Rachunek kosztów dzialan
ABC
adekwatnosc informacji jest wazniejsza
niz jej dokladnosc
Róznica miedzy ABC a
metodami klasycznymi
" W RKD okreslenie kosztu procesu, wyrobu, uslugi (lub
innego obiektu kosztów) wynika z zalozenia, ze procesy i
dzialania wykorzystuja zasoby, które kosztuja. Wyroby i
uslugi (obiekty kosztów) wymagaja dzialan i procesów.
" W tradycyjnych metodach RK przyjmuje sie, ze wyroby lub
uslugi bezposrednio wykorzystuja zasoby  nie liczy sie
kosztów procesów i dzialan
" RKD to dwuetapowa metodologia rozliczania kosztów:
najpierw zasoby (koszty) sa rozliczane na dzialania (etap 1),
a nastepnie koszty dzialan sa przypisywane wyrobom lub
uslugom (badz innym obiektom kosztów), w stopniu
odpowiednim do wykorzystania dzialania przez wyroby i
uslugi (etap 2)
Rozliczanie kosztów w RKD
" Zasoby (koszty) sa rozliczane na dzialania
" Koszty dzialan sa przypisywane do obiektów kosztów
" 5 podstawowych elementów RKD: zasoby, nosniki kosztów
zasobów, dzialania, nosniki kosztów dzialan, obiekty kosztów
Zasoby (resources)
" Do zasobów zaliczamy wszystko na co organizacje wydaja
pieniadze
" Ksiegowym zapisem wydatków sa kategorie kosztów
wystepujace w ksiedze glównej
" ZASÓB  skladnik ekonomiczny wykorzystywane lub
zuzywany w trakcie realizacji dzialan
" Przyklady zasobów: wynagrodzenia, materialy, wydatki na
podróze sluzbowe, czynsz za pomieszczenia biurowe,
amortyzacja, oplaty za media, ubezpieczenie, zaopatrzenie
" Obecnie wiekszosc systemów RKD wylacza takie koszty jak
podatek dochodowy lub koszty odsetkowe, gdyz nie sa
bezposrednio wykorzystywane w realizacji dzialan
Nosniki kosztów zasobów
(resource drivers)
" Stanowia podstawe przypisywania zasobów do
dzialan
" NOSNIK KOSZTU ZASOBU  miara ilosci zasobów
wykorzystywanych przez dane dzialanie
" Przyklad: procentowy udzial powierzchni zwiazanej
z wykonywaniem okreslonego dzialania w lacznej
powierzchni zakladu. Wielkosc ta jest
wykorzystywana do przypisania okreslonemu
dzialaniu czesci kosztów utrzymania pomieszczen
zakladu
Zasoby Nosnik kosztów zasobów
Place Procent lacznego czasu pracy poswiecony
wykonywaniu poszczególnych dzialan
Liczba pracowników wykonujacych poszczególne
dzialania
Liczba godzin poswieconych wykonywaniu
poszczególnych dzialan
Koszty wynajmu Powierzchnia pomieszczen zwiazana z wykonywaniem
i uzytkowania poszczególnych dzialan
pomieszczen
Kubatura pomieszczen zwiazana z wykonywaniem
poszczególnych dzialan
Amortyzacja Szczególowa analiza wykorzystania urzadzen przez
urzadzen poszczególne dzialania
Czas pracy urzadzen zwiazany z poszczególnymi
dzialaniami
Energia Zuzycie energii w kWh w ramach poszczególnych
elektryczna dzialan
Powierzchnia pomieszczen
Nosnik kosztów zasobów - przyklad
Dzialania (activities)
" Dzialanie  praca wykonywana w ramach organizacji
" Koszty dzialan sa okreslane przez przypisanie zasobów do
dzialan za pomoca nosników kosztów zasobów (rysunek 
przyklad)
" W przykladzie jako nosnik przyjeto procent czasu pracy,
jednak mozna przyjac inny, np. liczba pracowników
przypisana do kazdego z dzialan lub liczba godzin
