

$% E $ $+ Q $+

]+ & 5 #YY *E Y]

ZY!+]Y0#YY-Brown’a [Paluch 1990].

=$&&E&5E&&E

& &Y

& & 5 %E $E %

Y " $ $ $%

E + 5 & %Y

+% & $+ $

% Q5 &

E 5%$=Y"

%> & & &Y

# $% %> 5 $ 5

&E5Q=Y+E

&5E>&%Y

wielkim problemem $% jest tradycjaY45E+

$% + %Y >

mE bricoleura-+ ©-Strauss

1969: 30 -Y 0 E + % E &

Q= $%Y *

$ +Y " E $

przypisany socjologii, rola antropologa jest nie do przecenieniaY$

> & $ + E

$ Q# E

Andrz !- =Y ¦ [Y antropologia

$% + + > 5 - &

& & Y 5

$antropologii: polityki, biznesu,

5E+EY

4% +

$%Y #5 && + E

&&- $E&

$$QY&8

9= & E +

5Q%89=Y"&+

&+%

& Y +

+ E & $E $

m$ &Y ] &

% $ 8E + - % * - za

& %E + <

E %> %>X +

+E&

5QYYY=+

troska o % &+& 5

+%” [Neyman 1989: 187].

4 & &

- $% 5 >Y

"5% 5 & %&E 5

& 5

-E %E 85 &9Y

" +>E + +, z nieznanych powodów - &

+5- jest niekompletna. Po pierwsze, nie ma na niej wielu subkultur,

+& +E & 5 5

$&Y4$Y0&5

plural-$&

-Y]&

YE+5&&&E&

[Bourdieu 1979, 1990], a kulturami r$+ Y

E E & istotne. To zatem kolejny wielki

5Y Q" 5%> - $ >

0 & & $$

%5 &

%]-E0E![=Y

5 &

$ Y # & 5

takim „klasycznym” przedm - rodzina i system

Q +=

$ $ 5&

niniejszej ks&+Y

""#!)6#-;!"#$

1-(%'(%":#+,#

| 5 E - +E

>--

kulturowej oparty zar$ %E

Y * [

+ % 5 5% & 5 $E $E

$ + & %Y

"EE/$~5

! ! /~! [E $ 5

$+$Q&8&95

wieku: 7 - [ =Y $ [ YY[Y

|/~!+5$E

$ & > & %E $+&

gimnazjalistów (13 - 15 lat).

]+szy natomiast rozbicie kategorii wieku 15 - 19 lat

na poszczególne podkategorie (15 lat - 681.410 osób; 16 lat - 650.224 osób;

17 lat - 664.388 osób; 18 lat - 654.264 osób i kategoria wieku 19 lat - 642.194

$=Y6&[- 19 lat [E

/~!EYY\Y

*5 & E &

przedziale wieku 20 - Y $ [ /~!

Y\YY]+

dor[-E+$+$

E + $ Y

%>+5&

w poszczególnych podkategoriach bariery edukacyjne [por. Fatyga, Fluderska

[X /5 [X ¦E ¦E 4- [X

Fluderska 1997]. 4 E [ YY

[Y![Eª%

Oprócz wieku, k$++E $

$E Y 5 5E +

+E$5 & &Y <

E$/~![\- 1998, (tab.1).

:9Q'R&##'8%",=#:)((T

szkolnictwo

wyszczegól-

nienie

podstawowe

678&'"(!-

techniczne i zawodowe

policealne

,@,

67!;

w tym

zasadnicze

zawodowe

w wieku lat

7 - 14

15 - 18

19 - 24

1990/91

99,9

18,9

61,2

34,5

3,6

1991/92

99,6

20,5

60,4

33,1

3,3

1992/93

99,3

22,3

60,0

31,8

3,0

1993/94

99,2

23,7

60,1

30,3

3,4

1994/95

99,0

25,2

60,2

29,0

3,9

1995/96

99,0

26,3

60,1

27,8

4,6

1996/97

99,1

27,3

59,3

26,4

5,1

1997/98

99,7

28,6

58,5

24,9

5,2

wsk< - + - stosunek wszystkich osób

& 5 5&
Y5&$
Wsb= ----- x 100, gdzie: Up - $ $ E -
% -tym przedziale wieku nominalnie przypisanym danemu poziomowi
Q[=X<$%[Y

%+&&[-24 lat, to jak podaje

0 ! [ E <

5 5& [\[ - 11,5%; 1990/91 - 12,9%;

1995/96 - 22,3%; 1996/97 - 25,4%; 1997/98 - 29,2%.

Dobry obraz sytuacji +&Y

$ Y + 5&

$+$Y

%'9Q9%'/"/!%+7+),%=&%,-

Q¥$/~![=

@ $ + +E

$ &+ - 5 Y

Q' + 5 E +

$ & 5 %

& - % +

wspólne zamieszkiwanie - & =Y

E 5 + +

+- Y

05 & $&

„+

% > 5 + $

%>-E

E + $+

& 859 $

wiekowych.

>+Ego progu

- E $ $

Y ! +

$+5 +%Y4$

& +Y !

-% [-15-letnich

& 5 &<

$E &< $E &< &

%+Y

| % % $+

$ + & &Y +

&>E+ +E+&%%>&

+ Q <

89=[$+

kraju [Fatyga 1993c].

4 & 5 5 arówno

8%9E 89X + 89 89X

898<989Y

" 5E + & $

+$$E

$%8%9E$E&

& +E & &$

EE%E $

5 +& 5%> - rzadziej - %> %

+Y > + E

+ + 5

5>Y"+Q

5& $ =

5 % %

demoskopijne na próbach reprezentatywnych - %5

powtarzanym co dwa ']! 80+9

. Zamieszczone w

5$$%

+$&5

']!E$wczych.

| >E + %>

Y 5 +

+ -Y 0%>

E + E & &

+&5*[[EY

7(,-(%'(%'/!,"&6+#(;!"#$%++#(8:
socjologicznych.

4 5 & %> > +

danych GUS, CBOS, oraz danych po&$EEE$
%+Y

"E V0+V + $ & Y 5

problematyki substancji psychoaktywnych, a zamawia je przez Instytut Psychiatrii i Neurologii.

0+ &>E + % +

+ ¦ "

*%EQY=[X¦E*-QY=[X¦E

E*[X*E!EQY=[Y"E

%E E + $ |$ $ e swoimi

Y 89 & +

Y + $E

&YE - E +

& Y 4 >

8%5 9 & 5

Y 4 + $E

wa+E5>$Y

0 $+ & E E

+ -E $ &

decyzji

Y " -E$&E+ 5E

edukacji; niestabilny, chimeryczny rynek pracy; niejasne perspektywy startu

+ Q -=X E $

+ $ $ - te i inne, nie

wymienione tutaj E & 5

strategii przystosowawczych „ad hoc9E%+

<%Y " >E + - jako

- - E + & e polskie problemy

%EY

+0'&%>

Francji [1997: 25 - 28; 35 - 46].

& & * [Y " # ! E +

5>&E$

4 \\ & & Y !5 - +E

& E&$ &¦ QY=
2004].

+%¦E¦&E*E![YE+E

+ E

procesu transformacji ustroju byli zafascynowani dwiema sprawami:

&& &E

&&$5ny. Dopiero

[$5E$

5 &Y Y

+& &< 5& -E &< &$

< E uzyskanych w badaniach, wyników oraz typologie

E +EE $+ Y Y

*QY=[X¦EQY=[Y

4 E + E $ 5

% + 5 5& >Y !&E YYE

$ Y !& +

% + E

Y45+E+

+8-9Y4

& ! &$ 0

> Y ] %

+E +

Y 5E + -

E + X + 5

>898%9Y

" %$ & & 5

+ 5 # * &

+& &E

Tadeusz Szawiel & 5 8@Y 9 8Jaki jest stan

$ ¡ QYYY= 4
EE&5\ª\ª$Y4
& 5 $YQYYY= |% +E + E
$ & > $& 5E &
Y5E+5+-
QYYY= " & Q[ª= < ” [Szawiel 1998:48].
Badanie zrealizowano w 1997 r. na próbie N=662 uczniów VII klas wybranych $
Ursynowa w Warszawie.

5% rwatyzmu, prawicowego

E $ E Y 8Socjologiczna

$ $ + >

$+ 5 +%

+ $ QYYY= wersytecka i kontrkulturalna

$$&$

< %Y9 *

1987: 30]. Z kolei: „| & 5

do zja+5$+

Y &

%&5$”

[op.cit.: 32].

Pewne trendy obserwowan %$ +

\Y&$+-EE

+ 8 % + > +E + > $

- +& 5

ni +# ']! [X ! [X

¦ [Y / E && 5

& 5 % 5

potrzeba szybkiej diagnozy. (Do takiego&5+

E E E $ - & $

szybko jako mniej lub bardziej sensacyjne news’y).

0 5E + -E &5E

&E + + & %> E +

% + & Q % &

= 5 % Y 4 %

%% & E y i

%E+E

&Y 9' E + % $$9

uczennica jednego z najlepszych warszawskich liceów z okazji prawyborów

ska 1995].

+E +E

Y ]- + 5 E %

E E + >E $ 89

+%E 89 & % 5 < E

skrajnie nawet sytuacyjnie uwarunkowane, „tu i teraz”. Dekompozycja,

znanych z ancien regime’u $ E &

5 $ %E

+%>

& - +& + >

+Y'5E

E -E

+$Y

|E $ %5 &+ & 5%

+Y5

nie tyle grupami opinio- i wzorotwórczymi, ile tzw. sza& &&

5%&Y 5%>

%Y ! > 5

&8&%>9 [X [X

-Ziemba 1987X ! [X 0 QY= [[X 4-

[[Y"+-politycznej w danym okresie i

5%> + + +

E5&&+$Y4

latach ancien regime'u 5

& 5 &E &

&Y ! 5

okresie transformacji ustrojowej [Fatyga, Fluderska, Wertenstein-

[ %> $ +

$5>

-%&

5 + E + $E 5

E+X

- E &

5 E $ E

przemianie roli i X

- & mass mediach i

dyskursie publicznym, zmiennym obrazem instytucji politycznych, negatywnym

realsocjalizmu;

- % - %& % & &

&5Y

"5>$-- nie

!7+&#&(,='=86#,"&+'/7!,"'&=;!"#$%/8'#=.

I&$+$+

+ $+ $ Q5 +>

& %> 89= % + $>

- na kontinuum o%X

-58&9X

- 5 versus postawy

egoistyczne i pragmatyzm;

-5Y

0+ E $ & 5 E

% %Y 0-Peyre, Kurczewski (ed.) 1991; Fatyga,

Fluderska, Wertenstein-[X-Ziemba 1995; Fluderska 1993;

1997]. Zmiana dotyczy , które prawie powszechnie

> 5 % $+

+5%>E%&

%-$Y 4+ & + stosunku do

5+8%%” powoduje,

+ $+ & % $

%Y8989- równie dosadny,

jak i symboliczny rzutuje nieomal na wszystkie inne, dostrzegane dzisiaj

%$ + $+Y

+ \Y

% % %> - %>Y E

zE E & +

& 5 % 89 Q 5

obserwowany od 1989 roku, a nawet -%-%E

$ + - =Y

4>E+%$-E

& 5 > 5E +

5 Y

(Obserwacja -&E++

+ 5 E E & $

=Y | & + romantyzm - pragmatyzm:

$ & ylko

E&E

% & 8$9Y 8| $ > +”, ale nikt, oprócz

-E %>

Y icz-! [[Y @& 5 %

gatunku pragmatycznych.

5 $+ w stosunku

$-+ E5

%>Y + 5 89 + 5

& 5 + + $Y

89EYE & E $&

E $+ E $ & 5
stosunkowo niskch dochodach i niskich pozycjach ekonomicznych. Dla uczniów zawodówek - np. -
$89Y

& -francuskie badania licealistów z lat 1985-1986 Malewska- E +

$¦$-$&$E
& % E E
& & awa [
Malewska-Peyre 1991: 120].

< 5 & 5 % ,

+E + $ &

$ * [X *- [X 4-@- Y

[X *E ! [Y "

% Y & %$

% $ ¦ [E [Y 4 +

>#*5E+

5%> %

$E-- &

+*[aszcza 33 -34].

@+$+[- 1996

% $ + 55 + %

Y &

wyniki badania CBOS [An ']! 0+ E E X ¦E

Fluderska, Wertenstein- [ -[E + -

+$%E%

%$ $+ +Y *+

$%E>+<dominanty ideowe

Q$ += Q%

8&9 =Y %

& + &$+Y

& $ Y 5 >

jednak raczej jako pewne $ + + +

&5Y

" & &y tzw. normalsów - 5

& + Y +

% + +&& +

politycznej ekstremy. Polscy normalsi &

robotniczych8%9Y|

5++Y'5

+ > %E + & 8 9 8

+9 ¦E ¦E 4n- [Y ! &

5 $ % Y % & E

&$E$-&89-

&>$QEE&,

Y=Y % 5 & $

Y 4 5E

E Y + &

5 do nowych warunków-gospodarczych. Dla nich

+ & % Y 4%>

+ > + Y @ $

%> 5

lub %X &

5 Y +

5 5 +Y 4$

& $ - 8 ]9Y 4%>

&Y'&

5 5 %& &Y *5 5 +

&>&5&+E%>

5 5%> Y @ E +

5 & > +

Y ' normalsów & %

E 5 5 + 5 %>

char&Y * + %> 8%>9Y

E + &>E 5 E $

%E E E -Y

0 & &E $

% E - Y

~+&E + & +Y

4%%5&E&E$&

>5%Y%& normalsi&5

wtedy i o tyle, o ile wymaga tego konkretna strategia przystosowawcza - czyli

5 5Y '& 8 9Y "

powinno ono jednak -- przekracz>8%9

> $ + Y @

& normalsów dla przemian rynkowych tak nieliczni

%$ Q -ª= & 5 8 9

stadium 8 9Y 45%> $

E & Y

+ E + Y 0

+ %ród starszych. Niektóre

*%&E8+9EE+

5 5 Y 5E

5 & & +- Q

+= $ %E $

¦ [ Y E $& <

&E E + & 5 &

& & 5 cnej polskiej

% + $Y | E & 5 5%

bardziej otwarcie do kontaktów seksualnych czy do eksperymentów z

Y 4 }5 5-|5 [

+ normalsom najbl+ Q+

identyczny z nim) typ homeostatyczno-wspólnotowy [op.cit.: 280].

& + >E + & &

% %>E % & & -

konformizm. Podsumowani + - rzecz oczywista -

problemu polskich normalsówY $E +E

% $ 8 +9Y

„4%& & + 5 E $ 5>E

$ %& E $ E +Y @ -
wzajemne ludzi, stwa& 5 X + E
$ + > 5 E + QYYY= ' +-
& < E + %>
+-E $ & & Y @ + E
& QYYY= 5 E +E
emocjonalne, osobiste +X & + &+%
+E$9-Ziemba 1995: 280].

' && 5 5% +.

& & 5 & 5+ 5

&E $ +& > 5

8%95&&&+

Jerzy Wertenstein- &

+ 5 Y 4-

[ [-149; 151-[Y 4

+ Q = &

5&Y80+>E++

& 59 YY [Y * 8%9E

k 5 +&E > 5

& & +

Q & 5 5 $

+=EQ$+%

+ E + <=Y |

punktu widzenia kategoria normalsów>

charakteryzowane + +Y @ E + E

+E > 5 %

„dekonstrukcji” dla psychologów i antropologów. Uogólnienia bowiem,

+E & > 5 Y

niezw +& E $&

$%4]Y

"5+&Y

E$+E&<

E $

Y "5%

4 &+ \\\ 5 E + ]0 !"!

&5¦EQY=\\[Y

Q5E E $=

+ + + Y %

+ & $ % Y

8 &9 5 +E 8 9 5

% Y |E $& +

5 - ¯ - „$ ”

[Veblen 1971], czy „integratorów9E%#[[[-

122]. Z inteligenta pr& E &

5 &E + E

E$&+%E

+Y wany do

&5 Y#

$ E 5 %&

&E 5& & &

5Y!5+E55E

+&Y|

+Y'+

5 + zawdzi5&

Y'&89Y

! & 5 5 E

$ % 5Y ' &

profesjonalizm. Praca - k - 5

+Y 4% & X

5% + normalsów & + $E YYY

Y " &E & 8+5 &9 & czasu, a

+& & 5 Y 4

%> Y Q'5 8-& 5” i jej

+$E5&

&obie od podatku). W ich orientacjach politycznych

% %Y4 -

< 5&

+%&Y '& 5%> & %>. Lecz oni

+ [E E +

+EE+%>

Y4&E+>

&& 5 - &&

Y%&

& $Y0 5E + ad calendas greacas.

4 -| -

rywalizacyjny.

& - % & &

+ E %

& . Ten

wyrazisty + + > $+ Y @

& E % E &

> &5 X

%5Y4+-5

Q8&9=

+ 5 Y 4 E $ 5

+ & japiszonów, & %> &

5 8&9 + %> $+

5 8&9 8&&9Y >E 5

$> 5 +

+ 5 Y | 5

cz5% + &E + E 5%

„ -Y ~ 5 & 5E && +

QYYY= + Qie to
5 &=E &$ Y + E
5+%&&%&Y"+>%E
> 5 & E > Y > %> +
& %$ & $ 5>E + 9-Ziemba 1995: 279]. W
89%>&&+[Eª$E%-
29,8% [op.cit.:272].

„+ %%> 9 E + & 5 %&

%&-+&Y

$+ $ % % &

$5%-$Y!&

$ 5$Y 5 ancien

regime’ie++%Y80&9

5+Y@E+wszystko

5>E$ &%E

Y & 5

interesyQ=E%Y

jest wtedy, g 5 >Y 4

%> E Y $ &

&Y 4 < +

przewaga oparta na dochodach i/lub sile fizycznej. Polity+

& jedno wielkie oszustwoY > 5

+ E 5Y & 5

% X % 5

„Polak - Kat9 Y 5 %

%Y*5++

„odpoczynku wojownika9Y4E

+ > jumaczy

. Do niedawn

"5E5

E+Y

'5 89 5 & dresiarzy. Juma czyli

kradz+ % 5E 8

konsumpcji”.

~ 8 &9E &

> prymitywny hedonizm i wysoko ceniony sprytY

+ & + & antropologa-etnografa

- - QE

Nazwa pochodzi od westernu „15.10 do Jumy”.

89=Y + $

+ Q=E 5 - stricte

patologicznych, agresji, 5 &

zreformowanie tradycyjnego warsztatu badawczego.

* % + > %$ $

8$9 $E $ 5

& > E + %$

$$Y+>nieudacznikami. Ta grupa

5 Q = Y 5

E&+%&E5

Y]%>&>E+

5 %

-Y

89Y '5 Y

- - wspierana u dzieci przez, równie przegranych jak one, rodziców.

4 8 9

%> Y 5

Y "5% 5 &

przechodzenie niektóry E %

%& %> Q=

QY &=Y 4 + +

& > %Y &

+& % E +

% % + Y

4 %> & + + 5 +

publiczne.

4% &

$ -X %& & -

+ Y E $&

dopus 8&9Y + 5

89+Y

Y #ntropolog zorientowany mniej

E<>$&

% + <> %$ $

subkultur. Pierwszy z nich reprezent + punkowa &Y

Drugi jest charakterystyczny dla ruchów i subkultur prawicowych. Trzeci

&E $+ E & %

E % &

skejtowcy

czy technomani

Y # +

Y0+&<>%$Y

$ %

Y-E & 5E postawy

Y'5&%&Y

W ostatnich latach popularny jest etos walki przeciw rasizmowi i nazizmowi,

5 Y 4 & %> %>

oraz indywidualizm i Y 4 +

+ > &

Q&=&Y~&8%9&

&E%89-&Y

"& %& & %>E %&

& - nie zawsze dobrze skoordynowane - 8 '

]°9Y

@ & E

$+ skinheads.&$

Y Q# 5 $

$ & $ $=Y ]E + $

5 E + %>Y % 5

$&Y8SK8”.

58%9YY89Y

']°-klucze dla$+E5

+E 5 Y

nieudaczników $+ Q =

5 Y + 5 &

&Y 8%9 & &

polityczne. „Pl9&&859

Q&=&

$E&$Y

@>>&%>&X

& $ Y 4%&

& + E $

domniemanym i rzeczywistym „wrogom”.

% & y, których

&E$%Y

subkultury technoY![E+&E

& + E $ $ &+> 5

8 %9Y " $

% E & %

% %Y 4 + E

&-E+&rkotykami.

@&& %& & E

&&%Y

$ E 5 anarchistyczno-

punkowej i prawicowo-skinheadzkiej, & $ 8iotem”

&+Y+$E

+ $E 5 >

$ % $

+ + & 5 E 5

E $ & E 5 +Y

& & > %Y

& „romantyczny” lecz raczej

89Y 0 + E

$%> E %

Y +E $

+ E E

%Y ] 5 &

Q5E&%>

%=Y % & & *% &

Y " 5 %$ $

+-E $ Y 4 & $

+Y 4% & 5

doskonalenie duchowe, jak i o kompetencje profesjonalne. Ciekawy jest ich

5 - z jednej strony Mamon na pewno nie jest ich

+E - z drugiej strony, sprawne %$

X>>Y4%

& E + $

5 89 Y "

% + & & $ E

$&Y

& + >E +

% & 5 8

9E % & %& && nia jest sprawne

Y4-+5

Q5 public relations) - wcale nie jest

5Y | -

przedstawicieli co+>X-5+&

%&&

+ % & 5 $

% & % $ +

$+Y

> % %$

&$&&+Y4&$+

$ +E % - przede

wszystkim - $ -E

poszczególnych badaczy. I tak - > } -

|&+84%+\Y9[E

+ $ 4E

& $+ typ autentycznego katolika,

- rywalizacyjny, typ emocjonalnego indywidualisty i typ

homeostatyczno - wspólnotowy [op.cit.: 279-280]. Autorka konstatuje: „Nie

+ > Y + + $

E Y 0 +

& QYYY= 5 E +

Y 5 E

$+>$+-

+Y9 [op.cit.: 281]

Inny autor - Jerzy Wertenstein-[[-[

&+ $

E Q&E $ -E

+=Y * E

moralne oraz akomodacji do Y4

5%> + % 5E 4-E

kategorii osób, którym „ 5 9Y !&

$+ +E >

+E++E+5&895$+

Y 5E %$ + + <>

„$ E E <

sceptyków i spokojnych optymistów” oraz (ze 5-

akomodacji): „ % Q=E +

E & &+& %

(niewielkie grupy o charakterze etosowym)”. ' +

„Takie typologi & +> > -E

&EE$

$% $¡9 YY [Y 4 5E + &E

&+Y

E>Y4%

**%&+[

5&&5E%E

otwarci %EEYY- 84] .

!"#$+#='#==/:8;%

| & 5 E % + &Y #

> 5 5 5 * ! [91].

#+&$

„%>$

Y QYYY= % - &

& & 5 $

QYYY=

$< E QYYY= $

%&QYYY=+%(...)

5 & 9 YY X Y +

*[-Y45>&EE+

& % E & +E +

& 5 +

&$+Y

#& 5 & !

E 8Sukces szkolny lub jego brak jest

%$5+-

5 + %> ”

[op.cit. [[ @ 5 E + E

$ + +

$%Y+E+%

5 &

8 $9 Y 4 %

>E - Q-14 lat,

"±[=E$ [- 1997 dla Fundacji

8] %i SOS” w ramach realizacji programu PHARE-Lien

8@5E95

¦ [Y 5E + \ª %

&&> E E E + Y 5

+ ª

E + Qª=E &< Qª= 5

$Y4+%E+

5 Q+ -

5 $%$

5=Egros5&8&59

E Y %

wiejskich + 5 8modelem ucznia”

(miejskim) i „modelem pastucha9 Q=E $& $

'- * [

Y45$%&E%

! 5 $+

badaniach potwierdzona empirycznie.

& * !

- \Y '- [Y !:

„!$ Q $ - ]Y¦Y= <> $

E - -

wsi - Y @ +

- &+- w tradycji, ani w ideologii

$ +-E & +

kontrkulturach9 ! [[ [Y % $

++EE5

%-+& &+-

5% Y 8"5 $ &

$ % %Y 4 E E

$E5%&o wtedy, gdy zanurzone jest

w tym, co indywidualne i osobiste” [op.cit.: 157].

> -

Ministerstwa Kultury i Sztuki w latach 1993 i 1994 [Illasiewicz-Skotnicka

QY= [Y

+ 5 E + &

% E $%E 5E %

masowego przekazu, profesjonalne instytucje kultury wysokiej, imprezy

YY Y 5 %

-$ & 5&

autorów cytowanego raportu: lokalne instytucje kultury n &

+Y 4 $ [\ - \ª

> &Y 4

+ & -rekreacyjnych, a aspiracje kulturalne

& % Y /$& &

+E $ E 8+&

pobudzonych potrzeb w tym zakresie” [op.cit.: 13]. Ta bariera jest istotniejsza

+%5. W cytowanym raporcie

+% 5 &

+X + - +=E % Q+ - +X

+=Q+-+X-+=Y"

+% + %Y +

> 5 Y Z+ ' YY

E+ 8+ 5

$ $% QYYY=

'5%E

uczestnictwem w kulturze masowej”.45-+

%% Y

@% 5%

E + + 5

% $ 8-9 i „kawalerki”

realizowanych w subkulturze disco poloY 0 % Q

% = 5

uczestnictwo w kulturze, kultura, c &>

%&-+Y!&&E+

%%%5%>+E$

E + 5 + %>

góralskiego skina 5$

# & > 5 +& %>

wy> 5 $ +Y

# > 5 E

$ + + - jak

%- nie docie&Y

@ Q += +

& %Y &

E 55 5 %> 5% &+E +

czególnych typów w empirycznym

% $ + 5

'(3/&,-(%'(%/8'#=)8()%;!"#$+=

0+ &>E + stricte +

Q& + Listopadowe w wersji przekazanej nam przede

$=[Y|5

Z~!#E+

89+

Y +E 5 5 $>

-\Y"Q+ -=5

1976 i w latach 80. [Wertenstein- [Y

& +E

E 5

E & %

wspólnoty [Leary 1998], poprzez kolejne nowe mody, trendy, grupy i ruchy,

+5\Y5

Y + >

[E%EE+

-Y

Obecne na sc \Y

+ punkowo-anarchistyczno-ekologiczna,

orientacja skinhedzko-prawicowa, orientacja „czysto” ludyczna (techno,

skejci=E & + 8&9 z kultura disco-

5& 5 & $E -

+ Y *- [X

[Y 4 $+ + $> generacji X, o

Straight Edge’u,

o rolkowcach (skejtach) $ %$

„!Z#Y

5 $ 5 > E + !Z & YY &

$ $ E E & +

mody grunge’owcach

o punkach, anarchistach, skinach, jumaczach,

EE$+$Q=E+

+ - Y "$

-+5&

subkulturowe zaplecze.

% %> $ +

+&%>&Y4']!80+9E

5 Y [-ª $Y | 5 [ª

$Y5>E&5EE+$na

']! 80+9 ostatnich klas wszystkich typów

$ Y ] E 5

E $ %& $

&-E&&E&Y!&

% & > Y |% E $

89 5 E &< % % E

E>Y

"$+E+$+

Y \ª +

$E%EY

0&5$$, jak i

< $ $E & 8

59 &< 5 5E &< & E

E Q =

5<%>-"Z°E"Z#°E"Z°#°E"ZZ|²°Y%
- & 5 E !Z % & %Y QYYY=
5st raczej seks sportowy -5$E¢$Y'5
$5<5¢-&.” ["No
alcohol", 1990?: 2]

Grunge to styl muzyczny (inaczej tzw. brzmienie z Seattle) oraz bardzo „luzacki” styl bycia i równie

89+\Y&\Y

4 ! ~4 80+ - - 9

zrealizowanym na próbie losowej (N=1631) uczn$ $ [ Y

Jak pokazuj&$$-

¦ [ + + +>Y

& < & &

ruchliwymi. Sieci ich towarzyskich i quasi-towarzyskich kont$&

Y4$+E-

E - Y -punkowej komuny

poprzez bycie skinheadem+5&rasta [o rastamanach

Y / [\X E 5 &

Y & %&E

5>58%9E

$$5Y+Fatyga 1993b].

4 $> 5

Y ' 5 $

$ + +% Y 4

inicjacyjnym (ostatnie lata tzw. podstawówki) je 5 5

% E %Y 'E %$

E $ &+& %

& & &

Y %& &

E &E $& E

5 + 8&-9 ¦ [Y 4 &

5E +E Y !& & &< &

%&E E E &< + 8 59

%EY

4 % 8nie wierzcie nikomu po trzydziestce” jest sporo racji,

+ +

albo & - + E & %

pytanie „&&5E &¡9ª$E+
poszczególne grupy, organizacje i subkultury wymienione w kafeterii (byli to: harcerze, dyskomani, kibice,
E E E %EE E E E %E %E
=Y ª $ E + & %
E Qyli to: E E E E E %
%=Y[ªE[ª58trzech
5$%9*[[-19].

&5normalsówE$&+>%

E 8& 59 - 5%

„biznesowi”, polityce lub mediom.&&

+ 5% - $

telewizyjnych jak „Alternativi” czy „La-la-mi-9Y 4 %

8 9 Q

+80>-Y#$9E$+

5 E 5 V& $V 5

obrzucany przez nich inwektywami za 5).

Bardzo trudnym zadaniem jest analiza zarówno granic czasowych, w

&+E

+$%Y4+E

E$%E 5\Y\Y

[Fatyga 1994; FatyE /$E /E |- [

% &

Z+5&[X[Y

@E5&E%Qów i aktywnych

$ % += 5 +

5% -*-[Y'E +

[5&+

% Y @ $ %

+ [ czas dojrzewania papierówek (BF -!) [JT

[\Y @ $ - stricte +

czaso&5 & %Y@+

+558&9&E

$ & $ % $ &Y

|$$%+

& 5E +

%QYY$=Y

+ > + %

zaproponowanego programu $% 5

>$%55Q

$%Y

""#!(",#-)8();!"#$+?)8();#&)=@,##&&)8()%

Koncepcje kultury

4 5 && 5

Q%=E $+&

potrój Q# Y*=E &

Q# 4=E Q =E Q#

*= & Q 0=Y 4

propozycjach kultura umieszczana jest jako segment tró

% $ Q0E *= %

Q4E # /-=Y $ $%

& & 5 $

Q]]=Y++>E+

5 +&Y | 5 E

5 +Y 4

r $5 > & 5 5E

> + - $+ 5 $

E $ & 5 > $&

%> +Y 4

+- 5 $

Przypomnijmy %E-

cywilizacji Adama Fergusona i Edwarda B.Tylora [Paluch 1990: 15, 33].

4 + E

8+9E % $ %E &

%>Y@5

5>5E+&&%>

-&Q&

trzy stadia do dwóch kategorii nacechowanych aksjologicznie), albo

& 5 E & jako metafory (por. roz.

czwarty).

