Historia cywilizacji starożytnych

29.09.2007r.

Cywilizacja – zakłada istnienie miast i organizacji. Kultury, które nie stworzyły miast nie nazywamy

cywilizacjami, za wyjątkiem cywilizacji Majów.

Miasto – centralny ośrodek sprawowania władzy i zarządzania okolicznymi terenami. W miastach

skupiała się władza państwowa, odbywała się wymiana dóbr, powstawało pismo. Tam też spotykamy

monumentalna architekturę i rozwiniętą kulturę i sztukę.

Pierwsze cywilizacje powstają ok. trzeciego tysiąclecia p.n.e.. Są konsekwencją nowych

technik uprawy. Zaprzężenie wołów do radła, wynalezienie uprzęży przyspiesza uprawę rolną. Tworzy

się podział ról i wymiana dóbr.

Pierwsze cywilizacje powstają w Mezopotamii, następnie w Indiach i Chinach.

MEZOPOTAMIA

Mezopotamia jest kolebką cywilizacji. Rozwinęła się w dorzeczu Eufratu i Tygrysu, a konkretnie w ich

dolnym biegu, gdzie wcześniej osadzał się obficie żyzny muł. Na terenach tych występowały

katastrofalne wylewy (potopy) i niewielka ilość opadów.

Najpierw tworzone były walczące ze sobą o władze miasta-państwa. W efekcie tych walk Mezopotamia

rozpadła się na:

-

Sumer – w dolnym biegu rzek

-

Asyrię – w górnym biegu

-

Sumer-Akad – w łuku Eufratu środkowego

SUMER

Sumerowie stworzyli ośrodki miejskie –

sprawdzić jakie

.

W połowie trzeciego tysiąclecia powstaje prawo – pierwszy kodeks prawny -

sprawdzić przez jakiego

króla wprowadzony

.

Historia cywilizacji starożytnych, dr Przybył - WYKŁADY

str. 2

Prawo to wprowadza ograniczenia dla arystokracji, usuwa pozostałości matriarchatu i ukróca role i

władzę kapłanów – władzy sakralnej.

Podstawą gospodarki Sumerów była hodowla bydła i rolnictwo. Budowali korzystając z cegły, znali

miedź i brąz, a także szkło (także kolorowe), sztukę złotniczą, wypiekali chleb i prowadzili handel z

Egiptem i Indiami.

Struktura państwa – na czele polis stoi król, zwany kapłanem i posiadający pełna władzę. Z czasem

wyodrębnia się władza wojskowa i początki rozdzielności władzy świeckiej od sakralnej.

Społeczeństwo dzieli się na warstwy: arystokrację, właścicieli ziemskich i rzemieślników.

Prowadzone są walki, które osłabiają Sumer – z kim?

W drugiej połowie trzeciego tysiąclecia p.n.e. do regionów Mezopotamii napływają ludy semickie,

znające łuk – broń, która daje możliwość zabijania na odległość. Semici osiadają w Akadzie i

stopniowo przejmują władzę. Następuje semityzacja Sumerów i przemieszanie kultur. nie zmienia to

faktu, że Sumerowie pozostają najlepiej rozwinięta cywilizacją tamtego okresu.

SEMICI

Osiedlając się na terenach sumeryjskich posiadają hełmy i włócznie z brązu, znają szyk falangi,

posługują się wozami bojowymi, do których zaprzęgają osły. Znają instytucje weksla. Wprowadzają

ujednolicenie systemu miar i wag, posługując się systemem dziesiętnym i sześćdziesiętnym (kopa).

Znają także astrologię. Potrafią mierzyć objętość i powierzchnię. Wprowadzony zostaje podział dnia na

godziny i kalendarz księżycowy. Pismo ideograficzne używane jest w celach gospodarczych. Jako

pierwsi tworzą własna chronologię. Znają elementy botaniki, zoologii, medycyny, a nawet weterynarii.

Architektura tego okresu jest imponująca i operuje kolorowa mozaiką, płaskorzeźbą narracyjną. Zapisy

sporządza się na glinianych tabliczkach ostro zakończonym rylcem. Potem wprowadzony zostaje

skośnie ścięty rylec dający efekt w postaci pisma klinowego.

