Zespó∏ BEPPOSAX

szym prawdopodobieƒstwem powsta-
jà rozb∏yski i koronalne zjawiska dyna-
miczne. Fizycy S∏oƒca ju˝ obmyÊlili dwa
sprytne sposoby wykrywania aktyw-
nych rejonów na niewidocznej z Ziemi
stronie S∏oƒca (które wykonuje pe∏ny
obrót wokó∏ swej osi w 27 dni). Jeden
z nich polega na pomiarze drgaƒ po-
wierzchni S∏oƒca spowodowanych fa-
lami dêwi´kowymi odbijajàcymi si´
we wn´trzu tego gazowego obiektu;
przebieg tych drgaƒ mo˝e nam coÊ po-
wiedzieç o aktywnoÊci magnetycznej
odleg∏ej strony S∏oƒca. Drugi sposób
to obserwacje, jak zmienia si´ oÊwie-
tlenie atomów wodoru w zewn´trz-
nych rejonach Uk∏adu S∏onecznego pod

wp∏ywem promieniowania pochodzà-
cego z aktywnych obszarów S∏oƒca, któ-
re spe∏niajà w tym przypadku rol´
reflektorów.

Tego rodzaju techniki pozwolà zbu-

dowaç system ostrzegajàcy o potencjal-
nych burzach przynajmniej na kilka ty-
godni wczeÊniej. „Z pewnoÊcià musimy
udoskonaliç nasze metody prognozo-
wania kosmicznej pogody – mówi spe-
cjalista w tej dziedzinie, Gary Heckman,
ze Space Environment Center prowa-
dzonego przez National Oceanic and
Atmospheric Administration. – Jeste-
Êmy mniej wi´cej 50 lat w tyle za mete-
orologami.”

Mark Alpert

K O S M O L O G I A

_

P O M I A R Y

Nowy wzorzec jasnoÊci

NajjaÊniejsze obiekty przyrody w roli s∏upków kilometrowych

B¸YSK GAMMA

zarejestrowany 14 grudnia 1997 roku (widoczny

w kolejnych fazach zanikania, na zdj´ciach wykonanych w promieniach X)

jest jednym z 20 b∏ysków, dla których znamy odleg∏oÊç. W∏asnoÊci

tej grupy s∏u˝à do ustalenia zasady pozwalajàcej poÊrednio

oceniaç odleg∏oÊç do innych b∏ysków gamma.

W

yznaczenie podstawo-
wych parametrów Wszech-
Êwiata wymaga powià-
zania rezultatów uzy-

skiwanych w wielu eksperymentach
z pomiarami szybkoÊci kosmicznej
ekspansji w odpowiednio du˝ych ska-
lach, co wià˝e si´ z koniecznoÊcià mie-
rzenia du˝ych odleg∏oÊci. Do okreÊla-
nia tych ostatnich kosmolodzy wy-
korzystujà supernowe typu Ia oraz in-
ne cia∏a niebieskie o znanej jasnoÊci.

Obecnie przyby∏ im nowy wzorzec

jasnoÊci: b∏yski gamma. Edward E. Feni-
more z Los Alamos National Laborato-
ry i Enrico Ramirez-Ruiz z University
of Cambridge zauwa˝yli, ˝e b∏yski te sà
tym jaÊniejsze, im wi´kszà wykazujà
zmiennoÊç. Wprawdzie zale˝noÊç ta po-
zwala okreÊliç jasnoÊç jedynie z dok∏ad-
noÊcià do czynnika 5, co nie jest wielko-

Êcià imponujàcà w porównaniu z 20-
-procentowym b∏´dem w przypadku
supernowych, istotne jest jednak to, ˝e
b∏yski gamma widaç z odleg∏oÊci mi-
liardów lat Êwietlnych.

W pracy z∏o˝onej do druku w Astro-

physical Journal naukowcy szacujà odle-
g∏oÊç do 224 b∏ysków gamma i docho-
dzà do wniosku, ˝e we wczesnym
WszechÊwiecie procesy gwiazdotwór-
cze by∏y znacznie intensywniejsze, ni˝
dotàd sàdzono. Badacze majà nadziej´,
˝e uda si´ im wyeliminowaç zafa∏szo-
wania wywo∏ane obecnoÊcià py∏u i tym
samym dok∏adniej zmierzyç przyÊpie-
szenie kosmiczne za pomocà obserwacji
supernowych. WyjaÊnienie, dlaczego
b∏yski gamma przejawiajà obserwowa-
nà zale˝noÊç, byç mo˝e pozwoli te˝ roz-
wik∏aç tajemnic´ ich pochodzenia.

George Musser