Anna Zalewska – PRI – W9 i W10

III. Temperament a osobowo .

IV. Problematyka zdolno ci i inteligencji -1

III. Temperament a osobowo , ł czenie ró nych uj

1. Teorie „bottom-up” – procesualne: klasyczne teorie O

(pomijanie ró nic interindywidualnych)

2. Teorie „top-down” – ró nicowe: Teorie cech, PMO

(T – synonim czy składnik osobowo ci?)

3. Cechy T a cechy O (charakteru) – ró nice

4. Cechy T a cechy O – relacje

5. T sprzyja

(korelacje),

ale nie determinuje O

–

interakcje:

T moderuje znacznie sytuacji i cech O, procesy regulacji

6. Ł czenie uj cia ró nicowego i procesualnego

(procesy zale od cech - koncepcje: O, T i I)

IV. Problematyka zdolno ci i inteligencji

1. Wprowadzenie – podstawowe poj cia

1. Teorie „bottom-up” – klasyczne teorie O

T i O - Poj cia niejasne. O – „całokształt do wiadcze ”

Kim jest CZLOWIEK? Jaka jest „natura ludzka”?

Jakie mechanizmy zachowa – dlaczego człowiek zachowuje si tak,

jak si zachowuje?

Klasyczne modele osobowo ci – teorie „bottom-up”

1. DYNAMICZNE, MOTYWACYJNO-EMOCJONALNE

- Psychoanaliza: CZ z natury zly. Dlaczego?

- Humanistyczne: „CZ z natury dobry”. Dlaczego? Po co?

Motywy – siła M zale y od ; Integracja - rola : terapia, ograniczanie

2. POZNAWCZE: „CZ - badacz”.

Wspólne procesy poznawcze: opis, przewidywanie i wyjasnianie rze-

czywistosci (schematy, oczekiwania, interpretacja swiata). Tresci:

Co? - cele, LOC, podmiotowosc – zaleza od wzorców i wzmocnien S

3. TEORIE UCZENIA SIE (S-R): „CZ - zespól nawyków”.

Wspólne: OB, zasady nabywania zachowan – rola wzmocnien.

Srodowisko decyduje, czy ktos zostanie geniuszem czy przestepca

1. Teorie „bottom-up” - 2

Teorie „BOTTOM-UP”(z dołu do góry):

Cel: Jakie s ogólne (wspólne dla wszystkich ludzi)

mechanizmy zachowania - jakie procesy wyja niaj

zachowanie ludzi i jego zmiany (uj cie procesualne)

Badania: idiograficzne, podłu ne, eksperymentalne

Zało enia:

„Natura”-mechanizmy warunkowane genetycznie podobne

Zmiany (przebieg rozwoju, zaburzenia, cele i zmiany zach)

- zale od ; S1-Zm1; S2-Zm2

(uj cie sytuacyjne)

Skutki: Pomijanie ró nic interindywidualnych - RI,

POMIJANIE T - redukcjonizm (Strelau)

Problem RI pojawia sie w neobehawioryzmie (S-O-R),

dominuje w teoriach cech – teorie „top-down”

2. Teorie „top-down”

Teorie „TOP-DOWN”(„z góry do dołu”):

Cel: Wykrywanie stałych ró nic mi dzy lud mi - czym

ludzie si ró ni (uj cie ró nicowe)

Badania: nomotetyczne, kwestionariuszowe

Zało enia:

Z „natury” ludzie maj ró ne wyposa enie genetyczne -G

Ró nice w G predysponuj do innych do wiadcze w i

innych cech, a te powoduj wzgl. stałe ró nice w zacho-

waniu w czasie i w sytuacjach

(uj cie dyspozycyjne)

Skutki: Minimalizowanie wpływu rodowiska – jego

interpretacja zale y od cech, nawet je li wpływa, nie

niweluje ró nic (wzgl dna stało )

2. Teorie cech: T synonim czy składnik O?

Teorie cech

: O – INDYWIDUALNOSC, kombinacja

ró nic – podejscie róznicowe;

uwzgledniaja T

1. Niektóre teorie cech (Eysenck, Gray, Zuckerman)

T – synonim O (T=O) – redukcjonizm: „BIOLOGIZM”

