UNIA LUBELSKA

W imiê Pañskie amen. Ku wiecznej pami¹tce sprawy ni¿ej opisanej. My pre³aci i panowie rada,
tak duchowna jako œwiecka, ksi¹¿êta, stany wszystkie Wielkiego Ksiêstwa Litewskiego, ktemu
pos³owie ziemscy na tym walnym a z pany radami i pos³y a stany wszystkiej Korony polskiej
spolnem lubelskiem sejmie bêd¹ce, to jest Walerjan biskup wileñski przez umocowanego swego,
Gierzy Pieczkowicz biskup ¿mojdzki, Hrehory Aleksandrowicz Codtkowicz pan wileñski, hetman
nawyszy Wielgiego Ksiêstwa litewskiego, starosta grodzieñski, dzier¿awca mohilowski Stefan
Zbaraski Koributowicz wojewoda trocki, Ostafiej Wo³owicz pan trocki, podkanclerzy Wielgiego
Ksiêstwa litewskiego, starosta brzescki i kobryñski, Jan Chodkiewicz hrabia na Szk³owie i Myszy,
starosta ¿mojdzki, marsza³ek najwyszy Wielgiego Ksiêstwa litewskiego, administrator i hetman
ziemie inflancki, starosta kowieñski, dzier¿awca p³oteski i telszowski, Wasilej Tyszkowicz
wojewoda smoleñski, starosta mieñski i piñski przez umocowanego swego, Pawe³ Iwanowicz
Sapieha wojewoda nowogrodzki, Girzy Wasylewicz Tyszkowicz wojewoda brzescki, starosta
wo³kowiski, Gabrjel Iwanowicz Hornostaj wojewoda mieñski, starosta kamieniecki, Malcher
Szemiott kasztelan ¿mojdzki, ciwun bier¿añski przez umocowanego swego Hrehory Tryzna
kasztelan smoleñski, Hrehory Tryzna kasztelan smoleñski, Hrehory Wo³owicz kasztelan
nowogrodzki, starosta s³onimski, Jan Miko³ajowicz Hajko kasztelan biereœciejski, koniuszy
grodzieñski, dzier¿awca trabski, Miko³aj Talwosz kasztelan mieñski, starosta dynemburski,
Miko³aj Naruszewicz podskarbi ziemski Wielgiego Ksiêstwa litewskiego, pisarz Jego Krolewski
Moœci, dzier¿awca markowski, miadzielski, uszpolski i pieniañski, Miko³aj Chrystof Radziwi³³
ksi¹¿ê na O³yce i Nieœwi¿u, marsza³ek dworny Wielgiego Ksiêstwa litewskiego, Jan Kiszka
krajczy Wielgiego Ksiêstwa litewskiego, Miko³aj Olechnowicz Dorohostajski stolnik Wielgiego
Ksiêstwa litewskiego, dzier¿awca wieloñski, bojsagolski, ciwun w³oœci ¿mojdzkiej, g¹dziñskiej,
Lawryn Wojna podskarbi Wielgiego Ksiêstwa litewskiego, pisarz Jego Krolewskiej Moœci,
dzier¿awca kraœnicki i kwasowski. A marsza³kowie Jego Krolewski Mi³oœci w Wielgim Ksiêstwie
litewskiem: ksi¹dz £ukasz Boles³awowicz Swirzski dzier¿awca krewski, Miko³aj Sapieha, Jan
Wo³czek koniuszy wileñski i podkoniuszy ziemski, dzier¿awca wasiliski Kaleniecki Tyszkowicz,
Jan Boles³awowicz Œwirski z wileñskiego, Malcher Snowski sêdzia ziemski nowogrodzki,