Pismo ideograficzne zmienia się w pismo klinowe. W Mezopotamii powstaje Gilgamesz.

AKAD

Po osiedleniu się semitów w Mezopotamii ok. 2340r. p.n.e. udaje się im przejąć władze – za przyczyna

jakiego władcy?

Historia cywilizacji starożytnych, dr Przybył - WYKŁADY

str. 3

Powstaje pierwsza scentralizowana monarchia o jednolitym systemie.

Dochodzi do zajęcia Elamu i najprawdopodobniej także Cypru.

Akad podbija Sumer, jednak ten posiada dużo lepiej rozwinięta i utrwalona cywilizację i dochodzi do

przemieszania kultur.

Na jakie lata datuje się istnienie Sumer-Akadu? (2100-2019?)

BABILONIA

Opracować jak dochodzi do powstania Babilonii i jaka jest w tym rola Amorytów.

Chronologia państwa babilońskiego. Babilon w czasach Nabuchodonozora II.

Kazuistyczne prawo w Kodeksie Hamburabiego, rozróżnianie czynu świadomego od nieświadomego.

Wymiar sprawiedliwości sprawują sędziowie w imieniu króla.

Gospodarka Babilonii – znają perfumy, mydło, piwo, rybołówstwo, hodują figi, winogrona, granaty,

sporządzają alkohol z daktyli, hodują konie i zwierzęta znane Sumerom, posługują się lichwą –

pożyczaniem na procent, prowadza handel z krajami znad Morza Czarnego, Śródziemnego i Indiami.

Sprawdzić gdzie jest Numbia.

Zigulat

Wiszące ogrody

Sztuka – Brama Isztad

ASYRIA – opracować chronologie Asyrii.

Historia cywilizacji starożytnych, dr Przybył - WYKŁADY

str. 4

13.10.2007r.

EGIPT

Chronologia:

Okres wczesnodynastyczny

ok. 3100r.-2613r. p.n.e.

I-III dynastia

Stare państwo

ok. 2613r. – 2160r. p.n.e.

IV-VIII dynastia

I Okres przejściowy

2160r. – 2040r. p.n.e.

IX-wczesna XI dynastia

Średnie państwo

2040r. – 1652 r. p.n.e.

późna XI-XIII dynastia

II Okres przejściowy

1652r. – 1567r. p.n.e.

XIII-XVII dynastia

Nowe państwo

1567r. – 1069r. p.n.e.

XVIII-XX dynastia

III Okres przejściowy

1069r. – 656r. p.n.e.

XXI-XXV dynastia

Epoka późna

656r.-332r. p.n.e

XXV-XXXI dynastia

Epoka hellenistyczna

332 r. p.n.e. – 30 r. n.e.

Epoka rzymska

30r. n.e. – do końca imperium biznatyjskiego

Historia cywilizacji starożytnych, dr Przybył - WYKŁADY

str. 5

I.

Okres wczesnodynastyczny – zwany tyniskim

Na ten okres przypada zjednoczenie Dolnego i Górnego Egiptu i powstanie scentralizowanego państwa

egipskiego. Istnieje bardzo niewiele informacji i dowodów archeologicznych z tego okresu.

Podstawowymi ośrodkami miejskimi były: Abydos i Buta (? – sprawdzić brzmienie nazw).

W okolicach II dynastii wykształca się koncepcja związku faraona z bogami Re i Horusem. Powstaje

ustrój teokratyczny.

Założycielem I dynastii miał być Menes – władca miasta Tynis. Miał on utworzyć stolice w Memfis.

Prowadzono handel z państwami ościennymi.

II.

Stare państwo

Twórca potęgi starego państwa był Dżoser, który przeprowadził reformy administracyjne oparte na

urzędnikach. Dokonał penetracji Dolnej Nubii. Szukał bogactw naturalnych. Za jego panowania

przypada w Egipcie okres względnego pokoju.

Państwo egipskie charakteryzowało się dużo trudniejszymi do zdobycia granicami naturalnymi

(jakimi?) niż miało to miejsce w Mezopotamii.

