MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Monika Mosionek
Mirosława Szewczyk
Wykonywanie operacji technologicznych w procesach
wytwarzania wyrobów odzieżowych 743[01].Z4.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Jadwiga Płuska
mgr Janina Szeliga Szafrańska
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Monika Mosionek
mgr Mirosława Szewczyk
Konsultacja:
mgr Ewa Figura
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z4.03
 Wykonywanie operacji technologicznych w procesach wytwarzania wyrobów
odzieżowych , zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu krawiec.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Proces wykrawania elementów odzieży 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 7
4.1.3. Ćwiczenia 7
4.1.4. Sprawdzian postępów 8
4.2. Zasady łączenia elementów odzieży. Węzły technologiczne 9
4.2.1. Materiał nauczania 9
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 26
4.2.3. Ćwiczenia 26
4.2.4. Sprawdzian postępów 28
4.3. Dokumentacja techniczno-technologiczna  wybrane dokumenty 29
4.3.1. Materiał nauczania 29
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 37
4.3.3. Ćwiczenia 37
4.3.4. Sprawdzian postępów 39
4.4. Rodzaje zapięć odzieżowych. Elementy ozdobne w odzieży 40
4.4.1. Materiał nauczania 40
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 49
4.4.3. Ćwiczenia 49
4.4.4. Sprawdzian postępów 50
4.5. Zasady łączenia elementów ze skóry 51
4.5.1. Materiał nauczania 51
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 51
4.5.3. Ćwiczenia 52
4.5.4. Sprawdzian postępów 52
5. Sprawdzian osiągnięć 53
6. Literatura 58
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i kształtowaniu umiejętności
wykonywania operacji technologicznych w procesach wytwarzania wyrobów odzieżowych.
W poradniku znajdziesz:
 wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
 cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
 materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki
modułowej,
 zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
 ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
 sprawdzian postępów,
 sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
 literaturę uzupełniającą.
743[01].Z4
Przemysłowa produkcja odzieży
743[01].Z4.01
Organizowanie procesu produkcyjnego
w przedsiębiorstwie odzieżowym
743[01].Z4.02
Opracowywanie dokumentacji procesu
produkcyjnego odzieży
743[01].Z4.03
Wykonywanie operacji technologicznych
w procesie wytwarzania wyrobów
odzieżowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
- organizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy,
- dobierać narzędzia i przybory potrzebne do wykonania czynności,
- odczytywać schematy strukturalne,
- dobierać ściegi i szwy do określonych operacji technologicznych,
- obsługiwać maszynę stębnową i overlock,
- wykonywać proste węzły technologiczne,
- wymienić rodzaje rękawów, kołnierzy,
- rozpoznawać odmiany modelowe spódnic i spodni,
- opisać dokumenty zawarte w dokumentacji techniczno-technologicznej,
- odczytywać schematy strukturalne wyrobów odzieżowych,
- określić zasady stopniowania szablonów,
- przedstawić podstawowe maszyny i urządzenia stosowane w przemyśle odzieżowym,
- scharakteryzować systemy organizacji produkcji i metody pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
- zorganizować stanowisko produkcji odzieży zgodnie z przepisami bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska i wymaganiami
ergonomii,
- określić zasady organizacji stanowisk roboczych w poszczególnych fazach procesu
technologicznego,
- dobrać maszyny i urządzenia do kolejnych faz procesu technologicznego,
- przewidzieć zagrożenia występujące w procesie produkcyjnym,
- odczytać zadania produkcyjne zawarte w karecie operacji stanowiska pracy
przedstawione w formie graficznej i opisowej,
- sporządzić rysunek układu szablonów na tkaninie uwzględniając właściwości
konfekcyjne materiałów odzieżowych,
- wykroić elementy odzieży,
- skompletować poszczególne wykroje,
- zastosować zasady łączenia elementów odzieży,
- wykonać proste i złożone węzły technologiczne na elementach odzieży,
- uszyć wyroby odzieżowe według dokumentacji techniczno-technologicznej,
- wykonać różnego rodzaju zapięcia,
- zastosować zasady wykończenia wyrobów odzieżowych,
- dokonać obróbki wykończeniowej wyrobów odzieżowych,
- wykonać elementy ozdobne w odzieży,
- wszyć różnego rodzaju rękawy,
- zszyć wykrojone elementy skóry,
- ułożyć szablony na powierzchni błamu lub na łatach skór licowych,
- zastosować zasady współpracy w zespole produkcyjnym,
- dokonać kontroli międzyoperacyjnej,
- określić zasady przeprowadzania kontroli gotowego wyrobu odzieżowego,
- dokonać klasyfikacji gatunkowej wyrobu odzieżowego,
- określić systemy organizacji produkcji w szwalni i metody pracy,
- przewidzieć konsekwencje nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz wymagań ergonomii w trakcie realizacji zadań
zawodowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Proces wykrawania elementów odzieży
4.1.1. Materiał nauczania
Na podstawie opracowanych szablonów krojczy przystępuje do rozkroju tkaniny.
Prawidłowy rozkrój tkanin wymaga znajomości zasad sporządzania układu kroju na przykład:
zależność układu szablonów od wzoru i faktury tkaniny, zachowania kierunku nitki prostej
w wykrojach. Krojenie jest pierwszą fazą technologiczną w produkcji odzieży, składającą
się z następujących czynności:
- warstwowanie materiałów odzieżowych,
- nanoszenie rysunku układu szablonów,
- krojenie warstwowanego nakładu na segmenty i wycinanie z segmentów wykrojów
elementów odzieżowych za pomocą maszyn i urządzeń tnących.
Warstwowanie materiału
Podczas warstwowania odwija się materiał z beli, odcina żądaną długość i układa pocięte
warstwy jedna na drugiej, tworząc nakład. Na górną warstwę materiału nanosi się układ
szablonów. Szerokość nakładu zależy od szerokości użytkowej materiału (szerokość
użytkowa równa się szerokość materiału odjąć bezużyteczne brzegi). Stopień zużycia
materiału oznacza procentowy stosunek zużytej powierzchni materiału do powierzchni
pozostałej.
Rodzaje nakładów:
- Pojedynczy  składa się z pojedynczej warstwy materiału, służy np. do tworzenia
wykrojów modelowych.
- Wielokrotny  warstwy materiału o jednakowej szerokości układa się jedna na drugiej.
- Stopniowy  warstwy materiału różnej szerokości układa się jedna na drugiej
np. do układów łączonych taśmowych.
Zasady prawidłowego przygotowania układu
Warstwowanie materiału jest bardzo ważną czynnością w procesie technologicznym.