O – biologicznie ( – min), T= Charakter, szkodliwe skutki – rasizm

2. Klasyczne teorie cech – T skladnik O (T<O)

•

Allport: O = wola, charakter, temperament

•

Guilford: O = wła ciwo ci kierunkowe (dlaczego, co) stylistyczne

(T), sprawno ciowe (Z i I)

•

Cattell: O = cechy dynamiczne, zdolno ci i temperament

3. PMO – 5-czynnikowy Model O, Główna teza: 5

czynników stanowi wyczerpuj c TAKSONOMIE O

FISKE (1949) – 16 czynników CATTELLA – 5:

Adaptowalnosc spol.,

konformizm, wola osiagniec, kontrola em., poszukujacy intelekt

2. PMO: dwie hipotezy leksykalne

U podstaw wszystkich bada
1. Hipoteza leksykalna Cattella (1943):

Wszystkie wazne

aspekty osobowosci utrwalone w tresci jezyka

U podstaw bada leksykalnych
2. Hipoteza leksykalna Goldberga (1981):

Najwa niejsze

ró nice s kodowane przez pojedyncze terminy

- im wazniejsze róznice, tym czesciej ludzie rozmawiali

o nich i tworzyli terminy dla nich

Trzy nurty bada :
•

LEKSYKALNE

•

KWESTIONARIUSZOWE

•

OPARTE NA SWOBODNYCH OPISACH

2. PMO: Badania leksykalne - zarzuty

LEKSYKALNE (slownikowe)

•

bezposrednio odwołuj si do 2. HL Goldberga

•

samoopis i szacowanie - listy pojedynczych slów

•

Goldberg uzywa kategorii Normana (Tupes i Christal):

Surgencja

(Ekstrawersja), Ugodowosc, Sumiennosc, Stalosc Emocjonalna,

Intelekt (Kultura)

Nie zawsze 5 czynników

: przymiotniki – 5, rzeczowniki –

4 (bez SE), czasowniki –2 (U i SE) (De Raad, 1992)

Jesli 5, nazwy i tresc nie sa identyczne

(Szarota: Intelekt,

Ugodowosc, Sumiennosc, Dynamicznosc, Pobudliwosc)

Slowa w listach sa zbyt ogólne

•

Nie uwzgledniaja kontekstu sytuacyjnego ani kulturowego

•

Nie zawsze sa trafne ekologicznie (waznosc, czestosc, wiek – czy 4

latek oczytany?)

2. PMO: Badania kwestionariuszowe

BIG FIVE – Wielka Piatka (Costa i McCrae):

O – OTWARTO NA DO WIADCZENIE

(warto ci,

(wyobraznia, estetyka, uczucia, dzialania, idee, wartosci)

C – SUMIENNO

(kompetencja, porzadek, obowiazkowosc,

dazenie do osiagniec, samodyscyplina, rozwaga)

E – EKSTRAWERSJA

(towarzyskosc,

serdecznosc

, asertywnosc,

aktywnosc, poszukiwanie doznan,

pozytywna emocjonalnosc

)

A – UGODOWO

(zaufanie, prostolinijnosc, altruizm, uleglosc,

skromnosc, sklonnosc do rozczulania sie – wspólczucie)

N – NEUROTYCZNO

(lek, agresywna wrogosc, depresja,

impulsywnosc

, nadwrazliwosc – podatnosc na zranienie,

niesmialosc

) –

„Negatywna emocjonalnosc”

NEO-PI –R – podczynniki (240); NEO-FFI – tylko ogólne cechy (60)

2. PMO: argumenty na rzecz 5 cech

CZYNNIKI ISTNIEJ REALNIE – zgodnosc samoopisu

i szacowania (,36-,60),

stalosc

, znaczenie w adaptacji

(zaint. Zawod. EOUC, osiag. w pracy i szkole CO, sat. z zycia N,

zaburzenia – ekstrema N lub uklady cech)

NIEZMIENNICZO –

osobowo najlepiej mo na opi-

sa przez 5 ogólnych czynników

(uzyskane lub wymuszone,

rózne nazwy i tresci!) - wszystkie inne cechy to skladowe lub

kombinacje OCEAN; korelacje z wynikami badan leksykalnych

UNIWERSALNO – 5 wymiarów mo na wyodr bni

niezaleznie od rasy, plci i kultury, ale s skorelowane

BIOLOGICZNE PODSTAWY - wsk. Odziedziczalnosci

(polskie dane): O - ,46(38); C - ,28(38); E -,36(30); A -

,28(35); N - 0,31(57).