Wiele bogactw naturalnych musiało być sprowadzanych z poza Egiptu.

Pierwsza piramida schodkowa, to właśnie piramida Dżesera.

Pufu, Heops, Hefreg, Micherinos (wszędzie posprawdzać brzmienia nazw) byli królami skupionymi na

sprawach wewnętrznych, każdy wybudował piramidy (Giza).

Fenomen budowania piramid tkwił w stosowanej technice, a nie w pracy niewolniczej.

Sprawdzić jakie wynalazki się pojawiły.

Od V dynastii postępowało osłabienie władzy przez aparat administracyjny.

Wezyr – zajmował się zarządzaniem państwem w imieniu faraona, a w terenie istnieli lokalni

administratorzy. Stanowili ono arystokrację Egiptu.

Kapłani Re byli właścicielami ziem, czerpali bogactwo z ofiar i sprawowali władze sakralną.

Historia cywilizacji starożytnych, dr Przybył - WYKŁADY

str. 6

W IV dynastii prowadzona był aktywna polityka zagraniczna. Następowało stopniowe uniezależnianie

się nomarchów.

Pepi I (sprawdzić brzmienie nazwy) – za jego panowania państwo przeżyło wielki kryzys, a sam król

jest uważany za wyjątkowo nieudolnego władcę. Dochodzi do całkowitego upadku władzy, utraty

zdobyczy terytorialnych. Za VII i VIII dynastii przestaje istnieć władza centralna. Zamiera praca

wspólna przy nawadnianiu pól, która stanowi podstawę egipskiej cywilizacji. W tym momencie

rozpoczyna się następny okres w chronologii Egiptu.

III.

I Okres przejściowy

W Egipcie pojawia się głów, władza spoczywa w rękach nomarchów, jest rozbita i podzielona. Władza

VIII dynastii skupia się już tylko na okolicach Memfis.

Ok. 2130r. p.n.e. nomarcha obwołuje się faraonem.

Ok. 2080r. pn.n.e. w Tebach próbuje się uniezależnić nomarcha Manchotep.

Manchotep II pokonuje X dynastię, przyjmuje tytuł Horusa, wymienia wszystkich nomarchów o

przystępuje do odbudowy Egiptu po kryzysie.

IV.

Średnie państwo

Okres ten rozpoczyna się ok. XII dynastii (1940-1760r. p.n.e.). Władza przez dynastie zostaje

uzyskana w drodze przewrotu pałacowego.

Zostaje przeniesiona stolica w pobliże Memfis. Następuje reorganizacja władzy poprzez

zcentralizowanie administracji.

Zlikwidowana zostaje dziedziczność władzy nomarchów, ujednolicenie systemu podatkowego, uznanie

Amona (boga tebańskiego) za główne bóstwo Egiptu. Przeprowadzone zostają reformy gospodarcze i

odbudowa systemu irygacyjnego.

Zostaje wprowadzona koregencja – polegająca na przejmowaniu od syna króla części jego

obowiązków i władzy. Jest to okres podbojów terytorialnych, odbudowania twierdzy granicznej i

sprowadzania złota z Nubii.

Zwierzchność Egiptu uznaje m.in. Fenicja.

Serostris (sprawdzić brzmienie nazwy) zmienia granice państwa, zajmuje Palestynę i dokonuje

podziału na trzy okręgi administracyjne.

Historia cywilizacji starożytnych, dr Przybył - WYKŁADY

str. 7

Sprawdzić kto dokonał przekopania kanału i ile razy był przekopywany.

A... (sprawdzić nazwę) – był ostatnim dobrym władcą, zajął się kanałami melioracyjnymi, groblami,

zbudował tamę tworząc jezioro Moeris (sprawdzić nazwę).

Kompleks pałacowy.

Kraina Prut (sprawdzić nazwę) – wyprawy po kość słoniową.

Następuje rozwój klasycznej literatury egipskiej, powstają opisy podróży.

V.

II Okres przejściowy

XIII-XIV dynastia – kontynuacja państwowości stworzonej w okresie państwa średniego, następuje

upadek autorytetu monarchii.