Decyduje o prawidłowym wykrojeniu części konstrukcyjnych odzieży i dlatego pracę tę
należy wykonać szczególnie dokładnie. Warstwy materiału należy przecinać równo po nitce
wątku. Do warstwowania w jednym stosie należy stosować materiały o jednakowej
szerokości. Układanie materiałów szerszych niż wykonane układy szablonów powoduje straty
materiałowe na skutek powstawania większych odpadów. Natomiast układanie materiałów
węższych może spowodować braki materiału w wykrojach i uczynić je nieużyteczne do
produkcji. Materiał na stosie należy układać równo i swobodnie, nie należy układać go ani
zbyt luz
no ani zbyt naprężać. W jednym i drugim przypadku będziemy mieli złe wykroje.
Zbyt luz
no ułożony materiał powoduje za duże, a naprężony za małe wykroje w stosunku do
szablonów. Liczba warstw materiału układanych w stosie zależy od grubości i rodzaju
materiału. Zbyt wysokie układy powodują wady wykrojów. Bardzo niski układ składający się
z kilku warstw jest również niewłaściwy, ponieważ uniemożliwia maszynowe krojenie.
Rozkrój materiałów
Ułożony na stole stos materiału spinamy klamrami i przekrawamy za pomocą krajarki
ręcznej. Przecięcia stosu powinno się dokonywać w takich miejscach, gdzie na całej
szerokości biegnie prawie prosta linia, przy czym wielkość pociętych kawałków
jako najbardziej odpowiednia przy wykrawaniu elementów około 70 centymetrów.
Poprzekrawane części stosu transportuje się do krajarki taśmowej, gdzie następuje wykrój
poszczególnych elementów odzieży. Proces wykrawania wymaga od krojczego bardzo dużej
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
dokładności i ostrożności. Drobna nieuwaga może spowodować uszkodzenia wykrojów,
a w konsekwencji braki produkcyjne wyrobów w danym układzie warstw. Podczas
wykrawania poszczególnych elementów krojczy oznacza punkty montażowe.
Punkt montażowy jest punkt położony na linii krawędzi wykroju (lub na linii konturowej
szablonu), służący do zaznaczenia miejsca łączenia krawędzi dwóch lub więcej wykrojów
za pomocą połączeń nitkowych i innych. Punkt ten jest zaznaczony nacięciem.
Znakowanie wykrojów
Znakowanie ma na celu oznaczenie na wykrojach punktów określających miejsce
wykonywania zabiegu technologicznego na tym przedmiocie np. zeszycie zaszewki, miejsce
wszycia kieszeni. Znakowanie wykonuje specjalne urządzenie, które za pomocą jednego
zabiegu oznacza punkt we wszystkich wykrojach ułożonych na stosie.
Kontrola jakości wykrojów
Po wykrojeniu i oznakowaniu elementów odzieży sprawdza się jakość wykrojów przez
porównanie wykrojonych elementów z szablonami wzorcowymi. W przypadku ujawnienia
odchyleń między wykrojami a szablonami należy wyeliminować zauważone wady wykrojów.
Jeżeli wykrój ma wady, których nie można usunąć należy wymienić go na inny niemający
wad.
Więcej informacji o sposobach warstwowania, rodzajach szablonów i układach
szablonów znajdziesz w jednostce modułowej Z3.01  Organizowanie procesów
technologicznych w krojowni .
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynności składają się na krojenie?
2. Jakie są zasady prawidłowego przygotowania układu?
3. W jakim celu oznacza się punkty montażowe na wykrojach?
4. Jakie zagrożenia występują przy wykrawaniu elementów odzieży na krajarce taśmowej?
5. Na czym polega kontrola jakości wykrojów?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
SporzÄ…dz
rysunek układu szablonów spódnicy damskiej w dwóch rozmiarach na tkaninie
bawełnianej gładkiej, wykrój i skompletuj poszczególne elementy spódnicy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać odpowiedni rodzaj układu szablonów,
2) prawidłowo ułożyć szablony spódnicy na tkaninie,
3) wykroić poszczególne elementy spódnicy,
4) oznaczyć i skompletować wykroje.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komplet szablonów spódnicy damskiej w dwóch rozmiarach,
- tkanina wełniana w kratę,
- plansze z różnymi rodzajami układów szablonów,
- narzędzia i przybory do krojenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Ćwiczenie 2
SporzÄ…dz
układ kroju bluzki damskiej w trzech rozmiarach na tkaninie bawełnianej
gładkiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wybrać odpowiedni układ kroju,
2) prawidłowo ułożyć szablony bluzki,
3) wykonać rysunek układu szablonów na tkaninie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- komplet szablonów bluzki damskiej w trzech rozmiarach,
- tkanina atłasowa,
- plansze z różnymi rodzajami układów szablonów,
- mydełko lub kreda krawiecka.
Ćwiczenie 3
Na zwarstwowanej przez ciebie tkaninie bawełnianej gładkiej, sporządz
rysunek układu
szablonów spódniczki dziewczęcej w dwóch rozmiarach i dobierz maszyny i urządzenia jakie
zastosujesz w kolejnych fazach rozkroju.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) ułożyć materiał w stos składający się z 5 warstw,
2) ułożyć prawidłowo szablony na pierwszej warstwie,
3) sporządzić rysunek układu szablonów,
4) dobrać maszyny i urządzenia do kolejnych faz rozkroju materiału.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tkanina bawełniana gładka,
- komplet szablonów w dwóch rozmiarach,
- plansze z różnymi rodzajami układów szablonów.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) sporządzić rysunek układu szablonów na tkaninie uwzględniając
właściwości konfekcyjne materiału?
ðð ðð
2) wykroić poszczególne elementy odzieży?
ðð ðð
3) skompletować poszczególne wykroje?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
4.2. Zasady łączenia elementów odzieży. Węzły technologiczne
4.2.1. Materiał nauczania
Spódnica damska
Spódnica to część wierzchniego dolnego ubioru dziewczęcego i damskiego (od talii
do dołu) noszonego do bluzki, swetra, żakietu lub wdzianka.
Spódnicę można uszyć z każdego rodzaju materiału. Decydując się na określony model
należy uwzględnić:
- rodzaj i przeznaczenie,
- budowÄ™ figury,
- odpowiedni materiał i dodatki,
- właściwe techniki szycia.
Tabela. 1. Zestawienie operacji technologicznych spódnicy podstawowej [opracowanie własne].
Numer
Nazwa operacji Maszyny i urzÄ…dzenia
operacji
1 Sprawdzenie wykrojów. 
2 Zeszycie zaszewek w przodzie. stębnówka
3 Zaprasowanie zaszewek. żelazko
4 Zeszycie zaszewek w tyle. stębnówka
5 Zaprasowanie zaszewek w tyle. żelazko
6 Zszycie przodu i tyłu. stębnówka
7 Wykończenie szwów na overlocku. overlock
8 Rozprasowanie szwów. żelazko
9 Wszycie zamka błyskawicznego. stębnówka
10 Podklejenie paska wkładem klejowym. żelazko
11 Zaprasowanie paska. żelazko
12 Wykończenie spodniej krawędzi paska na overlock
13 overlocku. stębnówka
14 Wszycie paska. stębnówka
15 Zeszycie końcówek paska. stębnówka
16 Wywrócenie i przestębnowanie paska w szwie. overlock
17 Wykończenie dolnej krawędzi spódnicy na stębnówka
18 overlocku. dziurkarka
19 Podwinięcie i przestębnowanie spódnicy w dole. operacja ręczna
20 Wyszycie dziurki w pasku spódnicy. żelazko
Przyszycie guzika.