dzier¿awca kureniecki z nowogrodzkiego, Pawe³ Ostrowicki z oszmiañskiego powiatow pos³owie,
Aleksander Wahanowski, Jan Pa³uski dzier¿awca niemonojcki, marsza³kowie. Pisarze Jego
Krolewski Mi³oœci: Michaj³o Haraburda dzier¿awca œwis³ocki, Bazilius Drzewiñski, Maciej Sawicki
starosta mielnicki, wojski drohicki, Stanis³aw Naruszewicz ciwun wileñski. A my pos³owie ziem i
powiatow tego s³awnego pañstwa Wielgiego Ksiêstwa litewskiego na ten¿e spolny sjem od ziem i
powiatow za zupe³n¹ moc¹ pos³ani z wojewodztwa wileñskiego pospo³u z wyszy mianowanem
marsza³kiem ksiêdzem Janem Swirskim ksi¹dz Malcher Matuszewicz Gedrojæ, z wojewodztwa
trockiego Andrzej Dzierzko podkomorzy, Kasper Rajecki chor¹¿y ziemie trockiej a Michaj³o
Wrona, z ziemie ¿mojdzkiej Miko³aj Stankiewicz Bielewicza podkomorzy ziemie ¿mojdzkiej, ciwun
ojragolski, Iwan Ilgowski ciwun wieswieñski a ciwun tej¿e ziemie ¿mojdzkiej Jan Gradowski, z
ziemie smoleñskiej Fiedor Kopeæ a Jan Skirmont, z wojewodztwa nowogrodzkiego pospo³u z
wy¿ej pomienionym marsza³kiem Malcherem Snowskim Andrzej Iwanowicz, sekretarz Jego
Krolewski Moœci podkomorzy nowogrodzki, z wojewodztwa witebskiego Andrzej Kisiel horodniczy
witebski a Tymofiej Hurko pods¹dek witebski, z wojewodztwa bereœciejskiego Dominik Pac
podkomorzy brescki, Adam Pociej pisarz ziemi brescki, z wojewodztwa mœcis³awskiego Isaj
Szczo³kan a Hreory Makarowski, z wojewodztwa mieñskiego Wasilej Rahoza chor¹¿y dworny
Wielgiego Ksiêstwa litewskiego a Andrzej Stankiewicz. A z powiatow ku tem¿e wojewodztwem
nale¿¹cych, z wojewodztwa wileñskiego z powiatu oszmiañskiego z wy¿ej pomienionym
marsza³kiem Paw³em Ostrowickim Stanis³aw Stanis³awowicz sêdzia ziemski oszmiañski, z
powiatu wi³komirskiego Miko³aj Koncza, Krzysztof Razmysowicz, z powiatu lidzkiego Szadzibor
Dowgird a Szczêsny Augustynowicz Huba, a z wojewodztwa trockiego z powiatu grodzieñskiego
ksi¹dz Iwan Masalski sêdzia ziemi grodzieñski a Jan Klukowski, z powiatu kowieñskiego Andrzej
Ilgowski ciwun twierski a Kasper Giedroiæ, z wojewodztwa nowogrodzkiego z powiatu
s³onimskiego Michaj³o Soko³owski sêdzia s³onimski a Maciej Jacynicz, z powiatu wo³kowyskiego
Jeronim Pukszta chor¹¿y wo³kowyski a Piotr Skrobott, z wojewodztwa witebskiego z powiatu
orszañskiego Bogusz Alekieiowicz Sko³ko chor¹¿y orszeñski a Fiodor Woropaj, z wojewodztwa
bierestejskiego z powiatu piñskiego Stanis³aw Szyrma wojski piñski, Iwan Domanowicz podsêdek
piñski, z powiatu mozyrskiego Fiedor Lenkowicz a Jan K³opot, z wojewodztwa miñskiego z