przewidzianych na realizacje kazdego z dzialan
" W praktyce rzadko zdarza sie aby wystepowal tylko 1 zasób i
1 nosnik kosztów zasobów  dzial zaopatrzenia w duzej
organizacji posiada wiele zasobów i wiele potencjalnych
nosników kosztów zasobów
" Laczny koszt dzialan okresla sie, przypisujac kazdy zasób
(dzieki odpowiednim nosnikom kosztów zasobów)
poszczególnym rodzajom dzialan realizowanym w
okreslonym dziale
Nosniki kosztów dzialan (activity drivers
" Stanowia podstawe przypisywania kosztów dzialan
okreslonym obiektom kosztów
" NOSNIK KOSZTÓW DZIALAN  miara czestotliwosci i
wielkosci zapotrzebowania na dzialania generowane przez
obiekty kosztów
" NKD stanowi jedna z pozycji na liscie okreslajacej dzialania
wykorzystywane przez dany produkt lub klienta
" Przyklad: liczba numerów ewidencyjnych komponentów,
która mierzy wykorzystanie dzialan zwiazanych z
prowadzeniem gospodarki materialowej i pozwala je
przypisac do okreslonego produktu lub rodzaju komponentu.
Liczba zamówien mierzy wykorzystanie dzialan zwiazanych
z przyjmowaniem zamówien od kazdego klienta.
" Czasem NKD jest równiez miara wielkosci przerobu
dzialania  np. liczba zamówien przygotowanych przez dzial
zaopatrzenia
NKD  przyklad cd.
" Dzialania zwiazane z gospodarka magazynowa moga
obejmowac: przyjmowanie dostaw, kontrole dostaw i
magazynowanie komponentów.
" Zakladajac, ze kazdy nr ewidencyjny komponentu
odpowiada przyjetemu, skontrolowanemu i
zmagazynowanemu komponentowi, liczbe numerów
ewidencyjnych komponentów mozna wykorzystac do
przypisania kosztu kazdego z tych dzialan (lub lacznie
kosztu wszystkich 3 dzialan) do obiektów kosztów.
" Najwieksza czesc kosztów dzialan zwiazanych z gospodarka
materialowa bedzie przypisywana do tych produktów i uslug,
które wykorzystaly najwieksza liczbe komponentów
" Identyfikujac i dobierajac NKD nalezy okreslic miejsce
dzialania w hierarchii dzialan, która opisuje, w jaki sposób
dzialanie jest wykorzystywane przez obiekt kosztów lub inna
czynnosc
Wskazówki do identyfikacji NKD
" Wybrac NKD, które sa powiazane z faktycznym wykorzystaniem
dzialania
" Zminimalizowac liczbe nosników nietypowych. Koszt i zlozonosc
rozliczen sa bezposrednio zwiazane z liczba zastosowanych nosników
" Wybrac takie NKD, które wspomagaja poprawe efektywnosci
" Wybrac takie NKD, które sa juz rejestrowane w firmie lub takie, których
koszty zbierania informacji beda niskie
Obiekty kosztów (cost objects)
" Obiektami kosztów moga byc dowolni klienci, wyroby, uslugi,
kontrakty, przedsiewziecia lub inne jednostki pracy, których
koszt chcemy okreslic
" Standardowym obiektem kosztów sa wyroby i uslugi
" W przykladzie (poprzedni slajd) dzialanie realizowane w
dziale sprzedazy jest przypisywane segmentom rynku
(obiektom kosztów)
" Dzialanie to rozmowy telefoniczne z klientami.
" NKD to liczba telefonicznych rozmów handlowych.
" Jezeli naszym celem jest okreslenie kosztów sprzedazy
zwiazanych z poszczególnymi segmentami rynku, to
obiektami kosztów moga byc grupy klientów: o duzej,
sredniej wielkosci oraz drobnych.