4 -#

Y * $+ 5 %E 5 % 5

& [Kroeber 1973: 362-396; Fatyga 1989]. Koncepcja ta opie5

$E $Y

"& # 4 $+ . Do

+> E E

Y * [Y @> $ *

&0E$trzy

&E & %&E 5

%$+ 8&9E y

[Kroeber 1973: 370].

# > $& 5 +&E

5$%-metodologiczne Kroebera.

~ E E & 5E 5 &

& & E <

Y !& <> +

E % Y | +-

5 $+ % (warstwy

przejawowej, empirycznej; warstwy zjawisk kulturowych) i %E

$& $ $% * & 8&

&9E5&%-[\Y

W tej

%>5eidosYE*&&

+--55 obiema zasadniczymi sferami

Y 0+ E + E Y

„&- pisze Kroeber -5$+$$E

$ %E % 5 >
QYYY=$5Y@
$Y E $ E E 5 $
kulmulatywny, ani szczególnie twórczy.” [Kroeber 1973: 395]

nia zarówno

%E % E +

&8%9$$Y

@ $ 5

+Ek go nazywa autor, wzoru kultury:

„*$ $& & $ E

$ <& $& 5E &

%>&%>&” [Kroeber 1973: 218 -

219]."%E$+&&5

]E E + 8&

&$$$

& 5 5

- 9 YY [Y 4 %

+5& &

Kroeber stwierdza: „Nie ma

&>E+%$&

Q+ $ 8 -9 - ]¦= &”

Y 4 5> & 5E + $

5 5 & $& E

albo -5+-%Y

4 5 &+> & &

przez tego uczonego: od empirii do teorii; od empirycznych analiz kultury

%Y |5 analiz stylów, wzorów i wzorców w konkretnych,

QE +=E > + 5

%>% $E$& YY5

|+ich badaniach

+Ywzory (rozumiane tak, jak

u Kroebera) 5 %, o tyle wzorce - jako

W postscriptum z 1951 r. do c * 8Analogia wzorów organicznych i

5&& ” [op.cit.: 221].

5 $+ * 0¢ 4 Q&

empirycznie poznawaln % = Q& %
5&=Y

& % - -

pierwszym na poziomie kult%Y Q!*5

8* $ +

socjologicznych” [Fatyga 1989]).

@ % $

+& Q 5 $ +-= +

0 0 8* +%>Y !

59 [ koncepcja trzech typów kultury:

prefiguratywnego postfiguratywnego i kofiguratywnego.

„Kultura postfiguratywna - jak pisz 4 # 5

do pracy Mead -

tradycyjnej” [Adamski 1978: XXVII]. Nie znaczy to jednak bynajmniej by ta

> + + %Y 0 0

podsumowaniu +- 8@% +

$E$&5

+& QYYY=Y 0 +

5 5 Y > prymitywne ludy,

$-$

$ & >E & &E +

> E > %E +

++>5>EE

dostrzec sami9 0 [ Y + +> $&

& < E + +

wiejskiej (pY Y =E 5

-8&9Y

Kultura kofiguratywna & 5 -

+ 5 5

podmiotem, actorem % Y 4

$ $+ -

+ - Y

0 E + 8& $

- $%$” [Mead 1978: 65]. Mimo

&%&

Y & > +

prywatnych i publicznych epop & 8 9 Q

%>= \Y \Y 5 $ &

E$&E++-&5+ %-

5%Y4%+

5 5 %& $+ %-

5 % &Y @%

przystosowanych do nowych warunków socjo-ekonomiczno-kulturowych

5%&E

5&E$%$%Y80

& <> E

% > $ $%9 [op.cit.: 71].

Wr & & & 5 & &E %&

$+%& E $ - + 0 -

& > YY Y & 5 $+

specjalne instytucje „& + grupy wieku lub instytucje

&” [op.cit.: 73].

' 5 > $ % 0 ¦

&E-&5divide et impera! Kultura

ko + <%&E 5

5& $ %E %E $

5Y&+&

+-508Im silniejsze oczekE-

& ” [op.cit.: 95]. W kulturach

+5>5

E & + E

dostatec + & 8 %9E

&E & +E %>

Kultury prefiguratywne E E $

5 & 5 5%

&E + $+ &$E

+Y4E&

5$+Q5

upowszechnia odczucieE + Vmixtem" & %&=Y

&58 9E$&

Y | &

E %&Y '%> %

$E & &< +

%> &< %>

%Y*EYY

5 E 5

0 0Y | &

swego rodzaju znieczulenie: „$ +

E $ 5 &5

kilk& 9 YY[[Y E 5

%+E

5 $+ E + & + >

swoich moralnych imperatywów, a nawe&>

5Y 4&

+E++

+ +Y 4%> %

czerpanego z p% 5 +Y ! & 5

8> 5 +9Y + E

+E&-E$

5 Y 8% > 5 &E $

%> > 5 5 5E % E

>5%” [Mead 1978: 146]

* 5 5

$ 5 $+

$Y @ ] [ [-\ % E %

% Y $ $&

E $ 5 %Y !& - wed

niego - % religii, kulturze i pracyY &

+ 5 8! 5 $+&

%E + $> - E

industrialnym i postindustrialnym”. W + &

przeciwko naturze; w drugim - & X

- + 5 > 5 5 ] [994:

183-[Y *+ %$ & E

odpowiada im „trzech Faustów9E $ & &

&5$%EE8który

5E%>”

[op.cit.: 197].

Zarówno Proteusz - ja > 5& &

& +E - jako efekt

] 5 Q &

- 5 = & 5

+Y $% +

>E + &E $ 5

&%EY"

$55Y|Eprzez które -]-

5%E&&>Y4

E&E

-E$Ea

!+E$+>08-kultura i

pseudo-+%>009¦EQY=\\[Y

+ mówienie +Y Q

stanowisko na gruncie polskiej teorii kultury przyjmuje, np. Antonina

*Y*[\=Y

5 Y#

Giza-P & E +E

Y &E jest: „charakterystycznym dla danego

- & % &E &

& E nia jednostek i

%& $5E 9

[Giza-Poleszczuk 1991: 156].

5--

po pierwsze: obiektywizacj5E 5 5 %X

5E 5 +>E

& X 5 &

+&& 5 5

systemam & & Y ' $>

5 /5-Poleszczuk, a przydatnych

4 % /- +

5% > 8& &9E E

+E &

E & E

5 $ 5E . Co

5E & 5% $Y 4

$+ + > 89

$ 5 E Y $

& 5 $& >

%> %>E -Y 4

+ % &%

**%Y

&Y"%%-E+>

& $+ $ - QY

+=E > 5 &E + 5

%Y % 5 ej

Y ¦ % &

E E $E 5 E

E$%Y

5 +> E &5E

&5&E

& E + $ E

$Y % Y #

ten 5 %$

$ % + E

$+ - np. - na nieustannych próbach delegitymizacji owych systemów,

delegitymizacji podstawowej prowincji znaczenia przez $+

$$$$Y

'>E++%8

$9E + & E

+ % Y * 5

$ % $ >E $E

$ +Y ~E YY

E & & 5

&E + + &E

& %&E $& > $+ &Y

4%>&+&5+E

% Y ~ 5

widzenia o inne jeszcze perspektywy teoretyczne.

& definicje trzech kultur i trzech typów

% µY

E + 8po

$ $ $ E $ +&

$&E

& %” [Rorty 1993: 32]. Kultura

E &E

E&5YKultura

„jest tym, c &> Q =

E & - nad tym, co dzielimy z osobnikami

prymitywnymi (...) Uniwersalne królestwo kultury

jest celem historii”

Y |+E + kultura

. Oba

& 5 >

89EY&EQ

& = %>Y %>

odpowiednik neutral %

otoczenia. Nie pomaga ona - - w podejmowaniu decyzji.

+ & %> % E

+ % + &ne z

przetrwaniem. I wreszcie %>

to rodzaj cnoty kompromisu i

tolerancji, „+> E%>EE

+Y 5 %>

pojmowana jest czasami, jak u Hegla, jako pr%&”

YY [Y 4 - % $+

kulturze Rorty pisze: „E +

5 E $

przestrzeni n5&%>+&5[

E 5%> $

> &5 [X 5 %

% - w - %E %

”

[Rorty

1993: 42].

4 + + 5

+E+ E $ E+ EQ &

& 8 & QYYY= |%> 5

wraz %&-Q=9Rorty 1993:31].

100

*&&5$=E%lone wyniki.

%E %E 55Y

4$>5E+5+

%$%Y@]5

% 5 & - acz, w moim przekonaniu,

& - „+%> \-tych” [Bell 1994]. Autor ten

E++\Y-Y

"&%-%&

$ +

&+&>5E$

+& 5 + $

&5E+&Y

& 5 E

E $ $ &> 5

& 5 $&E $ > E

jako E &Y Koncepcja Benjamina Barbera [1997] dostarcza nieco

+ % & Y

+ &>E + +>E $& 5

&& & &Y 4 &+ ] + E

+E+E$&+

$ $ $ $ 0%E @+:

„|$ E +& 5

% 55 o 5 & % & >

9]E&+8serbscy oprawcy”

& & $ $ 0 ]

1997:7]. Ani 0%E @+ & rze.

4 ]E & % $

& - 5E

-EY8@+5%&&

na kolonializm i imperializm oraz ich ekonomiczne wytwory - kapitalizm i

101

5Y$+%&E%&E$

5 % $9 YY [Y |% 80% wytwór

5 Y 4

-EY&$E

E Y * +E

5 $ 59 [op.cit.: 24]. Z europejskiej

8%>9 -

5 &Y $+ E

& 5E & 8@+

& 5 +%E 0% - & 5 Y "+&

automatycznie do Mc%+5E&

+% + + % Y "

E % ?” [op.cit.:

[[Y 4 &+ ] 5 zaju

& 5Y %> 5

5 5 <

Y E E

przedstawiciele ruchu punk +& 5 %E

%& & 5 &

% % 0%Y 0+ 5 > &

& ]E E + 5% 8Kultura

globalna dostarcza kulturze%%E

+ 9 Y Y | & 5 > +

& & & $+-

+]Y@&$zowanych w

$ koncepcji kultury

& Y %Y 5 niezmiernie

obecnie popularne. * &a jest tu rozumiana w duchu Pierre’a

Bourdieu [Bourdieu, Passeron 1990: 67], który wraz z Jean-Claude

102

Passeronem pisze o niej w ten sposób: „4 %

& 5 && % 5

%>&E$+$- aczkolwiek

% - obiektywne interesy (materialne i symboliczne)

&”. Janusz Mucha [1996:2] proponuje aby w

5 & &&

% +>8E 5

kultury9E Q$< E + E %$

odpowiada mu definicja kultury Ralpha Lintona

[Mucha 1998]). Autor ten

pisze dalej: „QYYY='|²%

&&E+%5E+&&

E+%&5>$

5% $ 9YYY 4 % 0

[ % + 8" E E & &E

5 %> & 9

[op.cY [\Y & 5&&

5 8 %> & 5 $ &

QYYY=

E & % %e zarobki,

5& 5+ % E QYYY=E&

nastawienie heteroseksualne” YY [[\Y |%> +

cechach traktowana jest - nieco, jak przypuszczam, ironicznie - jako typ

idealny, hipoteza badawcza.

Nietrudno z+>E + 5 %E E

5 Y /E $ 5 E

$ 0 % &E & &

%&-&Y|++E+]u

Y 5 & 5& 8* - E

$ & $ $ - kazywane w jego
59Y[

103

- + Q=Y @

0 &E

sposób jej percypowania z perspektywy z5- „neutralnej” (badacza) i

&E$ 8+9 +

jest

+ + Y | 5

8%9

& 5 $ $

$E& [Mucha (red.) 1999,

Fatyga 1999].

Podobnie jak kilku innych cytowanych tu autorów, Mucha przyjmuje,

+89E+E+

Y*%

% & 5 - % Q$E 5

& 8&9E 8 &9=Y " %

Y$5

E +> $+

& +Y

@&E5!-[[Y"

Y*&+&&

oficj89+4[[E

[Y 84 + - pisze Mucha - +

alternatywnej jest przejawem oporu wobec dominacji kulturowej. Nie mamy

tu jednak rozbudowanej teorii” [Mucha 1998: 3].|*&[[-

\5Y

0 &

5 kanonu kulturowego & # !-

!-[Y*8zbiorem elementów kultury

+E$5>YYE&&Y

104

QE $E = - $E $

%>%iY9YYY]E

- E & ont

+E && Y *

+&+%>&

utrzymywaniu instytucje -5Y

| & !- &

< 5 $

$Y * & E E +

„$$E%pretacja (przypisanie im idei,

%E$-=&&Y4

& & 59 !- [

103]

+ >

postaci kanonY 4 $E

5 8 %9

&% E + & %

Y ! & - & czy - funkcje

E&Y#-+-

&E&E

$ $Y 4 & 5E

!-E % &

$%EE

%>Y !- &E +

„niekanoniczny”[op.cit.:101].

| & 5

+ 5 && & 5

$E > %

5mi5!-&+E

Frances Yetes [1977].

105

$+ nony polskiej kultury narodowej * [X

[ + - + - kultura masowa

Q=Y % Q

niektórych swych manifestacjach - Y + ~ Eco o

-8%9mass

culture [Eco 1996: 11-73]), ale i zarazem globalna i uniwersalna [Barber

[Y + &>E $

E!-E$Y*

+%5eidos czyli swoje

$E & & %E $+ 5

-QYY$=Y

Kultura& -5>%8"

9 ¦ [

$+ + par

excellence Y "5% 5e w masce „SYSTEMU” i

& > $+ -Y !²!Z0

Y 4 & > + Q +=

+ & squotów

w Warszawie czy Pradze,

& $ * E &

| ]E & %+

&5&5Y!²!Z0~&

zarówno %E

+Y & 5 &

niego odmienne metody walki. (por. roz. siódmy i ósmy).

Kultura narodowa & +

Q E de facto zdominowana przez „obce”

E8<9=YEE

E -E *%$ +& & +

SquotyYE

&%>EY artystyczna.

106

+$ & 5 & $

nielubiane. Po prawej st+5

E $ % Q & 5 &

=X % + 5E + & %

%E 5E jako

anachroniczne, by nie rzec martwe.

*& 5%+

% + + $Y Q 5

%$ =Y '+ - z drugiej strony - kultura

+ $

Q= %E Y ! $$ $

+ & 5%

konsumpcji.

* & 5 $+ – anarchopunki

& ¤E E +&E

+E%izacji. Z

&&&&&5+%>

X+89

%Y Q!> + 8 9 5

% % E $=Y & 5

+ &

Kiedy ujmiemy 5 && 5 & 5E

E > 5 & &

&+&Q55=Y|E

89 $ $ +E

89 $%$E

rzeczy terra incognita; z drugiej strony, bez niektórych tradycji kultury

0+5+>E$

$+-55Y

107

+ >

Y $& %> 8+9

& + > 5 %i.

'5 5 Q+ 5 =

Y ~+ 5 $

E & E

%Y/&&&+collage.

! & Y fanzinach

obok

$ ]E $ !-

, „klasycznych”

$E - E $ - - tak

ulubionych - celtyckiY & $+ $ + +

>%QY&5%>&+=Y

" 5E E >E +

& &&

+ & 5Y

generalnie - & -

&&8&59Y

" 5 5 & +& & && +

> 5Y * +

& &$ tradycyjnej kulturze europejskiej zawsze obecnych.

Mamy tu bowiem: poszukiwanie utopii, idee harmonijnego lub

+X&+$E%

E5EE

$ &Y 0

od „<ang. fanzine, od fan magazine, zine od magazine>, gazetka, produkowana i dystrybuowana

& % & YQYYY= [ -[Y | $
E&E$E+QYYY=
+ & & E &
QYYY=4 Y 5
&Y95[Q5=+
+ & > E & > 5
&Y¦5QY-Y=E+
miastach. 5 $ $ E E
$$E EYQY5
&& 5%> & Y &=Y + E 5
internetu.

108

&&%EEE5sacrum, tradycje

E + Y4

+ 5%& +

Q$ 859E

„reakcyjnych”) trendów zawsze w kulturze europejskiej obecnych.

4E+&&

5 >YE & 0 !- 5

&$$]E]E

RortZY$E

$+$$

+ E - + + >Y

!$5 > 5 5 +& %

++-Y

* + $ E

5 > Y

5%& Y & 5y od innych

E$5Q

= E + E +

$ & +

+ & 5 8 5

9Y*+589Y

(C+ + – np. poprzez postawy proekologiczne - relacje

5 & &=Y 4 Q 5 % -=

& & & %> +

& 5 + $ej. Analiza konkretnych

$ + Q 5% &+=

E + & %E $

5 Y 4

109

$+- ] [ 5 5 +&

8 $+%9E $ Q

!-=Y&

+ $Y ¦ % h

& Y ! % - - 5 -

$& & Y

& +

+ Q E wilizacji czy kultury popularnej) to jednak

+ > $E $ &

$+&Y !& - - & E

5 & Q= Y 4 5%i

> Y #

%> +E $

%> E 5

Q5=

> 5 % $

#5 *&Y ' 55 + 5

Trzy obiegi kultury

Perspektywa badawcza wy 5 8obiegu” kultury

Q >= &

Y 4 5 %

5 $+ $Y @ nas istotne jest

$+E + + + $+ $ % &

szczególnego typu nadawców do szczególnego typu odbiorców i

Y & 5 , w

których > 5E YE $+

poszczególnych obiegach kultury, konteksty nadawania, przekazu i odbioru,

110

kompetencje kulturowe $ $ +E

+ $E typy komunikatów (tekstów kultury) []-E

'+E [X E |$ [X Z [Y 4

5 $

0 5 8 E E YYY !5

%%&

%Y | E E narzucone przez

5, która upraszcza95[Y

4 +

obieg kultury

+ > $ zw. kulturze oficjalnej

8&9E

&9E & & - &=

, jak i kulturze drugiego

E $ 5> &E

$ ny: „ Q=

% % & $

& ” [Wertenstein- [[

225]. „W latach 1976-1980 drugi obieg - 0 5 - obok

- moim zdaniem -+&

5Y95[Y

przez zanegowanie pierwszego -E +8

5 $ + -”

[Wertenstein- [[ Y $

5%$+Y

" + go

Y + 5 &

Q&=E- implicite i explicite -5

+punk[EY+Y5

1988 i [Wertenstein- [[Y + utywnej w stosunku do kultury
+Y

E 5 % E Y

> 5 & Q&= Y ltury oficjalnej. Podobnie
<> & E 89
E$$++EY

Nazwa „drugi obieg” % \Y \Y 5 &

wobec realnego socjalizmu w oparciu o tworzone i rozpowszechniane nielegalne wydawnictwa; kultura ta
8&$9Y

111

$+>E + 5 - + Y |

\Y \Y &

Y 0 > E

] [X [X

Wertenstein-[\Y$+

$89$+

Y E + %

E 5 -

% - % %Y " +E +

$ $E Q+ +>=E Q

&= 5 & -$

„wysokiej”, jak np. José Ortega y Gasset [1982]. Nie oznacza to jednak ani

%E%

%$$$$Y

Krytyka ideologii w oficjalnej kulturze PRL- &

wspólna uczestnikom drugiego i trzeciego obiegu. Atrakcyjn +

+ $ $ & 5 -

Y +E + & \Y 5 55

4 [X *- [X ¦ [Y 0+

& - Y !

E&8!%>94-

5 & & 5E 5&& \YE &

E&589

& ególne „delikatne nici” -

Rorty - z obiegu pierwszego i drugiego.

&Etrzeci obieg -5+&+%>

5 & + 5

112

autonomiczne sieci nadawców i

E 5%

&E Y 0 +

$ % Q& Y

kontakty face to face & 5 - 5

&=Y5E$

$E % $

$ Y % %

5 % %E %>

kulturowej tkaniny - µ QY 5%> &+=Y

589-

% Y 5

& & $+

i wzorców kulturowych wyznaczanych

przez:

-&5QE=X

- E $ % Q

$%589=X

- & % 8+9

obce lub swoje i bliskie;

-5&-formalne.

& E 5 $

+Y 4 5

%&-wzorcem i, mniej lub bardziej „rozmytym”, wzorem kultury.

"+5$5

5[X¦[\E[\Y@

& %>

8']°9¦-E4$ik 1990].

„Rama sytuacyjna (situational frame) to najmniejsza zdolna do samodzielnej egzystencji jednostka kultury,

E+E+%%>Y
& 5E E E E , materialny,
% YQYYY= & E $ 5
QYYY=9 [Hall 1984: 172].

113

)8();!"#$+&,/,=(",-)!7+)8()%&(&#&%
!'+'#=.

/ %> 5 $ +

5> #5

*&E %> -E

$+5E$+ 5 5

& E +

$Y 0% % 5 > 5

kultur $

# * $+ 5

E % $

%Y*5&

$ E E + &

najbardziej elementarne. „4 E

$% +E 5

elementarna inicjacja kulturalna, która wyprzedza instytucjonalne

5E&

$%+%Y9*

[[ Y # %E + + jednostka nie jest

& $ Y %% $ %>E

$ *& $

+E $> 5E + E +E

charakterystyka pasuje do 89 + $Y

! % Y 4

+ E $ &+ 5 5 Y

%& -Ziemba 1995:47-Y Q

Czytelnika &E 5

=Y 4 + $ 5

114

%%>%>Y

/$$$&Q5

89=Y45%>EE

$%EYº%

>&&<

niez Y 45 E $

+ < $

& 5

Y E %E 5 szczególnymi

&+-E5+%

| E +

(poprzez ruchy, gesty, strój) informacji o sobie i swoim statusie - tak samo

- $+ E +

EY"

+ %%Y -komunikaty w

& $ E

refleksyjne - - -

Y%Y%

uc& 5 + $ 8 $9E

$+$%$Epunka89Q

E+=

E%&&+&&

Y%8<9$$E$

& > %% - +% %

Y 5 + $+ 5

&+&Y4

5 + Q8 5 9=Y

+%> E5&+

5&%&&Y

115

$&%5%

$Y " 5 $E + >

+> $ Y | 5

kalnym fanzinieE+5E

YE & Y E E & quasi-

konceptualne, quasi-surrealistyczne rysuneczki i napisy, zwane „wlepkami”,

w autobusach [Flankowska 1998; Polskie mury 1991;Vulbeau 1990, La petita

1998: 18].

@ * +

% % Y

0 & &Y "

5&E%X

E&5Y"

&*[[Y+

E & +E & &E &&E & Q

&5%&-&8&9&&$+

89 8%9=Y | + 5 5

%+Y+>

prz&5EQ89>

E > 5

& &= $ 5

>+Y0+EYE>-

% 5 & & Q = & +&E

która w wielu swych przejawach jest pokrewna awangardzie artystycznej

¦[\E[\E-&%E

bych, otwartych kanonów kulturowych -+

E5[Y

Pewne kategorie nadawców komunikatów kulturowych w kulturze

+&5EE&

zarazem z tej kultury do kul Q=

E Q E

116

popularnej). !&$E

+ %$ $ undergroundowych poetów. Ostatnio podobne

p$ & + fanzinów

- mimo silnego oporu

5% %

Y '

& + E

& Q = QY Y „Alternativi”, I program

TvP). "& 89

89Y 5

+ & $

Q=$+

*&E E +

QY + 5 & 4 \Y

rocznicy paryskiego maja -4E[E+Y&=Y

Najbardzie $ +

+ E + + Q

=E$&&Y

89E & 5

% Y 4+

X+>-5-$&$$&-

Y+

kulturY"5%++Q&-=%

+E $ QY $E Y=

werbalizuje (np. przez pisemka, ulotki czy okrzyki w trakcie akcji ulicznych).

$+E*E%

5&&&%%

-EEY0&

$ $Y " & 5 & +&

$$ %$ Q$ E $

=*[[-347].

"555

wszelkich grup subkulturowych.

117

E+*E&- w

$+ $ E - bardziej

Y *& $E YE &

5 & face to faceE % 5

zaprzestaniu odbioru.

4 5E + +

kultury ujawnia równ+Y|%

$E5&E$E

nie jej rozproszeniu i zindywidualizowaniu. Rozproszenie grup powoduje

E+$5Ee-mail

$+E 5 + 5

Y | 5

poczucia swobody w inicjowaniu i zaprzestaniu odbioru. Jest to jedna z

+ cech konstytutywnych tego podsystemu kulturowego. Nie

funkcjonuje tu, np., norma savoir-vivre`u & %

&Y|+E+

% 5> & 5

%X 5% & E + Y

& désintéressement, gdy tymczasem

+fanzinach czy

zadymy w trakcie koncertów i & +Y

4%E5

%Y@>E

$ &> ch

Q & % 5 =

+-895Y

|$+ +

& E ksjologicznym

4 + +

+ %& Y $ Q> de facto = 5&

5%>Y"%5&
tutaj do zdrady, schizmy czy -- konwersji.

118

Y *E Y fanzinach, tworzona przez

$$-E$$

zinstytucjonalizowanego dyskursu prasowego.

45E+++>

$ E 5E

*&E Y ' +%>

5&5>E$&

Y * + 5

+%>>Y4>

%+5Ycyberpunków

. W

+ E + + %$

&> 5 $ E 5 E

wanych,

upublicznianiu najbardziej prywatnych ekspresji osób-komunikatów. Taki,

&E $ $ - jako

55%Y

& 5E + isko kulturowe, nazwane tutaj

&+&&%%>E&&5

> 5 $

. Bowiem zarówno w stosunku

E %

kultury &Y * +E 5

E 5 Q & +

& 5 &=E Y

]> + $ 5 > ium dla tradycyjnych

$ Y " E

- @Y *Y

'5$
E+$&&&
+$$YYY[por.
+Qu’est -ce que la cyberculture 1998]

+ 5+E+ $+ #5 *&

$+>E&%
20-30 lat.

119

8989Y'E$+

*&E $ & +

E & E & Y +

E & 5 > + $ E

Y !$5 > $ %% ogii

& + 5 & Q=

trzecim obiegu kultury.

*/,%G#%')')+)8()";!"#$+=

45E+5+

&& +owej jest koncepcja Nowej Retoryki,

&& Y 4

55przekonania i

postawy [Zirk-Sadowski 1992]. Argumenty nie musz& > $

logicEE+&%E

$&EY4+

przede wszystkim ich $$Y %

argumentu, to nie ma potrzeby go u>Y * %>

Y " &

$Y 8Zasada pluralizmu jako

E $ 5

"& 5 E

E > wymogiem etycznym stawianym dyskursowi.

| E 5 > &

% 5 Y $ "

Re5” [op.cit.: 67].

@ + >

+fanzinów +-

politycznych. Posiada on wszystkie te cechy, k$

120

+$Y*pluralizmu

jako wymogu etycznego dyskursu. Zastosowanie zasady pluralizmu podlega w

+ & & +Y !&

& - 5& & X

drugie -&&$Q&&+

* =X - z

& 8&9 temu przez

5 Q %= 5

Q $ $E

+=Y @

$ + Y 4 + 5

&&5%Q\Y\Y=E5

8 9E +

problemów za najistotniejsze. Jednym z takich sztandarowych tematów-idei

5 Q[-95) antynazizm, $ %

+E + 5 $

5 ¦ [Y 4

5 $

+%> E 5Y &

%&& &

89 $Y 4 5 E +

wymóg pluralizmu dyskursu -\Y\Y -

+ + ¦ [Y

E YYE - 80> 9

5 + antynazi, w której

$+ $ Y |

E%skinheadów - co prawda znacznie rzadziej -

& 5 E

$+ chy wspólne wrogim subkulturom. (Punki to co

prawda nie-ludzie, ale jednak Polacy).

'$+&"&5

121

+E+&+Y0+5+>E

+%-ki lub brytyjski import albo nowa lokalna hybryda

& E & &

&&Y4%$

+ & QE YE 4iecha

0 [=E + +

stopniu wynikiem „importu”, „dyfuzji” i -

-8 9E 5E + $E

&$-

8%> 9Y 4 5 + E

% &E Q #

~!#=&EY

Ni & E + 5

Q=+

$YEYYE$&%E

+& 5 5 & 89 &

+&Y E $

*&>%89&

5Y|&5>$+

Y 45 +E

&%>E&

+ & & $

$E Y 0+ >

przypadków przechodzenia od uczestnictwa w Ruchu Oazowym do WIP-u

- E oficial hooligans do

$E % Y

& 5 $ owych w

E++>%$$

grunge`u.

4 $ 5 YY $& 5 &&

8%9E $&

122

% + 89 $ > 5 $

% - + 8%” i

„%9Y + - % &

+ infantylizm, brutalizm i - z drugiej strony -

specyficzne wyrafinowanie estetyczne. Cechy te w konkretnych tekstach

5& Y 6& % +

+ 5 Y

pozorny

E E + Y #bstrakcyjny humor,

& 5 5 89E 5

8+9E 5 % 5

89 Y

styl reprezentuje przede wszystkim prasa

punkowo-anarchistyczna.

„Prawicowcy”, np. skinheadzi, & %> +E

5 & E + 89

5 E 5 [Y *E $ 5 5

poja> E & 5+

YQ'5%&+=Y

| %

+& & ydaktyzm. Fanziny i

+E 5 & %>E & 5+

5 5 +Y 4 %

>E+$.

$+ atów identyfikacyjnych, wskazuje normy,

E&+Y

5$ $Y ~+ 5 &$ +-

5 E

E & $ E &

kanony znawstwa.

E+%&+Y

123

%'%(),%=&=;%%')')+)8()";!"#$+=

*&+&%%&+$programowe,

jak i praktyczne zaprzeczanie idei . Wynika ono z

-E $ 5

>Y&E+E$

Y # + +

* +E %>E 5

$ Y 5 $%ków,

E mass mediów Y % & 5

5& Y

]5& + Y %E Y

8%>9 & - jak na

89- radykalnie.

4 + &

+& E &$

& > E+ %E

89Y * + & & 5

konsekwentnie - 55 & Q+ > $

-E $E -

89 % =Y - na ziemi -

& & E E $ +

ducha wspólnoty i - & 5 $

ponadnarodowych - sieci wymiany pozytywnej, których wyrazem jest np.

rynek fanzinów,

Y+

E % ystem kulturowy, nie ma w

+% + - E

124

wypracowanej - & Y ] - wiekowe

+% 5 5 Y | +

89 5 E Y 8*%>9

YY%Y

* + 8%+%>9

&&E ]ükner, „zdobycze Zachodu z darami

!-9 [Y " +

>$&89

+Y &E +E

8%9 %$ Y % 5

Y / +%>

5 5 E

$> 5 5 + $+

E 89E $ &E E %

E&5Y

* + $ & E &

&Y4+5 <

manifestacjach - -Y8#9 5

+ E %% $& - od tego, które miejsca w

+ & 5% &Y 4 &5

E&%Y#%+

5E&

& & 5 +

E E +$ - przede wszystkim - druków.