powiatu reczyckiego Andrzej Chalecki pisarz ziemski reczycki a Izmaj³o Zienkowicz. I wszystka
insza szlachta, obywatele Wielgiego Ksiêstwa litewskiego, tak tu w Lublinie bêd¹ce jako i
niebêd¹ce, ktorych jednak wszystkich chuæ i wola do tych ni¿ej opisanych rzeczy jest nam
dobrze z sejmikow powiatowych, które ten siem walny lubelski uprzedzi³y, wiadoma, tak jakoby
ty¿ tu w³aœnie imiona ich wszystkich w³o¿y³y i pieczêci zawiesi³y. A potem ty¿ i z miasta
wileñskiego stolicznego Wielgiego Ksiêstwa litewskiego pos³owie: Franc Stanis³awowicz Durnik,
Fiedor Jackowicz Wielkowicz Burmistrze a Hieronim Opachwski pisarz miasta wileñskiego.

I. Oznajmujemy tym to listem naszym wszem ninie i na potym bêd¹cym ludziam, do ktorych jeno
wiadomoœci ten list nasz przydzie, i¿ my, maj¹c ustawicznie przed oczyma powinnoœæ nasz¹
przeciw ojczyŸnie swej Wielgiemu Ksiêstwu litewskiemu, ktorejeœmy wszystkê poczciwoœæ,
ozdobê, po¿ytek pospolity, a najwiêcej umocnienie od niebezpieczeñstwa, tak wnêtrznego, jako
zewnêtrznego, opatrzyæ powinni, bacz¹c ty¿ przytym i przed oczyma maj¹c chwalebny a
obojemu narodowi barzo nale¿ny zwi¹zek i spo³ecznoœæ przez przodki swe nigdy z obywatelami
na on czas wszystkiej Korony Polskiej na wieczne czasy za spolnem a listownem obudwu
narodow zezwoleniem uczynion¹ i listy, pieczêciami, przysiêgami, czciami obojej strony umocni¹
i przez niema³y czas uprzejmoœci¹ a statecznoœci¹ obojej strony dzier¿an¹, lecz potem za z³ymi
a zawisnemi czasy niajako zatrudnion¹, zaw¿dy tak my, jako przodkowie nasi, o tem myœlili i
pany swe, tak s³awnej pamiêci Zygmunta, jako i szczêœliwie na ten czas obiema narodom,
polskiemu i litewskiemu, panuj¹cego pana a pana Zygmunta Augusta, krole polskie, przez
niema³y czas upominali i proœbami naszemi do tego wiedli, aby nam z powinnoœci swy pañski a
królewski jako zwierzchni a jedni obudwu narodow panowie do egzekucjej a skutku tak spisow
spolnych, jako i inych praw i przywilejow naszych, ktore na ten zwi¹zek i na tê spo³ecznoœæ z
pany i ziemiami Korony polski jeszcze od pradziada Jego Krolewskiej Moœci, tak¿e za
Aleksandra krola, my z Koron¹ polsk¹ mamy, z ³aski a zwirzchnoœci swy dopomoc, a to, co siê z
tej spo³ecznoœci wykroczy³o, w sw¹ rezê wstawiæ raczyli, zwiodszy nas z pany radami i inemi
Korony polskiej stany spolnie na jedno miejsce do wykonania tej to chwalebny a obojemu
narodowi po¿ytecznej sprawy, jako o tej sprawie unji akta i konstytucje i deklaracje i recessy
sejmow po ty czasy bêd¹cych jaœnie omawiaj¹. Jako¿ jednak za ³ask¹ mi³ego Boga, ktory
spo³ecznoœæ i jednoœæ mi³uje, a ktory krolestwa, pañstwa i rzeczypospolite po wszystkiem
œwiecie w osobnej swojej opiece mieæ raczy, a za ³ask¹ ty¿ pana swego, szczêœliwie na ten czas
nam panuj¹cego pana a pana Zygmunta Augusta, króla polskiego etc. wy¿ej mianowanego,
toœmy nakoniec za uprzejmym staraniem swym odzier¿eli, i¿ przodkiem w Warszawie na sejmie
roku tysi¹c piêæset szeœædziesi¹t trzeciego z³o¿onym, a potem w Parczewie roku tysi¹c piêæset
szeœædziesi¹t czwartego zjachawszy siê z stany koronnemi, niema³yœmy wstêpek do
naprawienia tego to zjednoczenia i tej po czêœci naruszonej unji uczynili, namawiaj¹c miêdzy
sob¹ z obu stron i utwierdzaj¹c artyku³y do tej unji nale¿¹ce. Ktore artyku³y i¿ tam na on czas
prze krotkoœæ czasu i prze insze gwa³towniejsze potrzeby Rzeczypospolity obojego narodu
spolonymi spisy naszemi z stany koronnemi warowane byæ nie mog³y, przeto tego wolniejszego
czasu zjechawszy siê na ten sjem spolny do Lublina na dzieñ dwudziesty trzeci miesi¹ca
grudnia w roku przesz³ym tysi¹c piêæset szeœædziesi¹t osmym przez Jego Krolewski Mi³oœci za
zezwoleniem oboich rad polskich i litewskich z³o¿ony i do tego czasu jednostajnie dzier¿any i
kontynuowany, takieœmy ni¿ej opisane traktaty i namowy miêdzy sob¹ uczynili, któreœmy za
³ask¹ Bo¿¹ do tego koñca i do tej konklusji za zgodnym i jednostajnym obojej strony
zezwoleniem i spolnym spisanim, niwczym nie deroguj¹c recessowi warszawskiemu i inszym
przywilejom, przwiedli. Z czego b¹dŸ Pana Boga w trojcy jedynem chwa³a wieczna, a krolowi
Jego Moœci z ³aski Bo¿y panu a panu Zygmuntowi Augustowi dziêka nieœmiertelna, zacnej ty¿
Koronie polskiej i Wielgiemu Ksiêstwu litewskiemu s³awa i ozdoba na wiekuiste czasy.

