PEDAGOGIKA ULICY

Międzynarodowe Katolickie Biuro do Spraw Dzieci ulicy nazywa każdą „dziewczynkę lub chłopca, dla których ulica (w najszerszym znaczeniu tego słowa, łącznie z nie zajętymi mieszkaniami, śmietniskami, itd.) stała się jej lub jego zwykłym miejscem pobytu i/lub źródłem utrzymania; i które są niedostatecznie chronione, nadzorowane lub kierowane przez odpowiedzialną osobę dorosłą”.

Rada Europy w Strasburgu problem definiuje jako „dzieci poniżej 18 roku życia, które przez krótszy lub dłuższy czas żyją w środowisku ulicznym. Przenoszą się z miejsca na miejsce, mają swoje grupy rówieśnicze i inne kontakty. Są zameldowani pod adresem rodziców lub jakieś instytucji socjalnej. Charakterystyczne jest to, że z rodzicami, przedstawicielami szkół
i instytucji pomocy i służb socjalnych, które ponoszą za nie odpowiedzialność dzieci te mają słaby kontakt lub nie mają go w ogóle”.

STREET CHILDREN jest pojęciem o genezie literackiej, jednak w ostatnich latach nabrało znaczenia pedagogicznego i socjalnego, stało się zjawiskiem o cechach globalnych. Dzieci ulicy występują we wszystkich aglomeracjach świata, w krajach rozwijających się (nawet
w dużych miastach tj. Rio de Janeiro, Moskwa, Warszawa), w krajach bogatego Zachodu
(w miastach typu Nowym Yorku, Amsterdamie). Zawiasko to widoczne jest również
w krajach ubogich np. Afryce.

DZIECI ULICY ZE WZGLĘDU NA WIEK MOŻEMY PODZIELIĆ NA:

- DZIECI OD 3 DO 6 LAT – poszukują kontaktu z dorosłymi, żebrzą

- DZIECI OD 7 DO 10 ROKU ŻYCIA – podejmują zachowania ryzykowne, uciekają ze szkoły, wąchają klej, poszukują osób znaczących,

- DZIECI OD 11 DO 15 LAT – dzieci tworzą subkultury i grupy o charakterze przestępczym, popełniają rozboje, kradzieże, włamania, zażywają narkotyki, alkohol, zagrożone demoralizacją lub częściowo zdemoralizowane,

- DZIECI OD 16 DO 18 LAT – działają w grupach zorganizowanych, przestępczych, dokonują przestępstw, są zdemoralizowane.

A. KURZEJA DOKONUJE PODZIAŁU DZIECI ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB
I DŁUGOŚĆ SPĘDZANIA CZASU NA ULICY:

- DZIECI UCIEKAJĄCE Z DOMÓW RODZINNYCH – głównie są to ucieczki okresowe, np. po kolejnej awanturze w domu. Młodzi nocują wtedy najczęściej na najwyższych piętrach w blokach, gdzie nie ma mieszkań, zjawisko to nasila się wraz ze wzrostem temperatury na dworze

- DZIECI Z RODZIN PATOLOGICZNYCH – nieuczęszczających do szkoły, większość czasu spędzają na ulicy, jednak nocują w swoich domach

- UCIEKINIERZY Z PLACÓWEK OPIEKI – dzieci skierowane do instytucji zajmujących się opieką, ale pozostające bez nadzoru z powodu braku miejsc

- DZIECI PRACUJĄCE NA ULICACH – zdobywają pieniądze by pomóc rodzicom lub utrzymać siebie i młodsze rodzeństwo. Zarabiają żebrząc, dokonując włamań, myjąc szyby
w samochodach lub odprowadzając wózki w supermarketach.

- DZIECI SPĘDZAJĄCE WIĘKSZOŚĆ SWEGO CZASU NA ULICY – ulica jako miejsce pracy, dom, szkoła. Dzieci przebywające na ulicy, ponieważ ich domy nie są dla nich miejscem bezpiecznym.

- „DZIECI Z KLUCZEM NA SZYI” – sprawują same opiekę nad sobą po szkole dopóki rodzice nie wrócą z pracy.

PEDAGOG ULICY

„Pedagog ulicy” – wychowawca pracujący na ulicy, który dokonuje rozpoznania potrzeb lokalnego środowiska, zwłaszcza potrzeb dzieci, które większość czasu spędzają poza domem, i poza kontrolą opiekunów.

STREET WORKER poprzez nawiązanie z dziećmi ciepłych, przyjacielskich więzi, może proponować im alternatywne formy spędzania czasu; występuje przeciwko nudzie i bierności.