#E+%+&%&

859Y&5kiem

&%>5

"+Y

@5Y@

%QY+Y$=Y

125

O ile w ideowo- < + $>

%+E

< + E

+E>$+&

$&5E5&

Y @ % alnymi i

E 5 %. Dyskursu, który

$&Y

)8();!"#$+#6)/%'):)8()+

480+95[8kultura

+9895&Y|%5

$+ 5 4-

8 {9 [\ Y # 5& 80$&

+ & E ~ Z

5 [E > 5

5>%$+5E55

&9.

I tak subkultura jest rozumiana przez Wertensteina-awskiego jako

$ $ E $+& & 5 -Y

+&%E&

$ $ + & >

&e. Subkultury tak rozumiane - konstatuje autor -

&>Y

Kontrkultura E E $ $ E $

5$&Y$+E

+ % +E

+ > &E $&

+E % Y 0+

126

>E + &

„antykul&9

EE6E

~-[[- 160].

I wreszcie kultura alternatywna E E $ $

&E&&

%>E + - co jest t % - & 5 -

&>&Y8Jest to bowiem -

pisze Wertenstein- -

$ &E ub

&5$” [op.cit.:10].

|& 5 + $+

> $ Y $+ &

5-E55 jako rodzaj

E $ > 5 & %& +

-Y|E+5kontrkultury i

kultury alternatywnej $+& 5 +

[X 0 [X [\E $ &

& % +

zaprzeczanie tradycyjnym wzorom i wypracowanie alternatywnych wzorów w

latach 1966-1975 [Wertenstein-E YYY "

ws>E + @ ] [ & +

5 8+% \Y9 4 E +

+E&&Y

& 5 ] 5

E > 5& + *

][E&+#[E

+ # E ! 0

innych&5Y

„anty5 5 E -

5 $+ 5 & +Y 0+ 5
>E + 5 & 5 E
Q & & E & %> &9 [op.cit.:
159].

127

& -

+> 5& Y | 5&

niniejszej analizy wykracza poza zarysowany przez cytowanych autorów

horyzont czasowy (1966-1975) - Y E >

Q = & QY

+=YE&5E$5>Esubkultury,

kontrkultura i kultura alternatywna, 5

E & &>

$Q$$=E+

$$+¦[Y

Wertenstein-&+5e kontrkultury z okresem 1966-1970,

5 [\-1975. Nie podaje natomiast

-5Y'$&&

5-5&Y|Q\Y=undowanie

$ +

> +Y

|+E+5&E$+5

%E & +Y ¦çois Dubet [1987]

& &+5 8 /9 & 5

$89&

: „ou bien encore est-

elle une des manifestations de la sous-culture populaire des Jeunes?” [op.

cit.:125-[Y @ * [ & $

stawia taki, charakterystyczny znak „

dd” 5 5

USA i Europie. Jan Waluszko [1992:3] w mon !-

#%8!#5

% - E &

+ 5 89 + %

8%989Y~+EE+5
+ E 8$9 $ E &
$&Y

128

+ E $

‘Gilotyna’.”

Analiz&%

+>E+E+&

+ 5 Y

+>E>55

E >E + E &

& $ Q & %=

wytworzenia tego, co Wertenstein-&&E

ja propon5 > & +&Y 4

Q $+ 5 = &

&Y/

&&- zgodnie z ustaleniami Wertensteina-

- > % $ $ Y

* Q+) %

E + %& &Y

Stwierdzenie to dotyczy +%$E

$Y%%+>$>

%E+E$Ermacje

%&%Y&&E

&< & 859 & $ $&

% + Y @ 5%

kultura alternatywna nabiera dodatkowo ideologicznego znaczenia oraz jest

symbolem wspólnoty ponad lokalnymi ograniczeniami. Historycznie rzecz

& 5 &+ 5 hippiesami, punkami i

anarchistamiY 5 $ - + - tych wspólnotowych

-Y5-&5- bardziej

neutralne i bardziej przydatne badaczowi.

* + + > $

E+++$&5

129

&Y'+EE$+5>E+

%> 5 & E

wyrafinowanych modeli.

-QY&5%>

&+=%%>- szerzej - grup, które

E55E

&E % $

130

""#!,"+arty -;!"#$=;(GH"##6M

7$&#,#/:#'(+;#3"%&(/86#,"&%;#',=86#,"&%;
:&#;;!"#$%.

# $ + E

przekonaniu, niezbyt dobrym badaniem gdyby implicite -

E Y %

antropologiczne jest ex definitione %

5>Y & - + >

-E $+ 5 +

socjologa i antropologa.

0+ Q% $=

&Y'5rezultacie tego

8&9 % Y &E

%> + & $ +

Y 0+ $ 5%>

-E5+ QY

- ! " 8! 49 [[=Y 4

% + >E YE E + 5

&8%>9&%Y

0+ Q =

antropologów jest postrzegana, przede wszystkim, w ogólnej perspektywie

5%E $+-Y + E &

%> $ Y "E $

+ 5%> E +

5 $Y "5% &

par excellence E %Y $+

&&Y-

$+-E $& + $ $

131

E 5 +E +

$ +& 5 - $

Te $ > +

$Y @ 5Y &

+ Q % 5%=

-Y & E YE

przez Edmunda Leacha czy Claude’a Lévi-!E + &

E5+>

& & 5Y #

+ !a Nowaka o studentach Warszawy jako

8 9 -¡ ! %

5QY5$=

& 5 8 9Y &

powsta$E5

+ E E 5% $

5 $ &5E&

stolicy.

Inny wymiar „antropologic%9 +

-Y $

+ -&5E

%+&%E$5$-E

chodzi mi tutaj o porównania w zakresie poszczególnych zmiennych lecz o

$ % Y [

& $ Q =

%E+E+E+5&

-5- zareaguje w sposób prosty i znany

+ % %5 en masse rzuci

5 > Y | & % $

resentyme %$ $E %> 5

+Y*++>EE5&

132

+ $ Y 4 ancien regime’ie

E Q E YYE ! [ w odniesieniu do

$ - =E %

%% % Y 4

5$%+Y8Z9

dla socjologów tematy, takiY8-#9

$ Y |

]-$

0+ Q [[ = $< % ]- 0+ ~4

& +Y "+& &

%>Y $ %

E & $+ % naukowe (od

antropologii fizycznej do socjologii pracy), jak i „przedmioty” badawcze (od

jak i stosowane metodologie (od procedur statystycznych po techniki analizy

autobiografii, ps & 5 - 5=Y

¦E!-QY=[X!YYY[X¦E*-QY=

1993].

!"#$=H"#,%M+'/7!,"'&6+#(9

4 $ - - - 8 9

[McLuhan 2004] - & - E

E & + Y

E & E 5 E

$&%$E&-

Y | 5

- $ Y

E E [\

takich sp- &

133

$ - E $

$ & 8galaktyki

Gutenberga9 0 0E $

p 5 $ $ Y

$< + E + $+ Y -

- 5 &E

& + E % & & 5X 5E YE

&Y " & 5 + %E

interpretacje.

Stanowisko prezentowane w tym rozdziale bliskie jest przedstawicielom

X E $ 5

„n 9 $Y Nota bene, jak powiada

Christopher Lasch: „‘" E & $

%$$E+%E

% alonach i butikach

$E 5 E

%> %Y

& &

kapitalizm - E $ 5 & E

& E $ 5 5

5+Y9[[Y&

Y + + &> 5E +

„$9 & %>

+ $Y

QY+]=!&

„medialnymi”, a nawet „wirtualnymi”. Nie wszystkie wyznaczniki tradycyjnej

8%9 + Y

„Wioska” zamieszkiwana przez te plemiona jest bowiem bardziej

0+ $> ¤-Y 5&

+ 5E + + $ E

134

Z 5 - Q $=

$upersonifikowaniem metafory „dzikiego”.

E&&Y

0+ & Q& &= &E &<

8+& &9 - taka opinia jest bardzo rozpowszechniona np.

%$ E QY + e grupy autorów z

Vaucresson - np. Hanny Malewskiej- [E +

Franç @ [=Y 0+ > $+ %

$E & 5 +&E &

&$Y"&-$&$

/+&¦&4-&5E

&-']![Y

E$+&8-

obcych”, nierzadko bardziej & +

# Q8 - znani” i/lub „dalecy - oswojeni”).

|5&5$+

%Q-ji kultur

89 E $ &E

=Y E E -E

5 + 89X

8> 559E > %Y

E E $ &

Y 4 +E $ >

E &

news’em. & 5 5

+ 0 0 QY += 8postfiguratywnej

% %9Y Q* 5

$$E$$8+9

Y &

& [ =Y E && E & 5

> punka, kibica czy skinheada, w gruncie rzeczy nie

135

poznajemy ich samych, tylko ich medialnie wykreowane wizerunki i nie

%E+8+9Y

Skutecznie pomaga nam w tym spora

Y & 5

8&9%>Y

0+ & Q& &= 5

&Y4$+5&5E$

Q % =Y & 5

[E+Lasch, pisze: „0$+5E

+E+5

5 - QYYY= $

&E % +ni w sprawy

% E + YQYYY= 0 + 5

Y @ +

& & E E

ecjalnie przeznaczonych do celów

pedagogicznych” [[Y ' $

- - 8Sieci (networks=

&$ & 5+ E

nieuchr & +Y E E &YYY

5Y !& + + 5%>

5E - rzecz jasna -

%.”[op.cit.: 126].

Na5E&+EE$&-

&5-5>Y8

9 5 5E + +

8+%9Y5&

w telewizyjnym programie „Centrum uwagi” z okazji przyjazdu do Polski

Nawet superpoprawny, uczesany +

Y - &
& +%> & 5 89E
++>8E9Y

136

8 !9 Centrum uwagi [Y 0

Y & & E + +

& 5 > E E

+ & E + & & &

+%>Y Q , a w wielu

E E =Y * +

E %E $ $+ > >

+%>E E techno party, zadyma czy

5 Q= >Y ~> 5

+% > Y "

E + VStonesi" & + +

+>5&+-8&

%&9Y

E + & & + E

5 E + - odpowiednik

$5%Y+

$+ $ $+

<$E89Y

+$+5%

& Y " &E

E normalsi; najbardziej - + E +

$YE+$E

5 8 9 &+&

+ $X 5

wyzwanie do tworzenia alternatywnej kultury przedstawicieli orientacji

punkowo-anarchistycznej; wycofanie i resentyment nieudaczników; +

wszelkich norm przez przedstawicieli subkultur

%$%5&%$- np. -$E$

137

&5 % (chyba nieco

= Y ! $+

+E +& 5

$+-E%&E5E-E$

Q$=.

0++&Q&&=%5

E &E

-&Y|&8

9E $ & & 5 E 5

+&Y&E89&

&E$%&&<

&Y8mi

9&$

prezentowania „prawdziwych” obcych. Zawsze bowiem jest to sonda

%Y ¦ 8 % 9

5 5 Y ' &

Y +

8 9 &

%8-9Y

4 ejszej nawet „obiektywne” kryteria: edukacja, start

+&%+Y

5- np. -%>55E

$+ %%E $&&

+ 5E $ & 5

E$ 5>&5

%-$55>Y

Problem etnocentryzmu - ;#3"%&(/86#@-#,"&@;&#,"&@

# + $ %

rozpatrzymy teraz w perspektywie jednego z podstawowych dylematów

Y Y 4+

138

(wybranych= 5 $%

+>+-Y

”%E

++>+go” -

Z / 5 85 -9 [[[Y

|$ 5 Y / E +

5> -

55E+

$Y &E

E&5Y|E5%>

kultur dl%$5

Q+5>=Y|&&/E+

„"+$&

dla antropologa ogromny rezerwuar w pewnej mierze izolowanych, a mimo to

5&5>-” [op.cit.: 11].

+ E /E

„+%9Q=E+Ególnie

5E & % E 8

E 5 %%>E + <$

&E 5 %

% E $ 5 9 [op.cit.:

[Y+%>5E

z - - &

%- E

sz Y 4 % 5 5 8wojowniczych

ruchów i ludów” wobec antropologii i antropologów program to heroiczny. Co

+¡

@5 % + + Y

Uzyskani &

& 89

139

jego badania, pozyskaniem informatorów-$E&

i ustawieniem tam swojej „chatki”, uczestnictwem w zbiorowych praktykach

89E$EY]+

-E & + + Q

$ =Y "- +

„moralnych” gdy styka5E$E

89+E++>Y

| +

- 89 Y

Dob & + skinami.

"$ & E %& 5

% 89Y E $ + >

E 89 odzianków przez

EE$+&

Y Q% 5

kieszenie badaczy, co prasa i telewizja).

'& 5 ami etnocentryzmu

] % 8

symulakrów”: „Z 5 & & %> $%

5 [[ E & ¦ 5 >

pierwotnym szczeblu E 5 $E $

$E $ $ 5 +E

+ % & Y "

+ $E + E +

5 & %+

powietrzu” ] [ [Y |+ & $+5

/ ]

przypadku „wojowniczy ruch” sam decyduj E >

X 5 5 & E %

& $ 8tubylcy

& 5 Y...”. Wedle Baudrillarda nauka (etnologia

140

$= róbuje w ten drastyczny (i - 5 -

$=>$- ba ->%55%Y

Jednak - & - % >

+8&%@+eni, hibernowani, wysterylizowani,

%>E5 E %

5 & 59 YY [Y %

]+>akie

&+ %Y'&5

„4 % ” konkluduje autor. Zadaniem demonicznej

etnologii Baudrillarda „ $+

@E > E + % E

+$+%>” [op.cit.: 184].

@+EY'5+&

%>E $

antropologii wspó%. Argumentacja Baudrillarda jest dlatego

&&E+5$-

%Y ~5 Q E

+ @ 89E E $+ 8+9

@E5¢E'%Y0'¢

5& 5 = & $E $E

&5E$+>E+>Y'&

] + %> +E +

siebie symulakrami &&Y/-

to Gellner - >E + 5

&Y 4 ]

ma przedmiotu antropologii - Y symulakrum - fantom w

E %Y 4

@ %>E

%%> - &

do obrzydliwego - fakt - Y %

+8To nie kultura maluje sobie paznokcie”,

141

E *E & Y

W tym sensie symulacrum E E + 5

' + & E + % ¡ 0%5E +

& $ 5 %Y &

„Bezlitosne” procenty i oparte na heroicznym programie interpretacje,

&%+5Y

& + & $ % Y + nie tylko dla Baudrillarda (ur.

[=EE

E5&5

8%>9 Y |

poj 5 Y @ $

+E & % $E

%E $ +E 5 E %

udomowionymY 4 5 E + program antropologii dla

%E++&Y

Antropologia empiryczna - $ % 5

Andrzej Tyszka - zwykle na 5E & $ E

5 5 E

5+Y 4 + E

$%E&$e

Y5+>+

89$%Y

Opozycja starzy -;!"#

5&$$

&5%>&&+Y

142

5 89 89

$555

% + $+ Y 5 $+E

Y & $ 5

. W konfliktach tych eksponowana jest nie tylko

$++E+E

& $+ Y Starzy (czyli ponaddwudziestokilkuletni)

5 & 5 wypaleniY " & +

radykalnego entuzjazmE +& (czyli nastolatków),

Y !& 89 &Y 4&E +

& &E & +E +

5&>Ek oni w swoim

$+ &Y " &%E

& E + % E >

&%> + ZM 1997]. Dla starszego pokolenia

& 5 > Q8+9= 5

%E$E>EY#%>

5 8 &9E

E + 5 rezultatów

-Y]5+>¡$5

E $ &

Q& 5=Y E

E $ % fanzin 5 E &Y /$

problemem starych5%

+ ZM [Y # %-

5$Y@5E&+a

&$>%¦[E

puzzle’a $E

$ $+ Y Starzy & +E + 5 5

&E $ Y 4 &

8%9 5 &E $ quasi-

143

E %

% 5 + Y

Liderzy s5&89E

Y@&+

E Q = E %>

$%> +& $$ E

niekwestionowanych autorytetów.

] E + 8 &9 - E

$ Q & E

=Y 5& 5E & E

5 %-E 5$Y 0 &

+X + E $ +& i

* Y4

grup dzieciaki i zgredówY Q% &

$-&&5$+5=YZgredy

Q=E+E$&

E & & Y @ , to nie

Q = $+ E $ 5

& - Y Dzieciaki &

&E & E & & & negacji i

%Y#5+- jak to

tutaj bywa - sytuacyjne: + > $ E

zatrzymany w rozwoju ortodoks; zgredem jest zarówno zasklepiony w swojej

wizji „starszak”, jak i jeg &5

"rozpierdzielania wszystkiego"5&Y

' 5 89 89

5 0

Wojciechowskiego „Trzy pokolenia Polski narodowej” [Wojciechowski 1994:

15-[E $ "Y 0

E YE + " & [[

144

starszy od niektórych „starych” SN-$E& od 1989-[\E%

# / 8%

E % +

nacjonalizmu. Zniszczenie struktur i wymordowanie kadr narodowych

\-& %> - 5<

% E %% E %

E +

|& & & 5E %&

% 5 55 Y '

ideowego obozu narodowego - bo jest to i nasz dorobek, ale pracujemy na

E & & %>

55E+.” [op.cit.:16].

Opozycja swoi - obcy

|+%>&Y'

55Y4+$+

$$E$+

5- np. - normalsami i technomanami. Specjalnie omawiam tutaj tak

5 & 5 $+ 5 +&

% - -

Y @%E E +& %

Y % +-

%+Y

! -obcych nie jest jednolity. Tak jak „prawdziwi

9 $+ 5 E - dajmy na to -

E + $+ $E

E &$ Y - Y ! $+

$ 5 E E &$

omija a badacze sami sobie zas& $ & Y "

!E %5 5

145

Jerzego Wertensteina-E05&

& 5Y $+

sub & Q=

$ & ankietersamiY * $+

| E techno %

& & 8# >

> $Y > & &QY

20 lat), 5 -& $Y 4

5 > 5 + QYYY=4+

+$Y4>5QYYY=E

>Y9[Szlendak

[ [Y | %- E +

&ktu uzyskuje badacz, który (co nie jest wcale takie rzadkie)

8>9Y 0$ 89E

89E E Y | E %

58%>9$+5badanym (wiek, status,

+ 89 89 =E

&%+Y#

5 5 + > - &

dwudziestolatków. (O

%+5Y$=Y

$+-5<Q=E

+5$++&

$ %E - QY 5 hipisami a

=E 5%> Q5 a

& & &E = +

%E Q+ 5 skinami i punkami). W ostatnim wypadku

%> 5 $

Q= E + 5 5 - grupa obca to:

146

"bydlaki, naziol"e iVE%VEVVY

Q"$%&+-VVV5VE

V&V=Y # + & swój stosunek do

+ Y * [ %

pierwsze wywiady biograficzne z liderami prawie wszyscy - +

%5 - E+ V& >

ze wszystkimi"Y$<5E+5>

E5>Y5

& > 5 5 %. W

5%5tem od ideologii

non violence.

Obecnie „ideologicznie obcy” -5E

orientacji punkowo-anarchistyczno-ekologicznej, np.: „<E

E&E%E$

szmatE

-E4&/E

%& E -” ["Dezynsektor" 1997:

2]. Z kolei prawdziwi skini & ich poprzedników oraz

5& 8"

EEEEQ&=E

E Y E E

core, gruE E & -

Woodstock, stworzono programy tv (‘LUZ’, ‘Róbta co chceta’, ‘Alternativi’,

= 0> + Q0¯E

¯¯#=Y QYYY= $ &

QE E *-YYY= QYYY=

@ + $ $ $

$ Y 4 E + E E

>Y$5+>!}#-ów

147

Y $ Q & &E

>& & 5=Y !}# ocem nieudanej, na

5%E$+$9 ["Prawdziwa

subkultura" 1997:V].

Opozycja kobiety -;3$,"%R&#

4 $+ % + 5

5 5+Y 4%$ 5% $ +E YE

> $ $ 5E %$

$$&¢

5 & & 0 [Y 4

zachowaniach nie jest to +<E&%E

+ 5E YE skinheadki 89 &

-E Y 0 punkówy Q

89 = & + h koledzy oraz

+& & 89 Y |%

- + 5 &

89 + ancien regime’owej

89Y / + E

5 + E 5E

&5+Y#+

Y '5 & 5 %E &

organiz& $ QY

+=+-Y

4 $ + +$ partyjnych

&E+

& E E + V & "Y

+ &E $ 5

%& 5+E 5

148

>E+58&9&&

[ JK 1991, JT 1989, JW 1992, PC 1993, WG 1992].

" $+& 5

% Y 5 seksizm,

radykalny feminizm d&&%&

&55&5%>$$+Y

*&E5%E55

E $& & - jako ruch wa& - z poczuciem

Y " $ & Y ' seksizm +

>5+8~

system”: „+ - 5 5

5 >Y + 5 5+ - +

E + & 5 $+ E $

& $ & Y + &

Y " E + $ &

c $E 5 $ &>

E+&” [*#1997: 14].

Tzw. „otwarci” przedstawiciele orientacji punkowo-anarchistyczno-

ekologicznej w ramach nowej political corectness +&

> $ E $

& 5 % & 5>

ruchów, które "<&VY!&EE+

harekrisz0[YQ'&+).

- Q¡= E & 5

pseudonimem Zorro 5 & punk

& 5 + \Y & \Y

„+Q-]¦=>5&

- dziewczyny punkowców

-E$5E&5

- ‘lekkich obyczajów’” [Zorro 1997:25].

149

" >E + - z punktu widzenia feministek - tak $+

$YQ'E+%

E 80 ~9E E

5Epunk &&

5=Y

Z druE5ziny lub ziny z ostatnich

E $ & & 5 &E

+ > <& 5> +

do pozostania w szeroko rozumianej orientacji punkowo-ekologiczno-

anarchistycznej. 45 5 % 5 %

% % patriarchalnej i

%- E $% E

!²!Z0~E % pcji, faszyzmowi i rasizmowi, etc. [por.

np.:Jenny 1998:5; Elwira [Y 5

najbardziej chyba znanej ostatnio feministycznej kapelki 8 *9

„"+ $E $ & +> & 5 $&

mam5Y5

5+<EYQYYY=-&E

%5+%Y*

5+< &> $5E &

Y 4 E +

5 & &E

5% 5Y 5

<5QYYY="5%Y*5&%

>E & $”

["*%&+ 1998: 71-Y|+EE+

$ 5+ + zy po redefinicji

& 5Y % +%

# & > 5 %Y 4

&&&EEcollage

i - + - obrazo E YYE 5Y

150

8*9E8~09

Y"Dezynsektor" 1997]

Federacja plemion - $ +

kultE + E Y

0 8%9 8%9 + Y

!5>+>E

E$%+E+Y

$E&&Y~ke Meinhof 1997:29].

151

""#!/#@(%-%')'=/=34/8&#?:)&(#'&(%;&(9

=3,#/8&##+'/78&(%/8&#+=

4 $> 5E $ & 5

5 + 5

Y 5 pokolenia. Ma ono

& 5 & +

[X / [X * [Y # *skowska

& Z ZE +

„%> E $ + 5

}&9 YY Y 4 5% -

+$E&5EYQ

/[=Y*-$&

-ncepcji Wilhelma Diltheya, w

% $ 8& + $

+ 5 5< &”

* [ -Y / 5 8

kategorii socjofilozoficz9E+5-

- - % / [ -

Y * /E + +

+ 5 5 na „prosty fakt

$%%-95$

* [ Y ' &

%-+&-Y

@E Q - / &

konkretne granice wiekowe: 16 -E$&5=E

+Y %>E +

152

> Y 4 & 5 +ia

pokoleniowego, & E %

„5%9+E55

E / / [ E 5

- $ Y } -Ziemba

&85-

& 5 +

%&$ % $ +E %

- Y +E

$-kulturowej”

-| [\Y |> 5 + /E

E + 8+ 5 kolenia” [op.cit.:76],

8 &9 E 8+

5 QYYY= $ E

$ & 5 $< %9 YY E

„ze5+%E+>

%&&” [ibidem].

$+> & - jako

&5E&&$&%-E$

tak >E+%&

]E [\Y | + &

5 - Y " & & &

<E%+&Y

% E $ & 5 %& +

+$Q

& %&E $ E % 5E

&E &E Y= &< +

% & &Y $&

&E%&+$

na ludzE$$+$%&>

153

zakwalifikowani. O ile tylko %+

> & & 5 E & & legendy

pokoleniowe [Garewicz 1983: 83], o tyle t % -

&E + %

wspólnota pokoleniowa.

& $+ Y

% $> 5 $ ich

$+ 89E & 89 $+

5% % & 859

+$+E

Y '5%> ¤-anegdotyczny charakter i pozostaje

%& X 5%> % E 5

E5%&$E

-+%&Y

/<+jest wytwarzanie takich quasi-legend przez

%Y 4> < -

$\Y\Y]

E+%&89Y'yni tak,

+E @ ] &

8+%> \Y9 # + - niestety - / $&E

&E & % E

> $+5 5 + eniowym, które jego samego

+ + $

okresu kontrkultury. To drugie -- „+-

9 8 ” [op.cit.: 85].

Argumenta895

5& +

$E++

+ E $ +

„spontanicznie9 Y 05 %E

+ } + > X %>

154

89 & Y # 5 + $+ >E +

&}oria i historie -X+

& > +Y E

EE$+Y!&8%>” ówczesnych

wypadków, „5 E $ 5

autentycznych zdarzeniach” (? - BF) i „ekscesy seksualne w okupowanym

Odeonie9Y + E 5E 5

+$8$%

szczegól $ 5%

Y 4 E + E &

5E$5QYYY=- BF]

+ E +ycia pokoleniowego, niejako ‘pustego’,

$ - 5E jak zwykle 5 E

9YYY*5&5

[ $ - + %

/ Y | & <E

E $ 5> + 5 +>

$+YE

%%-5

&E E + $ +E

& &% E 5

Y/5utorytet (podobnie

]= 5 - + 5 Y

5 $ / +

tym czczonym 8 (a dawniej - = E $ 5

5+ - %¡ '

%> + 5%& +

++$¡- istnieje wszak wielka

$& 89 Y ' 5

> % %

8$9¡'E%%$+¡

155

*$ % 89 89¡ 4%

Garewicz piE + 5 > -" +

- Y !$

E%E

E + 5 fragmentu autor

E+&&5Y8|9

%5%

Y E + +

towarzysz $ 8 5 E +> +”.

8niesfingowanych9 +>

pokoleniowych - jak twierdzi - E E

Y & 5 %enia Karla

QE + =

%%>E5

ekstremistów i „5du9 %$ + E $ 8grabarz -

spadkobierca - dyktator9 5Y / 5E +

Gutzkow „EE

E+ru9YY0+

> E % +

/+E/E

\YE89E

z¡4%>E+&

% $ +E

techniczne i cywilizacyjne - > + $Y

Twórca PC (komputera osobistego) jes hippiesem, a „ideologia” tego

E & +E

% Y - wbrew temu co twierdzi

Garewicz - $& %

do%+X&

156

&5-E

5E$$EY

!&&

kulturze popularnej zjawisko, a mianowicie, „medialne” i marketingowe

- - $ + %

generation X,[00>

tygodniku „Polityka” pokolenie frugowców [Meller 1998].

5E E & Y

0 8% 9 $+

& $ E $ & nieraz,

E &< 5 E &

Y 0%> 5 % >

+YQ8++

$> ozumieniu wspólnoty” ["Czy istnieje" 1988: 4]).

0 & E YE

%Y | 5 Q

=& 5&++ Ekariery

E5-E$

- %Y $

6E ~ [

153-154] lub mechanizmu, który + > & 5Y @

&&5kombatantów$+

$E hippiesów, prawdziwych

$E Y & 8&9 ze

5 5 [Y @ %

5 E & }&E

8>9&5+E+E8

%9Y4+E

$&%Y

Nazwa pochodzi od agresywnej i konfrontacyjnej w swej wymowie telewizyjnej reklamy soczku

8¦9E $ 8 59 89 5&
brzydkich przedstawicieli starszego pokolenia.

157

& & E +&

+%E++%a,

+ E 5% 5

<E Y ]

+post factum,/E

& % 89 %Y |

5&5%$

lub nawet z &$+&5+

% Y ' E & &

X& Q89 89=E&

$+ E & 5 E

"Czy istnieje" 1988]. W

89 % + > E $+

sytuacyjnie uwarunkowanych, wersji pokoleniowej legendy. Swoje interpretacje

& + 8 9E $ &

>%+%Y

4&[8$9#4

0 'E + | '

. Jest to efekt splotu przypadkowych i

%E +& & -ca

+%> 5 %Y

'++$>

Y4%& |0E

pokolenie 56’ i pokolenie marca Y / \Y & +

Y@5

+&Y

$E+#4E[Y¦&+#

Y|'E&+
&Y'5+Y

158

W roku 1993 Rom / 5 5 5

+Y@%>+%

&Y*E5

/¡ *$ & 5 & 5

&¡ @ +E

E $ &E Q &= > 5 Y E

$> ex post. Weryfikuje je historia czy - &

6~--5>Y%>&

+%>+E

%YE&%> +E>+E

&$ >

$ % Y 5> $

<$ $Y"

5$Y

W ro [E %E $ +

89 Y @ E +

¦#[

ludzie pytali mnie czy to prawda. To anegdota jak najbardziej autentyczna.

$+ + + 5E Q& 5=

Y"$&%

pokoleniowym legendom.

K E +

$5%-EE

5&$$

+5>Y4

+ $ &

5 +& $ - moim zdaniem - widoczne, ale

os 5Y |& %> %> Y

|$ E %> $+ Y 4

159

przypadku hippiesów +>$E

a nie tylko na grupach pokoleniowych. '+%

$+ %& $+ -E

zarówno osoby-E55%Y

4 %> < Y 4 nim

Q &= 5 5

+ E +

$+ 5 %> $E

& 5 >Y 5 +

E $ 5 8+&9 +

5 5 5% >E &

& Y Y generacji X - najpierw

5 8 9

E $ 5 %E

5 - 8 $9E Y ' E + 5

89 cji? W pewnym sensie tak.

#E%>+%E

$E$+$stricte&EYEY

ruchu E + $ & 5 &

ci& +Y " > & %&E

&5puzzle.45E+

Q5= & +E &5 E

%> & 5 & 8+9

> % & Y / % &E

&E & $ Y " &

+ nasza Y |% % +

podpowia&-554%Q*={"

$+E + & 5 ex postY 5 &

5 Q+ 5

<%= % 5& %Y 5

+-&+Y

160

!-#'(%,"&/('(7+#/8&#;!"#$+%,-:)&(7+

' > 5 & E +

+& 5

Q E = + Y

*&&EQ

5$=Y

W powojennej Polsce protest + 5 Y

&E[+

Y4+

%+genckiej i

%$$Y ] & % 89+

8socjalizm - tak, wypaczenia - nie95

[ Y '+ - z drugiej strony - 5 8prasa

”, jak - 8459 8]

EE++

&& E E

” ["Czy istnieje" 1988: 3Y&+

%>&8odrzucania idelogicznego absurdu”, bliskiej

% [ +

ni%YE8+9

Q[=EE$E!