2. Naprzod, i¿ aczkolwiek by³y stare spisy przyjacielstwa, sprzymierzenia, pomno¿enie i lepszy
sposób Rzeczypospolity, tak Korony polskiej, jako Wielgiego Ksiêstwa litewskiego, czyni¹ce
etc., wszako¿ i¿ siê nieco w nich widzi byæ ro¿nego od dobrebo i szczyrego braterstwa dufania,
przeto dla mocniejszego spojenia wspolny i wzajemny mi³oœci braterski i w wiecznej obronie
obudwu pañstw spo³ecznej, niew¹tpliwej wiary braterski czasy wiecznymi ku chwale Bo¿y, Jego
Krolewskiej Moœci z wiecznym podziêkowaniem godnej s³awie i tych¿e obudwu nazacniejszych,
polskiego i litewskiego, narodow i ty¿ ku roszyrzeniu niezmierzonej i wiecznej czci, ozdobie,

okrasie, zmocnieniu uczciwoœci, zacnoœci i majestatu spolnego wiecznemu rozszyrzeniu one
stare sprzemirzenia ponowili i umiarkowali w tym wszystkim, jako ni¿ej opisano.

3. I¿ ju¿ Krolestwo polskie i Wielgie Ksiêstwo litewskie jest jedno nierozdzielne i niero¿ne cia³o, a
tak¿e niero¿na ale jedna a spolna Rzeczpospolita, ktora siê z dwu pañstw i narodow w jeden lud
znios³a i spoi³a.

4. A temu obojemu narodowi ¿eby ju¿ wiecznemi czasy jedna g³owa, jeden pan i jeden krol
spolny rozkazowa³, który spolnymi g³osy od Polakow i od Litwy obran, a miejsce obierania w
Polsce, a potym na Krolestwo Polskie pomazan i koronowan w Krakowie bêdzie. Ktoremu
obieranie wed³ug przywileju Aleksandrowego niebytnoœæ ktorej strony przekazaæ niema,
abowiem powinnie et ex debito rady i wszystkie stany Korony Polskiej i Wielgiego Ksiêstwa
litewskiego wzywane byæ maj¹.
5. Obieranie i podnoszenie wielgiego ksiêdza litewskiego, które przedtym osobno bywa³o w
Litwie, aby ju¿ tak usta³o, ¿eby i znak ¿aden albo podobieñstwo na potym nie by³o, z ktoregoby
siê okazowa³o abo znaczy³o podnoszenie albo inauguracja wielgiego ksiêdza litewskiego. A i¿
tytu³ Wielgiego Ksiêstwa litewskiego i urzêdy zostawaj¹, tedy przy obieraniu i koronacji ma byæ
obwo³an oraz krolem polskiem i ten¿e wielgim ksiêdzem litewskiem, ruskiem, pruskiem,
mazowieckiem, ¿mudzkiem, kijowskiem, wo³yñskiem, podlaskiem i inflanckiem.

