Leksykon Pedagogiki Ulicy

  LEKSYKON PEDAGOGIKI ULICY

Materiały opracowane podczas kursu dla pedagogów ulicy.

Warsz awa/ Łódź/Katowice 2003

A

Adaptacja : przystosowanie się do otoczenia, do sytuacji.

Dla pedagoga ulicy : pierwszy krok pedagoga ulicznego, uczestnictwo w życiu ulicy z pozycji etnografa, celem zrozumienia.

Dla dziecka ulicy: nabycie, wykształcenie określonych umiejętności koniecznych do przeżycia i uzyskania akceptacji grupy.

Akceptacja: uznanie i przyjęcie człowieka lub rzeczywistości takimi, jakimi są.

Aktywność : działanie w otoczeniu. Dziecko działa w środowisku i przestrzeni konstruktywnie (budując, np. szałas) i destrukcyjnie. Skutkiem niemożności działania w otoczeniu może być autodestrukcja.

Alkohol : używka powszechnie stosowana w różnych celach i przy różnych okolicznościach, zyskująca dużą akceptację społeczną pod prawie każdą szerokością geograficzną, spożywana w zbyt dużych ilościach powoduje zachowania irracjonalne, choroby.

Dziecko ulicy pije:

- dla zabicia głodu, zimna

- dla przyjemności

- dla przełamania kompleksów i ograniczeń

- w poszukiwaniu nowych wrażeń

- dla rozrywki i zabawy grupowej, zabicia nudy

- dla prowokacji i kontestacji, wywołania konfliktu z otoczeniem

- dla zwrócenia uwagi dorosłych

- dla identyfikacji grupowej i przynależności do grupy

Autodestrukcja: niszczące oddziaływanie (np. alkohol, narkotyki) na własną osobę, będące wynikiem niemożności działania w otoczeniu. Próba odzyskania poczucia kontroli nad otoczeniem.

B

Brama : miejsce, w którym przebywają dzieci ulicy.

D

Dworzec : miejsce przebywania dziecka ulicy, w którym czuje się ono anonimowe. Tu dziecko pozostaje poza kontrolą i opieką rodziny, instytucji i środowiska, z którego się wywodzi i zaspokaja potrzeby. Jego specyfiką jest rotacja, dynamika i atrakcyjność.

Dystans : może być rozpatrywany w trzech aspektach:

1. dystans fizyczny - odległość

2. dystans psychiczny - brak pełnego zaangażowania w ideę, problem, sytuację.

3. dystans kulturowy - nie znajomość środowiska i norm dziecka

4. brak dystansu pedagoga ulicznego do własnej pracy powoduje utożsamianie się z dzieckiem i jego środowiskiem.

Dziecko ulicy: dziecko w wieku od 3 do 18 lat, uważa ulicę za środowisko najbardziej mu sprzyjające. Pozostające poza istniejącym systemem opieki i wychowania. Na ulicy zaspokaja swoje potrzeby, łamie normy i zasady społeczne, często wchodzi w konflikt z prawem. Narażone jest na niebezpieczeństwa. Ma słabe więzi z rodziną, środowiskiem i szkołą, które nie spełniają potrzeb dziecka. Utrzymuje się z prostytucji, kradzieży, zbierania złomu, mycia szyb. Wchodzi w konflikt z prawem i używa substancji psychoaktywnych.

G

Grupa : Dla dzieci ulicy : punkt odniesienia, rówieśnicy, wśród których zaspokajane są potrzeby podstawowe afiliacyjne dziecka ulicy.

Dla pedagoga ulicy : adresat działań wychowawczych, społeczność dzieci ulicy, hermetyczna, niechętna wpływom i ingerencji osób z zewnątrz ( z poza grupy) - zwłaszcza dorosłych, posiadająca własny system norm niekoniecznie społecznie akceptowalnych.

H

Habitus : zinterioryzowane wartości, normy społeczne nierozerwalnie związane z warunkami życia. Koncepcja stworzona przez Pierre'a Bourdieu, francuskiego socjologa w 1975 roku.

M

Marginalizacja: proces odrzucania jednostek i grup z życia społecznego z powodu łamania norm i zasad, związane z brakiem akceptacji danej jednostki lub grupy przez społeczeństwo; wykluczanie lub wzmacnianie pozostawania na marginesie życia poprzez ograniczanie równego dostępu do pozyskiwania dóbr i świadczeń (nierówne szanse).

N

Natychmiastowość: sposób działania i myślenia dziecka ulicy polegający na traktowaniu rzeczywistości "tu i teraz", a przyszłości nawet tej bliskiej jako coś abstrakcyjnego.

O

Obecność : pedagogicznie bierne uczestnictwo w środowisku lokalnym dziecka, polegające głównie na obserwacji, w celu poznania środowiska i bycia zaakceptowanym. Element ograniczający możliwość poznania rzeczywistości niezbędnej w pracy pedagoga ulicznego.

P

Palo Alto : trend badający zachowania ludzkie w określonych sytuacjach, nie w kontekście psychologii tradycyjnej. Polega na wprowadzeniu nowej sytuacji, kontekstu i spowodowaniu przez to zmiany zachowania.

Pedagog uliczny: w niezinstytucjonalizowany sposób pracuje na dworcu, ulicy, w bramie, piwnicy, na podwórku; osoba mająca bezpośredni kontakt z dzieckiem ulicy, jego rodziną, szkołą. Specyfiką pracy PU jest ukierunkowywanie aktywności dzieci ulicy. PU podejmuje próby dożywiania dzieci, poprawy ich wizerunku społecznego i samooceny, doprowadzenia do reintegracji z systemem społecznym. Osoba pracująca z dzieckiem na ulicy i w środowisku, dysponująca wachlarzem metod i technik działań ukierunkowanych na poznanie dziecka, wprowadzenie w świat norm i zasad powszechnie uznawanych oraz pokazywanie nowych możliwości

Cechy pedagoga ulicznego: otwarty na kontakty, empatyczny, nieoceniający, autentyczny, elastyczny, odpowiedzialny, dyspozycyjny, kreatywny.