Nie szuka sie mechanizmów

fizjologicznych (Costa - kolor atramentu i pismo).

2. PMO: swobodne opisy

Opis w jezyku naturalnym - zdania, wyra enia.

Najlepiej odzwierciedlaja: stosunki miedzyludzkie,

waznosc, kontekst

Najbardziej trafne: wazne cechy, im wazniejsze – czesciej

podawane, wplyw kultury

Ok. 80% opisów daje sie zakwalifikowac do 5 czynników -

OCEAN, bez wzgl du na kraj, wyksztalcenie Rodziców,

wiek i plec Dzieci, ale

-

rózna tresc i liczba pozycji

-

% opisów zgodnych z PMO rózny w róznych krajach

-

w Azji mniejsze znaczenie N niz w Europie i USA

Wraz z wiekiem zmiany waznosci cech (np., rytmiczno –

gł. dla 3-latków, wzrost roli C)

2. PMO: zalety i wady modelu

Zalety: Opis i przewidywanie

1/ Integrujacy model w badaniach O (syntetyczny opis)
2/ Predyktory: akt. zawodowa, odp. na stres, zaburzenia

Wady: Brak wyjasniania

1.

zmiennosci zachowania

– jak i dlaczego (Mischel)

2.

brak teorii

– dlaczego takie cechy, róznice (tylko opis)

3.

liczba

(3, 5, 6 –rytmiczno ,7 –uczciwo /makiawelizm)

i

tresc czynników arbitralne

(subiektywizm)

- wyniki

analizy czynnikowej zaleza od danych „na wejsciu” (Block)

4. Niejasny status – odziedziczalne dyspozycje (O czy T)
Hofstee, John, Pervin, Strelau:

E i N -T,

O – inteligencja,

C i A – charakter

3. Cechy temperamentu a cechy osobowosci

w waskim rozumieniu (charakter)

Zakres zainteresowan (T rózny od O)

Psych. Osobowosci

Psych. Róznic Indywidualnych

Wlasciwosci

Wlasciwosci

Wolicjon.

/

kierunkowe

stylistyczne

/

sprawnosciowe

Zdolnosc

trwaly

Temperament

Inteligencja

realizacji

stosunek -

Style poznawcze

Zdolnosci

zamiarów

wartosci,

(Jak? W jaki

(Jak

cele motywy

sposób?)

dobrze?)

postawy

(Co i dlaczego?)

3. Cechy T a cechy O (charakteru) –

ró nice

Ró nice

O

T

Determinanty:

b. spoleczne

-----

b. biologiczne

Czas ujawniania:

dorosli

------------

dzieci

Populacja:

ludzie

-------------

ludzie i zwierzeta

Przedmiot:

tresc

-------------

forma

Centralne funkcje

wa ne

-------------

nieistotne

regulacyjne (integracja

(ekspresja i

Samokontrola)

modyfikacja)

Wartosciowanie

wazne

---------------

nie dotyczy

4. Cechy T a cechy O – relacje -1

S-T-O

T-S-O

T-Azs-O

O-Wsw-T

T a konformizm (WR>NR)

(uleganie, upodobnienie, odbiór i waga info od innych)

-T-O:

Te same oddziaływania inaczej odbierane zale nie od T, mo-

g kształtowa odmienne cechy O (WR – b. wra liwe na kary i BS)

T-S-O:

Wyznaczaj c odmienne reakcje T prowokuje do innych

oddziaływa , które wpływaj na O (cz sto i siła nacisku)

u WR: Konformizm redukuje l k – prowokuj do wskazówek (cele,

algorytmy) i info zwrotnych (wzmocnienia, oceny)

nacisk

U NR: reaktancja, opór wobec nacisku

dawanie swobody

T a makiawelizm (r=0,56)