6. Succesio Jego Krolewski Moœci naturalis et haereditaria, jeœliby Jego Krolewski Moœci i
komukolwiek z przyczyny jakiejkolwiek w Ksiêstwie litewskim s³u¿y³a, niema ju¿ wiecznemi czasy
przeszkadzaæ tego spo³ku i zjednoczenia obojga narodow i obierania spolnego jednego pana,
ktorej Jego Krolewska Moœæ Koronie wiecznemi czasy odst¹pi³, nie w¹tpi¹c w tym i to ty¿ sobie
waruj¹c, ¿ebyœmy ani samej osoby Jego Krolewski Moœci ani potomstwa w³asnego, jeœliby Jego
Krolewski Moœci które Pan Bog daæ raczy³, nie zgo³ocili, ale ¿eby poczciwe a stanowi jego
przystojne od Rzeczypospolity opatrzenie mia³o, jeœliby na krolestwa nie by³o wziête, a wszako¿
nie czyni¹c ¿adnej dismembracji koronnej, o czym w deklaracji Jego Krolewski Moœci i w recesie
sejmu walnego warszawskiego dostatecznie jest opisano i obwarowano.

7. A przy koronacji nowego krola maj¹ byæ przez krola koronowanego poprzysiê¿one i zaraz
konfirmowane na jednym liœcie i jednymi s³owy na wieczne czasy prawa, przywileje i wolnoœci
poddanych wszystkich obojga narodow i pañstw tak z³¹czonych.

8. Sejmy i rady ten oboj narod ma zawsze mieæ spolne koronne pod krolem polskim, panem
swym, i zasiadaæ tak panowie miêdzy pany osobami swemi, jako pos³owie miêdzy pos³y, i radziæ
o spolnych potrzebach tak na sejmiech, jako i bez sejmow, w Polsce i w Litwie.

9. Ty¿ aby jedna strona drugiej by³a rad¹ i pomoc¹, aby Jego Krolewska Moœæ prawa, przywileje,
tak wszem ziemiam i narodom, tak Korony polskiej, jako i Wielgiego Ksiêstwa litewskiego, i
ziemiam do nich nale¿¹cym, wszelakim pismem nadane przywileja i prawa od wszech przodkow
Jego Krolewski Moœci i od Jego Krolewski Moœci samego z dawnych czasow i od poczêcia unji
wszem wobec i ka¿demu z osobna jakimkolwiek sposobem nadane, i wolnoœci, dostojeñstwa,
prerogatywy, urzêdy wszystkie obojga narodu ca³e i nieporuszone zachowa³, wszystki prawa,
s¹dy, wysady, stany ksi¹¿êce i familje szlacheckie przerzeczonych narodow, uchwa³y s¹downe z
dawna do tego czasu zachowaæ ka¿demu stanu mocnie i nieporuszenie.

10. Przysiêgi rad, dygnitarzow, urzêdnikow, starost narodu litewskiego i przedniejszych domow
ludzi, ktorzyby je czyniæ mieli, przy mocy zostaæ maj¹, jakoœmy ty¿ i sami spolnie tak
przywilejami, jako spolnym spisaniem na sejmie warszawskim spolnym sobie zostawili, tym
wyk³adem, i¿ na potym wszystkie takowe przysiêgi krolowi koronowanemu i koronie polskiej
czynione byæ maj¹. Tak¿e oko³o przysi¹g trzymania spiskow pospolitych zachowaæ siê maj¹ i
statecznie sobie trzymaæ wedla przywileju Aleksandrowego.

11. Ty¿ we wszystkich przeciwnoœciach spoln¹ pomoc¹ my obojego narodu pre³aci, ksi¹¿êta,
rady, barones i wszystkie stany pomagaæ sobie mamy wszystkiemi si³ami i mo¿noœciami, jako

spolnej radzie po¿ytecznie i potrzebnie bêdzie siê zda³o, szczêœliwe i przeciwne rzeczy za
spolne rozumiej¹c i wiernie sobie pomagaj¹c. Foedera aut pacta abo zmowy i przymierza z
postronnemi narody wedla spolnej zgody warszawskiej na potym ¿adne czynione ani
stanowione, ¿adni ty¿ pos³owie w rzeczach wa¿nych do obcych stron posy³ani byæ nie maj¹,
jedno za wiadomoœci¹ i rad¹ spoln¹ obudwu narodow, a przymierza albo stanowienia z
ktorymkolwiek narodem przedtym uczynione, ktoreby by³y szkodliwe ktorej stronie, dzier¿ane
byæ nie maj¹.
12. Moneta tak w Polsce, jako w Litwie, ma byæ za spoln¹ rad¹ uniformis et aequalis in pondere
et grano et numero petiarum et inscriptione monetae, co ku skutkowi przywieϾ Jego Krolewska
Moœæ jest powinien i potomkowie Jego Krolewskiej Mi³oœci bêd¹ powinni.