Uprasowanie całości.
1. Wszycie zamka błyskawicznego
Wszelkie zapięcia na zamek w wyrobach odzieżowych, można wykonać różnymi sposobami.
Zamek błyskawiczny może być wszyty:
- w lewy szew boczny,
- w szwie na środku tyłu,
- w szwie na środku przodu,
- w cięciu fantazyjnym.
a) Zamek wszyty symetrycznie  dwustronnie
- Otwór zamka zafastrygować, szew rozprasować.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- Od strony wewnętrznej przyłożyć zamek  ząbkami na linię szwa i przypiąć poziomo
szpilkami.
- Zafastrygować boki i dół zamka.
- Przestębnować równo od ząbków na szerokość 0,5  0,7 cm:
- po taśmie zamka z każdej strony i dołem,
- lub od strony wierzchniej z każdej strony i dołem.
Rys. 11. Wszycie zamka symetrycznie  dwustronnie [2, s. 49]
b) Zamek wszyty asymetrycznie  jednostronnie
- Przyłożyć otwarty zamek do załamanej krawędzi szwa bocznego tyłu (ząbki
widoczne), przypiąć szpilkami i zafastrygować.
- Przeszyć maszyną przy brzegu krawędzi.
- Zamknąć zamek błyskawiczny.
- Nałożyć załamaną krawędz
szwa bocznego przodu do stębnówki przyszycia zamka
w tyle i zafastrygować.
- Przestębnować na szerokość 1,2  1,5 cm od załamania. W dole zamocować
przeszywajÄ…c maszynÄ… dwa razy.
Rys. 12. Wszycie zamka asymetrycznie jednostronnie [2, s. 50]
2. Wykonanie paska
Szerokość paska może być różna; przeciętna szerokość po wykończeniu wynosi
3,5  4,0 cm plus dodanie na szew dwa razy (wierzch i spód paska).
Długość paska równa jest:
Obwód talii + luz + zapięcie + 2 x zeszycie końcówek paska
Na przykład: 76,0 + 1,0  2,0 + 3,0  4,0 + (2x1,0)
- Pasek wzmocnić wkładem klejowym.
- Pasek złożyć w połowie szerokości i zaprasować.
- Wykonać wieszaki do powieszenia spódnicy z podszewki lub tasiemki
pasmanteryjnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
3. Wszycie paska
Spódnicę zawsze należy lekko wdać do paska. Dla ułatwienia wyznaczyć punkty
łączenia paska ze spódnicą tak zwane punkty montażowe. W zależności od rodzaju materiału,
jego grubości, faktury i modelu stosuje się różne techniki wszycia paska.
Techniki wszycia paska:
a) Wszycie paska maszyną i stębnowanie na szwie (zastosowanie w materiałach grubszych)
- Przyłożyć wierzch paska prawą stroną materiału do prawej strony spódnicy i przeszyć
maszyną na szerokość 0,5  0,7 cm.
- Odwrócić pasek do góry i sprasować (lub rozprasować) szew, zeszyć końce paska.
- Nałożyć spodnią część paska na szew.
- Przestebnować pasek po stronie wierzchniej w szwie.
Rys. 13. Wszycie paska maszyną i stębnowanie na szwie [2, s. 53]
b) Wszycie paska maszyną dwa razy (sposób uniwersalny do różnych materiałów).
- Przyszyć brzeg paska do wewnętrznej strony spódnicy na szerokość 0,7 cm.
- Odwrócić pasek do góry i sprasować szew na pasek, zeszyć końce paska.
- Podwinąć brzeg wierzchniej części paska na szerokość 0,5 cm.
- Nałożyć krawędz
paska na stębnówkę.
- Przestębnować wzdłuż krawędzi paska.
Rys. 14. Wszycie paska maszynÄ… dwa razy [2, s. 53]
Zeszycie końców paska
Końcówki paska złożyć stroną prawą do prawej, zeszyć maszyną na szerokość 0,5  1,0 cm
odwrócić.
Rys. 15. Zeszycie końców paska [opracowanie własne]
c) Wykonanie zapięcia w pasku
Oznaczyć dziurkę na środku paska: odległość od zszycia paska do dziurki oraz długość
dziurki są równe średnicy guzika.
- Wydziergać dziurkę.
- Zamknąć zamek błyskawiczny.
- Nałożyć końce paska i oznaczyć miejsce przyszycia guzika szpilką.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Rys. 16. Oznaczenie dziurki, przyszycie guzika [opracowanie własne]
4. Podwinięcie i wykończenie dołu
W zależności od modelu spódnicy i materiału, z którego jest wykonana należy stosować
odpowiednie techniki wykończenia dołu.
Przeciętna szerokość obrębu w dole wynosi:
1. Spódnice proste 4,0  6,0 cm
2. Spódnice w kliny i rozkloszowane 3,0  4,0 cm
3. Spódnice kloszowe  z koła 1,0  3,0 cm
Obręb założony dwa razy i przestębnowany.
1. Podwinąć strzępiący się brzeg do lewej strony materiału na szerokość 1,0cm.
2. Założyć właściwą szerokość obrębu.
3. Przeszyć maszyną.
Rys. 17. Obręb założony dwa razy i przestębnowany [2, s. 58]
Wykańczanie dołu w spódnicach w kliny i rozkloszowanych.
Techniki wykonania obrębów są takie same jak w spódnicach prostych, różnica jest tylko
w szerokościach obrębów. Im spódnica bardziej rozkloszowana, tym szerokość podwinięcia
obrębu mniejsza.
Obręb wykończony maszyną i przestębnowany.
1. Strzępiący się brzeg wykończyć overlockiem.
2. Założyć właściwą szerokość obrębu.
3. Przeszyć maszyną poniżej wykończenia brzegu materiału.
Rys. 18. Obręb wykończony maszyną i przestębnowany [2, s. 58]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
a) Wyprasowanie uszytej spódnicy
1. Górę spódnicy wyprasować na specjalnej poduszce.
2. Całość prasować na desce do prasowania, zastosować technikę prasowania
w zależności od rodzaju materiału, z którego została uszyta spódnica.
Bluzka damska
Bluzka jest to górna cześć ubioru damskiego, dziewczęcego lub dziecięcego noszona
do spódnicy lub spodni. Na stałe pojawiła się w ubiorze pod koniec XIX wieku.