TRUDNOŚCI

Jednak samo nawiązanie kontaktu ze zbuntowanymi młodymi jest nie lada wyzwaniem, pedagog ulicy musi charakteryzować cierpliwość, empatia i odwaga. Musi on poznać zwyczaje, które panują w ulicznym środowisku, powiązania między dziećmi ulicy (kto jest przywódcą itd.), dopiero, gdy stanie się elementem ulicznego otoczenia może próbować nawiązać kontakt z młodym.

CELE DZIAŁANIA

- wypracowanie optymalnego programu profilaktyczno-wychowawczego w środowisku otwartym – na boisku, ulicy, podwórku. Poprzez bliskie, bezpośrednie kontakty z dziećmi może: dążyć do wzmocnienia ich pozytywnych nastawień i cech charakteru; pokazać możliwości realizowania potrzeb w sposób zgodny ze środowiskiem.

CECHY PEDAGOGA ULICY

Pedagog ulicy powinien stanowić przykład „pozytywnego dorosłego”, który może stać się autorytetem dla wielu młodych ludzi zagrożonych patologią. Młodzi ludzie potrzebują kogoś takiego, wzorca, kogoś z kim mogłyby się utożsamić.

Musi być osobą charyzmatyczną – posiadającą szczególne cechy osobowości, poprzez, które może wpływać na zachowanie innych ludzi.

Musi być też animatorem, charakteryzującym się empatią, twórczością, oryginalnością
w podejmowanych działaniach, dyplomacją i talentem do kształtowania pozytywnych relacjach międzyludzkich.

Bardzo ważna jest też autentyczność i zaangażowanie, brak wywierania presji
w kształtowaniu zachowań u innych osób.

Istotne jest odpowiednie przygotowanie pedagogiczne, psychologiczne – wiedza z zakresu niedostosowania społecznych, zaburzeń osobowości, etapów rozwojowych (takie przygotowanie jest ważne, jednak osoba, która będzie posiadać wykształcenie, a nie będzie posiadał żadnych przyciągających umiejętności w pracy z dziećmi, może mieć problem, ponieważ konieczne jest coś, co przyciągnie dzieci.

PRACA PEDAGOGA ULICY ZWIĄZANA JEST Z ODDZIAŁYWANIAMI PROFILAKTYCZNYMI, KTÓRE MAJĄ NA CELU:

Nawiązanie bezpośredniego, przyjacielskiego kontaktu z dziećmi spędzającymi większość wolnego czasu na ulicy, a które podlegają jej destrukcyjnym wpływom (np. rozpowszechnienie wśród nich informacji na temat konsekwencji różnych zachowań – nadużycia środków psychoaktywnych, ryzykownych zachowań seksualnych; motywowanie dzieci do aktywnego, twórczego spędzania wolnego czasu; pomoc w rozwiązywaniu trudnych, życiowych sytuacji). Praca z rodziną, udzielanie wsparcia rodzinie, nabór wolontariuszy, informowanie mediów o działalności profilaktycznej, pozyskiwanie sponsorów.

Oddziaływania w zakresie współpracy ze środowiskiem mają na celu nawiązanie kontaktu ze szkołą i nauczycielami. Udostępnianie broszur dostarczających informacji o pracy pedagogów ulicy i alternatywnych sposobach spędzania czasu wolnego.

Główną metodą pracy z dziećmi ulicy jest socjoterapia.

Naczelną zasadą pedagogiki ulicy jest szacunek dla dziecka jako istoty która ma być prowadzona przez dorosłych, którą nie mona manipulować i wykorzystywać do własnych celów.

Pedagog musi wykorzystać każdą okazję do rozmowy z młodym człowiekiem, poprzez rozmowę starać się zdobyć jego zaufanie. Pedagog musi zabiegać o zaufanie dzieci, akceptację dziecka. Należy okazać szacunek dla środowiska z którego dziecko się wywodzi.

PRYCZYNY POWSTAWANIA ZJAWISKA DZIECI ULICY:

Szybki rozwój i transformacja ustrojowa, gospodarcza powodują że młody człowiek czuje się zagubiony, pozostawiony sam sobie. Coraz częściej na ulicy pojawiają się nie tylko dzieci
z rodzin patologicznych ale z tych w których obydwoje rodziców pracują, dużo pracują
w skutek czego dziecko jest pozbawione opieki, Przyczyną jest zaniedbanie emocjonalne dzieci poszukujących akceptacji poza domem. Patologie w rodzinie. Pogarszająca się sytuacja socjalno-opiekuńcza rodzin np. rodziny bezrobotne.