13. C³a, myta wszystkie w Polsce i w Litwie, ziemskie i wodne, jakimkolwiek imieniem nazwane,
tak krolewskie, jako szlacheckie, duchowne i miescekie, Jego Krolewska Moœæ znosiæ raczy,
i¿by ju¿ zadnego exnunc c³a nie brano na potym wiecznych czasow od duchownych, od
œwieckich ludzi szlacheckiego stanu i od ich poddanych od rzeczy ktorychkolwiek w³asnej roboty
i wychowania, nie zakrywaj¹c myt kupieckich ani siê zmawiaj¹c z kupcy ku szkodzie a zatajeniu
ce³ z dawna zwyk³ych krolewskich tak w Polsce, jako i w Litwie.

14. Statuta i ustawy wszystkie, jakiekolwiek i z ktorejkolwiek przyczyny przeciw narodowi
polskiemu w Litwie ustawione i uchwalone oko³o nabywania i dzier¿enia imienia w Litwie
Polakowi, jakokolwiek go kto dosta³ i dostawa³, chocia po ¿enie albo z wys³ugi albo zakupnym,
darownym obyczajem, zamian¹ i ktorymkolwiek nabyciem wedla zwyczaju i prawa pospolitego,
te wszystkie statuta aby ¿adnej mocy nie mia³y jako prawu, sprawiedliwoœci i ty¿ spolnej
braterskiej mi³oœci i unji a zjednoczeniu spolnemu przeciwne, ale aby wolno by³o zaw¿dy tak
Polakowi w Litwie, jako Litwinowi w Polsce, ka¿dym s³usznym obyczajem dostawaæ imienia i
dzier¿yæ je wedla prawa, w ktorym le¿y ono imienia.

15. A co siê tycze inszych artyku³ow przywileju Aleksandra krola, ktore jeszcze nie s¹ na
warszawskim sejmie deklaracj¹ Krola Jego Moœci ani spoln¹ zgod¹ deklarowane, ale na ten
teraŸniejszy spolny lubelski z warszawskiego sejmu odk³adem spolnym zawis³y, ty wszystkie,
jako s¹ w przywilejach i w spisaniu spolnym, a ostatecznie w Aleksandrowym przywileju i tu w
Lublinie od Krola Jego Moœci poprzod w tej sprawie unji danem opisane, w mocy zupe³ny na
czasy wieczne zostawaæ maj¹, a wszak¿e ku objaœnieniu lepszemu to przyk³adaj¹c, i¿ przy
tytule Wielgie Ksiêstwo litewskie i dostojeñstwach i urzêdziech wszystkich i zacnoœci stanow
wedla opisania przywileju krola Aleksandra cale a nienaruszenie zostaæ ma, gdy¿ to
zjednoczenia i spo³ecznoœci tej roztargnienia i rozdzia³u nie czyni.
16. Sejmow innych ¿adnych osobnych stanom koronnym i litewskim od tego czasu Krol Jego
Moœæ sk³adaæ nie bêdzie, jedno zaw¿dy spolne sejmy temu obojemu narodowi jako cia³u
jednemu w Polsce sk³adaæ bêdzie, gdzie siê Jego Krolewski Moœci i radam koronnym i litewskim
nas³uszniej zdaæ bêdzie.

17. Dygnitarstw i urzêdow, jeœli ktore wakuj¹ albo wakowaæ w Wielgim Ksiêstwie litewskiem na
potym bêd¹, Krol Jego Moœæ nie ma daæ niekomu, a¿by pirwej Jego Krolewski Moœci i
potomkom Jego, krolom polskim koronowanem, i temu nierozdzielnemu cia³u, Koronie Polskiej,
przysiêgê uczyni³.