Satyry. Ryszard Pracz [1994] pisze: „] Q\Y - ]¦= +

grup agitacyjno-propagandowyE $ % -Y #

E $ &

Y]-Y

warszawski STS, czyli Studencki Teatr Satyryków. Po nim po/-

Teatrzyk Bim-]Y + [ $ &

! $ ! 4 5 Q

161

STS-=X @!! Q@ !$ != 4

Dziennikarstwa UW, Bim-Bom z Gda-E ' & 6E

! #0 & - ¼$$Y QYYY=

5 E %& Y ]% +

Y @ + & 5

0% & %>9 [op.cit.: 19]. ! E

$ Y 5 $

Grotowskiego: „>&5E+&

5 |& 0+ ! QYYY= §§

/¨¨Y&&E5$9<

$< $ 8# ¦9 8%5 >

moich przewin +

[Y4-5$Y

Y 4 5 5$

-5Y

Y'-5&5*Y

Y 45 +

+ 9 - [\ Y $

Q\Y=%

89 !²!Z0~

1989].

+%>&E+$&

5Y/5E+

5 $ +E - Y - 5&

$48pokolenie Kolumbów rocznik 20-ty” (to ci,

którzy walczyli w Powstaniu WarszawsEE+

162

+'-Cybulski)

; „” (to ci,

$ $%>

socjalizmu) - + Vpokoleniem ZMP"

-Ziemba 1991];

„pokolenie 56’9QE$%%![E

>$=X8

68’” (to pokolenie nieudanej próby zreformowania socjalizmu, ale i - po raz

pierwszy od powojnia - rzeczywistej walki (vide +

uczelniach) ["Czy istnieje"[E/-[[X+/$+[Y$<E

[\ +

< Y # 5 E + 5>

& $5&E+E

/ -kulturowych w latach 70.

Kolejne polskie pokolenie to „pokolenie 80’” - $+

$ Y -

[\5&E+!4+5%>

-Y E+ "!|| 8!%>9

Y [\ $ Y 4 +

Y0$5$+5

„pokoleniu Stanu Wojennego9EQ++5&

&E$+&%&=X

„ !%9 Q+E

&E $ 5 [=Y "we

+5>$

Q {=Y ]> + 5

„&9Y"&5

" &+ ]E V* \-VY ancien

regime’ie&$&5$Y

Hanna -| &+ 80 - - refleksje u

9Y!$90+9-Ziemba 1990].

163

i ówdzie, ale stale wybuchów niezadowolenia, aktów destrukcji i przemocy.

0+ 5 > $+E + ex post %

„pokolenie wykorzystanej szansy” lub „ %9Y 4$

$5$Ew podanym

+E>QYY=Y

> - + +

%>E + E +

[ Y 4 5

5 &E Y

& $5 %- && +E

5 5E 5X $

E Vwichrzyciele" czy

"komandosi"Y589

$+ & Y "Czy istnieje" [E /-[[

34 -35; +/$+1992].

Czy ruch anarchopunkowy stworzy pokolenie?

%E +E &

$ + + >

-punkowo-ekologicznej.

(Niektórzy badani przeze mnie jej uczestnicy odrzuciliby z oburzeniem nawet

&E +& +E 5Y ! +& %-E :

%+E%%).

+ %

$ 5E +

5Y & $+

charakter, (co w odniesieniu do sfery publicznej przedstawiam w roz. ósmym).

| 5 $+ $E ane osoby

&Y0+&>

%><&5$Y

164

Y & w obecnych

&5 -+-$+Y'

jest z lekka paternalistyczny stosunek starszych do "dzieciarni" (por. np.:

Pietia 1994; Pietia [Y ! & -E $

muzycznych, a p&$Y~+&E$

&E < 5 & & $+

prowokacje. Dzieciaki E &

89E + 80 9

c&& 5 [ [E $ 8$9

E + E $ -& & &

Q= > > zadym w

5Y " $ +- C.

Q+& = V4 E + &E

E$&QYYY=%&E

5&%>E

ruch jest E5E+&

>E>E%>5&EE

EEE+&&5E5

&+5&%+V [C. 1997].

* % &E

+ + & > Y

5 5 &

skich punków: V-&&

E+&%>- no to jest taki punk lata

\Y YYYE E +E E E

Y#&+5E

% & & 5 &

koncerty, albo - nie wiem -&" [. 1997].

5% & 5 %>

+ Q & versus &

165

%+=

ruchu $+& $

8$9E$&5$w.

& + 5 ruchu jest kategoria

' ]°Y $$E +

E$'%& i tych, którzy tylko

"& & V [C. [Y 'E +

E YY

$ V! $& $Y " +

%Y ~+ 5

kolesi, z którymiY# % VY

["Punk System Faszyzm" 1994(?): 22].

| & &

% E % -E

& & 5 8 9

drogie tradycji ruchu & 5

ideami

5 >Y 4 starszej

E+-&5

do tych kilku wybitych szyb po koncercie, tak jak wliczyli to w koszta

- DB 1997]. I jeszcze jeden cytat z wywiadu: "]

E+%YE

&E555

}YYY&E+EYYYE

$%YYYE5E+

% &E YYY YYY

5QYYY=%5E+V [DB 1997].

& & + + $ >

$ 8 9X $ - intelektualistów i

4&5$punk.

166

ludzi zabawy [Fatyga 1E5+$E

;

$E $Q=E&

Y$$+$

E + ruchu E

E $+ 8¢9 & Y !

5V*5

YYE+>V [ DB

1997].

Wydaje s5 +E + $ $+-

- ruchowi, który w ten sposób kanalizuje

5E$&- z kolei - istnieje ideologiczne, tradycyjne przyzwolenie.

$ ruchu warto

$>>&5%>5%&

+ < & Y %>

% + > 5 Q 5= +

identyfikacji pokoleniowych. Naczelne w% $

&5&$5Y"$E

%QYpacyfizm - por. roz. ósmy).

E$55+>5&

&+%>+Q

&-=E E % % E $+ &

imperatywem $% +E 5 $E %Y

$%> $ ]Z"# '|Z/

Q%=

+&&E

+ 5 % E

%& -Y 5 &Y

Przyzwolenie na 5EE+

& %& 8ideolo9 + 5

4+-&$5EY

&E„&5+%
%&$5$y” [2"&3 bd] .

167

& & &

celu adu alternatywnegoY Q% % 5

E $ 8&9 > =Y

<%.

& >

&E & $ $

kulturalnych w swoich miastach po to by 55%>.

Nie jest to koniecznie %

% 5 ania lokalnegoE %

8 &+ 59Y ! & $+ & %

/- [Y ~ %

%%&-&- chyba najbardziej otwartymi

i atrakcyjnym %E 5 $ ruch & -

\Y&&Y

$$ Y"+&

nich przede wszystkim skinheadzi oraz zwolennicy disco, dresowcy i

normalsi. 5 5 89

[Dylewski 1991]:

„!&E+&

E E E

5- przedstawiciele NOP.

!- bardzo silne bojówki ludzie gotowi na

$Y !& E 5 &

widoczni, charakteryzuje ich dwuznaczny antykatolicyzm.

NOP- E +& E &

&Q-=Y0$&E+&

Red-skinsi -5&E$E&

E E & & $ E 5

168

&+55&Y!

czerpana &&5E$&Y

Z E $ & 5 -

$&Y4&

E 5% E & + -

E&5Y

* & E 5 E 5 E

&5EY

" & + 5 &

de%>-&Y

& %-E & +&5

E+%&E+0Y!&

&%%E”.

Jest to j $ & E >

&$ 5%$E + %

89 Y Q" -

Narodowe Odrodzenie Polski, np. nie jest wcale "m gatunkiem"

> & $

„Szczerbiec”).

Z kolei, typowy stosunek do kultury disco-polo +

< VTo disco-polo no to raczej powoduje moje, no nie wiem,

E E E E+

E5EEE

5E 5 > E

55%>&zentowane, ale w ogóle

E 5 > 5

>EE+5&EV [ 1997].

0+ >E + E $ ruchu 5&

5< &E + koleniowy „stygmat”, ufundowane

$ E - %E -

169

+Y0& + 8 %&9 E $

5}-|-Ziemba 1995: 47-49].

Kategorie resentymentu, buntu i protestu.

Aby +> resentymentu i buntu 5

*Y089[Y

4 5>E $& E +

+ $ E $ % %

-E $ 8 5 ” [op.cit.: 204].

#& 0 $+ 5>E

E 5E E bunt. Ten ostatni

5$&$

E&>E%$

&eniem ich nowymi.

' E & 5 0¢ !

[E$+buntu od resentymentu. Resentyment - jakkolwiek pozornie

„powierzchownie” do buntu podobny -5Y!5

& $ > %E %E %X

+% +

% % 0 [ [Y

0 E $+ e wszystkim

E + 5 &+

%Y%&+&E&Y8455

E +&X E 5 +&”

[ibidem]. W tym + >E + +E

którym bunt, &%E +&>Y

"&&

>E + + by wzbogaceniu

> %& 5 8

170

resentymentu”. Dla naszego obecnego tematu resentyment jest przydatny jako

5 %& Y % %

$ emy w nim wszystkie trzy, wskazane

0EY&

& Y ~ &

- Q & E 5E &

bardziej kochane);

- E + + > &<

& > " [X

Kowalczewska 1993; Fatyga, Fluderska 1996];

-$%$E$5„Skin” 1993]

-%5Y

+%+Y&

& Y ] 5%

powoduje 5E$&5

] [\E 89 89 +& 5

5%Y

element -%>%-+

Y 4% $ E

- $ bad boys, %

+Y %5

subY ' Q%=E $ 5

>+&5+&E5&

+ &Y charakteryzuje - moim zdaniem - 5%>

$E$mowa, bo bunt, taki jakim przedstawia go Merton,

cechuje raczej liderów. Postawy ufundowane na resentymencie &5E

%> & % 5Y !

odmiana „transformacyjnego resentymentu” ugruntowana jest w +&

%Y+E+8989

171

E+&$

&E$+-Y

& $+- 5

przypomni>E + 8wyprowadza ludzi na

& & E 5 $

>5&QYYY=Y|&$

$E$&ne” [Merton 1982: 218]. Bardzo

& + 0 8%>E 5

> - >

&E$+owe

+9YY[EQY+

pokoleniowych w podrozdziale o pokoleniach). Mit ów jednak, wedle mego

E 0 & +

$Y % owiem autor jako „ <$

E$5

+9Y + E + 8zabiega o ‘monopol wyo<”

[op.cit.: 220].

] + &E 0E

- 5Y ]& 5

%- przede wszystkim - pozbawieni

Y 8Taka reakcja 5 E +

&&-E$

je odrzuca” [op.cit.: 252].

@ E E

konfliktu, kontestacji, protestu & / ] [E $

$+ $+ >Y # 5

Y Q =E &

5 - & $Y Podstawowym

5E $ 5 E Y 4

$+ & &,

172

& 5> + 4

socjologii religii [Wach 1961].

| & E

+ ]E 5%>

E E + +E + 5

kontestacja w odniesieniu do „dysydencji9+[&

z jego „&9EQ+implicite&=]

[ [E \Y #& @ ]

5 &Y Protest od

&E E >

„&E5

+ QYYY= 0+ & %> $ %>

>graniczenie” [op.cit.:191]. Kontestacja tego rodzaju jest „mniej

lub bardziej9&&&E5

(„989=E+E%&

Y 4& 5 8nowe obszary9 &

E %& 5 89 8 9Y +

&>&EY%5

& &> Q> 5te przez

5&&=E%>&Y

&&Y/

i/lub jednostki „& 9E & 5 E

$&>Y58zatarcia9$

$%E5

„ 9Y & 5

& +%

- %> YY [[-[Y + &

$+ E &

@ & ] &

przypomnienia o%&]Y!&

173

E $ 5

$XE$

„E&cznych” oraz sytuacje kryzysu i

%Y8Przystosowanie, odwrócenie

struktur i kodów, przeniesienie - te problemy innowacji Q+]=&

$+9YY\Y5&nej ideii tego

E + + -

E $+ $E + ]

elementy „naukowej interpretacji9Y!&sytuacje, w

jakich kontest 5 E formy (od separacji przestrzennej do

=EEcykle,

które przechodzi i wreszcie 5E$5 Q - i który

tworzy) kontestacja [op.cit.: 208]. Na &

5 ] 8# + >

5 % ” [op.cit.: 209]. Przypomina ona o

& $ 5

rozw+$%.

4EE$E%

++-+>-$+

Georgesa Balandiera na & &. Badane

E $E E +

& 5 > Y

]E+

& & %>Y

4 + &

Y+5%>E&&5E

%E]&Y

& E +

& $

& Y " % &$E &

szybkim tempem zmian politycznych oraz immanentnego rozwoju, wybranej u

174

&$E%&Y& to

%$ E $

E & 5 adowi

Y & > 5

E & 5 -

&&& $ &

8!%9 -Y '5 > +

$ Q 5

'=Y &E YYE

!- #E !-Rewolucja

@E$-

EY4

/-[&5&&5

twierdzeniami Balandiera. E + % +&

„ 9 & Q

& % & 5

&E 8&9 5 8-

demokratycznym”) [op.cit.: 247-257]. Zarazem jednak dodaje: „Inwencja

radykalnych indywidualistów jest jednak nieograniczona: w walce z

0@ & 5 Y & &

$ konsumpcji” [op.cit.:

Y # + 8prowokacjach” Animal Liberation Front

&>YYY

4 + E + % 5

>[&<

$< E

$Y $ $+

liderów i przebiegu ich indywidualnych biografii, zarówno starszych, którzy

zacz%>KomunyQ5%&

%5\Y=EE$&\Y

>Y*%Y]

175

w „kombatanckiej” wars + E

happeningi i zadymy - \Y 4 $

-+5$E

+EY

176

""#!'"7sty -;(%&(/86#,"&%,-:;!"#$%

1-(%'(%;(#!7+R7!+%,-

]EE$555

5% & 5

+E Y - \Y \Y @

-+& <$\Y\Y >E+

5 a w literaturze

Y 5 5E $

Y5&<$Y4%

& Y $

$ o i ich sympatyków prywatnych archiwach.

" + E +

Q + &=E 5

& 55 > %

+ Y $+ 5

\Y\YE+\\\fanzinów Q8$9

5ch egzemplarzy), zbioru ulotek,

$E $E - Y $ E

& & Y '5%&

+ $ $ &

informacje o artyk $

+E $ E

unikalny zbiór ok. 100 wywiadów biograficznych, zrealizowanych z

zastosowaniem - zmodyfikowanej nieco - metody Fritza Schütze’go [Schütze

1983X } [\X '+E E - [

$-Y Niestety, warunki nie

$+ +$ (np. elementów

177

=Y4+e notatki i prace studentów z

$E 5 [ E 5>

4$%9E

$+Y!$

5 $ & $

$-kluczy z wywiadów narracyjnych, analiz „imprezy”

+E$89 $Y

0 +

zb$ $ $ E YE ¦

bruLionu.

#& $ $ <$E

++%> E+

$+ +%Y <$ - > E

socjologicznymi - > + &< +E E

&< -

E $ %Y

4&&-Y

+ %E

- E QY Y

0*-# Tyszkiewicz czy raport pod red.

Z+-Skotnickiej).

<$ - E + - E

antropologicznym ->%

+ X & >

socjologicznym zakresie tych zjawisk (por. np. cytowane w bibliografii teksty

40E!/=Y

+ trzeci sposób badania i pisania - % 5

%E + X

$<$EQ+=Y4

&5$&E+&+E

&$+>+Y

178

konkretnie, o uczestnictwie w kulturze wysta>5E

&E + % - + + - & >

89 E > Q= +

$ > 5 % Y 4

p%$

+ +X $ E

8%9 ¦E ¦E 4-

[ & 5 8&9 '& 5E

} -| [ +

„La Galere: jeunes en survie” Franç@[E8

l’histoire sur les croyances normatives” [Malewska-Peyre, Fatyga 1997]. Z

+ > &+5 @ *

„Suburban Gangs. The Affluent Rebels” [1994]. E5

$ E &+

tworzenia typologii nie tylko postaw wo % E

rzeczy, typologii wyrazistych sylwetek psycho-socjo-kulturowych oraz

859 Q= $ +Y Q

rozdziale drugim).

Jest <$ E o którym +

& >Y & $ E E

E Y%> 80 9

„Tarzana”-0[E&%

&E&X

+>80%95[Y

I wreszcie & &+ & 8%9E

przygodnie, + &>E & 8

9Y 5$ & !

[X [E ' [Y " 55 5

5>E##¦

do organizacji skinhedzkich [Paleczny, op.cit:

##%&

i punkowych.

179

[0*-8inspiratora i inicjatora wielu akcji anarchistycznych,

05$#98$” [op.cit.:107], a

„Majora” (Waldemara Frydrycha) - $ - #

„wywrotowców9YY[\E&5EY@

takie charakterystyki, jak: „Subkultura punków w Polsce ma nieco odmienny

+ Y + Q

tym antykomunistyczna), w pewnym stopniu kreatywna (? -]¦=&

alternatywy (? -]¦=Y"+%E9Y

(?!- BF) [op.cit.: 171]. W drugiej z cytowanych prac, z kolei, znajdujemy takie

m.in. stwierdzenia, jak: „* + #

tym okresie (autorka pisze o roku 1976 - roku powstania subkultury punk -

BF) jak stwierdza Richard Hoggart - & 5

%%5%E$+&>

9![Y0+

8- oni”, ale prz+}&5

1957 roku [Hoggart 1976 - wyd. polskie]. Problemy „”

to nie problemy „%9 E $<

„wyautowanego9 & 5{ * [ [ -

15; * [Y & 5 8! 5

& #9 % }

# * 5 5& %

&5E&E pracy i rozrywki. „Gdyby

&+ } 5> $< Q \Y - BF),

& + $+

&< E &< $ QYYY=

0+ < %

% & E

&$9*[[-17]. O punkach u

} Y 4 &+ ! 80+

podkulturach” o drugim - - punków nie

Y !& &

180

poszczególnych „podkultur”: hippisi - 8$+ 5 &

wszelkiego rodzaju normy prawne, obyczajowe i zwyczajowe budzi wiele

+-E + +

9 YY X - 8~&

E E & $

+& 5 QYYY= 4 E $ &

%& & E &

55-9YY[Y45

5 $+ & E $ 5 znów (niestety)

>Y@skinów: „+

%%E

+Y 0+ 5 &> E + +

&nt filozofii egzystencjalnej i personalnej” (!!! - BF), [op.cit.:

\Y + 5 & 5

+ Y ' ' 8! +9

[Y 4 + $+ utora broszurka ta ma

„> ”, takich jak:

„% QE E E E

E E =E $+ E $

& > >

5+-9YYY'&5

8 9 ' >¡ Y

E + 80+ & 5 5

$ + 5E $ QYYY= /

5 -E

Y @ E + - + 5

>E&E+E+”

[op.cit.: 8-Y<$punk 5%E+8Rasizm i

5 && Q

70. i 80.! - ]¦=Y +” [op.cit.: 23], co jednak nie

punkom &> 5 Y

181

Q{=8skinersów”, który „5E

wspiera punków w walce przeciw obcym narodowo elementom i grupom,

nacjonalistycznym, rasowym, sportowymY9 YY Y "& 5

8Do

$ 5 ¦Y* Q

Kafki? - ]¦=E ' 0Y} #Y/” [op.cit.: 23].

W rozdziale o satanistach 5 E + 84 +

>E5>&E5

E %E %$ Y9 [op.cit.: 34] O La

Vey’u (autorze „Biblii Szatana”) autor pisze m.in.: „ +

+-E $ Y

5 5

-9 YY Y 5 $dziej

+ 5 $

fanzinówY Q + & 5

naukowymi). Autor grzeszy przeciw logice, pedagogice, historii najnowszej, a

%ci warsztatu naukowego i zasadzie

% $Y

5 E 4E Q8/

! 9 4 [=Y E +

jest do${

EYYY"55

5 Q = >

%- Y +ia

-personalistyczni

skinheadzi & %>E

E $ $ & ex cathedra 5

4$+ + %>E QE

E = & Q

& $5 $=E

182

<$ +Y

nich w >E

$ Q8%9= > & 5

-$Y5>$++E+

5 E %

Y"$&5>E5+

%> 5 5 < >

¡ " 5%

E E & 5 &E

8 59E 85 $9E % E

-Y

4$%<$nych do innego typu

$ 5 $%Y 0

% % $ E

$ Y 5%

archiwizowana. Czasem n + > % &

&Y 4 $ +

Y | 5E +

Q =

metodyY'[YE>E$

5 % Y * % %

5 Y 4 5% &

Q &=

8$9E $ %

&&&Y">5+&

najbardziej wyrafinowane metodologie, ile „&

obcowanie” jak to okre%]E5$&0Y

EE+%%E+

5 % $

E$%>Y

183

@%-5

5 # !-E

\YE$+Y]

& (w terenie) ponad dwa lata.

$ & 5 - wtedy jeszcze

studentów -

8 < 5 ”. Gdyby nie ten postulat

zbierane przez nas w trakcie kolejnych wizyt u badanych

&E YE & X &E YE

%5 e

Cliford Geertz [1989: 61] pisze: „!5%$$

E + >

slogan tak samo nieodpowiedni jak dla filozofii od Ludwika Wittgensteina,

dla historii od Robina Collingwooda, dla polityki od Michela Foucaulta lub

*Y"%>$ %

% $ &

dawna zarówno poetom jak i matematykom. D $

E E 5.”

#&/8bycia tam” a „pisania tu9&>

+5%5E$5E+$5>

+$+EE5Y

%"%'(%+&#&%,-#8,#+%,-

Wraz z kolegami Jackiem Mal 0& $ ! ]

Y 8 &9 $+
+-%&Y5 &E &&
X +- $ Q5 &
Y!Y]= 5X & 5 $& & /$
&&5&&&EE+$EY
4&E5E+5%Y

184

"5>%%$5

%Y $+ + 5

wszystkim, j + E & survey’owego.

" 5 5E E

Q # ! 5= ! [\Y # +

5 5 E + Y %

+ & Y 0 + $ E

$+ E $ 5

E mierzch ankiety [op.cit.: 23-38] etnografowie i

&&$Y

" &+ >

- 5

$+Y5&5E

$&55+&<

$E &< $ $Y E

entacji zjawisk

$ + E 5

Y Q > %

populacji) uczestniczy w danym zjawisku. Z kolei, pytania zadawane przez

etnografów i antropo$ $ 5 Y

*$55

& 5

X%%5&

Q=+%Y

& & Q &

&5> = 5 > $+ E &

socjologowie przywi&& - * [ [-

21].

|E&&5.

185

# $% +>

E $+ 8%9Y # ! E +

„5&<$$, tak

$ & <$ 9 ! [\[\Y #

YY-E

E + &E + & 5 E +

&>5-&Y@&E

Y E + & > E

+ $ E p.cit.: 107-

108].

|& 5> $ $

E E +

% - >

+ 5 # Y * +% 5 %&

spódnicy kobiecej a stanem cywilizacji czy wykorzystywanie statystyk przez

takich antropologów, jak Franz Boas, Edward Burnett Tylor i inni. O

0 &+ 80 # !9 [\ [33]

Andrzej Paluch pisze: „4 % $ 0

$+ Q$+

wywiadu, wykorzystywanie tzw. tablic genealogicznych, dokumentacji

= & >

% %> - 9Y |%

Z%&

„ %> $ $

liczb. Oto istota tego co w&E

+ $ &&E + 5 Y "$ &

diagramy lecz wielu ich nienawidzi” [Buchowski 1989: 192]

| 5

$+ Y 4 5E + $

|$>+QYY$=

186

$ 5

$ E$ 5

% Y !% - antropologicznych

+5>

%E differentia

specifica dyscypliny.

4 % $ & %

powiaE + 8 9Y + 89 5

& E +E # !Y

% +E + & &

$%Y & E - podobnie jak

%->&E%YQ@

E ' 5E =Y

rodzaju wiedza pozwala p5&>

> $ E $ % +

E $ + > Y

& + 5

5 > 5 5 8%9E

% Y ] 5 -

$ 5 +%

$Y % % %> % -

& 55E

$<&

+-Q=5

gettach dyscyplinow E5

(w wariancie negatywnym).

Opis metod i technik badawczych

187

4 8+9 + E $

+ 5 > $+

5<$E$5

Y +

informatorami, (rozumianymi tutaj w klasycznie antropologiczny sposób),

Y * 859

E E > +%E &

(nieudawaniu kumpla-), udzielaniu pomocy gdy jej potrzeba jest

Y+89& 89 + &89

% - 89 % > 5 +>Y %E

5 + 5E 5 +

&+&&5+ziej

89E89E&- a mniemam,

+ 8$ -9 $+ - &Y +

+ 5 $ > E

+%E$&E

zarówno teoretycznych, jak i metodologicznych, w innych nieco kierunkach

+ % +

a) badania biograficzne: struktura tekstu

0&&859E$5[E

&!5%55$

$ Q[[\ $=E & 86&

9 Q[\\ $=Y Z $ &+ ¦E

! [ + & +

1982-[E $E

najciekawszych tekstów zbioru - E $ % 8

> 9 ¦E ! [Y 4 $+

188

$E $

<$&+

&$ +E 5 5 i, jak:

E$+

5 $Y |+ - 5

+ $ Q \\ 5$= -

+ 5 & & & 5E &

Y 45%>

85E5-9Y*+&5%5

$+>Y E + E 5E YE $+ia

5Y 8459 $

Y $+

5 - E & E

+E58referatowe”, po konwencje podania do

Y5%>

E 5 %& +Y

8|-9 X 5

„wy9EE$-

% 8& &9Y %

5$+5

& & 5Y 0%5 E

E + YY

5 5 E +

& - + $ - struktury narracyjnego wywiadu

biograficznego (porY+=Y

b) analiza struktury tekstu

! 5 5 $ E

$E & 8$

9 ¦E ! [\Y ]%

189

ludzi wy&& & -$ Y

|EE$

$ E $

& && - budowaniem

piramidy metafor.

$ Q =

& 8&9 5Y

!%> %

zastosowaniu procedury opisu wa E +

$ +- E

& $

$Y 5

benedykt-&%&E$+5

terapeutycznej. Podobnie jak czyni to Fritz Schü $E

+%5--E&

% 5E >

%$Y

+E+589E5E+

% + + retowanym przez kogo innego. Wobec

E$859

+ > E +& &E

+Y!&+otnej

8&9 Y | E

--E

w innych warunkach, klimat przygody intelektualnej i odkrywania, a nie tylko

potwierdzania, hipoteY + $

- % $ Q&

5E YYE &= &

&E-lemów badawczych;

190

- odczytywanie motywów przewodnich pojedynczego tekstu -%

%&X

-$+859

Q +E u widzenia badanych, ale i z punktu widzenia badaczy

=+X

- 8%$ 9 $ $E

8%$9X

-%&$X

- a 89 Q5 - 5$ -

&$=$Y

c) warstwowe zdejmowanie metafor i piramida metafor

% $ -

Y5 $

George’a Lakoffa i Marka Johnsona [1988], na pracach Paula Ricouera

[1989], Romana Jakobsona [1989], Claude Lévi-Straussa [1969,1970] i

Z [Y Q' 5

lektury - jest on tutaj &Y= E $ +

> $+

struktur metaforycznych.

$ 5 & 5 %>

teorii Jakobsona i Lévi-Straussa. Leach opis 5&8Lévi-Strauss

- %

Y "5 E + + 5%&

& & + Y 4 E +

%>%>+>&5

Q> = 9 [Leach 1989: 40]. Warto

5>E+E$

werbalnego, jak i pozawerbalnego (tym na razie nie 55>=

& 89 & -

191

„ E $& &

%>” [Leach: op.cit.; Jakobson 1989].

| + 5 &E & 5 analizy metafor

5 >

& Y 8metafora nie istnieje sama w sobie,

% Y

5&E$55%

Y %

$EE5$+<>

EEEnsensem” [Ricoeur

[[\Y# Y+Q=- jak by

powiedzieli Lakoff i Johnson - & 8&

5%>989+5EYE8

stóp góry”, $ & + Y

& $+ E $ 5&

metafory orientacyjne, ontologiczne, personifikacje, metonimie i metafory

strukturalne. W tych ostatnich jedno wysoce zorganizowane w danej kulturze

55Y#80+9&

&8++5

&&5$E+

> 5 5 +

5>$>&5

-9 E [ Y & 5

89&$55&

8 9 5

$&$-&

V+ > 5 $+5 5 & & $&E +

5 % &

E % - % & -.”

Y % E

+-Y5

192

+ <E Q + =

&Y&5EE+

E & 5 - -

%& &Y & + 5

&85%&9E&&+E+

% + % % 5 5

Y*&Epar excellence

E % 5E E Y 85 ”.

' & 5 Y

+ + X 5

> 5 5 + %

5&Y

+- E $ 5

inwentarz metafor „martwych” [Lakoff i Johnson op.cit.; Ricoeur op. cit.] i

$ & 8& 5%> ”. Podobnie

5 Y & 5

$ E -

+Y * &

+ +- Q&$ =Y !&

E &< %Y

& + E -

$E & $+ Y "5

% Y !&

+ E $ &

%5%ilka motywów

E $ >Y ~

& %> Y 4

utworzenia piramidy metafor. Po jej opisaniu

5 -Y >

193

jeszcze jeden zabieg, który w efekcie doprowadzi nas do uzyskania dwóch

E $ +& 5

przypom&/5@Y>&

5 > %> Y & 5

$%E

Lakoffa i Johnsona sprawdzamy czy metafory z „9

&+5Y

4+>&Y4

5E + $ &

%% $ %

5 8

9 Q E 5E [-1990). Ja

E&E$+E5

biograficznyc $

+ & &E

-Y ~ %

% Qów

=Y ' E $

E $E &

5 5Y - &5 - niebanalne,

E $ stym rozdwojeniu

$&Y

d) pola semantyczne

05 $ + > 5& 5

Y 4 > [\E -

[ % 0 *- &

*- [Y 4 5E

+ *- 89 Y

| 5 $ E & $+> ersji

194

| ]-E # 0

|$[[-166].

'&E+

5 \Y 5

% wi.

E + > %

- > $+% $ 5&

Y 0 > 5 - &

5>-$

YY [Y 4 \Y 5 &

przy tworzeniu programów dla maszyn cyfrowych. Moskovi½E $ 5

E + 8przynajmniej dwa przymiotniki

$55&&Q$

55%$5

identyczna)” YY [Y 4& + >

dwa rodzaje informacji: 5 %

5 & $ X

+ > 5

semantycznego.

Ostatecznie wersja pola semantycznego zaproponowana przez

]-E |$ 5 5&

- & 5

$ % -X

$ X $+ $

+ <> $ $

Y#%$5E&

& + 5 0 } [ && - &

$ Y *e pola semantycznego w tej dziedzinie, jak
pisze autor: „|& QYYY= 5 5> E $
5 - Q-= Y "E > 5
semantycznego 55&&\E
$&5&+QE
% 5$
5$=%Y5
Q $ =
&%>%&&9 [op.cit.: 193].