Bluzka składa się z:
- przodów,
- tyłu,
- rękawów,
- kołnierza.
W ubiorze tym występuje największa różnorodność form, wzornictwa i rozwiązań
konstrukcyjnych m.in. kimono, raglan. Różne mogą być długości rękawów, rodzaje kołnierzy
i zapięć. Występuje duża różnorodność detali. Bluzka może być też bez rękawów
lub bez kołnierza.
Wybierając model bluzki należy dobrać do niego:
- odpowiedni materiał,
- optymalne techniki szycia.
Tabela. 2. Kolejność czynności szycia bluzki damskiej. [opracowanie własne]
Numer
Nazwa operacji Maszyny i urzÄ…dzenia
operacji
1 Sprawdzenie wykrojów 
2 Oznaczenie linii charakterystycznych 
3 Zeszycie zaszewek stębnówka
4 Zaprasowanie zaszewek żelazko
5 Zeszycie ramion stębnówka
6 Zeszycie boków stębnówka
7 Rozprasowanie lub rozprasowanie szwów żelazko
8 Wykończenie ramion i boków overlock
9 Wykonanie zapięcia w przodzie stębnówka, żelazko
10 Uszycie kołnierza stębnówka, żelazko
11 Wszycie kołnierza stębnówka, żelazko
12 Wykończenie rozporków w rękawach długich stębnówka, żelazko
13 Zeszycie rękawów stębnówka, żelazko
14 Wykończenie dołu w rękawach stębnówka, żelazko
15 Montaż rękawa z mankietem stębnówka, żelazko
16 Wszycie rękawów stębnówka, overlock
17 Wykończenie dołu stębnówka, żelazko
18 Oznaczenie dziurek 
19 Wyszycie dziurek dziurkarka
20 Oznaczenie guzików 
21 Wyprasowanie gotowej bluzki żelazko
22 Przyszycie guzików guzikarka
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Uszycie kołnierza
Kołnierz jest to podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego okrywającego
górną część ciała będący zarówno wykończeniem podkroju szyi jak i elementem
dekoracyjnym. Składa się z kołnierza wierzchniego i spodniego zwanego podkołnierzem.
Rozróżniamy kołnierze:
- leżące  odsłaniające szyję,
- stojące  zakrywające szyję dookoła,
- wykładane  stojące z tyłu i płasko leżące z przodu, dzielą się na podgrupy: z odcinaną
stójką i tworzące całość ze stójką.
Kołnierz koszulowy  wykładany kołnierz z doszywaną stójką lub stanowiący całość
ze stójką stosowany w wyrobach odzieżowych różnych rodzajów np. koszulach, sukniach,
bluzkach, bluzach, wdziankach itd.
Kołnierz marynarkowy  wykładany kołnierz połączony z wyłogami, stosowany
w marynarkach, żakietach, dyplomatkach, wdziankach.
Kołnierz marynarski  kwadratowy kołnierz przylegający do górnej części przodu i tyłu
ubioru, opadający na plecy z wycięciem z przodu w formie litery V; końce kołnierza
są związane w kokardkę umieszczoną w dole wycięcia. Wykonany z materiału w kolorze
białym z naszywanymi przy brzegu granatowymi tasiemkami lub w kolorze granatowym
z białymi tasiemkami. Stosowany w odzieży dziecięcej i młodzieżowej.
Kołnierz napoleoński  wykładany kołnierz, na wysokiej stójce dochodzącej do górnej
krawędzi wyłogu; stosowany w płaszczach typu trencz. Noszony w okresie Rewolucji
Francuskiej i póz
niejszym napoleońskim.
Kołnierz Słowackiego  kołnierz z szeroką częścią wykładaną (taki jak nosił Słowacki);
stosowany szczególnie w odzieży o charakterze sportowym.
Kołnierz szalowy  kołnierz tworzący z wyłogami jedną całość (układający się podobnie
do szala zarzuconego na szyjÄ™). Stosowany np. w smokingach, kurtkach sportowych,
płaszczach, sukienkach, kożuchach.
Kolejność czynności:
1. Spodnią lub wierzchnią część kołnierza wzmocnić wkładem klejowym.
2. Złożyć część spodnią z wierzchnią prawą stroną materiału do prawej.
3. Zeszyć maszyną dookoła wg przymiaru (lub formy) po stronie spodniego kołnierza
(wierzch siÄ™ lekko nadda).
4. Wyrównać i ponacinać szew.
5. Odwrócić i zafastrygować krawędz
kołnierza.
6. Sprasować żelazkiem.
Rys. 19. Uszycie kołnierza [2, s. 126].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
W kołnierzu ze stójką  doszyć stójkę w następujący sposób:
1. Wzmocnić jedną lub obie stójki wkładem klejowym.
2. Przyłożyć stójki do dolnego brzegu kołnierza z dwóch stron prawą stroną materiału
do prawej.
3. Przyszyć maszyną na szerokość 0,5 cm.
4. Odwrócić stójkę i sprasować.
Rys. 20. Wykonanie kołnierza na stójce w etapach [2, s. 127]
Wszycie kołnierza
Metody wszycia kołnierza
1. Kołnierz wykładany wszyty między obłożenia
- wszyty maszynowo
- wszyty konfekcyjnie.
2. Kołnierz ze stójką wszyty maszynowo.
3. Kołnierz leżący wszyty na plisce skośnej
Kołnierz wykładany wszyty maszynowo między obłożenia
1. Kołnierz przypiąć do podkroju szyi od strony wierzchniej bluzki  bez obłożeń (środek
kołnierza na środek tyłu, krawędz
kołnierza na środek przodu).
2. Nałożyć obłożenia na przypięty kołnierz.
3. Przyszyć maszyną od jednej do drugiej krawędzi przodu na szerokość 0,5 cm.
4. Brzegi przyszycia wykończyć maszynowo.
5. Obłożenia odwrócić do spodu bluzki.
6. Sprasować szew wszycia kołnierza w tyle bluzki.
7. Przestębnować sprasowany szew oraz zamocować obłożenia na ramionach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Rys. 21. Wszycie kołnierza między obłożenia [2, s. 129]
Kołnierz wykładany wszyty konfekcyjnie między obłożenia
1. Kołnierz przypiąć do podkroju szyi od strony wierzchniej bluzki bez obłożeń.
2. Na kołnierz nałożyć obłożenia.
3. Przyszyć maszyną od krawędzi przodu do szwu barkowego  w każdym przodzie osobno,
na szerokość około 0,6 cm.
4. Naciąć szew przy linii barku do stębnówki.
5. Zeszyć podkrój szyi w tyle tylko ze spodnim kołnierzem.
6. Szew ponacinać na całej długości.
7. Obłożenia odwrócić do spodu bluzki.
8. Nałożyć kołnierz wierzchni na stębnówkę przy podkroju szyi w tyle, założyć brzeg
kołnierza na szerokość 0,5 cm.