18. Opatrujemy ty¿ dostatecznie i warujemy stany i osoby Wielgiego Ksiêstwa litewskiego, aby
egzekucja nas samych i potomkow naszych nie tylko wedla statutu Aleksandra krola, ale ani
wedla ¿adnych przywilejów, listow, konstytucyj, uchwa³ sejmowych w Koronie Polskiej
uczynionych, danych, uchwalonych jakichkolwiek przesz³ych oko³o dobr sto³u Jego Krolewski
Moœci w Wielgim Ksiêstwie litewskim, od wszech przodkow Jego i Krolewski Moœci i Jego
Krolewski Moœci samego od zaczêcia unji w Wielgim Ksiêstwie litewskim komu¿kolwiek
rozdanych, ¿adnego stanu, nie doleg³a, ale wszystkie prawa, przywileje od wszech przodkow
Jego Krolewski Moœci i Jego Krolewski Moœci samego od zaczêcia unji w Wielgim Ksiêstwie
litewskim narodom litewskim, ruskiem, ¿mudzkiem i innym narodom i obywatelom Wielgiego
Ksiêstwa litewskiego i ty¿ ziemiam, powiatom, familjam i osobam do tych czasow dane, ca³e,

zupe³ne i niwczym nienaruszone zosta³y, tak¿e wiecznoœci, feuda albo lenna, frymarki, zamiany,
do¿ywocia, zastawy wszelkie na sejmie i bez sejmow uczynione wedla ka¿dego przywileju
wiecznymi czasy dzier¿ane byæ maj¹, nie przywodz¹c ich w ¿adn¹ w¹tpliwoœæ ktorymkolwiek
obyczajem albo wyk³adem. Tak¿e ty¿ nadanie na dygnitarstwa, urzêdy, które zdawna i w³aœnie na
nie nale¿a³y, zastawy i summy wszelakie w zupe³nymprawie swym zostawione byæ maj¹, nie bêd¹c
powinni ¿adnej czêœci dochodow zwyk³ych swych, jakiemkolwiek obyczajem nazwanych,
gdzieindziej i na co inego nad teraŸniejsze dzier¿enie i przywileje albo listy swe do tego czasu
odzier¿ane okrom po¿ytku swego obracaæ. A ktoby z przodkow swych, nie maj¹c listow, co
gruntow i ka¿dy posessji jakiemkolwiek imieniem nazwanych trzyma³, po¿ywa³, takowy tê takow¹
w³asnoœæ i bez listow, jako i za listy, ma wiecznie trzymaæ wedla statutu litewskiego starego i
nowego i zwyczajow dawnych. Jako¿ panowie rady i wszystkie stany, pos³owie wszystkich ziem
tym teraŸniejszym postanowienim zamykaj¹ sobie i potomkom swoim moc stanowienia i
wznawiania jakimkolwiek kszta³tem takie¿ wspominania i wszelakiego wynalazku wzniesienia
egzekucji na wys³ugi i insze majêtnoœci przesz³e. A i¿ ju¿ od tego czasu rozdawanie dobr sto³u w
Wielgim Ksiêstwie litewskim ustaæ ma, wszako¿ imiona, ktorekolwiek z domow ksi¹¿êcych i
szlacheckich i pañskich ku sto³owi Jego Krolewski Moœci potym przypadaæ bêd¹, te takowe imiona
Jego Krolewska Moœæ wedle woli i ³aski swy krolewski rozdawaæ ma tak polskiego, jako i
litewskiego szlacheckiego narodu ludziam, aby siê tym s³u¿ba ziemska wojenna nie zmniejsza³a.
Takie¿ w rekuperacji od nieprzyjaciela moskiewskiego zamkow, imion, posessji i dobr wszelakich
bêdzie powinien Jego Krolewska Moœæ tym wracaæ, czyje to ojczyzny i posessje przedtym byli
przed osiêgnieniem od nieprzyjaciela. A jeœliby na to miejsce dano komu co, to siê do sto³u Krola
Jego Moœci wracaæ bêdzie.