45- Lyons [1984: 244-261].

195

$ &E $ Y

&EQ- postacie z

dramatu „Niemcy”: Sonnenbruch i Peters) [ibidem]. Z wypowiedzi badanych

E 5 &

$E + > & 5 % je

Technika pola semantycznego w wersji Regine Robin jest znacznie

+ + Y 8>

konteksty” [Robin 1980: 252]. Autorka ta

$- E $

& Q $=Y

Sieci te to:

- > %- & &

syntE5E

„E%5$

podmiotu” [op.cit.:255];

- > &- E &$ E

kontekstowych QY 5

5=X

- ekwiwalentów $ + Q$

semantycznych) - $ E $ & %

5>X

- >, opartych na przedrostkach typu anty, in, nie etc.;

par antynomicznych (rewolucja/reakcja, etc.); par umotywowanych

QE =X $

Q+E Y=X 5

kontekstom -&-gramatyczne;

- >- ;

- >-.

196

„Tak oto - pisze Robin - 5 &

5E %- - &

syntagmatycznym albo -5$+%- w planie

paradygmatycznym9 YY Y $ + >

& $+ & %

$$&EYE$8Widzimy

5E + + %> 5$ &

& 5&E $ $ & <& 5

ideolog&E$&” [op. cit.: 268-9].

0 *-E + % %E

+ %& & 5Y !

$ E + -nie analizy

E 5 E

schemacie: -kluczE Q =YYY ekwiwalenty... to...

#YYYE-YYYopozycje...,$&+5Q$

towarzyszy)...

asocjacje..., $

Q=YYY

podmiotuYYYE $ Q$E $= +YYY %

podmiotu....[YY [Y 4 5

& Q += 5 nicji

5 > 5 Y @

$ 5

& %> $-kluczy. (por. pole

5Y&X'

5% &+=Y %E

+ Q $ $ $

5=Y

5$+>$$-kluczy

E$89

Q+$+=Y0++

> & 5

197

metafor. Ten ostatni war %

& %

+ ¦E /$E /E |- [X QY + Y

$ =Y >

& $ +Y

$+ $ 5

konkretny motyw przewodni (temat) biograficzny, np. „harcerstwo”.

{#&+&("($';,##&%+#)8&%,-i grupowych oraz „mapa
;=6+#(M

@&$+$&

$ +%Y 5

8 -9 Q!= ]-[Y % .

+<>

%- & 5 5 89Y 0+

>E$89E89

89 5 Y kie, odtwarzane z wywiadów narracyjnych

E YE 89 5

5& % 89

5 89Y 89 & 5%

% + Y " +

859 5 89

% 89Y

% 5$ E $

% $Y % E 5

E55&Y

osoby od jej autoidentyfikacjY |+%E +

5 5

& QY +=Y

198

%+%Q%+

= 5

+ 5 % $Y 0+

&5 %> 5 - jak

E- do tekstu i $%

jest w pewnym sensie sytuacyjnie uwarunkowana -Y+$E

89 QY +=Y @ E + 5%

$%-!E$5e

%Y"

> & Y % $

"'"3/+#"#4&/%(&#|#;='(;} -&E|E

55&%Y- No, niech Pan

spróbuje. - * ¡ @ $5E 5 %>E 5 5

&>E¡-8+!&#+(4(#,-/+#"#/86&(%;?

$ '#3 /+# :" &;%'!). - @E *EYYY 5

poszuki %$E E $ &E Y -

Kim jeszcze? - * ¡ 4 E

E 5{ #& -E E { 0Y - To

wszystko?

- " E 5 >E + &E

&E&EYEYE&

YYY5&E5E

+Y @E ¡ }{ }{ & E

E&&E&+5YYY

{'EE&+9 [DM

1993].

80%9&&#5/&

$$ / QY=Y [Y !+

%&$Y 8Dotychczas - & / -

E %& >

wypowiedzi prowokowanych czterema ogólnymi pytaniami-

199

-&%X

-$+%X

- moje wzory osobowe;

-E$%.” [op.cit.: 24]

E $

potrzeba by zebranym przy pomocy powy+ - >

5 85 $ % %

% 9 Y

teoria metafory Lakoffa i Johnsona, a szczególnie ich analiza metafor

czaY &+ 8

% % 9

„Le Monde”. „0 E 5&

+ $ E + & 5%

5+” [op.cit.:26].

4 80 %9 5

5& & & 5

&X55%+

$+ 5 5 X

589&-

+% $ $E Q E

negatyE =E & $ Q

= $ &

Y 5 +%>

ionymi

89 $Y 4 # / 8-9

%& E E E % E

E E E %

E %> E %E ]$ E E

YE%>E%>EYY\Y

45E++>85%Q%

=9&++>&5

200

na podstawie danych uzyskanych w wyniku narracyjnego wywiadu

Y$%

f) badania biograficzne: wywiady z liderami

$& &> 5 %

5 %> 5 89

- & [Y ] - & % - badania

%+Y45>

5%>55 &

EQ=E$Y

& $E

$&&5Y!

> 89 &5 E

E 5

&5Y@&

%%> Q+ >=

+++89

+Y}+5$>

wywiad w amatorskie „grzebanie w 9 &Y "5

-&$Y@

5 Y E +

89 <> 5& 5 > &

rozmowy z nY @ $ %

+ & $

89 $ 5 > +Y

4 $+ 0 #E E Z E

!E # "E 5 *-E |-E Qobaj panowie
+=0}E0"-E*/$E04-E
Paulina Rogala.

'%>5&&EQY+

wymianie) i anali$+<$Q fanzinów).

201

sposób to wykorzystywanie w tym samym celu okazji stwarzanych przez

$ Y -

Y | 5

5Q+8&9=Y~

5 89 $& 5 - przede

wszystkim - % 8 +-9

+E +& &< + + E &<

kontaktu.

4 89 5

+ E + Y E +

E&&+E&

Y&++Y@E

maximum & Q >

89= +%> Y ]

&89Y

J5E+>

E +E + 8 9

4 & + E +

biograficzny trwa minimum cztery, do s% % Y

>E $ $ & & &

5<E $ + $

+-% E +

mechanizma 5 $ %

+Ypar excellence stosowana.

! & 5Y 4 %

5 Q[ - [= & 5&Y

poinformowaniu naszego rozmówcy o co nam chodzi, czego po nim

& E $+

$ %

202

+Y/-%

do fazy drugiej czyli tzw. glossowania.

$ &$ $%

5E &< Y ¦ E +

E %&E &

-E$&Y

E +

%> Q = 8+

publiczne” nas $$Y + >

89 & E

8 + >9X E >

bezpiecznie na partnera; po trzecie wreszcie, on sam mó >5

$E+

& %>Y " + E + 5%>

$ 5 %

agitatora, a&>%Y

Q [= $+& 5

& Y 0 E 5

& QE E j). Nie trzeba chyba

>E + $ +& & 89

+>%YE$&&

+Y&89

5 miejsca i "entourage’u" - <E$

& Y 4 5 5E % %>

$&-E&%>E5

+pierwsze interpretacje. Trwa

Y$Y

89=E

Y | + +E

203

+ % Y 4

$ E Y %E $

+EY

%Y"

E++%>&

&E & Y 4

%X E

monografie przypadków [Fatyga 1993b; 1994, 1998].

&%>

%> +E +

%>$Y|-&

Y 0 Q%5 % %

=+>&$E

+ 8+9 > + $Y

4 E 5 $

swobodniejsze uprawianie obserwac Q5%>=

$E5&5Y

|+$

+ % + % $

Y ! &+ 5E E

+E & Y '

pokornym wobec interpretacji tworzonej w trakcie wywiadu i wreszcie

wymusza roz& $ + $

8 9 E 5 &

Y|++%

czy „kryzysu wielkich narracji” i ogólnej %

8&9+5-+E$+Y/-

1980].

204

5 & Y 4

% %-

$ + + 8& &9E $

Historia i „h9 5 &E & 5 &

% Y ]

5 & E

& - w najbardziej udanych przypadkach - wspó5 %&&

E&&&&

Y 4 $ & + E

„wymiany darów” tak rzeczowych, jak i symbolicznych.

6{,='",";$&:#4

4$ + +

< > 5 % + +

$Y E % E

opracowania technik analizy obrazów i innych przekazów ikonicznych. Brak

E 5% $

Y+E+

równej mierze kult&E&%YE$

&EYY5

QZ E 0 5E ]=E

(Eco i semiotycy tartuscy), strukturalizmu (W "E '

Lévi-Strauss), filmoznawstwa i innych. Z powodu nie umieszczenia tutaj

%%> % %

% 5+ Y " E E +

analizach, na E fanzinów

E > Y E

89#'>+&

205

& 5 & & 8 9 0 >

pochód Turków.

$ Q %5 +

=>5&E+

> & 5 Y Y

Nie w 5 5 &

swój warsztat analityczny

Y & 5 $% ch

Y "E % 5%
$5&Y

206

1~

"+$&#'","67!+#+%:&+%&##:

Notka metodologiczna - ,-(%'(% +%"%'(&%,- ;(#!7+

empirycznych

| 5 $ $

E & $ Y

!$ + QY + Y &=

& [-[E +

89&5$+

$<Q[=Y

5<$&E&+$-E

40 narracyjnych wywiadów biograficznych przeprowadzonych w latach 1989 -

[

+Y # informacje z

$E $ 5 [-[Y +

$ - 5 X

Y%Y|$5+<E

(tylko 4 wywiady przeprowadzono z kobietami), w wieku od 17. do 32. roku

+ - E -E

$+Y45%>-4E

$ 4E & / 0ieckiego, 2 z Piastowa, 1

6E[4E[E[6E["

@5E[*E[]Y

Q&< &= & 5& grupami i

organizacjami "+ |& !$ Q"|!=E !%> 4&

Q!4=E 4% Q4=E ¯ 05$E E

207

Polska Partia Socjalistyczna-Rewolucja Demokratyczna (PPS-@=E 4%>

$ Q4=E E ! 0 $E ¦

0+ 4& Q¦04=E *0+ "%E

¦ 0% "+E 05 * !% Q0*!=E

05 * Q0*=E * Q

5=E "+ ~ 0+ ! Q"~0!=E *

Polski " Q*"=E !%> E / #$ Y

Kropotkina (GAK), Stowarzyszenie „Objector”, Partia Radykalna,

' Q'=E * 0 "|| 8!%>9

809E ² ~ "E 4 ywych

Q4$4=E"%Q"=E|&

} Q|}=E |& } Q|}=E

! % - + Q!=E!

Demokratycznej (SLD), Polska Partia Socjalistyczna (PPS), Polska Rada

0+ Q0=E - # Q#=E 05$

# Q0#=E !- # Q!#=E ¦

# Q¦#=E !-Wychowawcza „Strzelec” (OSW

„Strzelec9=E ! * 0+ # Q!*0#=E

Grupa (Klub) A-'%E | / # / #

(ZGAGA), Stowarzyszenie Kulturalno-Alternatywne „Pepisko”, grupa Oficial

Hooligans, rastafarianie, metalowcy, punk, gang podwórkowy, konspiracyjne

$E##Q##¦=Eskini -

%E 4$ " Q4"=E "

Q"=Y / +E +E

5%> $ &< E &<

% Y '5%>

$+EEE

208

@ <$ 4000 fanzinów i

+Y " & [X

jesieni 1998

Y|$YY

:9'(+#&#G&"#&7+>(%()!%#;#ejsca wydania.

#=',+4

%()!

Bartoszyce

6%(7

25! ' 2" 9 (7 ;( <& =&9(7
„Kamikadze Allons. Nieregularnik muzyczny wydawany pod
patronatem Distro ‘Worek’”; „Silenzio y Parole. Nieregularnik
Liera(7$(3?#(7=&(7=(7

]

29& 9 @"9 =$!(7
„Wielka Polska. Narodowe pismo podlaskie”;

]

2& &5 $&&5(7 2 (7
„Ciemnogró =$ 29& IR!
=$! 2&9(7 U9&(7 ; 9 VX R
sheet”; „Fimbrethil”; „Jutro. Pismo narodowo-radykalne”;
/9(7+/&Y"3$&3RR3
kultura”; „Violent Death”; „Zjednoczenie”;

Bielsko-]

]!(3

9(3

<29&

_"5$!*$`?={(7

Bielsk Podlaski

„Niepogoda dla mózgowców”;

Bydgoszcz

2(7 V9 " & -
s!&!(7*(7|"(7}"'!(7

Bydgoszcz/Bielsko-]

„Fuck Magazine. Elkima” ;

Bytom

„Analfabet”, „Silent tears”, „W moich oczach”;

Brzeg Dolny

„Korek”;

Ciechanów

]&!!tycznej”;

Chojnice

@& =$! U!(7 /
&55(7

Grodzisk Mazowiecki/Milanówek

„Ciach”;

"Front"

2 &(7V!(7Y(7]~&&
P $(7 " " " &R
$!(7 (7 +7 |2&(7 / U
zine”; „Spartakus”; „Szaniec. Pismo Narodowego Frontu
"(7?9!;(7?-Twa”;

/-/

*;9$m prawicowych”;

/-/!

„Ulica. Pismo FA - sekcja Trójmiasto”;

Gdynia

V &(7 ;"(7 _ /(7 ; Polish
Football Zine”; „Unite & Win”;

„Schizol. Pismo uczniów ZSZ”;

&(3 Mampazury”;

Hrubieszów/Katowice

„Philosopher”;

„Hohensalz”;

„Boot Boi!s”;

Janów Lubelski

„Esencja”;

5|$

/&'(7

Jelenia Góra

„Europa”;

Kalisz

„Implozja”;

Y&%>Y45%>rezentuje swoje

209

Kaniów

„Burzyciel”;

Katowice

29& ='& ;! ~&!(7 |9!9%
(Prosiacek Publishing); „Prosiacek”; „Vanguard”;

*5-*<|

„Naprzód. Gazetka Narodowo-Socjalistyczna”;

Kielce

„Dezynfektor”; „Lokomotywa bez nóg”; „Prawda zine”;

Kolbuszowa

„Second front”;

Konin

„Pochodnia”;

Koszalin

„Atak”;

*+$

„Szajba. Anarchy + Punk”;

Kórnik

=$}$(7

Kraków

„Biuletyn Federacji MA”; „Carry on Oi”; „Ickpa”; „Litera”;
& =(7 / =!(7 /"
Krakowa”; „Stan cywilny”; „White Storm”; „Zielone Brygady.
%5#(7

„Merchandise”, „Wiwisekcja”;

„Bunkier zine”;

Lubawa/Prabuty

„Element”;

Lubin

„Peron 3. Pismo pomorskich patriotów”;

Lublin

U&9 @^ *& &!(7 *9&9 '(7
„Krzyk”; „Lagazeta. Pismo lubelskiej autonomicznej grupy
&!(7 } "
narodowej”; „Paradygmat %+7 &(7
owoc”;

„A - to - my”;

„Vis maior”;

6$<

„Big Cyc. Pierwszy prawdziwie pornograficzny magazyn artystyczny.
_" U5(7 2(7 U% -
radykalne”; „Eko- Hyde Park"; ] }"9
5(7]*9(765/"9
5"=(7}"$(7"'$(7=&$(7
„Zygoma”;

6$<*$#$

&!(7

6(7

„Skins O.i.”;

Mielec

I #& }$$ $& $ &(7 I
#&*!9(7

Myszków

„Karta. mail art archive & zine”;

&29&R!(7

Nasielsk

9U(;

Nasielsk/Nidzica

*+7@_2"(<*(7

Nowa Huta

„Usta”;

"!&

„Winterpress”;

Olecko/Zambrów

„Ojo de dios”;

Olsztyn

„Tratwa”, „Nagórki Obserrwerr”;

Opatów

?!5I(;

Opoczno

„Burning abuss”;

Opole

„Odwet”; „Czader. Czad Art zine”;

„Bzdurka. Nie dotyczy KC PZPR”;

/$(7=&(7*9&9(7_*{9(7

Piotrków Trybunalski

„Purgatory magazin”;

„Atak. Hardcore trash zine”; „AQQ. Magazyn komiksów”;
„Feminka”; „Free Rozbrat”; „Foto Fresh Fruit”; „Greencore.
9(79!&!9&]&&(7(7}
!'$$"RR(7_9&(7@"
$(7 /"9(7 =$ Wielkopolskie pismo
narodowe”;

„Energia. Periodyk interdyscyplinarny”;

210

2&(7

(7~"(7/(7

Racibórz

*(7}99(7?*9&(7

Radom

„Spazm. Polish Underground Tryt Magazine”;

Rzeszów

~ ="& $ @99 @ &(7
„Der Schwan. Pismo art & magic”; „Dom Chleba”; „Kombinat.
}"&$(7*9!&
Pismo rzeszowskiej m $!(7 =%
pismo artystyczno-$9%& !# '!(7 R!
czyli tajny biuletyn dywersyjnych komórek rzeszowskiej pomidorowej
&&(7 / } " "R5(7 ?
Naturat. Punx”; „Vademecum Objectora”, „Zmowa”;

$6$<*$
4

„Deprawacja - Da - sztuka ulyce”;

„V Kolumna. H.C./Punk zine”;

Rybnik

„3MailEn’S ”; „Terrorysta”;

Siedlce

„Asmodeusz”;

Siemianowice

„Flabby”;

„Na pierwszej linii podziemnego frontu”;

Sopot

2$&"&(;
Anarchistyczny Magazyn Autorów”; „Wolny Magazyn. Pismo
anarchistyczne” (hybryda „Maci”);

Sosnowiec

muzyczne dla

skinheadów”; „SKA. Fever. Skin zine”;

Stalowa Wola

5(7

~(7 ~( < ~(7 }$5(7 _"&
Pismo obozu narodow-radykalnego”;

Szczawno Zdrój

(7

Szczecin

U 9( <R7 ](7 _(7 /R "
|&(7/&9"$#'&3}/!(7
? ;! "9$ (7 ? R
kuku”; „Wadera. Magazyn muzyczno-polityczny”;

!/-sk/Królewiec

„Wici. Pismo kontrrewolucjonistyczne pomorskich reakcjonistów”;

~"(7 _R 9 $(7
„Partyzant”;

Tarnów

„I and I. Pielgrzym zine” (rasta);

@9$&(7~!$#(7~(7(7
„4Oi4. Czad zine”; „Penis under ground”;

211

Warszawa

- ~$$ }"9 @99 =# 5!(7 ~!
Narodowa”; „Akcja. Specjalny dodatek Anarcholla”;
~& U * 29& IR!(7 ~
Naoliwione pismo anarchistyczne”; „Artkontakt”; „Biuletyn Inicjatyw
/$(729&@~~;(729&}(729&
9~(729&=(72_!&(7UR
$(7U&(7U2(7U*$&9ek”;
Y9&'Y9$!";9/&9&5(7;9
Gazet szkolnych”; „Fraternite”; „Fugazi”; „Gazetka
# @5%@"{(7 ]!& =!
& (7 I! $(7 I 2(7 ! _"
Niezale(7

-radykalne”; „Linie.

}'& " %9(7 } (7
}$ I9& " !(7 }
Sztafeta. Pismo narodowo-radykalne”; „Panta Rhei”; „Pierwsza
linia”; „Platforma Spartakusowców (dodatek); „Podaj dalej. Pismo
warszawskich anarchistów”; „Refuse. Hardcore. Straight Edge. Punk
zine”; „Rewolta. Nieregularny brukowiec warszawskich
&5(7 @ _ 2"(7 @(7 /
/&(7 /&! '&5 tycznej”;
/%(7 /& (7 ?$$(7 9
Doom/ Death/Gothic magazine”; „Vacula. 100% Femina anarcho
(7 =& ! XU~(7 = ~-
Feminist-Drunk-Punk Zine”; „Wyzwania”;

40-0

„Novum Vox Mortis”; „Salwa. Pismo Frontu Wyzwolenia
/$"(7

Wilkowice

„Dlaczego -!&!9&9(7=$59
="&&%$(7

Wilkowice/Bielsko-
]4"!&/

„Raport. Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot”;

„Reggae Front”, „Rebeliant poranny. '&5
Anarchistycznej”;

/(7

„ABC. Pismo narodowo-&(7 ~& 9(7 2 ]
"! ## !!(7 I&"! $
~&(7 } $" 29& R! /-RD”;
_%# }"9 & $
!&5(7 "(7 $&(7 = %(7
=9(7

=(7

katolików”;

„Trybuna Luduff”;

Wyszków

2 9& 5 $&5 &
kulturalno-alternatywnego ‘Pepisko’”; „Cywil Banda”; „Muchozol”;
}]&(7!(7

Zakopane

}5&&(7

|%>

„Kresówka”;

Zgorzelec

„Kultur.Kombinat"; „Na razie tylko gazeta”;

Zielona Góra

„Art zine Gallery”; „Bruk"; „Farsz. Zielonogórski Nieregularnik
Autonomiczny F.A”; „Necrolock. Ex potworniak. Ex trybuna brudu”;
„Truposz”;

100 |5

„Zgnilizna”;

101 4'<

„Alarm. Anarchizm and Straight Edge”;

102 Bez podania miejsca wydania

„Wielka Polska”; „Filosafem” (org. Norland Vorlag); „Antychryst”);
I/&9&'&/rewdrivera.”; „Zadyma zine”;
/(7 @9! " !&5(7
„Mamenez-&(7@&&}"9
!(7 & ]& ;9 %& (7
~&^(79(7?aurus”;

212

"$&

(np.:„0> 9E 8| ]9E 8!9E 8]”) inne to

$+ &

& &Y @ E

$ & < %&E

&$ E - E

$E%Y

Trz $ obserwacje prowadzone w

E + QE Y E

manifestacje, spotkania dyskusyjne i odczytowe, posiedzenia partii i organizacji

+=Y

' $ to prace moich studentów & $

5> $E& [[-1997, z

5> 84

$$%9!"!~4Y

Badania realizowane w okresie [[$

E 5

+X-%&

ten podsystem kulturowy; trzecim - uzyskanie odpowiedzi na pytanie o metody

$$ $X

$ -

Y 5 $

$$+E$

5& 5 E $ $E

4 5 5 zowane

-Y'5E%$+5

+<$-Y

213

""#!'#7;%-(%/%+#,")8()+%,-&/"%!"#:#6G##
liderów.

Typy do+#,")8()+%,-

a) polityka
@% & & & &

%$ $Y @%

& Y 4

transformacj % &5 > +

$Y ] $

5 - Y 4

$ & E + 89 w nich w

5Y8]59+$+

$ Y "~0!QY=

Y&%Y#$%E

którzy zrobili karierE55+

E 5 % Y @

214

polityczny kwitnie nadal w E + &

Y $ autorzy

& +& E & 8&9 5

& Y '5

&E$&E

albo traktowane jako sprawy margiY 0 &

+ +E $

-E5*& (por. roz.

ósmy -$$=Y

|$ + > + +

&+&5&Q-

[=YE+5

$ +Y 4 spotach &

Y '

5 > $

>&E- moim zdaniem - nie

&>Y

Zna 8 9

% +Y / 5 +

> $ Y

(Ostatnio - czyli w latach 1997-$859=Y4

+5Y@&

Y " $ 5

>%Y'5++

&&5555>Y

4 E 5 5 5 $+

+ 5 $+

Y4&+&&lobalnej, a nie

tylko z polskimi "gliniarzami"Y * Q-

-=E$<[

i samopomocowe.

215

' & & 5 %

politycznych stwarza trzecioobiegowy ruch koncertowy. Przedstawiciel

8/9 !5 $% VNie

>&&E%$E+%&

& Y E 5 E > imi,

> - > 5 &E &+

musimy! Odrzucamy to wszystko co jest polityczne, ale niestety to nie

E5-+E- zabija

E&+%>EY#%<

- + 5 5 > 5 E - 5

> & &E + 5 > &E

E %E$ YYYVV= $+ 1994:

Y|5&5+

scenie + E &E%E

5Q&8+9=Y

Z punktu widzenia jednostki89%-E>

% + 5 E + & zinach

& 5 + Vnie bardzo

~"*E%u i

%Y !²!Z0 5E$

> Y " 5

E $ & > 5

Y *+ jest dobra, o ile nie niesie ze

& Y >

E $ & -QYYY= 4

% E $

PUNK & & &{V ["Bunkier" 1996: 2]. Naczelny wróg

+ !²!Z0Y 4 % %

+ > V* $E + %

E % $ Z!Z0²

PRZECIWKO SYSTEMOWI POLITYCZNEMU, SYSTEMOWI

216

KULTUROWEMU, SYSTEMOWI EKONOMICZNEMU!!! OBECNY

!²!Z0*~~4²-E&5

5%-

katolickich; z d &

& QE 0@=

$ +&& & Y ]Z'"² !²!Z0

Z*"0'|"² E &E 5 E

bogacenie 5 & QE - E Y

-Y

]Z'"²

!²!Z0

²'|"²

$E&$5

-Y&5QY=5&

Y Q = $+

systemu” [""[[Y5&!²!Z0Z

z drugiej - skrajnie prawicowej - strony barykady: "wiele (...) procesów

& $ %E

% %> !²!Z0Y "

&+ & Y !E $

tzw. demokracja m&>5E&>E

- &> %> 5E

% & &> E &E &

&> Y ! > 5 $Y "

+%>9|[-9].

217

:{(+7,"4

" $> & $%&E

&E +Y

$%>>+YE+

X X + 8%9E &

5$%*[[-32].

0%> & & E %E

poszukiwaniem nowyc &- % 5

Y 0 % $ $E &$E $Y

E & Y

$+5$-5+ia. Bohema

5 + Y /

$X$5E$

>89Y]5

5% Y

+Y'5&5

-Y +

$%E 5% % & 5 %

&E 5& $ 5 %&E &

5Y 4 $ +

+& +Y 0 + E E

+ $>

& - %-

+Y $ &E +

- & $ %$

E$&+&$Y!&

% $ 89

(zawodowcy i amatorzy), albo historycy sztuki, albo wreszcie ludzie

&+i.

|&5+%>

E + $ Y

218

0 5 >

&+EE>E>

Y $ %E %E

!E#E%!!-ów, obie tzw. edycje Grupy

*E % Y 4 |E

genialni twórcy czeskiego „Divadla na provasku” etc., etc. Nowe zjawiska

5&55

+Y 4 5+

parateatralny lat 60. i 70. symbolizowany przez takie nazwy, jak: „Bread and

Puppet Theatre”, „Odin Theatret”,” „Living Theatre”, „Open Theatre” ,

„Laboratorium” i wiele innych.

~ $ %

5 & E E gitymizowanej przez

& Y $

- Y $

5%E %E

$+ % $ +Y 4

%&+Y&5E

$ + +> Y @ tnego

% $+ 5 & 8 9Y

& $$ $

Y *+ + Q = > $&Y *+ $

+Y " & 5 - %

E + Y 0

8 %9 & 5 >

„p9E89E89E8+9EY4

> + -& #5E /5 @-

0 6E 5 #E 5 & 8| 5

219

%9E % VVE % „Qqryq'u”, „Prosiacka”,

VY]+V80>9E$-grafficiarzy, etc.

+%>E&

Y 4 5

paraartystyczne upo& 5 $ Y

0& <& 5 - uliczne manifestacje.

@ + &

wiele cech kultury nielegitymizowanej, nieoficjalnej. Lu && 5

5 $ &$ %

& & %

& & 5Y 4$& 5 $E

specyficzny miejski folklor

@ %

+E $ %- +E

%>Y&

$ $Y +

E 5& &

& & Y #& + +

&5 $ 5

$ $$$ - $Y #

& $

Tym, co najbardziej chyba charakterystyczne dla sposobu

wykorzys++%

Ymixtów & > Y]

&E + E $+

dyscyplin sztuki wysokiej, z kultury popularnej, ludowej, z folkloru

&5> Y + & 5

" + > . & 5 Q $ =

% $& 5 & %E 5
Y&+E5&Y

220

% + E $ &

>E >E $>E & -

tradycyjnej formie wype&&E$&%

&&EY45%>

Y & % potwierdza

589Q*-Y+

= 5% -

+Y '+ %E

8 9 + + & >

QY+=Y

#& - + > E

8 9E E E E

89[EEE+E

(fanziny). Fanziny & 5Y +

E $ & Y

!&fanziny $E8E9E&

fanziny E Q8Y ]+9= Qvide

89=Y|$-

5 & & $&

5Y<$+*-

[Y ¦& %& 5

& \Y & 5

@ &X $ 4 /$Y

+>+&

5 & + $Y

4 +>E + & $+

demonstracje uliczne, +.

@ % $% + E +

& $Y

221

4+ 5 E

rzeczyw%> &E pure-nonsensowy Y 4>

< VVE $

% Y

+ <> - & pure-

nonsensu, ruchem dada, konceptualizmem, ekspresjonizmem niemieckim,

E &Y + E

&&collage &&$+

&$ + & 8&9 %

8&9 % Y | - & &

E+5Y% %

$E>&$+

- szczególnie ruchu hipisowskiego, kultury psychodelicznej z jej wolnymi,

& %

%5E$%+$>Y

ielu inspiracji

+ + \Y \Y

Y # 5 %>

+ Y 5

momencie jeden z moich ulubionych szablonów, &

\Y]$

& E - exccusez le mot - gaciach;

V4% V. Jako ilust5

+ $ >

jednego z uznanych grafficiarzy: "!&>YYY%

YYY Q 5 %%>=Y 4

E5Y4$%#-Capelli (pisma

WiP-=Y&5$%E

5 Y 5E+ E

+ 5 + Y QYYY= 0

zda55E++E5

222

YQYYY=@5E5

%>%>E5YQYYY=

¦E++%

E %

QY > = E

%Y@5 kontaktom z

&5 %> &

YQYYY= ' +E $

/-Y 4&

+ 5 4Y ~

E % %

- QE E =Y | & >

Y@%-%%>E+5

5 $ > % 5E +

>&+&Y9 [1994: 40-41].

,{8)%,"&4
%>%+>

+ $ skiej (plebejskiej). Nie

5 &

$QY+589=Y

++mixtem,% +

%& Y $

autotelicznie uroczych szablonów i wlepek,

ideologiczny motyw E & -

Y ~ & $ > & Qmoobrona,

%> %> 89 =E

%> & 5 5 &E &

4 $+ % > $+

5 & & & sceny +Y

223

89 - &

E55E

E$E5%5%> czystej postaci,

E +E Y $+5 5 > $+

&$Y'&$89

+ - & - E E Y $

+ & E +

5&Y|$>E+

& &Y 4 fanzinach z ostatnich kilku lat

& 5 5% E +

E $ E 5+Y '

$5+Y

&%$E$

uczestnictwo w grupach i organizacjach tr& & 8 9

Y %

Y @ + & >

%Y'55

tam umie%>Y @ &X& &.