9. Przestębnować brzegiem podwiniętą krawędz
kołnierza.
10. Zamocować obłożenia na szwach barkowych.
11. Wyprasować wszycie kołnierza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
a)
c)
b)
d)
Rys. 22. Wszycie kołnierza konfekcyjnie [2, s. 131]
Kołnierz ze stójką wszyty maszynowo
1. Kołnierz wierzchni przypiąć do podkroju szyi łącznie z obłożeniem (lub plisą)
od wewnętrznej strony bluzki, od jednej krawędzi przodu do drugiej.
2. Przyszyć maszyną na szerokość 0,6 cm.
3. Podwinąć kołnierz spodni na szerokość 0,5 cm i nakryć przyszycie.
4. Przestębnować wzdłuż załamanej krawędzi kołnierza spodniego
W metodzie tej można stosować odwrotną kolejność szycia:
- najpierw przyszyć kołnierz spodni,
- szew nakryć kołnierzem wierzchnim,
- stębnować wzdłuż załamania krawędzi kołnierza wierzchniego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Rys. 23. Wszycie kołnierza ze stójką a) stębnowany od strony spodniej, b) stębnowany od strony wierzchniej
[2, s. 132]
Kołnierz leżący wszyty na plisce skośnej
1. Kołnierz przypiąć do podkroju szyi od strony wierzchniej bez obłożeń.
2. Na kołnierz nałożyć obłożenia oraz naprasowaną do kształtu pliskę skośną.
3. Przyszyć maszyną od jednej krawędzi przodu do drugiej na szerokość 0,5cm.
4. Ponacinać szew.
5. Obłożenie odwrócić do spodu bluzki, szew przykryć pliską i sprasować.
6. Podwinąć brzeg pliski i przestębnować na szerokość 1cm.
Rys. 24. Wszycie kołnierza z pliską skośną [2, s. 133]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Rękawy
Rękaw to podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego okrywający kończynę
górną. Rękaw jest zróżnicowany pod względem formy plastycznej, liczby części składowych
oraz sposobu wszycia do pach. Składa się z części wierzchniej i spodniej lub czub części
przedniej i tylnej.
Rękaw z główką  rękaw, którego górna wierzchnia część (zwana główką rękawa)
ma zaokrąglony kształt, wszywany do pachy o owalnym wykroju. Ze względu na kształt
i zastosowanie rozróżnia się rękaw marynarkowy, półkoszulowy, koszulowy. Ze względu
na liczbę części składowych rozróżnia się rękaw z główką:
- jednoczęściowy  ze szwem wewnętrznym lub szwem tylnym,
- dwuczęściowy  ze szwami przednim i tylnym lub zewnętrznym i wewnętrznym,
- trzyczęściowy  ze szwami zewnętrznym, przednim i tylnym.
Rękaw kimonowy  rękaw nie wszywany stanowiący całość z górnymi częściami tyłu
i przodu wyrobu odzieżowego. Rozróżnia się:
- rękaw kimonowy z klinem  w szew wewnętrzny rękawa i w szew boczny tyłu i przodu
jest wszyty klin umożliwiający swobodę wykonywania ruchów,
- rękaw kimonowy z karczkiem  stanowi całość z karczkiem tyłu i przodu wyrobu
odzieżowego; może składać się z części tylnej i przedniej lub części tylnej, przedniej
i spodu rękawa.
Rękaw koszulowy  rękaw z główką o małej wysokości jednoczęściowy ze szwem
wewnętrznym.
Rękaw półkoszulowy  rękaw z główką o wysokości większej od wysokości w rękawie
koszulowym, jednoczęściowy ze szwem wewnętrznym lub tylnym albo dwuczęściowy
ze szwami wewnętrznym i tylnym.
Rękaw półraglanowy  odmiana rękawa raglanowego, w którym szwy raglanowe
przebiegajÄ… do szu barkowego.
Rękaw raglanowy  rękaw okrywający barki, połączony z tyłem i przodem wyrobu
odzieżowego szwami przebiegającymi od pachy do wykroju szyi (tzw. szwy raglanowe).
Ze względu na liczbę części składowych rozróżnia się rękaw raglanowy:
- jednoczęściowy  ze szwami wewnętrznym i barkowym tworzący rodzaj zaszewki,
- dwuczęściowy  ze szwami zewnętrznym (przechodzącym w szew barkowy)
i wewnętrznym,
- trzyczęściowy  ze szwami zewnętrznym (przechodzącym w szew barkowy)
oraz przednim i tylnym.
Rozporki w rękawach długich
Rozporek jest to wykończone rozcięcie w wyrobie odzieżowym. Rozporek w rękawie
umiejscowiony jest na pionowej linii łokcia lub w szwie. Długość rozporka od 5 do 9cm.
Rodzaje rozporków:
1. Wykończony obrębem.
2. Wykończony obsadzeniem.
3. Wykończony pliską skośną.
4. Wykończony listewką  koszulowy.
Rozporek wykończony obrębem
1. Wykonać obręb wzdłuż brzegów rozporka od strony spodu rękawa (podwinąć 2 x).
2. Założyć górę rozporka prawą stroną materiału do prawej.
3. Zamocować górę rozporka: poziomym przeszyciem przez obręb 3x na szerokość
1.0  1,5 cm lub wykonać zaszewkę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
a)
b) c)
Rys. 25. Rozporek wykończony obrębem w etapach [2, s. 134]
Rozporek wykończony obsadzeniem
1. Obsadzenie przyłożyć na oznaczony rozporek, prawą stroną materiału do prawej
2. Odszyć rozporek dookoła na szerokość 0,5 cm.
3. Przyciąć rozporek do stębnówki.
4. Odwrócić obsadzenie do strony wewnętrznej i sprasować.
5. Podwinąć brzegi obsadzenia na równą szerokość z każdej strony rozcięcia.
6. Przestębnować obsadzenie wzdłuż załamanych krawędzi.
Rys. 26. Rozporek wykończony obsadzeniem [2, s. 135]
Rozporek wykończony pliską skośną
1. Wykroić pliskę skośną o długości dwukrotnie większej od rozcięcia i szerokości
2,5  3,0 cm.
2. Do brzegu rozcięcia przyłożyć pliskę skośną prawą stroną do spodniej strony rozporka.
3. Przyszyć maszyną wzdłuż rozcięcia rozporka na szerokość 0,5 cm.
4. Odwrócić pliskę do wierzchu rękawa.
5. Podwinąć brzegi pliski lamując rozporek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
6. Przestębnować podwiniętą krawędz
pliski brzegiem.
7. Przeszyć ukośnie na końcu rozporka od spodu.
Do wykonania tego rozporka można wykorzystać przyrząd pomocniczy  lamownik.
Rys. 27. Rozporek wykończony pliską skośną [2, s. 136]
Rozporek wykończony listewką  koszulowy
1. Przyłożyć prawą stronę listewki do rozporka od wewnętrznej strony przy szerszej części
rękawa.