19. Które wszystkie artyku³y my pre³aci i panowie rady, ksi¹¿êta, pos³owie ziemscy i ine wszystkie
stany Wielgiego Ksiêstwa litewskiego znaj¹c byæ chwalebne, potrzebne i obojemu temu narodowi,
tak Korony polskiej jako Wielgiemu Ksiêstwu litewskiemu, jako ju¿ jednej spolny a nierozdzielnej
Rzeczypospolity po¿yteczne, a spolnego naszego z stany tej s³awny Korony polski z zezwolenia w
ten list na ten kszta³t spisane, radzi i z dobr¹ wol¹ i z dobr¹ brack¹ chuci¹ i mi³oœci¹ tak pre³atom,
panom radam, pos³om ziemskim, jako i inym wszystkim stanom i osobam koronnym tym listem
naszym na wieczne czasy z strony naszy przyznawamy i one pieczêciami, przysiêgami,
poczciwoœciami swymi i potomstwa swego wszelakiego warujemy, utwierdzamy i umacniamy
warunkiem, utwierdzeniem i umocnieniem takim, jakie nam nawiêtsze i namocniejsze b¹dŸ z osob,
b¹dŸ z miesc i urzêdow naszych, tak osobliwym, jako i pospolitym obyczajem nale¿y, œlubuj¹c i
obiecuj¹c przed Panem Bogiem dobrym, uczciwym, szlacheckiem i chrzeœcijañskim s³owem
naszym, i¿ to wszystko, co siê tu napisa³o, znaæ, trzymaæ i dzier¿eæ, wype³niaæ, sami i z potomi
swemi na wieczne czasy bêdziemy bez fortelów wszelakich, nie przywodz¹c niczego z tych rzeczy
na wieki w ¿adn¹ w¹tpliwoœæ ani odmianê, nie odstrzelaj¹c siê ty¿ w niczym od tej jednoœci, w
ktor¹œmy siê z narodem tej s³awny Korony polski zwi¹zali wedla opisania tego to listu naszego i
artyku³ow w tym liœcie zwi¹za³ych i objaœnionych wiecznymi i wiekuistymi czasy, jaki ty¿ nam
panowie Polacy dali. Które spolne nasze spisy Krol Jego Moœæ przeznaczony jako pan nasz
zwierzchni w³adz¹ sw¹ krolewsk¹ konfirmowaæ nam raczy³. A jeœliby która strona przywilejow i
spisow o spolnoœci uczynionych miêdzy tymi narody tak nam, jako sobie trzymaæ nie chcia³a, albo
jeden z osobna trzymaæ nie chcia³, przeciw takiej stronie i ka¿demu z osobna jako przeciw
nieprzyjacielowi naszemu i narodow spolnych powstaæ z potomki naszymi przy panie naszym,
krolu polskiem, bêdziemy powinni. Co wszystko czyniæ i wype³niæ, mocnie dzier¿eæ w skutku
wszystkim zaw¿dy pod nasz¹ przysiêg¹ siebie i potomki nasze obowi¹zujemy.
A te wszystkie rzeczy tu postanowione i obwarowane ani przez Jego Krolewsk¹ Moœæ, ani przez
pany rady, ine wszystkie stany i pos³y ziemskie obojga narodu za spolnym zezwoleniem ani
pojedynkiem od ktorej czêœci i strony nie maj¹ nigdy wiecznym czasy byæ wzruszane i odmieniane,
ale wieczne, ca³e i mocne zachowane byæ maj¹.
A ku lepszemu œwiadectwu i wiecznej pamiêci rzeczy wy¿ej opisanych my przerzeczeni, wy¿ej
opisani pre³aci i panowie rada, tak duchowna, jako œwiecka, ksi¹¿êta, my pos³owie ziemscy i ine
stany na tym walnym a spolnym sejmie lubelskim bêd¹cy zawiesiliœmy na ten list pieczêci nasze.
Pisan i dan na tym¿e spolnym sejmie lubelskim pierwszego dnia miesi¹ca lipca roku Bo¿ego tysi¹c
piêæset szeœædziesi¹t dziewi¹tego.