„Syndrom chłodu”- odporno na wpływ i nacisk , brak respektu dla

potrzeb i d e innych, Odp. Emocjonalna, efektywne działanie i

inicjowanie sytuacji zagro enia społ., manipulacja (dziel i rz d )

T-Azs-O:

Temperament wyznacza preferencje dotycz ce czynno ci i

sytuacji, te do wiadczenia wpływaj na O

4. Cechy T a cechy O – relacje -2

T a poz. samoakceptacji (Ja Realne–Ja Idealne) WR<NR

-T-O

(WR – b. wra liwe na oddział. S i kary ni NR)

– Wysokie standardy – wysokie Ja Idealne

- Porównywanie siebie z innymi, wra liwo na oceny (--),

silniejsze RE(-), gorsze wyniki – niskie Ja Realne

O-Wsw-T:

wymiary O poprzez sw warto stymulacyjn

mog wpływa na kształtowanie T

Ja idealne

Du a rozbie no

WR

Ja realne

- unikanie wyzwa – obni anie AK

- uwra liwienie na sygnały niepowodze , kar – wzrost R

5. T sprzyja (korelacje), ale nie determinuje O –

interakcje

Korelacje: T ulatwia rozwój pewnych cech O (sprzyja,

predysponuje) – przyklady na poprzednich slajdach

Interakcje: T nie determinuje O, T- moderuje, modyfikuje

•

Znaczenie sytuacji (spostrzeganie, interpretacje, dopasowanie O-S)

•

Ksztaltowanie cech O (te same S – rózne O; rózne S – te same O)

•

Znaczenie regulacyjne: cech O (cechy O spójne lub niespójne z T) i

spójnosci cech O

•

Procesy regulacji, adaptacji do S

Badanie T jako moderatora wymaga laczenia ujec

•

dyspozycyjnego i sytuacyjnego oraz

•

róznicowego i procesualngo - Czy róznice w cechach powoduja

róznice w procesach

Przyklady badan – Reaktywnosc ( R) a Wzór A (WZA)

- R a jakosc zycia i jej uwarunkowania

5. Interakcje: Reaktywno a Wzór A

Wzór A – czynnik ryzyka, wymiar O: silna PO - potrzeba

osi gni , agresywno , presja czasu – po piech,

niecierpliwo , niezdolno do relaksacji, mobilizacja,

silne d enie do kontroli

PO – zachowania silnie stymuluj ce (Ps=0,5)

- sytuacje silnie stymuluj ce (rywalizacja)

Wzór A – silnie stymuluj cy wymiar, równie cz sto u WR

i NR: T nie determinuje rozwoju cech O – cechy O

mog kształtowa si niezgodnie z mo liwo ciami T!

U WR i NR inne s : geneza Wzoru A

struktura Wzoru A
znaczenie i konsekwencje Wzoru A

5. Interakcje: Reaktywno a Wzór A

GENEZA WZORU A u WR (OSS) i NR (PS)

To samo –ró ne znaczenie u WR i NR– ró ne O, ró ne –te same O

Warunek wspólny: Dost pne AMBITNE CELE (brak – Wzór B)

WR

NR

SWOBODA:

WZÓR B

WZÓR A

PRESJA :

WZÓR A

opór - WZÓR B

STRUKTURA Wzoru A u WR i NR:

WR

NR

PO:

zgeneralizowana

specyficzna

CELE:

bliskie

odległe

Przeszkody:

L K

WYZWANIE

Agresja:

zgeneralizowana

specyficzna

M zadaniowe:

<

M kontroli:

=

M (samoocena, stan):

>

5. Interakcje: Reaktywno a Wzór A

Znaczenie: NR i Wzór A – spójno (OPA)

WR i Wzór A – niespójno , przestymulowanie /PA>OPA

KONSEKWENCJE Wzoru A u WR i NR:

WR i Wzór A – taki układ stanowi TCR

•

Wi cej i b. intensywne E-, L k,

•

Gorszy bilans E,

•

Głównie Emocjonalne strategie radzenia sobie,

•

Gorzej zaspokojone motywy zadaniowe, kontroli,

zwi zane z samoocen ,

•

wi cej i silniejsze objawy somatyczne

Konsekwencje niedopasowania T-S:

•

niespójnosc T-O,

•

zmiany T,

•

czesciej stres – nizsze efekty, wyzsze koszty i ryzyko zaburzen

5. Interakcje: Reaktywnosc a jakosc zycia-

JZ i jej uwarunkowania

Inny wpływ czynników (zmian w Sp) na J u WR i NR

Długo sta u - zmiany w pracy: K-krótki (NMP) – D-długi sta . U:

-WR wpływa na poziom (K<D) i struktur poznawczych ocen J

-NR nie wpływa na poziom (u D tendencja do gorszej oceny zdrowia)

Kiedy sytuacja w pracy sprzyja zaspokajaniu PS (

D-WR; K-NR

) -

silniejsze zwi zki ocen „Praca- ycie”, a słabsze „Praca-Zdrowie”

U WR J silniej zale y od czynników Sp (zmian) ni u

NR (3 mechanizmy: PS, wra liwo na kary, OSS/OSF)

Nowe miejsce pracy (NMP):

WR -TCR, NR -sprzyja OPA

WR gorsze oceny jako ci ycia ni NR

•

Gorsze emocjonalne oceny ZDROWIA, PRACY i YCIA

•

Gorsze poznawcze oceny ZDROWIA

•

Mniejsza SATYSFAKCJA ze składników PRACY

5. Interakcje: Reaktywnosc a jakosc zycia-

JZ i jej uwarunkowania

W nowym miejscu pracy (NMP) odmienny wpływ O -

niespójno ci Motywów i Warto ci (M-W) OSI GNI

-

U NR niespójno (M>w) - najmniejsze ZzP

zgodne z ogóln tez „niespójno M-W jest niekorzystna” (Rogers,

Sheldon)

-

U WR niespójno (m<W) - najwy sze ZzP i oceny

zdrowia

Kompensuje niespójno , umo liwia dopasowanie „Osoba- Sp”:

Wysokie: „Warto ci – Oczekiwania Społeczne”

Niskie: „motywy – oferty zaspokojenia”

Dla J WR (Orientacja na BS)

– wa niejsze dopasowanie „O- Sp” ni spójno M-W

5. Interakcje: Reaktywnosc a jakosc zycia-

JZ i jej uwarunkowania

W NMP inne struktury jako ci ycia

(inna profilaktyka)

U NR słaby stres, NMP sprzyja OPA, Orientacja na SF –

KONCENTRACJA na PRACY

Oceny PRACY wpływaj na oceny YCIA, a te na oceny ZDROWIA

Silna stymulacja, wyzwania, zaanga owanie – NR lekcewa sygnały

z ciała, mo liwe nagłe załamania zdrowia (wylew, zawał)

Wskazane: treningi uwra liwiaj ce, praca z ciałem

U WR przeci enie, silniejsze E– i wi ksze koszty -

ZDROWIE NAJWA NIEJSZ SFER

Oceny ZDROWIA wpływaj na oceny PRACY I YCIA

Koncentracja na ZDROWIU utrudnia przystosowywanie do pracy, a

otoczenie mo e bagatelizowa sygnały choroby - „hipochondryk”

Wskazane: treningi antystresowe (relaksuj ce, strategie zadaniowe)

Hip: Zdrowie wa n sfer J w szerszym zakresie

sytuacji u WR ni NR (mała PS, wra liwo na kary)

6. Ł czenie uj cia ró nicowego i

procesualnego w psychologii

Cel: Czy procesy wyja niaj ce zachowanie zale od cech

Badania: podłu ne, eksperymentalne + kwestionariusze

Zało enia: Zachowanie zale y od cech (RI) i od sytuacji:

a) Te same sytuacje ró ne znaczenie zale nie od cech - inne procesy

regulacji, adaptacji do , zachowania (ró nicowe)

b) Dla osoby (o danych cechach) ró ne klasy sytuacji - inne znaczenie:

stało koherentna Z, podpis behawioralny (procesualne)

TMT (Eliasz)– uwzgl dniane cechy T, O, interakcje cech i ich

interakcje ze (Tx : efekty - Eysenck, OW – Gray)

Społ-pozn. teorie O pomijaj RI uwarunkowane genetycznie (T i I)

-

do wiadczenia w kształtuj przekonania i oczekiwania (cechy):

poziom agresji –Mischel, LOC a syt sprawno ciowe i losowe, PiS

Koncepcje inteligencji – Sternberg: jakie proc. Pozn wspólne i

którymi ró ni si osoby o ró nym IQ

N cka:

Zachowania inteligentne

zale od stałych zasobów uwagi i

STM (IQ), od poziomu pobudzenia i rodzaju zada .