2. Przyszyć listewkę maszyną wzdłuż rozcięcia rozporka na szerokość 0,5 cm, a z drugiej
strony rozcięcia wykonaj obręb na szerokość 0,5cm.
3. Odwrócić listewkę do wierzchniej strony rękawa nakrywając część spodnią rozporka
z obrębem.
4. Uformować listewkę na szerokość 2,0  2,5 cm oraz jej górną część w  ząbek .
5. Przestębnować podwiniętą krawędz
listewki, górną jej część zamocuj poziomym
podwójnym zeszyciem obejmującym obręb wykonany od strony spodniej.
Rys. 28. Rozporek wykończony listewką [2, s.137]
Wykończenie dołu rękawa krótkiego
Dół w rękawie krótkim może być wykończony obrębem lub mankietem. Mankiety mogą być
doszywane lub krojone łącznie z rękawem.
Mankiety pełnią funkcję:
- wykańczającą dół rękawa,
- ekonomiczną np. przedłużenie rękawa,
- estetycznÄ…, stanowiÄ… element ozdobny.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rodzaje mankietów:
1. Mankiety doszywane.
2. Mankiety krojone łącznie z rękawem:
- z wywiniętym obrębem,
- ze stębnówką na zewnątrz
Mankiety doszywane
Mankiet doszywany to pasek materiały, którego:
Długość = obwód dołu rękawa + 2,0 cm za zeszycie,
Szerokość dowolna = 5,0  6,0 cm + 2,0 cm na przyszycie.
Kolejność czynności:
1. Zeszyć mankiet na szerokość 1,0 cm.
2. Szew rozprasować.
3. Złożyć w połowie szerokości lewą stroną materiału do lewej i sprasować.
4. Przyłożyć mankiet do wewnętrznej strony zeszytego rękawa.
5. Przyszyć mankiet do rękawa na szerokość 0,5 cm do 1,0cm.
6. Wykończyć brzeg szwa.
7. Przewinąć mankiet do wierzchniej strony i sprasować do góry rękawa  szew ukryty
w środku.
Rys. 29. Mankiet doszywany [2, s. 139]
Mankiet krojony łącznie z rękawem
Mankiet z wywiniętym obrębem
1. Zeszyć rękaw z dodaniem na mankiet.
2. Wykończyć brzegi zeszycia zygzakiem lub overlockiem.
3. Szew rozprasować.
4. Podwinąć mankiet do wewnątrz: 1x na szerokość 0,5 cm, 2x na szerokość mankietu
+ 1,0cm.
5. Przestębnować obręb przy podwiniętej krawędzi.
6. Przewinąć mankiet do wierzchniej strony i zaprasować.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rys. 30. Mankiet z wywiniętym obrębem [2, s. 140]
Mankiet ze stębnówką na zewnątrz
1. Zeszyć rękaw z dodaniem na mankiet.
2. Wykończyć brzegi zeszycia zygzakiem lub overlockiem.
3. Szew rozprasować.
4. Podwinąć do wewnątrz szerokość mankietu1x  3,0 do 3,5 cm.
5. Podwinąć do wewnątrz szerokość mankietu 2x  3,0 do 3,5 cm.
6. Przestębnować drugie załamanie materiału na szerokość 0,5 cm.
7. Sprasować odszyty mankiet w dół.
Rys. 31. Mankiet ze stębnówką na zewnątrz [2, s.141]
Uszycie mankietów do rękawów długich
Mankiet składa się z części wierzchniej i spodniej. Część spodnia jest wzmocniona
i usztywniona.
Długość mankietu jest uzależniona od obwodu nadgarstka   on
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Na przykład:
 długość mankietu = on + zapięcie + zeszycie + luz =
= 16,0 + 2 x 1,5 + 2 x 0,5 + 1,0 =
= 16,0 + 3,0 + 1,0 + 1,0 = 21,0 cm
- szerokość mankietu (dowolna) najczęściej = 4,0 do 7,0 cm
- kształt krawędzi dolnej mankietu uzależniony jest od założenia modelowego, krawędz

górna otwarta do zeszycia z rękawem
- w dolną krawędz
mankietu można wszyć element ozdobny jak: falbanka, koronka,
wypustka itp.
a)
b)
c)
Rys. 32. Uszycie mankietu a) mankiet z jednego kawałka materiału, b) mankiet z dwóch kawałków materiału,
c) mankiet z wszytÄ… falbankÄ… [2, s. 142]
Montaż rękawa z mankietem
Techniki wszycia mankietu:
1. Wszycie metodÄ… tradycyjnÄ….
2. Wszycie maszynÄ… 2x.
3. Wszycie konfekcyjnie.
Wszycie mankietu maszynÄ… 2x
1. Upiąć w dole wierzchu rękawa zakładki skierowane do rozporka.
2. Przypiąć mankiet spodni z wkładem do wewnętrznej strony dołu rękawa od krawędzi
do krawędzi rozporka.
3. Przeszyć maszyną na szerokość 0,7 cm.
4. Wierzchni brzeg mankietu podwinąć na szerokość 0,5 cm i nałożyć na przeszycie.
5. Przestębnować brzegiem wzdłuż podwiniętej krawędzi mankietu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposób przyszycia mankietu może być również odwrotny:
- Przyszycie wierzchniego mankietu.
- Podłożenie mankietu spodniego.
- Stębnowanie po wierzchniej stronie mankietu.
Rys. 33. Wszycie mankietu maszynÄ… [2, s. 144]
Wszycie mankietu konfekcyjnie
1. Upiąć zakładki w dole rękawa lub zmarszczyć maszyną 2 razy.
2. Przypiąć mankiet (wierzch ze spodem) do dołu rękawa od zewnętrznej strony  prawą
stroną mankietu do prawej, wysuń po 1,5 cm rękawa przy rozporku.
3. Nałożyć pozostawione 1,5 cm rękawa na mankiet.
4. Przeszyć maszyną wszystko razem na szerokość 0,5  0,7 cm.
5. Brzegi zeszycia wykończyć overlockiem.
6. Opuścić mankiet, odwrócić założenia przy rozporku.
7. Zaprasować szew do góry.
8. Zamocować założenia przy rozporku.
Rys. 34. Wszycie mankietu konfekcyjnie [2, s. 145]
Wszycie rękawów
Wpinanie rękawów
Wszystkie czynności wykonuje się po stronie rękawa od wewnętrznej strony bluzki.
1. Środek główki rękawa przypiąć na szew barkowy prawą stroną materiału do prawej.
2. Upiąć główkę rękawa od linii barku w jedną i drugą stronę do połowy głębokości pachy 
lekko wdawać główkę.
3. Sprawdzać układaną główkę rękawa na dłoni, czy jest dobrze naddana oraz czy równo
opada.