Praca uliczna: systematyczne działania pedagoga ulicznego w środowisku dzieci ulicy, mające na celu profilaktykę i ograniczenie marginalizacji, charakteryzujące się koniecznością wejścia w przestrzeń życia dziecka i dostosowanie się do warunków panujących na ulicy; obejmuje pracę z instytucjami i rodziną.

Projekt: zorganizowany zestaw działań podejmowanych przez dzieci i pedagoga, mający na celu rozbudzenie i poszerzenie zainteresowań i wiedzy obu stron. Może być realizowany w środowisku lokalnym dziecka lub poza.

Prowokacja:działanie mające na celu sprawdzenie reakcji na bodziec. Dzieci badają granice w relacjach z pedagogiem.

Przestrzeń:ogół miejsc, w których przebywa lub może przebywać dziecko (np. ulica, szkoła, dom rodzinny, komisariat, supermarket, itp.) i na które może oddziaływać w sposób destruktywny lub konstrukcyjny.

Przemoc symboliczna: często nieświadome i niezamierzone zachowania będące atakiem na wartości i habitus dziecka, np. ironiczne komentarze, krytyka dotycząca zwyczajów panujących w domu dziecka, jego świata.

R

Racjonalizacja: świadomy proces myślowy u dziecka wynikający z nowej sytuacji (kontekstu), polegający na wywołaniu refleksji, rozważeniu za i przeciw, zmierzający do zmiany warunków życia i w konsekwencji do powstania nowego habitusu.

S

Stygmatyzacja: proces negatywnej identyfikacji dziecka i jego rodziny przez grupy społeczne i jednostki, wynikający ze stereotypów i braku wiedzy.

Ś

Środowisko: miejsce przebywania, życia i zamieszkiwania dzieci, w którym nie czują się one anonimowe pozostając pod ograniczoną kontrolą i opieką ze strony rodziny i instytucji.

U

Ulica - miejsce dostępne dla wszystkich, dla niektórych miejsce stałego pobytu i zaspakajania potrzeb psychicznych, fizycznych i emocjonalnych.

W

Warunki życia: ogół elementów składających się na rzeczywistość dziecka (np. dom, rodzina, warunki materialne, relacje z otoczeniem), tworzących habitus i wpływających na wyobrażenie o świecie.

SŁOWNICZEK

Bajzel - miejsce handlu narkotykami

Blanty - papieros z marihuaną

Bidul - dom dziecka, pogotowie opiekuńcze

Dolina (iść na dolinę ) - okradanie kieszonkowe

Doliniarz - kieszonkowiec

Elo - cześć, powitanie

Frajer : potocznie o osobie, którą można okraść, oszukać. Naiwniak, daje się nabrać (w systemie więziennym całkiem inne znaczenie)

Geba - głupek, głąb

Jarać, zajarać- palić papierosy

Jarecka (i)- matka, ojciec

Kipisz, iskanie-przeszukiwanie

Kwadrat (iść na kwadrat ) - okradać mieszkanie

Krzyczeć - orzekać wyrok

Menda - wszy albo policja ( w Warszawie: PSY)

Pojara - niedopałek papierosa

Prorok - prokurator. "Prorok krzyknął 2 lata bo wykręciłem dziesionę".

Rozpuch, reno- rozpuszczalnik

Sapanie, buzowanie (Śląsk) kiranie (w Warszawie) - wąchanie rozpuszczalnika lub klejów i innych substancji wziewnych

Skręcić coś, wykręcić - skombinować coś, załatwić

Strzelać z ucha, sprzedać - wydać, zadenuncjować

Wykręcić dziesionę - kradzież z napadem (art. 210 starego kodeksu karnego)

Zawiasy - wyrok w zawieszeniu

Leksykon został opracowany podczas pierwszej edycji szkolenia z zakresu pedagogiki ulicy, prowadzonego przez GPAS Francja, GPAS Warszawa i Dom Aniołów Stróżów w Katowicach.

Autorzy:

Anita Mojżeszko    A nia Nogajska

Ewa Naszewska     Paula Sztrubel

Paulina Zatyka     Sylwia Pełka

Tomek Pazurek     Adrian Słomczyński

Krzysztof Gutowski   Bartek Pawlak

Waldemar Jachimowicz   Iwona Goc

Ewelina Wróblewska   Monika Jedlińska

Paweł Samsel     Anna Mleczko

Elwira Kołodziejczyk   Kasia Sawicka

Marcin Ostrowski    Cedric Audouard

Daniel Cueff     Tomek Szczepański

Monika Bajka     Adrian Kowalski

Basia Szafir   Marta Rawska

GROUPE DE PEDAGOGIE ET D'ANIMATION

SOCIALE

2, rue Pere Ricard BP 51

29278 Brest Cedex

Tel : [phone]

Fax : [phone]

e-mail : [e-mail]<mailto:[e-mail]>

GRUPA PEDAGOGÓW I ANIMATORÓW SPOŁECZNYCH (GPAS)

ul. Groszkowskiego 5

03-475 Warszawa

tel. [phone]

fax: [phone]

STOWARZYSZENIE POMOCY DZIECIOM I MŁODZIEŻY "DOM ANIOŁÓW STRÓŻÓW"

ul. Andrzeja 12a, 40-061 Katowice

tel/fax [phone]

e-mail: [e-mail]