"fanzinów&+<>E

$&%>E5& swoich albo efekty

Y "5% 5 okazji koncertów, a w ostatnich

+$E

$ & YY

samych „subkulturowców” oto relacja z Sharpowskiego pisemka „Unite &

49 & E [ V| &

Y*YE + > <E $ %

>Y # + 5

radykalnym zmianom -5&-

5 & 5 5 >E >E < 5 $+

E $+ %$ QYYY=

224

Nasza dzi%> Q!}#= E $

Y 05 % +&

% E >

<>-%>-5 na zatrucie powietrza. W

% E + >$ 5

%QYYY=&

E$%QYYY=*&&

interwencja w zadymkach sprowokowanych przez boneheadów, którzy

5 $Y "5 % 5

punkowcami - $ 5 E E $

plecaki.” [Olo 1994: 12-[ @ - > - ze wszech miar godne

E<Y

- Q+ &

89&+=&E

5szcze jednego z nich: "24 grudnia 1996 roku grupa

$ Q$E $= %5

- $

< Q%¡=Y | Q$ !tu)

5 & E $&

>E&-+E

+ 5 & E & 5

(latem studzienko-fontanna= %

Y 0 Q 5

% %& QYYY= &

$Q%5=

‘c %-grabarze z ‘zieleni miejskiej’ zabrali dopiero

YQYYY=$-QYYY=5

&&%&&&"

>{~&etafizyczne’” [(j) 1997].

4 $ + >

&E YE V Y

225

'5 > %$E &% 5E

%5EYYYEE+

% >E 5 %E + E

EY"EQYYY=

0 %$ sobie czasem koncerty

QYYY= % %

Y"EE%EYYY%

YYY!]±%5” [

1996]

{,"#&&4
| % skin: "Jestem

Y"$+5+Y

5>E+*%Y

Kwardratura rynku.

Rynek jest kwadr+Y4&Y

+%>E$%5

YYY05+<E&Y

E 5& % Y &

5 '-Coli i kolorowe wystawy sklepów, w ludziach

5 Y & 5E & >

5$E>E>E5>Y05+< &

nadzieji +Y "+& [ E $E %

& $E & Y QYYY= 4 5

E ++5 $ Y |&

> &% 5 policja, zaraz by wiedzieli kto

Y @ > & 5E >

E > Y 'E %

E+5>E%5E%

tu nieYQYYY=]E+EY

0% Y E &>

226

E>Y5Y0

kumple poszli do ogólniaka, bo nie wiedzie & > +Y

E $5Y ' > +>

Y $E+ % E 5 Y

" & E + &

mamy>Y@ E

5 < &Y Y | Y "E

YQYYY=0$%$

}Y+E+4$% &

%%>YV |& [ [\-[Y 5 %>

„prostych” punkówY%>$Y'&

%&Y

***

+&%-

+Y $

%&E 5 +% E

+Y$+5znej i

$+ % & + &

&E & & 5Y ! & $

%E % & 5 + &

Y * 5 ba przypomnienia owych podstawowych

%&%E

& E 5 &

55 &>>Y+>+

na %+piercingu (kolczykowania).

4+%-55

$+$%-Y@&5E

% &E & - jak % - wobec

+Y * 5 $+ +%

+- tu metafora organiczna jest jak

Y&EYEE

227

subkul & 5E &E & 5

&Y + >E + %-

& &

jak moda. W

tym wypadku mamy do czynienia z centrami i peryferiami oraz z opadaniem

$ E +E %

+Y Q"% $%> Babilonu czy

SYSTEMU - & + + - wystarczy

>fanzinach „++&9&EYE=Y

$ + E

%-EY4punkowo-

anarchistyczno-ekologicznej %

postaci tzw. wymiany pozytywnejE +E

$ % 5 > QY +

&=Y !$& & & +Y 5

$++E5&&

- + - &+&

E-Y

& %

miastach, gdzie%% % 5

%- - bo i oferta jest wielka. Inaczej

E %> &E %>

&&&rzadka ma wymiar czasu sacrum,

$%>&&E&<&>&E

+%5Y

1"'#/"'("=+)&#+#,"&#)8()+6

# > % $$

ucz$ + 5 5 $

badania postrzegania czasu przez przebadanych liderów [Fatyga, Gredecki,

228

/$E|-[Y" E&%-

E $ nych w rozdziale szóstym,

5 $&E +

&&06@'*Z!~4²'~'|64Z*#Y

06@°'|#!!Z/

@|#6#"#Y 4 Q &=

8' ]°9Y !²0 @|#6#"Z0

@|#6#"Z 4 !~*~#'}E *À'Z"Z '|Z/E Z6"Z"Z

¦~"*'E]²'Z4/#"|#'Q/~ZE~'}~E@4!*~E

Y=Y % > ik to w tym wypadku

E %

E & Y @ $

&&&E&+QY+=E

06@° |Z!|6° *0]##"'*#Y '

E %

$EQ5&%*0~"Á=E+E

$ 5 > + Y QY &

5 Y &=Y 0 + &

5 & Y 4 & 5

E YE 06@°

*"!#'#E 06@° 4#*# | *0~"ÁE 06@°

'|#!ZZ!Q8&%>9=Y

& %> % 06@°

]#* '|#!~ "# ]Z"Z '|Z/Y 4E $

% E Y 0 %%>

& - 8+%9Y "

5 + E +

QEEE%>%=Y$

% $ $& 85 9

. W tym

% 8 9 + E ]

Luckmann pisali o podstawowej i ograniczonych prowincjach znaczenia w odniesieniu do konstruktów
]E[- 59].

229

% >E + ] & 5E +

„4$-

% + ” [Berger, Luckmann 1983:58]. Inaczej

postY@E%

+-%E&

E E

%Y 4 8+ 9 5 E E

&5&%>Y|

8 9 +

Q + E E

miejsca zamieszkania eY=Y 5E $ $-E

$ 5 &

%>%+Y

%%5>

%- $ $$ +

+-&5-$+>$Y

E Y

4&$+Y

4 & 5

E $E QE

Y=E Q% ch

5>-Y=Y"5+$+>

Y 4 & 5 E

EEna terytoria obce i/lub postrzegane jako wrogie.

+ > & E

+ E E $&

5 E + - Q anarchopunków takim

- & Y 'E $ $ - Niemcy). Rodzaje

+$+>$+

> E $ & & 5

230

normom i regulaminom. Te pierwsze p&

E $&5$>

obco; te drugie -+Q-=E$E

Y&ast

$ 5QEEE¤E

partyjny, etc.), jak i w otwartych (ulica, plac miejski, etc.) Innym rodzajem

Y - E $ 5

5 > cech specyficznego symulakrum. @ 5

5 face to faceE 5

%& fanziny, + e-mailu i internetu.

+ &

kom > 5E +>E +

- E E $ & 5

>Y + > 5

+ strzeni symbolicznej - swoistej sono- i

Y 4 >

+ & &$ $-komunikatów do analiz

wszelkich innych wytworów widzianych tu w perspektywie tekstów kultury.

-$E5&Q

sonosfery)

+ &>E 5

&55>Y

6#$%,#+8#7+#(%+&%,-,"!&7+7$&%,-6)/
;!"#$+%,-

@ + $ $ $ %

+&&Y+5

> + $ 85$ 9Y

] E E $%E % &

# <5 & Q5 &

$$$=Y0
%55%%<5+Y

231

Y #5 $ +

5>Y

+E + E

E & + $

n5%Y45%>

Q= $ $ -

Y | E %$ 5

E $ 5 . Ci starsi

5$++%

Y & E + E +

5 E $Y

nie stosowali wobec nich zbyt restryktywnych metod wychowawczych i

> +& 5E +

%&Y 4% $

5 Y0 robotniczych

& % E 5

>Y " $ + %

E$&+&Q%&$=

5 +Y @>

& 5 &

& punkiem [C. 1997]. Przytaczam

definicje:

„&E

E E &E $

&5 E E

Rodzina czyli ojciec i matka to ludzie niezbyt dobrze sytuowani, z którymi nie

$E $ E 5 E

$ E $E $ 5 % &E

$E&55>Y

232

Rodzina czyli ojciec i matka to nie fachowcy od wychowywania dzieci, o

$ + >E + E + 5 >E + +

$>5E$&E5E$%

tam pods&E &E &E & 5E $ 5

&E$5E&5Y

Rodzina czyli ojciec i matka to ludzie, z którymi nie ma specjalnych

$$E$5&>al

5E&E+&Y

E +

E %$E E %+ 5 $&E +

& $ 5 ++ 5 $

X$&>

+>Y

Rodzina to alternatywna rodzina, która polega na równouprawnieniu i nie

wiadomo o co chodzi w tej rodzinie9*[Y

Mamy t <

X 89E

+ Y

'& 5 $

+ *"E $ $<

skinem-& + 5

"++ $V &

nacjonalistyczne i prawicowe przek %Y +

&& &$

$+ 5 &E + %+

& &+5 80 *9 % E

ojciec ">V [KK 1993].

& 5

& + +

Y 5 +E 5 5

subkulturowych, 5 %

233

5 $+ &

5% Y | E5

+ 89 8 &9 &

$+ 5 -

$%YE

przy parafiach. Im bar > E

+E5%

E 5 miejscach dzieje.

] $+ & E + & 5

Y- niestety->E

+ & 5&Y "

rozmówcy nieodmienn & 5

E $ 89 $ 5E -

$-E $Y 5

E 5 > 5

Y4%$$$&

$ Y \Y

Q= > Y

$ 8 ie indziej9E 5

>EE+&

do konfliktów. Wobec tego uczniowie „nieprzystosowani” albo radzili sobie

przy pomocy strategii „mimikry” (rzadziej) - 5 + > %5

spokój, albo popadali w rozmaite konflikty spowodowane odmiennymi

% Q$+ =

$Y % $ $ & 5

EYE+

234

„ E ]Y Q - BF) to liceum bardzo

E E & $ E

EE$&&+5+&E

+$E+$E

$%EY

E ]YE $$E $& &+& 5

E 5 Y

5 E + 5 5

%> - i anarchistyczna. ”[ DM 1993; Dymka

1996].

45%> $ &

> + E + 5%>

Y "+

%$$E5E$+5

w szkole - nawet tych z ruchów i organizacji katolickich - 5

>55+$E

$ - ich zdaniem - + 5

$ + Y 'E $

5 & &<

8%-989&<&E

5 E Y ] +

+ E 5 & 5 &Y !&

+ *%E

$>Y0

Y4 EE 5

8 - 9E

% E $ Y

Czasem +stricte religijnej. Jeden

&$&&E

& E +E + % Vtakie

235

patriotyczno-religijne a teraz jest odwrotnie" [MA 1991]. Inny nasz rozmówca,

& 5 > > +

E % % &

pielgrzymce [JW [Y E &E

pielgrzym>5%5E

% $+E % E JT

1989].

Prawie wszystkie rodziny naszych rozmówców - jak to wynika z ich

relacji -%orach domowych i/lub poza nimi

&YEV$

5 VY " E & $E

$ Vwychowywane w duchu tradycji

niepodleg%E $ 5 *X

codziennie Wolnej Europy" [WG [Y 4 + %E

Q $ >= +

%= rodziny byli

niepoprawnymi "komuchami" [PC 1993].

0 %

&5Y

!E+&5895%5

>&Q+5=+E

$E & + E 5%

programowy brak zainteresowania „& &9 5&

zainteresowaniem spr+%

$ =Y ' $ % +

% \YE 8!%9 ! 4nny. Albo

& & %> Q &

+ $ =E +

% Y '

859Y < $+ $ &E

236

8 9Y @+& 5

%%$

$%Y " +

% 89 E E

& Y 4 $% 5

>Y"5$

%Y 0 + 5

+E5$$Y]

+ 5 5E

Y $< & -

grupy bardziej zgodne z indywidualnymi poszukiwaniami i

&Y + 89

+ $%X & $

Y 4 $% +& 5E +

5 5E &5 &E

Y 5 5

„kumpel”:

„* E E E

E >E E <E E

5E E E E &E

E E $ Y |

& 5 E 5E

hodowanie tE !$5E E

E E

$ E ++ $E E E E

E E + E &

% $Y * E & E

+>5>E5%

0Y@5+Y

Za to jaki jest kumpel doE55E$

237

5 5 > >

.” [ M. 1993; Kupiec 1994].

/$$E$

' ]°Y 4$ & 5

$+-Y+

E E *%E -

!²!Z04Y"$&5

E + <

+ Q$+ + &= 5 &

E$$Y

- 5% + nsformacji - 5

E Y

@% + $

% 5 % E Vrozpierdzielania

koncertów; nastukiwania wrogich grup".5

589

„| % 5 5

&E + % >E % >E + % 5

E E % 5E % E

E5>Y

|E5E$

E E E &E % $

typowe imprezy na których 5 E

XE+%>

+EE-Y

Zabawa czyli tego typu rzeczy -+EE

++E$%>

+ -5 YYY+E+ +

>%” [M. 1992; Bylka 1995].

' &

% $ Y

238

E %E $+

„niespokojne duchy” do udzielania odpowiedzi na wyzwania. Kiedy nasi

$ $ >

pi-5%5E-E

E + |Z]# ' ]°

% E 5 , wreszcie na swoje cechy psychiczne

QE %> - %-E

%>E%$=Y

5E++5+

E + $

Y 4 E + 5 +> %

$$+%YEQ&

=E - E Y

/$8+9Y4&

tym na %Y

+-E $ E + &

+ Q$=E & +% &>

5 % +Y Q 5 5 5

$&$%=Y

'5 + E

%E QE +

organizowali projekcje). Pr +

> $ 8 9

$%Y!&E

$$>8%958

%9Y 4 &E< +

Y % 5 5

& % E 5 +

%E & & + 89Y

Dla grup subkulturowych jednym z naczelnych takich wrogów jest policja.

239

5589

wywiadz $ $ -

Alternatywy [RK [Y 4 &E

„|0E%>E

E$E$EE$

5&E5E$EE

+ E E E E

+>$&+>.

Policja czyli milicja jeszcze wtedy to stara ekipa, która towarzyszy

% E +E $

Piniora, Borowczyka i Skiby, pikietom w sprawie uwolnienia Havla,

[YE$&&+5&

na komisariacie, dostawanie kolegium, rewizje, wpadki, wsypy, która tworzy

listy proskrypcyjne, ma wypisane nazwiska tych najaktywniejszych, zgarnia w

$ E $ + > ”.

Jak widzimy, w tych 5 8%>

kombatancka” charakterystyczna dla $. Inne aspekty

89&

„ + E $ E 5E

>E5>E+>E

>E<+E<&Y

Policja to pan Zenek i aktorzy, którzy towarzyszyli happeningom,

% E E

E&&5%E

5E + E &

E E

#5E $ # %Y 0E

$+%E5

Y9%[

240

4+-E

+ & 5 % E

%& $+ 89E $ 5

& 5 $E 5

%+E%Y

%dki, kiedy to jedna osoba w trakcie swojej

% +

Y 8%9 - w zgodzie z

- < Y

E&>5Q

czego - dodajmy - =

- $Y

$ +Y ~

5 - Y

$<E & 89 E $

$E $ E E Y "5%

dzisiejsi liderz&< E

E &< E

]° ' Y ' % E

dla nich autorytetem. Autorytetów i wzorców osobowych poszukiwali sobie

Y " > &

X $ 5 5 Y 'E +

&$$+

> 8 9Y 0$

E -

+E & 5 & $

fascynacji.

8+9Eh

E Y 0

zbierania podpisów, w akcjach plakatowych, rozrzucali i/lub rozdawali ulotki,

5V%VE5+Y4

241

o prawdziwej konspiracji a naw Y '5 89

$$5-E$E

zorganizowania konspiracyjnych siatek, ustalania $.

4%E&&Y

Prawie wsz 5 5 %

konspiracyjnej robotyY 5 5+E+E

Y ' & 8 +9E $ &

QV !") i wyrzucanie ze

E 5Y 0

$%Y

4&&%

%Y@5%

& 5Y 8 $9

5 + +

% % 5 $ +

charakterystycznych dla orientacji punkowo-anarchistyczno-ekologicznej w

>5&89+%

- & +

%X 5

5+%YQ&=

Q&=X

przechodzeniem do kategorii normalsów;

- & ruchowi - % + i z

$ + Q

$%E squotów, sklepów, drukarni czy wydawnictw

fonograficznyE + $ !²!Z0

stopniowej zmiany);

242

- droga par excellence E & +

E % >

+5$X

- dro5X

-E$-%>EVprzebujane" +

8++9X

- wreszcie droga jak z awanturniczego romansu l $ %

sensacyjno-E&%#.

243

""#!7';%-/('(%;!"#$+=G;'/'=#)8()+=

Stan Wojenny -:8#'(%,=/('(7+;!"#$+%,-

W latach 1980 - 1981 „ !%” wypracowano przede

5 E && & $Y ! !

4 & $E YYE Y "+

nich - 8$ 9 - bardzo ciekawie opisali w kategoriach interakcji

0'+E##[Y

+!45+E

& 4+ ! + 4+

! + 4E "+ |&

!$ Q"|!=Y 4

8- #9Y E $ $< \Y

& 5 $ + i

Y4++

- & 5 Y @

4Y " 5 E -

& zaszczyt uczestnikom strajków (granie w

E E 89 $ +E + &

5&&=Y

4 ! 4 &

& 5 > $

E%>E58

9 QE E - #= 0+

E$>5

Y @+ + 89 +E

+E 5 %-E

8|'/Y Charakterystyka

$ + [-1993” napisanej dla Center for European Studies Universytetu
Harvarda w ramach projektu „Central European Societies in Transition: Social Unrest, Collective Protest, and
Social Movements in Czecho-Slovakia, Poland, and former East Germany since 1989.

244

Y *+ $ E $

> Q $+=

5 & 5 5

E $ Y "

5>E%Vlokalu", butelki na mleko

&E + V V +E + V V. Masowe

+ E 5 $

V-$V

5hodów 1-E$5

4E 4E /-E *Y

$+%Y

Ich charakterystyczne zabawy podwórkowe, to zabawa w strajk, w "&

5E455VY

4 E $ & ! 4

+zadymy - rozruchy

- #Y -

#&+\Y

Y & - [\ 4E $

- 4+ ! ! 4 0Y

Frydrychem - Majorem 8"*9Y4dawano

8-#98/5#9E$5

„Manifest surrealizmu socjalistycznego” Frydrycha. W Stanie Wojennym

¦Vmalarstwo taktyczne", czyli malowanie krasnoludków na

-twowych i antyparytyjnych napisach.

Pierwsze happeningi - [ 5 $ !Y

@ [ [ %> $

"Zadymione miasta" - # ¦

&&Y$<

54E$8Krasnale w PRL”,

„ ”, „@ 9Y! -

&>Y$<-$

245

[[4E890&

&$E$+ 5 &&Y

89 E + 5 & 8u”. 7 -

[6$<E8@-49$&&

- 0 +& 8/&&

5”.

[ & 5 + 6E

8/@-0aniakalnych” i w Warszawie. W roku 1989 akcje PA i

& 5 E / 4E

E *E E /-Y ¦

$+ %E Yin. przez

ruch „Twe-9 !- # /-

"+ | !$Y - # -

%>[\Y*!/@-0

"} - # %Y 4

5 5

E++&

&E5to w

#Y } & %& E

5 5 & 5 E E

$&&-YYY50'#"ZZ!

]À"# !|~'ZE !|~*# "Z Z! ]À"# 0'” [Lipka

[\X+¦[X5[[X0[[

"CIA", nr 37; ""'+, nr 4,7,8; "==+, nr 2].

E $ & ! 4 +

+ E $ +

& *0~"# 5E 4- [[X 4-

[\X[Y&E$

+E+ +Y4

246

/$ '5Y 0

patriotyczno-religijny charakter, podobnie jak wiele innych akcji

*%$Y +

>+$Y'E+

E 5 *% E %>

&%MA 1989; JT 1989; JW 1990]

4E$&!45

$+Y5YY[

845 ]>9 $ $

8" 9Y |& > 5 E Q$

& 5& [\ E 5

$& /- 8"” i

89=*-[Y|

!- # +& [ - 5

!#Y + + [ !# 5 >

5rwszomajowego, demonstracji przeciwko

4 [Y \Y 5

E$< (1982 -[=5[Y

W roku[[$<+%$

$$%Y|X

Q05 * E "

0+E05*!%E*0+!E

* ' 0+ !=Y 4 [

&"+~

0+![[Y

+ E $

4%> $ Q4= - [E ¦ 0+ 4&

Q¦04= [E 0+$ * " Q*"=E [Y

E$&&%

>Y %$ 5%

247

[-&!Y

Boom%5[Y

1-(%'(%"#!=@,%,-+8(,-Q-1993 organizacji, ruchów i
+#';!"#$+%,-

Y 0+ > &%E +

E $%

Y + +

E + &<

Q= E &< % + &

%% $ 8\9E $ 5 8 9Y

45%>$E8\9Y\Y[

- 5 $ ! 89Y | 5%

-- ich historii -&

X % $<Y ! +

a) 1989
[E5%>%+

" 5 V, jak sami o sobie mówili, istnieje w Polsce

%>5E%>%&

Y&%

5 \ [\\Y ! 5

5$-E&5&E$

na poziomie lokalnym, jak i ogólnokrajowym. W 1988 roku, kiedy

% E % +

Y@%5&&E$%

+Vwagarowicza" (21 marca lub

1 kwietnia).

248

&+&&

5E$+>5&

- & % Q E

poligrafii, i - ogólnie - funduszy);

- %> -

E%X

-%>E&

->+X

- $ &E +

89&E+

pomagali;

- 5% $

E & 5 %>

%$Y

' E + $+

%&5$$+

-Y0+&>E+&

E & 5E - istnienie

„wspólnego wroga” w postaci tzw. KOMUNY, po drugie - &E

5%> % + "!||

"So%>V Q 5 |& - % -

-&[=Y

& 5

skinheadami (jedna z pierwszych -4*ry i Nauki z

*=E895

+ E $& &

&- $Y 4

%&E+&>+&5

$Y+%E+%>5

-Y ' > 89

8>9YE$%E

249

$ %E & $%

&Y555&5

- E $ +

prz5Y

b) 1990
4 $ %E $

+E $[\E+E

+ Y

uaktywnie 5 %> Y +$ przy partiach

Y 4& 5

%$$ +Y 5E +

% lnie (gorzka lekcja z

$ [ $ [\ E +

$&-[\=Y0$

5YQ'

charakterystyczne, u+

coraz mniejszy).

895

&+5&Y

]&5+j sceny

Y 4< 5

&&Y0E+

$ E + 8$

9 5 Q %=

89Y/5

Q%=Y0$55&

5 & 5 5

4 *- ']! 8* & $9E

1989 czytamy: „Eª5”.Na pytanie „%+
Q= ¡9 E + 8bardzo wiele” - 19,5%E +
„niewiele” - [EªE+- [EªY 4 -']!8Po wyborach - deklarowane zachowania
-9[[E+Eª$
Y|E-']!8Nieobecni w wyborach 1993”, z listopada 1993 roku deklaracje
$\ªE\ªY

250

5 89 Y 4 5

- & 5

YQ&

skinheads), a % i inni pozostali w swetrach lub subkulturowych

mundurkach .

+ $E $ E

E+$8-&9olitycy.

+ 5 >E &

+>Y0+>E+

% +E 84 !9Y 0+

5EE+Y

4 > 5 %-

& %-E

& && %>Y '

swojego ist E & 5E +%Y |

0+E & ]- $

0+ Q % ]- 0+= wynika,

+&++[

>Y " ¦

0+4&E$5#[\Y]+

ostatni rok $+ %&

c) 1991
5%+5

[\ [[Y | 5%> $

$$+-+5-E

5 Y "

widoczni byli przede wszystkim %i ich przyjaciele z grup punkowych

$$Y!"

251

] & 4$5 "&

&$E8skinheada”.

@%> -katolickich skup 5 $

& 0+ Q

"*$0+$=Y'+

w PRM, ale przeE05Y

Q|}E |!0 Y= ! + 5

8&9 Q4=E anarchistami < %

Y'&Y0

5V&&VE++

tworzeniu lobby + & $

Y@5

|%-E+5E$%

%> 8& %>9 Q =E &

% $ %- Y

' - +E $ 5

Y & & 5

&$+89X%>&E

&E&YY

" $& 5 E $ - +E

5 [ \\ - 213],

E[+&

nurtu katolicko-E&

(% =E [ +& E - do nurtu

- &E 5

EEQ$

252

+ $= E Y

postkomunistyczne - 7.

d) 1992

W roku 1992 0+ [ Y $

+$ QE %-sko-

% =E + -

formalnie - +$ ~ @Y

organizacje harcerskie (poza ZHP), kilka organizacji o profilu niepolitycznym,

Y * $ Beskidzkich czy „Polska YMCA” oraz, bardzo

&&%$E5&

Q!48!9=Y&&&0-+$

!E & Vch" - |&

0+4Y

+ > E &

$Y # - wielka polityka.

' $E Y

+E 8 +9E

& +Y 4%$ $

E$ & 5 Y

Chodzi mi przede wszystkim o bezrobocie i %>

E-$

%, punki i skrajna prawica (skini,&=Y

4 +E + czasem

skinheada; rok 1992 - +Y" %

masowego przekazu, (które nota bene & 5=

skinheadzi.4+55akcji

& Q &

fa= $ Y !5 8&9E 8&9 8&&9
$$Y

@0+&&5%E%E

%&5Y¦QY=\\Y

253

protestacyjnych anarchistów

punków przez skinheads

E $ %E 5 $> Vspec-grupach"

E > Y 4 + $

+ 5 Q%

*0~"Z + 5% Y =

baseballowy.

e) 1993
'E+[0+E+

image'uE$Y

+\Y!%>-Y

89+!E

do czego j+%Y

4 5 -

$%+%anarchistów i punków oraz ich

5 Y 5 +

+ &- +Y 0

+]Y45%

& 5 $Y ]

4 & [ $ 5 &

5&&Y! &&<

55>E$>

organizacje. #% 5 89

$%skinów. W latach

1989-91 to skini napadali na lokale PPS-RD czy anarchistyczne; w tym roku

punki i anar% $ $ %

Y!&]$+%&Y0+

> % Jerzego Wertensteina-E $ 5 -& 8
szarych ludzi”Y"[5&
skinheadów%Y

254

5+ Q& % - uzyskane w naszym

5+&=Y

Przedmioty i tematy protestu

a) 1989
Repertuar przedmiotów (obiektów) protestu i repertuar tematowQE

&=+>

-&X

-&-E$$5ych

Y@+>E

%>Y $ Y ]

E $+ Y

'E+

5E$$<5&+$Y

Przedmioty protestu[E$w kolejnych latach jako

EE05E%

Q 5

=E & !$E E

surealistyczny Q -& #5=E

} /-E +E

0]-Y

Tematy protestu E $ 5 &

&5E&$+

i konkretnymi rezultatami poszczególnych akcji protestacyjnych.

"+E 89 $ +

*0~"#Y5&

tego tematu: brak % E 5 E %>

Y & | 5 &E

255

&% Q E + =Y

&%+rganizacji, a nawet

postkomunistycznych.

4 *0~"# & &E $& +

> &> & &E

"Z@Z/6'ÁY Gros akcji

E + + %E

postulatu "Polski dla Polaków" oraz poparcia dla "Silnej Armii"&

Y 5 $+ 5

punkowymi, a - $ $& - & &Y " <

ideologicznej % & *0~"² +&

"Z@Z/6'&E89&

&Q4#''}|Z'#Â!*ZÃVPrecz z obcymi").

Kolejna figura symboliczna i zarazem wielki temat protestów

+ 4"°Y| 8%>9

%"Z@Z/6'E

&5+E

$ E non

violence $+ & 5

%Q&

& # 0=Y 4"° +

*0~"²Y 4 5 & 5

E 4"° Z*/#Y # e w

& $+ +E

4%> $E * "E -Twa czy

!-#¦50+4&Y

4>E$

+ $+ &

5Y'/6~À|Á@|Á'²'}Y5

256

%% + & & *0~"²Y /6~#

|Á@|Á'²'}*0~"²Y4

& $& & Y & 5

& 0² Q06@|Z= - " Q@=Y %

+ $+

anarchistów, punków i ekologów $ 4"'E

5|@#@²"#@4ZY

45[E+5%>E$5

+[5%Y

" + % Q +

>=Y5E&

Y 5 Y ]

5 $ + & 5

$&&Y"!|*6#

$E&

Y &5

*0~"²Y

&&E$<E']°Y

b) 1990

Do obiektów protestu, $$<5

$E$[\+X

E|E&$

%5 + $E $+

& & 5 ]

Wschodniego.

*0~"# 5% 5

"0Z"*#~#Y 5 $+ starej i nowej

Q%= klatury czyli kryptokomunistów. @&

257

QY VJudecja" % ~

@+V~@&V=Y"Z@Z/6°

$ - &

% Y " 5 +

]'Z0~*##64Y

0 4"° + $ anarchistów,

punków i ekologówE55

protesty przeciwko wprow$Y&

- + $& - &+& @Z0*#'#Y

& @Z0*#'Á 5 +

&Y 0 E >E $+ 5

% /6~# |Á@|Á'²'}Y 4

$5+$Y0+&>E+

&+%E$%Y

P$ & $+

$Y 4 5E + + $> >

%> E $E % *0~"#E

& &- Y 4>

+ 5 anarchopunków $ $

$Y 5

']°Y4E+%&

"Judeogermanii" + ~ @ 5&

c) 1991

@$+

&Q=E

dla E+$Y4+$5

+ $ $

258

$Y + - (chodzi o

E + -= 5

& & - 4"°E $

& + % Y ]

| Y 4"° +

protesty + 5< , przeciwko

+ %& Y

55%anarchistami i punkami.

Q "Z@Z/6°= 5 5 $

% Q obcego

=Y + & %

$ %ci Y 5

"> V 5 & &Y 5

4"° + 5 &

@Z0*#'#Y @ %

przeciw&Y

d) 1992
+ [ par excellence +

& 5

$Y ~ $ 5E + +E

&$-$-+

+%Y

-%-

+ $ "Z@Z/6°E

lewicowo-anarchistyczna- 5 $ $

4"'Y 4 % 5E >

E$+%&&Y+

/6~#|Á@|Á'²'}E+

+ 5 &

% + & "0Z"*#~²Y

259

#% i punki % & 4"'

% E awie

4"'E Y 6#0#"Z #4

'|64Z*#E$$$+Y4

punkowo-anarchistycznym 5

&$&4"'Á#4#0'|64Z*#

++Y

' E 4"° "Z@Z/6°

Y Zopie; lewica

5 Z $ E

5&89Y

e) 1993

$ $ E 5E +

5 $wnymi orientacjami

%& %$ 5% +

Y"+E5

w tym roku ->E+5-5

tradycyjne figury symboliczne: anarchistów i punków -4"°E

skinheadów - "Z@Z/6° Z'| |

]'²0 4#' '}|Z'#Â!*ZY ! $+ 5

&-ekologami. Pewne obiekty szczególnie

& + &E & &Y ]

+ E 0 @¼ $

+ Y > +E

fanzinach o orientacji anarchistyczne8%ideolo9

Y44"°$+

5 /6~Á |Á@|Á'²'}Y

260

%%Y

Liczne protesty anarchistow i punków E E

%>%Q=>&

5<$E>&+

[Y " % + 5

%% 5 Y E

E * ] $Y

5EEfanzinach,+

']°E+>Y

"&5

$+ Y "+ >E +

strony&5X

+- skinheadów, którzy

5. W

&+skini ur&anarchistów i

punków 5 + &>E + + &

8&9%>Y

(%"#!&##/+#@"&#;#3"%+#'+

a) 1989
"5%5&[8iedziczone” po

Q=Y"$<

%Y @ + % + akcje

komandoskieE & -

rozbijaniu ich przez zadaw 89 -

89Y!-5$

Y 4 5

-#Y|- podobnie jak

261

5 - Y @

$$++&>

5 % && 5 Vmaluj mury" (graffiti, tagi,

=E %> $ +

obiegu wydawnictw prasowych (fanziny i kasety mangetofonowe). Protest

++8>9+%4-[

@ % - 5

& & &Y

0E 5% *$E 4

/-Y4+5>

przez ruch anarchistyczny i pokrewne oraz metod ulubionych przez, umownie tu

&E5Q-%=Y]

& + E + [ Q

5=&

akcjY/$non violence&

%& + Y

Q4> $ - !-

Alternatywnego, który "V=Y

b) 1990
| [\ >E +

5$+Y4+>

$E$55>

budynkami i zajmowani $ &Y } 5& %

%Y > $

ugrupowaniom, a pozostaje jedynie jako ulubiona metoda grup skinheadzkich.