4. Przypiąć dalszą część rękawa do dolnej części pachy  równo, tak jak podkrój rękawa
się układa.
5. Sprawdzić całość upięcia.
Rękaw fastrygować po upiętych szpilkach na szerokość 1,0  1,5 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Wszywanie rękawa
1. Wykonać szew zwykły obok fastrygi po stronie rękawa, rozpocząć od połowy głębokości
pachy w dół  naokoło, powtórzyć przeszycie pachy na dole i zakończyć szycie
w połowie głębokości z drugiej strony pachy.
2. Brzegi zeszycia wykończyć razem
Rys. 35. Wszycie rękawów [2, s. 147]
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz techniki wszycia zamków błyskawicznych?
2. Jaka jest kolejność czynności przy wszywaniu zamka symetrycznie  dwustronnie?
3. Jakie znasz techniki wszycia paska do spódnicy?
4. Jaka jest kolejność czynności przy wszywaniu paska do spódnicy maszyną dwa razy?
5. Jakie znasz techniki wykończenia dołów w spódnicach?
6. Jakie znasz rodzaje kołnierzy?
7. Jakie znasz metody wszycia kołnierza?
8. Jaka jest kolejność czynności przy wszywaniu kołnierza stójce maszynowo?
9. Jakie znasz rodzaje rozporków w rękawach?
10. Jakie znasz techniki wszycia mankietu?
11. Jaka jest kolejność czynności przy wszywaniu mankietu metodą konfekcyjną?
12. Jaka jest kolejność czynności przy wszywaniu rękawów do podkroju pachy?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj próbę technologiczną wszycia zamka błyskawicznego na linii środka tyłu
spódnicy asymetrycznie  jednostronnie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zszyć zaszewki w tyle spódnicy,
2) zaprasować zaszewki,
3) zszyć spódnicę po linii środka tyłu pozostawiając otwór na zamek błyskawiczny,
4) rozprasować szew,
5) obrzucić szew,
6) wszyć zamek błyskawiczny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wykrój spódnicy,
- maszyna stębnowa i overlock,
- żelazko,
- taśma centymetrowa, szpilki, nożyce,
- zamek błyskawiczny, nici,
- plansze przedstawiające różne rodzaje wszycia zamka.
Ćwiczenie 2
Wykonaj próbę technologiczną uszycia kołnierza na stójce.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) podkleić wierzchnią część kołnierza i stójki,
2) uszyć kołnierz,
3) wszyć kołnierz w stójkę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wykroje kołnierza i stójki z tkaniny bawełnianej,
- wkład klejowy,
- maszyna stębnowa,
- żelazko,
- nici i przybory do szycia.
Ćwiczenie 3
Wykończ rozporek w rękawie plisą skośną, uszyj i wszyj mankiet konfekcyjnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odszyć rozporek pliską skośną,
2) zszyć i wykończyć szew w rękawie,
3) uszyć mankiet,
4) ułożyć zakładki w rękawie,
5) wszyć mankiet.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wykrój rękawa, mankietu, pliski skośnej,
- wkład klejowy, nici,
- maszyna stębnowa i overlock,
- żelazko,
- taśma centymetrowa, szpilki, nożyce.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić techniki wszycia zamka błyskawicznego?
ðð ðð
2) wymienić kolejność czynności przy wszyciu zamka błyskawicznego
symetrycznie dwustronnie?
ðð ðð
3) wymienić techniki wszycia paska do spódnicy?
ðð ðð
4) wszyć pasek do spódnicy wybraną techniką?
ðð ðð
5) wymienić techniki wykończenia dołu w spódnicy damskiej?
ðð ðð
6) dobrać techniki wykończenia dołu do spódnicy i tkaniny?
ðð ðð
7) wymienić rodzaje kołnierzy?
ðð ðð
8) wymienić metody wszycia kołnierza?
ðð ðð
9) uszyć kołnierz ze stójką?
ðð ðð
10) wymienić rodzaje rozporków w rękawach?
ðð ðð
11) wykończyć rozporek w rękawie pliską skośną?
ðð ðð
12) wszyć mankiet do rękawa wybraną metodą?
ðð ðð
13) wymienić kolejność czynności przy wszyciu rękawa do podkroju
pachy?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
4.3. Dokumentacja techniczno-technologiczna  wybrane
dokumenty
4.3.1. Materiał nauczania
Podstawowymi czynnikami od których w znacznym stopniu zależy jakość wyrobów
odzieżowych są:
- jakość materiałów podstawowych i dodatków,
- jakość wykonania.
Biorąc pod uwagę pierwszy czynnik zakład odzieżowy nie jest w stanie nic zmienić, jeśli
do przerobu wejdą materiały i dodatki o niskiej jakości. Natomiast w znacznym stopniu
można oddziaływać na drugi czynnik poprzez odpowiednie kształtowanie jakości wyrobu
odzieżowego. W celu uzyskania jak najwyższej jakości produkowanego wyrobu, należy
pracownikowi udostępnić szereg niezbędnych informacji, które dotyczyć będą przebiegu
procesu technologicznego. Każdy pracownik musi wiedzieć jaki wyrób, z czego i jak
ma produkować, jakich ma używać maszyn, urządzeń i narzędzi, jakie są wymagania
by wyrób został uznany za produkt wysokiej jakości.
Dokumentacja procesu produkcyjnego powinna zatem spełniać trzy podstawowe funkcje:
- instruktażową,
- informacyjnÄ…,
- normatywnÄ….
Dokumentacja techniczno-technologiczna powinna zawierać podstawowe dane ustalające
technologię wyrobu odzieżowego i składa się z następujących części:
- rysunek modelowy wyrobu,
- rysunek techniczny,
- dane ogólne,
- wymagania techniczne.
Wymienione dokumenty zostały omówione w module 743[01].Z4.02.
Dokumentacja techniczno-technologiczna powinna być tak sporządzona aby wszyscy
pracownicy, którzy biorą udział w wytwarzaniu wyrobu nie mieli jakichkolwiek wątpliwości
dotyczących sposobu wykonywania swojego zadania i aby ten sposób był zgodny
z intencjami tych, którzy przygotowują dokumentację. Rozwiązaniem takiego problemu
jest wprowadzenie na każde stanowisko pracy graficznego zapisu dyspozycji produkcyjnych.
Tak przygotowana dokumentacja powinna być dużym usprawnieniem pracy robotnika,
dającym dobrą wydajność jego pracy, spełniającą wymagania jakościowe. Rozwiązaniem
tego problemu może być wprowadzenie graficznego zapisu struktury wyrobu i jego
poszczególnych węzłów.