IV. Problematyka zdolno ci i inteligencji

1. Wprowadzenie – podstawowe poj cia

ZDOLNOSCI – MOZLIWOSCI WYKONANIA

CZYNNOSCI (jak dobrze? – poz. Wykonania)

PIETRASINSKI –

róznice indywidualne

, które sprawiaja,

ze przy jednakowej motywacji i uprzednim

przygotowaniu, poszczególni ludzie osiagaja w

porównywalnych warunkach zewnetrznych

niejednakowe rezultaty w uczeniu sie i dzialaniu

Efekty

– niedoskonałe wska niki zdolno ci:

zale tak e od innych czynników

nie informuj o wszystkich (całych) mo liwo ciach

IV. 1. Poziomy zdolnosci – Hilgard, N cka

CAPACITY –

zadatki wrodzone

(podloze zdolnosci)

Anatomiczne i fizjologiczne wlasciwosci UN (BIOLOGICZNE)

APTITUDE –

mozliwosci

– wlasciwosci psychiczne

Wyznaczaj latwosc i szybkosc uczenia sie(pozwalaja przewidywac rezultaty)

ABILITY –

uzdolnienia:

Mozliwosci + wiad. i umiej tno ci

decyduja o efektach, rozumieniu sytuacji i zdolnosciach przystosowania sie

INTELIGENCJA – to,

co mierza testy

inteligencji

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

CAPACITY –

potencjalne mozliwosci

(co móglbym potrafic, gdybym mial optymalne warunki rozwoju)

ABILITY –

rzeczywiste mozliwosci

(co potrafie, jesli mam optymalne warunki dzialania)

PERFORMANCE –

rzeczywisty poziom wykonania zadan

(co potrafie i zrobilem w danych warunkach)

PODZIAŁ ZDOLNO CI: OGÓLNE i SPECJALNE

IV. 1. Zdolno ci specyficzne

ZDOLNOSCI SPECYFICZNE

- wzglednie stale warunki wewn trzne

- wspóldeterminuja poziom wykonania czynnosci w sferach działania

- bardziej lub mniej zlozone, m.in. podstawowe (Strelau; Matczak)

UZDOLNIENIA

1. konfiguracja zdolnosci specyficznych (np. muzyczne) – Strelau (97)

2. bardziej zlozone struktury niz zdolnosci - Matczak (1994)

- zdolnosci, dyspozycje motywacyjne, zainteresowania

- wyznaczniki powodzenia w obrebie pewnych kierunków dzialania

TALENT -

wybitne zdolnosci ogólne i/lub specjalne

- urzeczywistniajace sie (skrystalizowane – widoczne „

owoce

”)

- dzi ki interakcji z warunkami wewn. i zewn.

- w okreslonej dzialalnosci czlowieka
Wysoka inteligencja (IQ>115), uzdolnienia,zdolnosci twórcze, wysokie

osiagniecia w jakiejs dziedzinie (wysoki poziom wykonania)

IV. 1. Zdolno ci specyficzne

BRAK JEDNOLITEJ TAKSONOMII–rózne klasyfikacje

UMOWNA – np. I. Borzym

•

zwiazane z ksztalceniem: scisle, matematyczne

•

zwiazane z akt. zawodowa: techniczne, handlowe

•

zwiazane z aktywnoscia artystyczna: literackie

Cohn-Typy talentów: intelektualny, społ., artystyczny, in.

W OPARCIU O ANALIZY CZYNNIKOWE

•

Thurstone - 7 zdolno ci podstawowych

•

Cattell - instrumentalne w ramach inteligencji skrystalizowanej /gc

•

Carroll – 3 warstwy (ogólna G- III, szerokie zd. – II, w skie – I)

W OPARCIU O ANALIZY TEORETYCZNE

Guilford –3 wymiary zdolnosci:Tresc, Wytwory, Operacje

Sternberg – komponenty przyswajania wiedzy, komponenty

wykonawcze, metakomponenty

IV. 1. Inteligencja – zdolno ci ogólne

Ró ne definicje.