& zadymyY & $E &

Y@+&

malowanie murów, plakatowanie (przede wszystkim w akcjach wyborczych i

akcji bojkotu wyborów -$4!-@=Y"5

$+ % + *

262

"Y !& + 5E &

Y4+$

&E%+EapoweY*"&

E $

& 5 Y 4

5E++5>

wymiara + Y - +

>E+E&

Q E Y=

%& . Jakkolwiek samo palenie flag

&5Y

c) 1991
4%$Y"5E

E Y 5 anarchistów i

ekologów czyli Marsz Wielkanocny i blokady dróg w Czorsztynie (akcja Tama-

Tamie=Y Z & Y !

skorzystali ze starej, wypróbowanej metody pogotowia strajkowego i strajku.

0+ >E + & +Y

" % 5

$Q=Y

d) 1992

4$5 zadym i

$ Y 4 $> 5 E + > Y

rozbijanie demonstracji > $ . Bici % i

upolitycznione grupy punkowe, oprócz dawania odporu w czynnej walce,

E5&Q#-Nazi Front,

Radykalna Akcja Antyfaszystowska itp.) O ile % +

263

Y 4$> $+ 5E +

Y 5 anarchistów, hardcorowców,

$ $ E $y coraz bardziej

5>Y

z piosenkamE $ & 5 %&&Y

" % E 5 >

szczególnie widoczne.

e) 1993

45+$

Y0++>+E+&

5$+5X

=5X

= 5 $ $

CiekE + &

stosowanych metod. Np. +$|'"5

EY4>$+E+

+E+

Q& $ $

-=Y | %>

E + 5 $Y "

5 % $ Y

#%, punki i skini<

E 5Y 4> < fanzinach. Polskie

89+&$4$E na Zachód.

264

!7+&'%;:8#,-(%'(%=3"%

a) 1989
~ 5 5 +

-anarchistyczne i prawicowo-

%Y&bficie z absurdu,

E - QV5+ 5+").

0 & 5E %&E

Y Y 5 &Y &

krótkie, z & 5>Y

" 5 5

+ & Y45

("45!Y#YV) i mowy sejmowe poszczególnych polityków. Podsumow&

$ > ! - Q

=E$+E

5 Y ]

protestu wobec nowej rzeczyw%E$5

b) 1990

+ [ % E 8%

9Y 5 8% 9 5

$E$+ywanych do

+ E Y |

% $ %

%$ E & $+ 5$ +E +

> 8% 9Y |

5&&&859E

Dane $[\%&++

w wieku 18- ! -Y 45 [ª $E - - 31%,
Mazowiecki - 21%, Cimoszewicz - 8%, Bartoszcze - 6% a Moczulski - 3%. 55% stronników Tymiñskiego nie
+EY![Y

265

%$ E E 89

E < Q= + 8%59 5Y ~+

5 %

E %& quasi- E $&

+ Y ~+ 5 $

E5naczenia [Fatyga 1993b]. Ten rodzaj

5%E$%

Y |

Z'||*0~"ÁY"5

E V" % $ %VX V &

&VE Y 5 $ $

" V V - Tamie". 4 5 $

+5E$$<Q

mass-media) Y "5&

5Y"+$+$>5

& 5 5 E &&

brutaliz5 5 $ +Y > +

& % fanzinów i napisy na murach.

Ulubionym sposobem

$ %&E &

85 9E w surrealistycznym

%Y &

murach.

c) 1991

0 & 5 VArmia do cywila"; "Wojna to

pokój"; "Nasze milczenie -VXVi wypnij

5VXV%VY"$E>E

E punków i anarchistów gier

# $ $ Lecha do technikum; 100lica; Araby won z Polski; 3 x S - S:B Skins,

Securitate; Fuck offXY+5[[Y

266

5E+QY84%>”). W tym

roku ekolodzy postulowali "Marchewki zamiast hot-$VE5

- - V0% > VE 5 +

V]5 5< VY %

E 8+9E V

VE&V!VV&VY+

+E 5 $ E E 5

obrazów na murach 5$Y"+punki

% +E skinheadzi zwykle z

5E+VVY!$VV5%

$5Y

d) Rok 1992

} punkowo - anarchistyczne &

antyklerykalizm: "45 +$ %$VX V|'" + 5V Q

&=Y4&%V

demokracji a nie dekomunizacji" oraz "Woln VE

prawicowcy mówili o "Tejkowskim - prezydencie Polski", o potrzebie

dekomunizacji oraz - stale -Y|5

5 V|> -skurwysyna" i - z drugiej strony - &

VV VV V VY

+%V4

%$5VY$$

V VX V

$VE Y Z +

E5$45E&0

inni politycy Unii oraz np. lider KPN - Leszek Moczulski.

267

e) Rok 1993

Najbardziej bar $ % i

ekolodzy: "+0@VVEE

- $ VY + 5

5<$Y]5

+ 5 V V V¦

spierdalaj". Tymczasem prawica i skinheadzi

Y]%>VSuchocka -V (! -

BF).

***

$+&5%&E

Y"-5+

E E $ 5 [Y

- &+ 5 > & 5E

& E $ $

-5Y4

$$E5

268

""#!"#+#@(%- rynek i „umieranie” subkultur

4 $+ 5 $&

komercj +E 5

5 5 &Y 4

+ > $& 89 89 Y

45E+5>Y&5E

$ E+Y

]5$-&+&

+Y"5&Y

Komer,=8#",=+)8()";!"#$+=

4 & 0

/[$+$5>Y*E

E $ Y 8Przyjmijmy -

pisze autor - + E $ &

5QYYY=&Y

5 & $ >

%&E%$

$ E + QYYY=

'%>5&$+%&$E$

% + +9 [op.cit.: 49].

| E$

tylko wybrane autor ocenia negatywnie. Do politycznych efektów rynku zalicza

% %&X % -kulturowych

5 %i wytworów niechcianych i niepotrzebnych, szybkie

$E +E 8rynek

5 %> $ E E + $

5” [op.cit.:50]. Ekonomiczne efekty rynku to

5 $ % -

269

5%%

Y 5 8% $

5$&&E+E5%E$&

&” [op.cit.:51]. Do pozytywnych cech rynku w kulturze autor zalicza

+ 8stosunkowo

%9 Y # %ci z istnienia rynku

+& 5 $+%

%8"5E5E

%E$&5$+%&

5 %Y # & + E $+ %

& - + E + &

zainteresowanie”Y YY '$+ 5 %

zainteresowania - % - & +

+Y - 5 -

Y +

-Y5

okresie urynkowienia kuE + 5%

$+ Y 845 5

X & + ” [ibidem].

*5/85i tych dóbr

E $ & + $ % 5& $&

&” [op.cit.: 53].

~E5E+0/&

E&5$+>+Y+

Y*EE

$ %& 5 +& -

%- zmie&$Yº

Y &

procesem charakterystycznym dla kultury zachodniej i - przede wszystkim -

-Y * +

270

X % QY Y

*[=Y"E

+ + QY 89 deskorolkowców i „Plastik”

dla technomanów=Y'E$E$85

9 + - - 5 E

& & Y ]> +

$$E+$+

&Y>+

& +-Y +

55+

dlate+>E+5Y

5 & E +

„ssanie” ze strony pop-kultury 5

& +Y

+ + > &

$ $ Y # + E

homogeniE89$Y

4 & 5

+Y &E E

przez czynniki dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, przez - wolno co prawda, ale

5&& - 5 + X

E & $

$Y % 5 &E +

instytucjonalizacji i +Q&

= & & &$ >

E $ - 5 + \Y 4

8zowanych

%&$9 # 4 4 [Y 4E +

„Obserwujemy -+-E&<

& - & E

271

Y 5

% %” [op.cit.: 118]. Sygnalizowane

45 $% Y

ponadnarodowych sieci „Social Venture Network”: „Takich sieci jest 5Y@

!¯" + $ +E E + QYYY=

5&EX

& X

5X +QYYY= @

+& + E $ & 55

+& % QYYY= *+&

%>+>%QYYY=4cza zarabianie

% 5E % E

E Y ] & 5 &

5” [Bielas 1997: 8].

wprowadza&-$5-&55

[Y > + 80>

9 5 E $ > Y

5E$5Y

E $ &$E $+

&+ E &$ 5

& &E & +&Y YY

Tomasiewicz w artykule „Czy pop-%Y|

%>9[[-23]. Tzw. pop-8to

& - E $ ”

YY[Y # + ne z prac klasycznych

X %X

5 & +X 5

+%-Y!

89Y¦[Y

272

E+EE+5

ekonomiczna i polityczna. Ujednolicenie gustów sprzyja ekspansji kulturalnej i

gospodarczej oraz kosmopolityzmowi wielkich korporacji. Pop-kultura wypacza

% & 8%

postmodernistycznego supermarketu Pop-E $

$%$$+” [op.cit.: 21]. Autor

E & 5 8Co prawda

&5E5&+

E % $

5 &% &Y * & %&

X & %Y

*&&%Q

$ = % Q

$5E&%QYYY=

antypopulistyczny (...) w krajach peryferyjnych kontrkulturowa rebelia zwraca

5QYYY=5

& -&9 YY \Y ' $ &

&E Q&E E &+E Y 5%>

&=E + 89 memento %

+ 8Tymczasem o dziw{ $ -

E +E Y

Anarchistyczni zwolennicy pop- & 5 "

4% & 5

indywidualizmu9Y"-$8anarchoegoizm” do

+>+

YY Y @ + &

+-dydaktyczny Y+[Y0+%>E

$$5$5

&Q = &

Y + 5

bowiem nowe, ciekawe argumenty.

273

'5+&

-$&Y|

50%8&&9[

41-Y !$5 %> & Q55 5 > =Y

E\Y&\YE

+ 8 E " E % E %>

Walterów,$$E%

5E55” [op.cit.: 41]. Po drugie, „Dzisiaj

$ $

informacji, jak np. Radio Brum, gdzie pr& 5

%>E +$ X

* 5E $ +

&>9YE85{

5>9 Y E 8| -punkowe nie

&E%$E+E+

$ E 9 Y

&E80%5E+>$5

E%&5Y0++5

+% > 5E

kulturalnych.” [ibidem]. Autor broni tutaj równ+

E&5E+

$ & > 8 9 8"

+>E

Q&5E=Y9YYY

89++89Y

809 E

$+55>Y

80>9%[E

„Szmal - kasa - wyzysk -98|50

&+ 5 + Y $+ Y $ $

Q5 5%> - ]¦= % 5 na zamieszczanie

274

Y % $ E E $E

Y Q & % = ' [

\\\Q-]¦=Q+=90>

1994:41]. W i 5 +

+$8"Y05Y

05 & $ $ + >

%}Q=$E+

YYY QYYY= 5 - $ 5

\%Y&55&&Y%Y

E +%>Y /º4" |]#"Z @~Z *#!²9

[Piszpunt 1994: 13]. Komercjalizacja dotyka jednak nie tylko anarchopunkowej

+Y-&

8]Y + 9

8@ ] 5 ardzo sporadycznie.

] 5 & +

$Y & 5

% %> 5

&&Y+&

5$EE$5

]Y ] >

¦QYYY=4%E+[jest czytany przez

3-Q-=Y

na rzecz prenumeraty ‘Bastionu’ przez czytelnie szkolne, akademickie i

QYYY= ] 5 E &

zorganizowan%9VBastion" 1994:31].

* 5 5

+Y 4 > %E + +E +

+E > $

kulturow E 5 &

E > % - %

Raua - 8- 9 Q

275

&=E > 5%& -& 5

+&Y & 5 5E Valternatywne

V V+ VY Uszaty 5E

&5809V5&>Y

5 - is + + Y ' > \

%E>E>

5E + %5> 5 E 5

> 5 ¡ ' 5 %5E + 5&

+%> + %> $ Y |5 5

E E &E Y % %

%- fajnie, jak nie - trudno. Kiedy ekipa na starcie mówi, +

5 >E %E

+$>+9 [Uszaty 1994: 39].

4+ +E + &

+ + > jako jeszcze

%Y+>E+

prawda komercja + 5 +&E +

E&&

%E Y

E 5>E +

& & & E

inaczej zdefiniowana, (ale zawsze znaczna), ro-E

+ - ex definitione - 5Y

0+$>5

/55%Y]-

% - 5 %E

8 %9 $ $Y

%$$+oficjalnym obiegu i z

276

„Umieranie” subkultur

} 89 5 $ %Y

%$&Y!E

+ &E & 5 &Y &

EE55%E+

Y"589\Y"&

&E+5>

> Y 5 -

Q+ & + & 5=Y &

& &+ 5

$ +Y / &>E +

& > - mi przynajmniej - 5

-Y 0+ + >

czego czerpie tak obficie kultura popularna, skoro +

&%Y#E&

8&9 $

+ - moim zdaniem - > 5

+% && & +

kultur.

!$ 5 &+

+Y @$ + - $+ - protestuje

%E$+5&

5 %>Y 0+ 5 >

YYE E E % +

$ 5 $ Y 4 $>

5 + Y #

+ [-[ 5

%& 5% Y *

%&$[-[[55

%Equasi-%&E$

277

+ < %Y - co zapewne jest

& & - E + 5

&$ $ 8%9 %Y " < E

&-E&5

% % &Y |

E Y "5 89 przemiana i rozwój

&$%%&Y

4 &%> Q 8%

9= E E $+ &$ Y

45E++>-

%-X % -

punkowo-ekologicznej.

&+ 5

konkretne akcje protestacyjne, nawyku zbiorowego dzY45E+

+%>Y>5$55>

+ - &

% - > 5 $

zaplecze. %> 5% +

+E5&+>Y

* E E & 5

& 5

struktur -+Y'&&>

E+8-

-&9Y

4+&&E+5%>+

% Y 0

% E & 5 E

&5Y|+&5

%> Y # - & Y |

$-55

8&9Y

278

4 $> 5 %ia

E $ + 5

$ - +Y 4 %

> Y 45%> $ >

& 5 Y 4

5 Q

E $ & =Y |

++>%&89E$

% 5% -Y 4 5 E +

&&%>Y]>+&

&> - &

(Clemensau) „%>%&”.

5 89

> 5 &+

$ > Y

bowiem&E&5

Q &+ - - = %E &

anarchopunków czy skinów, ani - tym bardziej - kibice, technomani czy skejci.

Kto je zatem wypowiada? Zwykle E$%>E&

89 >E $ 8& 9E + %

E $ 5 E E $ + 5

>859Y

279

Bibliografia

A. [1993], wywiad biograficzny, maszynopis w posiadaniu autorki.

Adamska M. [\E Q= 0Y !-

(red.), 9&99!3 maszynopis powielony, Warszawa: IBPM.

Adamski W. [E 45E Q= 0Y 0E * +%>Y !

dystansu 5E44"Y

[1992], Warszawa: CBOS.
[1994], Warszawa: CBOS.
[1996], Warszawa: CBOS.

Ansorge P. [1979], %9$&, Warszawa: PIW.

:#'# 9? ),- 9? *+'# . [1997], Polskie badania nad

% Y 4 |E Q= 8Pogranicze.

/&9/$(EY¯EE]4Y¦~4Y

Balandier G. [E 6 E Q= Tradycja i

#, Warszawa: Czytelnik.

Banasiak B. [1992], Na tropach dekonstrukcji, (w:) J. Derrida, Pismo Filozofii,

Kraków: inter esse.

& 9 (red.) [1992], Aksjosemiotyka karty pocztowejE 4

~4Y

Banaszczyk T. [1981], U

Barber B. R. [1997], V&#&, Warszawa: WWL Muza SA.

Barley N. [1997], Niewinny antropolog. Notatki z glinianej chatki,

4$-!-ka.

Barnes B., Bloor D. (red.) [1993], Relatywizm, racjonalizm a socjologia

wiedzy, (w:) B. Barnes, D. Bloor (red.), Mocny program socjologii wiedzy,

Warszawa: IFiS PAN.

!"#$%&'()*%'#( [1994], nr 1(17).

Baudrillard J. [1997], Precesja symulakrów, (w:) R. Nycz (red.),

Postmodernizm. ~&"$5E*$4Y]!-Y

280

Bauman Z. [1987], Legislators and Interpreters. On Modernity, Post-

Modernity, and the Intellectuals, New York: Ithaca, Cornell University Press.

Bednarek S. [1995], Pojmowanie kul&9 !! & $5

syntezach dziejów kultury polskiej, 4 4Y ~

4E#~4[\[Y

Bell D. [1994], *9&9$#$&9, Warszawa: PWN.

Benedyktowicz Z. [1995a], Antropologia wobec zmiany, (w:) E. Tarkowska

(red.), ~&$" % $ $$&

teoretycznej, Warszawa: IFiS PAN.

- [1995b], Mit - literatura - Q5 =E Q=

„Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 3/4.

*9? )& . [1993], @& 9& @ &

teatrze, Londyn: „Aneks”.

Berger P., Luckmann T. [1983 ], /$ & &#,

Warszawa: PIW.

Bernstein B. [1990], Odtwarzanie kultury, Warszawa: PIW.

Bielas K. [1997], L Y Q ] =E Q=

„Gazeta Wyborcza”, nr 186, z dn. 11.08.

Bockenheim WY [[E %> 5 Y Q

Jarodzkim),(w:) "bruLion", nr 16.

Bokiej A., Tekieli R. [E " & 5 E Q aremy

Dubiela z Piotrem Niemczykiem), (w:) „bruLion”, nr 19A.

'"'#. [1989], ?#3&!3"9$&#!&

perspektywie teorii socjologicznejE6$<4Y~6Y

'"'# 9? #(+'# 9? #7!+'# 9 [1977], /!" !'a,

Warszawa: Wiedza Powszechna.

Bourdieu P. [1979], La distinction. Critique sociale du jugement, Paris: Les

Editions de Minuit.

Bourdieu P., Passeron J.C. [1990], Reprodukcja. Elementy teorii systemu

nauczania, Warszawa: PWN.

281

Braun K. [1979], Druga reforma teatruE 4E 4E *$E

/-Y

Buchowski M. [1989], Wywiad z profesorem sir Edmundem Leachem, (w:)

„*9&9/$&(, nr 3/4.

- [1990], @!# ?! I&$&! _ %9 #

magicznego w antropologii i filozofii brytyjskiejE - ~#0E

etnografia, nr 14.

- [1993], Kongregacja „królów-$9E

Q= #YE 0Y *E ZY QY=E Kulturowy wymiar

$$, Warszawa: IFiS PAN.

- [1995a], Rozterki %E QY 0Y

Kempny: Antropologia bez dogmatów - =E Q=

„*9&9=$5(3 nr 3-4.

- [1995b], Zmiana w antropologii, (w:) E. Tarkowska (red.), Antropologia

% $ perspektywie teoretycznej, Warszawa:

IFiS PAN.

- [E %E %-

wielkopolskiej, (w:) M. Buchowski (red.), Oblicza zmiany. Etnologia a

$5 &R! $-kulturowe, Prace Komitetu Nauk

Etnologicznych PAN, nr 7.

Buchowski M. (red.) [1996], _% Y&" $5

&R! $-kulturowe, Prace Komitetu Nauk Etnologicznych

PAN, nr 7.

Buchowski M., Burszta W. [1992], _ &$&!

humanistycznej,Warszawa: PWN.

„Bunkier” [1996] Fanzin.

Burszta W. [1992a], Wymiary antropologicznego poznania kultury,

-~#0Y

- [E ' E Q= #Y E

M. Kempny, E. Tarkowska (red.), *9&9$$,

Warszawa: IFiS PAN.

282

- [E + E Q= Y * QY=E V

$59&, Warszawa: Instytut Kultury.

Burszta W. (red.) [1996], ~&$" '5 $ 9&9E -

Fundacja Humaniora.

- [1996a], Flaneur w bibliotece, (w:) Wojciech Burszta (red.)

~&$"'5$9&9E-¦}Y

- [1996b], U&9&9'5E6$<Z#*~#0Y

Burszta W., Damrosz J. (red.) [1994], "$"&9Y&"

%$5#/&9$#'$'R5R29&,

Warszawa: Instytut Kultury.

Burszta W., Kempny M. [1991], „Wiedza potoczna” i rozumienie innych

EQ=#YQY=E*&"$&#5RR

zastosowania teoretyczne, Warszawa 1991: IK, IFiS PAN.

)'"( 9? #@(+'# 9 [1994], O czym opowiada antropologiczna

$#, Warszawa: Instytut Kultury.

%+ ,-* E -

%\\YQ=Y

Bylka M. [1994], Pol&$!'%(3 praca zaliczeniowa

w ISNS UW.

C. [1997], wywiad biograficzny, wydruk komputerowy w posiadaniu autorki.

Cekiera Cz. [1997], /9%9&9 , Warszawa: Polska Liga

<%>Y

„Centrum Uwagi” [1998], program I TVP, 13.08., godz. 21.05.

1-!'#'# . [1966], $ |9!, Warszawa:

LSW.

Clifford J. [1988], The Predicament of Culture. Twentieh Century

Etnography, (w:) Literature and Art, Harvard.

- [1995], O autorytecie etnograficznym, (w:) „Polska Sztuka Ludowa.

Konteksty”, nr 3/4.

- [1997] O etnograficznej autokreacji: Conrad i Malinowski, (w:) R. Nycz

(red.), &~&"$5E*$]!-Y

283

Chmielewska EY[E'%>+

ponadlokalnych instytucjach kultury, (w:) E. Illasiewicz - Skotnicka (red.)

9! 9&9! & $$&

. @$&%, maszynopis powielony, Warszawa: Instytut

Kultury.

„CIA”, nr 37 ,Fanzin.

Crozier M. (z u ]Y = [E Kryzys inteligencji. Szkic o

#&, Warszawa: Poltext.

Czaja D. (red.) [1994], Mitologie popularne. Szkice z antropologii

$5#, Kraków: Universitas.

Czajkowska J. [1990], Ugrupowania „Satan” (socjologiczna analiza

kontrkultury i jej niektóre uwarunkowania, (w:) „Studia Socjologiczne”, nr 1-2.

Czy istnieje pokolenie marcowe? (ankieta)Y-EY]E0Y*$EY

*EY!EY*[EY!EQ=

„W'(3 nr 3.

1"%$+'#. [1984], /!"$&/&99&&"

$5!!"&!E6$<~6Y

1"%$+'# 9? #(+'# 9? '(,# 9 . [1985], Analiza interakcji

stategicznej. Próba zastosowania do opisu negocjacji,

(red.), &"&!"%&3 Warszawa:

IFiS PAN.

1"%$+'# 9? #(+'# 9? )'"+'-+! 9 (red.) [1996],

2"R&#E6$<*!*~6Y

DB [1997], Wywiad narracyjny, tematyczny, wydruk komputerowy w

posiadaniu autorki.

Demorgon J. [1995], La recontre internationale l’abord vecu et pense de

l’interculturalite, (in:) M. Abdallah-Pretceille, A. Thomas (ed.), Relations et

apprentissages interculturelles, Paris: Armand Colin Editeur.

Denoux P. [1995], La recherche interculturelle en France, (in:) M. Abdallah-

Pretceille, A. Thomas (ed.), Relations et apprentissages interculturelles,

Paris: Armand Colin Editeur.

284

Derrida J. [1992], Pismo filozofii, Kraków: inter esse.

„Dezynsektor” [1997], nr 1, Fanzin.
DM [1993], Wywiad biograficzny, wydruk komputerowy w posiadaniu

autorki.

(7 9? '! 9 (red.) [1984], Ruchy pogranicza religii i nauki jako

zjawisko psychosocjologiczne, Warszawa:UW.

Dubet F. [1987], La Galere: Jeunes en survie, Paris: Fayard.

Dudek A. [E * Q 0Y *-=E

(w:) „bruLion”, nr 19A.

Durkheim E. [1992], Y& R "!", Warszawa:

PWN.

Dylewski M. [1993], & $!' (3 praca zaliczeniowa

w ISNS UW.

Dymka M. [1996], &$!'9(3 praca zaliczeniowa

w ISNS UW.

Eco U. [1977], La controcultura (w:) "Civilta delle machine", nr 1.

- [1993], =;99&, Warszawa: PIW.

- [1996], /"nego, Warszawa: Czytelnik.

Elwira [1998], 8 marca dniem walki o wolny wybór, (w:) „=”, nr 2.

¦- YE 4$ 0Y [\E 4 0 0

Bednarkiewiczmi, twórcami Decentrum (w:) "Decentrum. Okolicznik czasu",

nr 1.

Fatyga B. [1989], *$! &9 $ %

socjologicznych, maszynopis rozprawy doktorskiej, w posiadaniu autorki.

- [\E + \., (w:) M.

!- QY= @9 & 3 Warszawa: IBPM,

maszynopis powielony.

- [E $ +Y &

drogi,(w:) A. W. Rostocki (red.), U"9E6$<!Y

285

- [E 8 9E Q= #Y E 0Y *E ZY

Tarkowska (red.), Kulturowy wy$$, Warszawa: IFiS

PAN.

- [1993c], #%> E Q= /&9! .

Raport, Warszawa: Wyd. EXIT.

- [1994], _ % U%9" @ ]9 &&

-1994, Warszawa, wydruk komputerowy w

posiadaniu autorki.

-[E4$%EQ= 0Y]

(red.), _% Y&" $5 &R! $-

kulturowe, -~#0Y

- [E h: o recenzjach, (w:)

„Kultura i /$&”, nr 1.

- [1997a], Trzeci obieg kultury, (w:) B. Fatyga, A.Tyszkiewicz (red.),

V! /&&$ &# $ 93 Warszawa -

Radom: ITE.

- [E # - & +&

E Q= /Y ]-E Y 0E#Y ! QY=E

% Y 4 ,

"/&9/$(, t.VI, numer specjalny.

- [1997c], V'&394 -_#

'&&&%#(3QYY5%

-ZY6=EZ-Press.

- [1998], "Nosiciele zarazy” czy forpoczta nowej kultury, (w:) J. Mucha

(red.), /&9!#9&9owymi w Polsce, Warszawa: Oficyna

Naukowa.

Fatyga B., Siemaszko J. [1989],  $" !!

latach kryzysu 1982 -1983, Warszawa: IBPM.

- [1991], # $& $ 5, Warszawa,

wydruk komputerowy w posiadaniu autorki.

286

Fatyga B., Fluderska G. [E ! + $

ponadpodstawowych i studentów, Q=Y ]Y ¦E 0Y !- QY=E

@$&E4E!!Y

Fatyga B., Fluderska G., Wertenstein-)!+'# J. [1993], „Wszystko

&E %>9Y +

+ E Q= *Y * QY=E %{3

Warszawa: CBOS.

(%69?7&#9?,#9?#8#'#. [1995], Czas biografii -

czas $, Warszawa : OBM UW, wydruk komputerowy w posiadaniu

autorów.

Fatyga B., Fluderska G. [1998],~ +%

+ % , (w:) "Kultura i

!-VEY

(%69?&9?'!. [1996], /$%$!

i niemieckiej, Warszawa - Poczdam: PNWM Jugendwerk.

Fatyga B., Tyszkiewicz A. (red.) [1997], V! /&&$

&#$9, Radom: ITE.

(%69?@,"9?'!9?*)!. [1998]E"E5E

cwaniaczki, (w:) „]&&”, 14-15.02.1998.

Fedorczuk MY [E 5 5E

chleb. (rozmowa), (w:) „bruLion”, nr 19A.

Flankowska J. [E ~E & E Q= 8Polityka”, nr 1.

Fluderska G. [E 4% Q= Sytuacja dzieci i

@$&3 Warszawa: Wyd. EXIT.

-[E4+Y+%YQ=]Y¦E

A.Tyszkiewicz (red.), V! /&&$ &# $

1989 roku, Radom: ITE.

8)'9?!'#'#. (red.) [1993], 3RR&$5$

$ " $5 & " %9

lokalnym, wydruk komputerowy w OBM UW.

287

Fritzsche Y. [1997], Auf welcher Seite liegt die Ohnmacht? (in:)

„Jugendpolitik”, nr 4.

Frydrych W.[E-#EQ=8*9&9(,

marzec.

Funke P. [1995], L’interaction interculturelle et le processus de

comprehension d’une culture etrangere, (in:) M. Abdallah-Pretceille, A.

Thomas (ed.), Relations et apprentissages interculturelles, Paris: Armand

Colin Editeur.

Gaiser W., Kruger W., Willems H. [1997], Beteiligungsbereitschaft

Jugendlicher, (in:) „Jugendpolitik”, nr 4.

Garewicz J. [1983], Pokolenie jako kategoria socjofilozoficzna, (w:) „Studia

Socjologiczne”, nr 1.

Geertz C. [1973], The Interpretation of Cultures, BasicBooks.

- [1983], Local Knowledge: Further essays in interpretative anthropology,

New York: Harper Collins Publishers.

-[E]>E>EQ=8Ameryka” nr 232.

-[E&YQ"%=EQ=

R. Nycz (red.), Postmodernizm. ~&" $5, Kraków: Baran i

!-Y

Gellner E. [1995], !' $& szkice o metodzie i

!#9&$", Kraków: Universitas.

- [1997], Postmodernizm, rozum i religia, Warszawa: PIW.

3'#,#. [1993], Szkolnictwo podstawowe, Szkolnictwo ponadpodstawowe,

(w:) /&9!@$&7 Warszawa: Wyd. EXIT.

Giza-Poleszczuk AY [[E * E Q= 0Y 0 QY=E Co

& & & /$& $ 9 $"9 &!,

Londyn: „Aneks”.

8#'# Y [\E ] & +E Q= #Y

Si- QY= % && &" % &9 ,

Warszawa: IFiS PAN.