" Jesli lacznie na rozmowy wydano 25 tys zl, przeprowadzono
5 tys rozmów, to koszt obslugi klientów duzych to 5 tys,
srednich  2.5 tys, a drobnych 17,5 tys
Przyklad zastosowania RKD cz. 1
" Firma X produkuje tylko 2 wyroby: A i B.
" Dzialalnosc produkcyjna polega na montazu (robocizna
bezposrednia) z komponentów (material bezposredni)
wyrobów gotowych oferowanych klientom
" Koszty wydzialowe firmy X sa 3-krotnie wieksze od kosztów
robocizny bezposredniej i skladaja sie z kosztów magazynu,
kosztów sprzetu do kontroli jakosci, wynagrodzenia
pracowników odpowiedzialnych za dostawy komponentów,
ich kontrole i skladowanie
" Wedlug tradycyjnych metod RK, koszty produktu =
bezposrednie koszty robocizny i materialów dla wyrobu A i
wyrobu B plus 3 zl narzutu na kazdy 1 zl wydatkowany na
robocizne bezposrednia.
" Zakladamy, ze dla obu wyrobów koszty i liczba
produkowanych jednostek sa takie same
Przyklad zastosowania RKD cz. 2
Wyrób A Wyrób B
k. materialów bezposrednich 500 000 500 000
(komponenty)
k. robocizny bezposredniej (montaz) 300 000 300 000
k. wydzialowe (narzut -300% 900 000 900 000
robocizny bezposredniej)
laczny koszt wytworzenia 1700 000 1700 000
liczba szt. wyprodukowanych wyrobów 17 000 17 000
koszt wytworzenia 1 sztuki 100 100
Przyklad zastosowania RKD cz. 3
" Obecnie firma rozwaza zmiane dostawcy komponentów do
wyrobu B. Nowy dostawca zaoferowal komponenty w tej
samej cenie ale o wyzszej jakosci, co ulatwi montaz wyrobu
" Uproszczenie montazu umozliwi w przypadku wyrobu B
zredukowanie czasu wymaganej robocizny bezposredniej o
50%.
" Zmiana dostawcy bedzie jednak wymagala dodatkowych
kosztów zwiazanych z magazynowaniem i kontrola dostaw,
co zniweluje oszczednosci na robociznie bezposredniej.
" Wszystkie dodatkowe koszty wydzialowe dotycza wylaczenie
wyrobu B
" Zmiana dostawcy nie przyniesie oszczednosci kosztowych,
lecz poprawi niezawodnosc wyrobów
" Ksiegowosc aktualizuje dane  narzuty kosztów
wydzialowych sa ustalone na 433%
Przyklad zastosowania RKD cz. 4
Wyrób A Wyrób B
k. materialów bezposrednich (komponenty) 500 000 500 000
k. robocizny bezposredniej (montaz) 300 000 150 000
k. wydzialowe (narzut -300% robocizny 1300 000 650 000
bezposredniej)
laczny koszt wytworzenia 2100 000 1300 000
liczba szt. wyprodukowanych wyrobów 17 000 17 000
koszt wytworzenia 1 sztuki 124 76
" Tradycyjne metody rachunku kosztów wskazuja, ze koszt
wyrobu A wzrósl o 24%, a wyrobu B spadl o 24%
" Blad tradycyjnego myslenia tkwi w zalozeniu, ze koszty
wydzialowe sa funkcja kosztów robocizny bezposredniej
" W niektórych galeziach przemyslu to prawda, w wielu jednak
jest inaczej
Przyklad zastosowania RKD cz. 5
" Gdyby zastosowano metode RKD koszty wydzialowe bylyby
najpierw przypisane dzialaniom generujacym te koszty, a
nastepnie wyrobowi A lub B w zaleznosci od tego, w jakim
stopniu dany wyrób korzysta z dzialan tworzacych koszty
wydzialowe
" Zasoby najpierw rozlicza sie na dzialania  alokacja kosztów
zasobów  proces w którym koszty sa laczone z dzialaniami
" Dla firmy X zakladamy, ze istnieja 3 dzialania generujace