INTELIGENCJA TO SZCZEGÓLNY

RODZAJ ZDOLNO CI

:

•

Warunkujace sprawnosc wszelkich

czynnosci

umyslowych

(Spearman)

•

Warunkujace efektywnosc

przystosowania sie

do

srodowiska (Stern)

•

Warunkujace skutecznosc

celowego dzialania

(Matczak)

•

Wystepujace w czynnosciach wymagajacych

uczenia sie

i myslenia

(Hornowski);

•

Umyslowe

(N cka) =

intelektualne

(Strelau)

•

To, co mierz testy

inteligencji (Hilgard, Boring)

IV. 1. Inteligencja: A, B i C

W odniesieniu do zdolnosci umyslowych podzial

N CKI

odpowiada podzialowi HEBBA na INTELIGENCJE A

i B, oraz C – VERNONA

A

– potencjal intelektualny zdeterminowany przez

genotyp, okresla górna granice mozliwosci, niezmienna

niemierzalna, nieobserwowalna

B – fenotyp,

powstaje w wyniku interakcji interakcji A x

S x Akt., ujawnia sie w zachowaniach inteligentnych,

jest

instrumentem przystosowania

C – psychometryczna

, zachowania inteligentne

ujawniane w badaniach II, nie obejmuje
wszystkich zachowan inteligentnych

IV. 1. Inteligencja – inne definicje

Niektórzy - o inteligentnym zachowaniu decyduja

sprawnosc myslenia i innych procesów poznawczych

(np. uwaga, pamiec) – Necka (2000)

Inni – zawezaja do

myslenia lub nawet myslenia

abstrakcyjnego

- nie dotyczy malych dzieci ani zwierzat

Sternberg i Detterman

(1986) – zdolnosc przystosowania

sie do srodowiska dzieki

•

dostrzeganiu abstrakcyjnych relacji (zna reguly)

•

korzystaniu z uprzednich doswiadczen (nie powtarza bledów)

•

i skutecznej kontroli nad swymi procesami poznawczymi

Strelau

(1997) –

konstrukt teoretyczny

odnosi sie do wzglednie stalych warunków wewnetrznych,

determinujacych efektywnosc dzialan i wymagajacych

typowo ludzkich procesów poznawczych

(rozumowanie, wnioskowanie, myslenie abstrakcyjne

)

Przykładowe pytania - 9

Teorie „top-down” (np. teorie cech):

a) Pomijaj cechy uwarunkowane genetycznie

b) Koncentruj si na wspólnych procesach, wyja niaj cych

zachowanie i jego zmiany

c) Zakładaj , e zmiany zachowania (rozwój, zaburzenia) zale od

zmian sytuacji

d) Minimalizuj wpływ sytuacji, koncentruj c si na wykrywaniu

stałych ró nic mi dzy lud mi

Badania w ramach Pi cioczynnikowego Modelu Osobowo ci

wskazuj , e:

a) Czynniki maj ró ne tre ci i zakresy w ró nych badaniach

b) Czynniki s niezale ne od siebie

c) We wszystkich kulturach uzyskiwano 5 czynników

d) Liczba czynników nie zale y od rodzaju słów

Przykładowe pytania - 10

Wysoka reaktywno w nowym miejscu pracy (silna stymulacja):

a) Sprzyja uzyskiwaniu optymalnego poziomu aktywacji

b) Sprzyja wy szym ocenom jako ci ycia

c) Stanowi temperamentalny czynnik ryzyka i powoduje gorsze oceny

jako ci ycia

d) Sprzyja zaspokajaniu potrzeby stymulacji

Inteligencja A wg Hebba, to:

a) Genetycznie uwarunkowany potencjał intelektualny

b) Zdolno ci przetwarzania informacji, niezale nie od ich tre ci

c) Wynik interakcji inteligencji zdeterminowanej genetycznie i

na-bywanego do wiadczenia

d) Zdolno ci, które uwzgl dniane s w testach inteligencji