288

- [1996], @9 $ $, Warszawa:

IFiS PAN.

!+#'# . [1991], " *& 5 - 1971,

Warszawa: Pomost.

Golka M. [1992], Rynek a komercjalizacja kultury, (w:) S. Golinowska (red.),

*!!9&9/", Warszawa: Instytut Kultury.

!'"+'#*9 [1990], Reggee - Rastafari, Bydgoszcz: Pomorze.

- [1993], Rastafari w Polsce, (w:)Y*%E#YQY=EDzieci

!" 9 $ R9, Warszawa: Agencja Wulkan-

Piotr Gosk.

Grochowska MY [E + &E Q= 8]& &(, z dn.

21-22.02.1998.

Gurycka A. [1991], &$", Warszawa: Pracownia Testów

Psychologicznych.

- [1994], @$&!#&9, Warszawa - Olsztyn:

PTP.

Gurycka A. (red.) [1997], ?$" R9! %9 #& 9#

E-¦}Y

Halbwachs M. [1969], /$$', Warszawa: PWN.

Hall E. [1984], 9&9, Warszawa: PWN.

Haman MY [E ] & & $

psychologii procesów poznawczych, (w:) I. Kurcz (red.), Psychologia a

& !' ", Warszawa: Polskie Towarzystwo

Semiotyczne.

Harris MY [E |5 Y & }

5&. Odcinek 3, Ludzkie Zoo, Tv Polsat 23.11, godz.15.

Hassan I. [1987], Postmodernizm, (w:) S. Morawski (red.) Zmierzch estetyki

- autentyczny czy rzekomy?, Warszawa: Czytelnik, t.II.

Hebdige D. [1979], Subculture: The Meaning of Style, New York-London:

Methuen & Co Ltd.

289

Helling IY [\E 0 - E Q= Y 4E 0Y

|$ QY=E Metoda biograficzna w socjologii, Warszawa - -

PWN.

Hoffman A. [1996], Steal this book, New York/London: Pirate Editions.

Hoggart R. [1976], /$! 9&9' %& ~"3 Warszawa:

PIW.

Illasiewicz-Skotnicka EY [[E 4% E Q= $ "+

(red.) Postrzeganie Europy, Warszawa: IFiS PAN.

Illasiewicz-Skotnicka E. (red.) [1995], 9! 9&9!

& $$& @$& % 3

maszynopis powielony, Warszawa: IK.

Info z kraju [1994],(w:) „~&zny magazyn autorów”,

nr 6-7.

Ingarden R. [1972], *9, Kraków: Wyd. Literackie.

I.R[E]55%EQ=VOdra", nr 5.

(j) [1997], Sopot, (w~&"9&5, nr

2-7.

Jakobson R. [1989], W $99&&!', Warszawa: PIW.

Jameson F. [1972], The Prison-House of Language, Princeton.

- [E - E Q= Y "E

&~&"$5E*$]!-Y

&#,# 9? 3," M. [1994], /3 3 9",

Warszawa: BGW.

Janik LY [E - +E Q=

„*9&9/$&(, nr 1-2.

Janion M. [1996]3U%'$#, Warszawa: Sic!

'("3:'# . [1985], Historia i edukacja. O publicystyce kulturalnej

+[-1945, (w:) „Odra”, nr 9.

+!+'. [1975], Drogi Kontrkultury, Warszawa : PIW.

- [1988], ='!&&, Warszawa: PIW.

290

Jedlicki JY [E 5 E Q= „]& &(, nr

173.2466, z dn.26-27 lipca.

Jenny [1998], Kobiety przeciwko Dyskryminacji i Przemocy. Historia

% -feministycznej,

(w:) „Vacula”, nr 2.

Jesswein R. [1985], Trzeci obieg, (w:) „Odra”, nr 3.

- [1986], Enklawa, (w:) „Odra”, nr 5.

3"=+'#. [1993], #]&933&#3,

Warszawa: Lawsonia.

JK [1991], wywiad biograficzny, maszynopis w posiadaniu autorki.
JT [1990], wywiad biograficzny, maszynopis w posiadaniu autorki.
JW [1992], wywiad biograficzny, maszynopis w posiadaniu autorki.

Kaib KY[E0%>+--

przeprowadzonych w Moguncji i Wiesbaden, (w:) J. Kiwerska, A. Sakson,

M. Tomczak (red.), Y9$@$&##9$!!

}E-|Y

;#'#. [1989],?9", Lublin: Wyd. Lubelskie.

Kaniowska K. [1994], Problem opisu w etnologii,(w:) W. Burszta, J.

Damrosz (red.), "$"&9Y&"%$5#

/&9 $#' $' R 5R 29&, Warszawa: Instytut

Kultury.

- [E # E Q= ZY

Tarkowska (red.), Antropologia wobec zmiany. $

perspektywie teoretycznej, Warszawa: IFiS PAN.

. [1994], An Arche czy Arche, wydruk komputerowy, w posiadaniu

autorki.

Kasprzak RY[E *-#Q<5=EQ=

~&"autorów”, nr 4.

./[E~EQ=8Dezynsektor”, nr 1.

Kempny MY [E ]

Malinowskiego, (w:) „Studia Socjologiczne”, nr 3.

291

- [E 4$ %

% E Q=

9+!+'? 9 ;/&%? 9 +' (red.), Kulturowy wymiar

$$, Warszawa: IFiS PAN.

- [E 4 - E 5 ej

&,Q=Y!-EY!E0Y*QY=

/&9&9 = = /&9 !" &&!3 Warszawa:

IFiS PAN.

- [1994a], Antropologia bez dogmatów - & $ %

iluzji,Warszawa: IFiS PAN.

- [1994b], *$- o

EQ=Y*QY=EV

$59&, Warszawa: Instytut Kultury.

- [E 4$ Y ~agi na

marginesie dyskusji, (w:) E. Tarkowska (red.) Antropologia wobec zmiany,

Warszawa: IFiS PAN.

Kempny M., J. Szmatka (red.) [1992], =$5 &

$!%5&&5, Warszawa: PWN.

Kenniston K. [1972], Youth And Dissent, New York: Harcourt, Brace and

Jovanovich.

KK [1993], wywiad biograficzny, wydruk komputerowy, w posiadaniu

autorki.

#,#'# . [1993], =! $& $&&&&,

Warszawa: Open.

Kiwerska J., Sakson A., Tomczak M. [1996], Y9$@port o

## NiemczechE-|Y

!'#'# Y [E | -

+E Q= ]Y ¦E 0Y !- QY=E @$& ,

Warszawa: Interpress, seria Studia SY

- [1994],Obraz bezrobocia i bezrobotnych w polskiej prasie, (w:) „Kultura i

/$&(, nr 2.

292

- [E ]- , (w:) B. Fatyga, A. Tyszkiewicz (red.),

V!/&&$&#$9, Radom: ITE.

!'+'. [ 1969], Z historii i socjologii kultury, Warszawa: PWN.

- [1980], Kultura masowa, Warszawa: PWN.

- [1981], Socjologia kultury, Warszawa: PWN.

- [E ! + & E Q= 8Kultura i

/$&(, nr 2.

- [1996], Kultura narodowa u korzeni, Warszawa: PWN.

Kmita J. [1982], O kulturze symbolicznej, Warszawa: PWN.

:%!, . [1998], & $!' (3 praca

zaliczeniowa w ISNS UW.

'! . (red.) [1993], % {, Warszawa:

CBOS.

'! . [1993], O nauczaniu praktycznym i niepraktycznym. Opinie o

+ E Q= * * QY=

%{, Warszawa: CBOS.

- [1998], Transformacja jako czynnik pokoleniotwórczy, wydruk

;#9?%'"#+#,". (red.) [1993], V!"9

polska i francuska, Warszawa: Agencja Wulkan - Piotr Gosk.

Korem D. [1994], Suburban Gangs. The Affluent Rebels, Richardson: IFP.

Kowalczewska J. [1993],Miejsce w rodzinie, (w:) Sytuacja dzieci i

@$&, Warszawa: Wyd. EXIT.

Kowalczewska J., Siemaszko J. [1997], Dalecy i bliscy w przestrzeni

E Q= ]Y ¦E #Y QY=E V!

/&&$&#$93 Radom: ITE.

Kowalski PY[E*5EQ=Wobec kultury.

Problemy antropologa,6$!ZE¯Y

Kroeber A. L. [1957], Style and Civilisation, New York: Ithaca.

- [1973], Istota kultury, Warszawa: PWN.

293

Kupiec M. [1994], &$!'9$(3 praca zaliczeniowa

w ISNS UW.

Kurowski B. [1997], Punk. Pokolenie pustki, Kraków: Oficyna

Wydawniczo-Handlowa Anabasis.

Lakoff G., Johnson M. [1988], Metafory w naszy9, Warszawa: PIW.

La petita forma adhesiva [1998], (w:) ""+3 nr 5 (32).

Lasch Ch. [1998], Bunt elit, Kraków: Wyd. Platan.

Leach E. [1989], Kultura i komunikowanie, (w:) E. Leach, A. J. Greimas,

@&9!, Warszawa: PWN.

Leary T. [1998], Polityka ekstazy, Kraków:Wyd. EJB.

Lenart BY [E Z $ +

& Y # $E Q=

„*9&9/$&(, nr 3.

'# . [1987], V" ## $zna robotników

polskich. Studium oparte na autobiografiach robotniczych, Warszawa -

-4"Y

Lévi-Strauss C. [1969], #!, Warszawa: PWN.

- [1970], Antropologia strukturalna, Warszawa: PIW.

- [1993], Spojrzenie z oddali, Warszawa: PIW.

Lindenberg G. [1986],$##$&&9&5

Warszawy 1979 - 1993, Warszawa 1986: IS UW.

Lipka RY [\E - #E Q= 0Y !- QY=

@9&3 Warszawa: IBPM, maszynopis powielony.

- [1992], !E Q= ]Y ¦E 0Y !- QY=E Raport o

E4E!!EY

- [E " +, (w:) B. Fatyga, M.

!- QY=E @$& , Warszawa: Interpress, seria Studia

!EY

Lloyd G. E.R. [E ' % ,Q= #Y |& QY=E

Czas w kulturze, Warszawa: PIW.

294

Lombardi A. [1995], The knights of 2000, First Exploratory Survey of the

Skinhead Phenomenon, paper of conference „La violence des jeunes”, Siena.

)(%' . [1993], Surveye w Polsce. Spojrzenie socjologiczno-

antropologiczne, Warszawa: IFiS PAN.

Lyons J. [1984], Semantyka, Warszawa: PWN, t.1.

Lyotard J-F. [1997], Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy,

Warszawa: Fundacja Aletheia.

(;& 9? '/#'# . [1977], O semiotycznym mechanizmie kultury,

(w:) E. Janus, R. Mayenowa (red.), Semiotyka kultury, Warszawa: PIW.

M. [1992], wywiad biograficzny, wydruk komputerowy, w posiadaniu

autorki.

MA [1990], wywiad biograficzny, wydruk komputerowy,w posiadaniu

autorki.

+*"*'1%'#%-#%2*34 [1994], nr 1.

Magala S. [1988a], Historia najnowsza kontestacji, (w:) „Odra”, nr 3.

- [1988b], Historia najnowsza kontestacji, (w:) „Odra”, nr 5.

Malewska-Peyre H. [1991], Conclusion, (in:) Malewska-Peyre H.,

Kurczewski J. (ed.) [1991], Valeurs et normes ethiques des jeunes, Travaux

de Recherche nr 2; Vaucresson: CRIV.

- [1993], Les Troubles de Socialisation chez les Jeunes issus de l’Immigration,

(in:) H. Malewska-Peyre, P. Tap (eds.) Marginalites et Troubles de la

Socialisation, Paris:Presses Universitaires de France.

Malewska-Peyre H., Kurczewski J. (ed.) [1991], Valeurs et normes

ethiques des jeunes, Travaux de Recherche nr 2; Vaucresson: CRIV.

Malewska-Peyre H., Fatyga B. [1997], Le poids de l’histoire sur les

croyances normatives, (in:) H. Rodriguez -Tome, S. Jackson, F. Bariaud

(ed.), Regards actuels sur l’adolescence, Paris: Presses Universitaires de

France.

Malinowski BY[EEQ=8"/!logiczny”,

t.VIII, z. 1- 4.

295

Marchlewski W. [1989], Punki, Rastafarianie, Warszawa: maszynopis w

posiadaniu autorki.

-[\E%EQ=Y*E4YQY=EBóg - Szatan -

Grzech. Studia socjologiczne, t.1 Socjologia Grzechu, Kraków: IR UJ.

-[E!+EQ=/&9!3

Warszawa: Wyd. EXIT.

Marchlewski W., Rykowski Z. W. [1987], Stroje, kostiumy, uniformy, (w:)

„='(, nr 6 (344).

Marcuse H. [1991], U ! 2 "

'&"$&$", Warszawa: PWN.

Marcus G. E. Fischer M.M.J. [1986], Anthropology as Cultural Critique:

An experimental movement in the human sciences, Chicago.

Marody MY[E#%%EQ=8Odra”, nr 1.

Marody M. (red.) [1991], U&¤&&/$&$9

progu zmiany systemowej, Londyn: „Aneks”.

Marshall G. [1994], Spirit of ‘69 - A Skinhead Bible, Dunoon:

S.T.Publishing.

Mauss M. [1973], Socjologia i antropologia, Warszawa: PWN.

Mead M. [1979], *9&9

/&99

'$", Warszawa: PWN.

- [1986], Trzy studia. Dojrzewanie na Samoa. Dorastanie na Nowej Gwinei.

&&$#$&, Warszawa: PIW.

Meller M. [1998], Pokolenie Frugowców, (w:) „Polityka”, nr 14.

Melosik Z. [1996],Rap, walka o znaczenie i pedagogika, (w:) „Kultura

=$5(, nr 1-2.

Merton R. [1982], ? !" &9&9 $, Warszawa:

PWN.

Metken G. [1978], Sztuka komiksu, komiks sztuki, (w:) „Odra”, nr 4.

Michalewski W. (Tarzan) [1992], Mistycy i narkomani,Warszawa: Ethos.

296

Misiuna DY[EEQ=Y*%E

A. Tyszkiewicz (red.)3 V !" 9 $ R9,

Warszawa: Agencja Wulkan - Piotr Gosk.

#"#'Y[E'$+¡/

temat filozofii postmodernistycznej, (w:) A. Zeidler-Janiszewska (red.)

Oblicza postmoderny. Teoria i praktyka uczestnictwa w kulturze

$5!, Warszawa: IK.

Mokrzycki EY [E45E Q= ZY 0 QY=E Kryzys i schizma.

~&!&& &! !" $5!, Warszawa: PIW, t.

- [1993a], Przedmowa, (w:) J. H.Turner, S. Turner3/!"

$99&#, Warszawa: IFiS PAN.

-[E45EQ=]Y]E@Y]QY= Mocny program socjologii

wiedzy, Warszawa: IFiS PAN.

Morawski SY [E 4 Y %

rekolekcyjne, (w:) T. Kostyrko (red.), V $5

humanistyka, Warszawa: Instytut Kultury.

MR [1991], wywiad biograficzny, maszynopis w posiadaniu autorki.

Mucha JY [E * & Y 0%

&$EQ=#Y!EY!E

I.Machaj (red.), |9 &&9! /& ' 9 $", Lublin:

UMCS.

- [1996], *9&93$#3!E-!EY

Mucha J. (red.) [1998], /&9 !# 9&9 ,

Warszawa: Oficyna Naukowa.

Musgrove F. [1974],Ecstasy And Holiness.Counter Culture And The Open

Society, London: Methuen and Co.

)'#!Y[E'%+¡EQ=„Respublica”, nr 6.

Najdowski JY[E!EQ=*Y*QY=

%{3 Warszawa: CBOS.

297

Neyman E. [1989], Wywiad z profesorem Pierre’em Bourdieu, (w:) „Kultura i

/$&(, nr 3/4.

No alcohol x no violence [1990?], (w:) „Alarm. Anarchizm & Straight Edge”,

nr 2.

Nowak S. (red.) [1991], /&9 = /&99 V9"Rowych

przemian postaw i &#, Warszawa: Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.

Nowakowska EY[E'>EQ=8Odra”, nr 6.

Oldenburg R. [1989], The Great Good Place: Cafes, Community Centres,

Beauty Parlors, General Stores, Bars, Hangouts, and How They Get You

trough the Day, New York.

8 . [1993], & $!' $!”, praca zaliczeniowa w

ISNS UW.

Olo [1994], Jarocin 93, (w:) „Unite & Win”EQ=E-Y

Ortega y Gasset J. [1982], Bunt mas i inne pisma socjologiczne, Warszawa:

PWN.

'#'#. [1980], Grotowski i jego Laboratorium, Warszawa: PIW.

Ossowska M. [1963], Koncepcja pokolenia, (w:) „Studia Socjologiczne”, nr 2.

Ossowski S. [1983], _%#9$, Warszawa: PWN.

'(!+'. [1995], ‘Czy RejE „Gazeta Wyborcza”,

nr 52 (28-29 listopada).

/44%'144*2#&%56758 [1998], Warszawa: GUS.

Paleczny T. [1997], *&&! ; %9&9 $5

$&, Kraków: Nomos.

Paluch A. [1990], Mistrzowie &$" $! @ !9

teorii antropologicznej, Warszawa: PWN.

Peralva A. [1995], La violence skinhead, paper of conference „La violence

des jeunes”, Siena.

3," . [1986], Odrzucenie. Na marginesie festiwalu w Jarocinie, (w:)

„='(, nr 2-3.

- [1988a], Kilka uwag o trzech obiegach, (w:) „='{, nr 2.

298

- [1988b], O wybranych formach komunikowania alternatywnego w Polsce

Q5=EQ=8*9&9/$&(, nr 3.

-[E"5+kultury, (w:) „='(, nr 4.

- [1992a], 9%9&9, Warszawa: Semper.

-[E!EQ=8='(, nr z maja.

PC [1993]

wywiad biograficzny, maszynopis w posiadaniu autorki.

"#! :#(" [1998], 4 E Q= 8

Anarchistyczny magazyn autorów”, nr 3 - 4 (68).

Pietia [1994], Riposta Pietii, (w:) „ ~& "

autorów”, nr 6-8 (24-26).

- [1997]

Kolumna Pietii, (w:) „ ~& " autorów”,

nr 2-4 (56-58).

Pietraszko SY [\E E Q= #Y !- Q.),

% && &" % &9 , Warszawa: IFiS

PAN.

#(+'#9?#7!+'#. [1976], 5!'&9&9

$zna, Warszawa: PWN.

Piszpunt[E"5>{EQ=8”, nr 6.
"Polskie mury"[[EYY/E-#Y

Pracz R. [1994], Teatr Satyryków STS (1954 - 1975), Warszawa: Oficyna

Wydawnicza Rytm.

Prawdziwa subkultura [1997], (w:) „Terrorosaurus. Nieregularnik

Nacjonalistyczny”, nr 2.

*#-:'!%, nr 4,7,8, (fanziny).
*#4"))&'1*-#'('1!"#$4%'1 [1991], maszynopis

powielony, Warszawa: Biuro do spraw miêdzynarodowej wymiany m+

URM.

Punk System Faszyzm [1994(?)], (w:) „Bunkier. Punk Zine - |'%”, nr 9,

(przedruk z nr 1 „Techno Top”).

299

Qu’est ce que la cyberculture?, adres internetowy:

http://www.cplus.fr/html/cyberculture/index.htm

=)* >@ !"#$ & )*# )&4%'1" [1985], Warszawa:

PTS.

Rau MY [E & &¡{E Q= 8

Anarchistyczny magazyn autorów”, nr 3.

Reiss J.W. [1960], $9, Warszawa: PWN.

Ricoeur P. [1989],'3&&, interpretacja, Warszawa: PIW.

Ritzer G. [1997], ! $&, Warszawa: Muza S.A,

seria Spectrum.

RK [1992], wywiad biograficzny, maszynpis, w posiadaniu autorki.

Robin RY [\E ] $ % %

Leksykologii Politycznej w Saint-'EQ=0/-QY=E'

i $&, Warszawa: Czytelnik, seria „Panorama”.

Rocznik Statystyczny GUS 1998 [1998], Warszawa: GUS.

Romaniszyn KY [E * ¡ Q +

-=EQ=8Studia socjologiczne”, nr 2.

Rorty RY [E %> $+ 5 E

(w:) „*9&9=$5(, nr 1.

Rostocki A. WY [E E Q= #Y E 0Y *E ZY

Tarkowska (red.), *9&9$$, Warszawa: IFiS

PAN.

Roszak T. [1970], Vers une contre culture, Paris: Stock.

Rykowski Z., Wertenstein-)!+'#. (red.),[1986], Wybrane zagadnienia

$&!9&9!3Warszawa: Instytut Kultury.

Rymarczyk P. [1994], Krótka historia masowej kultury czyli kariera pewnego

kopciuszka, (w:) „~&"9&5(, nr 3.

Scheler M. [1977], @&&#, Warszawa: Czytelnik.

Schütz AY[EEQ=ZY

Mokrzycki (red.), Kryzys i schizma, Warszawa: PIW.

300

Schütze F. [1983], Biographiesvorschung und narrative interview, (w:) „Neue

praxis”, nr. 3.

*#,#'# . [1983], Dwie socjologie: czasu stabilizacji i czasu kryzysu, (w:)

#Y!- QY=E /& 3 %!3 Y& & &

perspektywy roku 1981, Warszawa: IFiS PAN.

-[[E#%>$EQ=Y4-

E 0Y 5 QY=E /$& 9&9 E 4

*Wiedza o kulturze*.

Siemaszko J. [E 0+ E Q= ]Y ¦E 0Y !ñczak

(red.), @$&74E!!EY

Simmel G. [1997], ;R$E-4Y¦}Y

Skarga B. [1989], ]&#, Warszawa: PIW.

Skin [1993], wywiad biograficzny, maszynopis w posiadaniu autorki.

*!(%'#. [1993], $9&9, Bydgoszcz: wyd. WSP.

Staszewski W. [1995], ‘Kowboje kontra Indianie’, „Magazyn Gazety

Wyborczej”, nr 47 (24 listopada).

Stomma L. [1997], Epitafium$<EQ=8Polityka”, nr 41.

Strathern MY [E Y !%>

antropologii, (w:) „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 3/4.

*(-Romanowska M. [1992], | !$%$"

Podstawy teoretyczneE

4EY

*)! Y [E 4% + $ -E Q= !Y " QY=E

U"#&!9&9!; Warszawa: PWN.

- [1990], W terenie, w archiwum i w laboratorium. Studia nad warsztatem

socjologa, Warszawa: UW IS.

*)!9?*(%9?,-=.(red.) [1995], |9&&9!/&'9

$"'&I§_"5$"!9/!""|9%3-

30.VI.1994, Lublin: wyd. Uniwersytetu Marii Curie-!Y

@%)N'#*#4$ [1992], (w:) „bruLion”, nr 19A.

301

@%2'( #' !"#$% 4 &' =)* [1993], (red. - brak),

Warszawa: Wyd. EXIT.

SW [1993], wywiad biograficzny, wydruk komputerowy w posiadaniu

autorki.

Szafraniec K. [1991], ! ! R& !! $"!

'&&, Warszawa: IRWiR PAN.

Szawiel T. [E ! YQ

+%=E „Studia Socjologiczne”, nr 1-2.

- [1998], Wiedza uczniów o instytucjach demokratycznych i o prawach

EQ=0Y/E*Y!-*E*Y*E

*","/'# . [1973], _ 9 &!"E 4 *&+

wiedza.

Szlendak T. [1997], Techno - dzieci k- E Q= 8Studia

socjologiczne”, nr 1.

Sznajderman M. [1994], „The Jardin des Plantes. 9 %

metaforyka Jamesa Clifforda, (w:) "Polska Sztuka Ludowa. Konteksty", nr 3/4.

*"/,#'# . [1997], Czy kryzys kanonu, (w:) M. Kempny, A. Kapciak, S.

6- QY=E  $"9 9&9# } % $&

polskiego, Warszawa: Oficyna Naukowa.

*"%;," . [1984], Hippie, punk, popper i inni. Szkic do monografii

&5&&!&.,Warszawa: IBPM, maszynopis

powielony.

O. [1996], Wywiad biograficzny, wydruk komputerowy, w posiadaniu

autorki.

+#-Ziemba H.[E0+\-tych, (w:) Jadwiga

Korolewicz (red.), /$& $ $ , Warszawa: IFiS

PAN.

- [1990], $& - R! 9 9

formacji, Warszawa: wyd. Uniwersytetu Warszawskiego.

- [1995], =&# "&! & '&,

Warszawa: ISNS UW.

302

O4 [1994], Czym jest dla mnie graffiti? (w:) „ $

Anarchistyczny magazyn autorów”, nr 2 (20).

Tarkowska E. [1987], U $&%3&!39

%E4Y

- [1992], U95, Warszawa: IFiS PAN.

- [1996], Dawne i nowe formy ubóstwa w nowej perspektywie (oraz kilka

uwag o innych badaniach), (w:) „65 /&9 Y&"R(, tom

XXXV.

Tarkowska E. (red.) [1995], Antropologia wobec zmiany, Warszawa: IFiS

PAN.

- (red.) [1996], O czasie, politykach i czasie polityków Warszawa: IFiS PAN.

Tazbir J. [1992], Bruknerowska synteza dziejów kultury po latach, (w:)

„Kultura i /$&(3 nr 2.

Tekieli R. [1989], Fuckty, (w:) „bruLion:, nr 11/12.

Toffler A. [1997], Trzecia fala, Warszawa: PIW.

Tokarska-Bakir J. [1995], Dalsze losy syna marnotrawnego. Projekt

etnografii nieprzezroczystej, (w:) „Polska Sztuka Ludowa. Konteksty”, nr 1.

Tokarski S. [1996], Orient i subkultury, Warszawa: Semper.

Tomasiewicz J. [1994], Czy pop- %¡

| %>E Q= Pariadka. Anarchistyczny

magazyn autorów”, nr 2.

Turner J. H., Turner S. [1993], /!" $99

&#, Warszawa: IFiS PAN.

Tyrmand L. [1989], Dziennik 1954r., Warszawa: RES PUBLICA.

„Ulrike Mainhof” [1997], wywiad ,(w:) „Dezynsektor”, nr 1.

Uszaty [E $ E Y & E Q= 8

Pariadka. Anarchistyczny magazyn autorów”, nr 9.

Veblen T. [1971], ?$5!, Warszawa: PWN.

Vercaigne C. [1995], House: a non-violent subculture, paper of conference

„Violence des jeunes”, Siena.

303

Verde A. [1995], Interpretations of youth violence, paper of conference

„Violence des jeunes”, Siena.

Vulbeau Alain [1990], Du Tag au Tag, Paris: IDEF.

Wach J. [1961], Socjologia religiiE4*&+4Y

Walc J. [1989], Wybierane, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Pokolenie”.

Waluszko J. [1992], @/~ @9 /$& ~&&", Sopot:

Mangala Press.

Weber MY [E 8%>9 E Q=

#Y'E!Y'EY"+k, S. Rainko (red.), Problemy socjologii

wiedzy, Warszawa: PWN.

Wertheim W.F. [1960], La societe et les conflits entre systemes de valeurs,

(w:) Cahiers internationaux de sociologie, XXVIII.

Wertenstein-)!+'# Y [E # +E Q=

„*9&9/$&(, nr 3.

- [1990], To tylko rock’n roll!, Warszawa: ZAKR.

- [1991], Trzy obiegi -Y!

EQ=#Y!E4Y4QY=E

'& III _"5$" !9 /!"" ?9 -22

#, Warszawa--!E

UMK.

- [1992], Postmodernizm i dziedzictwo subkultury, (w:) A. Zeidler-

Janiszewska (red.) Oblicza postmoderny. Teoria i praktyka uczestnictwa w

9&9$5!3 Warszawa: Instytut Kultury.

- [1993], '$!3 Warszawa: Instytut Kultury.

Wertenstein-)!+'# 9? 3," . (red.) [1991], Spontaniczna kultura

=% !E 4 4Y Ä4 Ä

¦~4awskiego.

WG [1992], Wywiad biograficzny, maszynopis, w posiadaniu autorki.

Wilska-@-]YYQY=[E?!9$

@$&%, Warszawa: IFiS PAN.

,V' 2&2*% *V&% *)&- 3"# @2" -*X'#

[1996], t. XXXV.

304

Wojciechowski M. [1994], Trzy pokolenia Polski narodowej, (w:)

„Szczerbiec”, nr 3.

,&%,*'!4[bd], nr 2, Fanzin.

Wyka AY [E E Q= #Y !-

(red.), /& 3 %!3 & & & - z

perspektywy roku 1981. Szkice, Warszawa: IFiS PAN.

-[[E#%&EQ=Y4-

E0Y5E/$&9&9E4Ä4

o kulturze*.

- [1993], 2$%#, Warszawa: IFiS PAN.

%+# " /8@ )&#, % )& [1994], (w:)

Anarchistyczny magazyn autorów”, nr 2.

Yetes F. A. [1977], /&9', Warszawa: PIW.

=@,9 [1994], Kaszubski Skinhead, (w:) „*”, nr 1.

Zdolski AY [E & Y #

Zdolskiego, (w:) „/%'-radykalny”, nr 11 (37).

#7!+'# . [1981], Znaczenie. Interakcja. Rozumienie. Studium z

symbolicznego interakcjonizmu i socjologii fenomenologicznej jako wersji

socjologii humanistycznej, Warszawa: PWN.

Zirk-Sadowski MY [E 5EQ= *9&9/$&(3

nr 2.

ZM [1997], tematyczny wywiad narracyjny, wydruk komputerowy w posiadaniu

autorki.

Zorro [1997], Punki: dege%¡Q=8”, nr 11.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Dzicy z naszej ulicy
Dzicy z naszej ulicy
Fatyga B Dzicy z naszej ulicy antropologia kultury młodzieżowej str 50 75
Fatyga B Dzicy z naszej ulic str 50 75 id 168877
7 Mikro i makro elementy naszej diety
DZIECI ULICY
Stare piosenki- video, Fakty opinie o ludziach z naszej Władzy
Jak dbamy o czystość naszej planety(1), zajęcia otwarte dla rodziców, Na zajęcia otwarte
dzieci ulicy
Dzieci ulicy – profilaktyka zagrożeń
Pomoc dzieciom ulicy – doświadczenia organizacji pozarządowych
W NASZEJ WSI STRASZY, parapsychologia
Wyszperane 041011, Fakty opinie o ludziach z naszej Władzy
Demokracja a życie w naszej szkole, konspekty, KONSPEKT, WOS, klasa II
Nazwy cmentarzy na ulicy Baumschulenweg Sadowej w Elblągu
(1990) ZORGANIZOWANI DO PEŁNIENIA NASZEJ SŁUŻBYid 911
Leksykon Pedagogiki Ulicy
A Schopenhauer O śmierci i jej stosunku do nieśmiertelności samej naszej istoty ostatnie zajęcia
propozycje repertuarowe dla naszej pani

więcej podobnych podstron