koszty wydzialowe: przyjecie dostaw materialów, kontrola
materialów i skladowanie materialów
" Laczne koszty wydzialowe (1950 000) obejmuja koszty
wynajecia powierzchni magazynowej (400 000), amortyzacje
sprzetu (550 000) i wynagrodzenie pracowników
odpowiedzialnych z przyjecie, kontrole i skladowanie
materialów (1000 000)
Przyklad zastosowania RKD cz. 6
Nosniki kosztów zasobów
Dzialanie Liczba Powierz- Koszt
pracowników chnia w m2 sprzetu
(wynagro- (czynsz) (amortyza-
dzenia) cja)
Przyjecie dostawy mater. 2 10 000 50 000
Kontrola materialów 12 15 000 400 000
Skladowanie materialów 6 75 000 100 000
Razem 20 100 000 550 000
" Koszt dzialan obliczymy, rozliczajac wynagrodzenia, czynsz i
amortyzacje proporcjonalnie do wykorzystywanych przez
dzialania NK zasobów i sumujac poszczególne pozycje
" Wynagrodzenia  2 pracowników do przyjecia materialów, 12
pracowników do kontroli, 6 pracowników do skladowania
Przyklad zastosowania RKD cz. 7
Przyjmowa- Kontrola Skladowanie Razem
nie dostaw materialów materialów
Wynagrodzenia 100 000 600 000 300 000 1000 000
Czynsz 40 000 60 000 300 000 400 000
Amortyzacja 50 000 400 000 100 000 550 000
Razem 190 000 1060 000 700 000 1950 000
" Czynsz za wynajem powierzchni magazynowej: 75% na
skladowanie materialów, 10% na przyjmowanie dostaw
materialów, 15% na kontrole (laczna powierzchnia 100 000 m2
" Amortyzacja sprzetu jest wyrazona w jednostce pienieznej, jest
przypisana do dzialan na podstawie tego, w którym dzialaniu
wykorzystuje sie dane urzadzenie
Przyklad zastosowania RKD cz. 8
" Teraz mozliwe jest juz przypisanie kosztów dzialan polegajacych na
przyjmowaniu dostaw materialów (190 000), kontroli (1060 000) i
skladowaniu materialów (700 000) do wyrobu A lub B, w zaleznosci od
wykorzystania poszczególnych dzialan przez te wyroby
" Przyporzadkowanie kosztów dzialan do wyrobu lub uslugi za pomoca
nosnika kosztów dzialania  rozliczenie kosztów dzialania
Opis Wyrób A Wyrób B
Koszty materialów bezposrednich 500 000 500 000
Koszty robocizny bezposredniej 300 000 150 000
Przyjmowanie dostaw materialów 127 000 63 000
Kontrola materialów 95 000 965 000
Skladowanie materialów 350 000 350 000
Laczne koszty wytworzenia 1372 000 2028 000
Liczba wyprodukowanych wyrobów 17 000 17 000
Koszt wytworzenia 1 sztuki 81 119
Porównanie tradycyjnego rachunku
kosztów z RKD
" Podstawowa róznica lezy w podejsciu do kosztów
wydzialowych
" koszty bezposrednie sa traktowane w ten sam sposób
" W przeszlosci koszty bezposrednie stanowily znacznie
wieksza czesc kosztu calkowitego, obecnie robocizna
bezposrednia czesto stanowi mniej niz 10% kosztu
calkowitego
" W RKD podejscie do danych historycznych jest inne niz w
metodach klasycznych  sa one traktowane wylacznie jako
punkt wyjscia do inicjatyw usprawniajacych firme
" Nalezy dazyc do przypisanie co najmniej 70% kosztów
zasobów do dzialan i obiektów kosztów, pozostala czesc
kosztów moze byc alokowana
Literatura
" Miller J. A., Pniewski K., Polakowski M.: Zarzadzanie
kosztami dzialan. WIG-Press, Warszawa 2000