W skład graficznego zapisu dyspozycji produkcyjnych wchodzą następujące rysunki:
- schemat strukturalny wyrobu  jest to rysunek przedstawiający ogólną budowę wyrobu,
sposób powiązania węzłów technologicznych,
- schematy konstrukcyjne węzłów wyrobu  są to rysunki, których zadaniem
jest zilustrowanie struktury danego węzła oraz ujawnienie sposobu powiązania operacji,
- karty operacji technologicznych (rysunki warsztatowe)  sÄ… adresowane na stanowiska
robocze. Informacje zawarte w kartach dotyczą: parametrów technologicznych maszyn,
parametrów technologicznych przewidzianego do realizacji zadania, struktury zadania.
Rysunki warsztatowe powinny zawierać symbole określające parametry struktury, obróbki
i parametry wymiarowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Zapis graficzny dyspozycji produkcyjnych spódnicy podstawowej z tkaniny wełnianej
PRZÓD TYA

SCHEMATY STRUKTURALNE
A  A
B  B
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
C  C
Rys. 36. Schematy strukturalne spódnicy podstawowej [opracowanie własne]
Tabela 3. Zestawienie elementów składowych [opracowanie własne].
Rodzaj Oznaczenie Ilość
Nr elementu Wyszczególnienie
materiału materiału elementów
Tkanina 1 1.1 1 Przód
zasadnicza 1.2 1 Tył
1.3 1 Pasek
Wkład klejowy 2 2.1 1 Pasek
Dodatki 3 3.1 1 Zamek
błyskawiczny
3.2 1 Guzik
Tabela 4. Rysunki warsztatowe [opracowanie własne].
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
1. Sprawdzenie wykrojów.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
2. Zeszycie zaszewek w przodzie.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
S=3mm stębnówka
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
3. Zaprasowanie zaszewek.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
T = 160°C żelazko
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
4. Zeszycie zaszewek w tyle.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
s=3mm stębnówka
A A
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
5. Zaprasowanie zaszewek w tyle.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
T = 160°C żelazko
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
6. Zszycie przodu i tyłu
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
s=3mm stębnówka
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
7. Wykończenie szwów na overlocku.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
s=3mm overlock
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
8. Rozprasowanie szwów.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
T = 160°C żelazko
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
9. Wszycie zamka błyskawicznego.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
stębnówka
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
10. Podklejenie paska wkładem klejowym.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
T = 130°C żelazko
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
11. Zaprasowanie paska.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
T = 160°C żelazko
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
12. Wykończenie spodniej krawędzi paska na overlocku.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
s=3mm overlock
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
13. Wszycie paska.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
s=3mm stębnówka
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
14. Zeszycie końcówek paska.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
s=3mm stębnówka
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
15. Wywrócenie i przestębnowanie paska w szwie.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
s=4mm stębnówka
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
16. Wykończenie dolnej krawędzi spódnicy na overlocku.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
s=3mm overlock
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
17. Podwinięcie i przestębnowanie spódnicy w dole.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
s=4mm stębnówka
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
18. Wyszycie dziurki w pasku spódnicy.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
dziurkarka
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
19. Przyszycie guzika.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
guzikarka
NUMER I NAZWA OPERACJI CZAS WYKONANIA
20. Uprasowanie całości.
PARAMETRY TECHNOLOGICZNE MASZYNY I URZ
DZENIA UWAGI
T = 160°C żelazko
Kontrola jakości
Kontrola międzyoperacyjna w procesie szycia w dużym stopniu zależy od sytemu
organizacji produkcji. W takich systemach jak potok z synchronizowanymi zespołami
obróbkowymi i synchro, gdzie najpierw wykonuje się poszczególne elementy odzieży
a póz
niej montuje z nich wyrób gotowy, stworzone są dogodne warunki do zorganizowania
kontroli międzyoperacyjnej. Wówczas każdy element odzieży może być dokładnie
skontrolowany pod względem jakości wykonania, bez zahamowania ciągłości produkcji.
Inaczej natomiast jest w taśmowym systemie organizacji produkcji, gdzie wykonanie każdej
następnej operacji technologicznej zależy od poprzedniej. Zakwestionowanie przez kontrolę
międzyoperacyjną jednej nawet operacji powoduje zakłócenie ciągłości procesu
produkcyjnego. Kontrola międzyoperacyjna powinna być uzupełniona przez samokontrolę
i kontrole wzajemną polegającą na tym, że jedni pracownicy kontrolują pracę innych. Jeżeli
operacja poprzedni została wykonana wadliwie, to pracownik który wykonuje operację
następną powinien zwrócić wykonawcy wyrób do naprawy.
Kontrolę ostateczną wyrobów gotowych wykonują brakarze. Sprawdzają oni zgodność
wykonania poszczególnych sztuk odzieży z dokumentacją techniczną i zatwierdzonym
modelem. Oględzin wyrobu dokonuje się na manekinie lub na stole w zależności
od produkowanego asortymentu. Brakarz wyrobów gotowych sprawdza kolejno wszystkie
parametry, które decydują o jakości wyrobu odzieżowego, a więc takie jak: wymiary
poszczególnych elementów odzieży, połączenie części konstrukcyjnych, jakość użytych
materiałów i dodatków krawieckich, układanie się poszczególnych elementów odzieży
na figurze i manekinie.
Po dokładnym sprawdzeniu brakarz klasyfikuje wyrób do jednej z klas zwanych
gatunkami. Są trzy stopnie gatunkowości odzieży. Podstawą klasyfikacji odzieży
do odpowiednich gatunków są normy. Zawarte są w nich błędy w odzieży, które decydują
o zaklasyfikowaniu sztuki odzieży do danego gatunku. Zgodnie z normą błędy w odzieży
dzieli się na: konfekcyjne, surowcowe lub tkaninowe. W zależności od rodzaju i charakteru
błąd może być zaliczony do grupy A, B lub C. do grupy A zalicza się takie błędy które mają
najmniejszy wpływ na obniżenie wyglądu i funkcjonalności odzieży w porównaniu z błędami
grupy B i C. błędy zaliczone do grupy B w mniejszym stopniu obniżają jakość odzieży aniżeli
błędy z grupy C.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest schemat strukturalny wyrobu?
2. Co to są schematy konstrukcyjne węzłów wyrobu?
3. Jakie informacje zawiera karta operacji?
4. Jakie dokumenty wchodzą w skład Dokumentacji Techniczno-Technologicznej?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie rysunków wykonaj próbę technologiczną wszycia zamka błyskawicznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odczytać z rysunków technikę wszycia zamka,
2) zszyć przód i tył spódnicy, zostawiając otwór na zamek błyskawiczny,
3) rozprasować szew,
4) wykończyć szew na overlocku,
5) wszyć zamek błyskawiczny.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wykrój spódnicy,
- maszyna stębnowa i overlock,
- żelazko,
- taśma centymetrowa, szpilki, nożyce,
- zamek błyskawiczny, nici,
- plansze przedstawiające różne rodzaje wszycia zamka.
Ćwiczenie 2
Odczytaj ze schematu graficznego rodzaj kołnierza, uszyj go i wszyj do podkroju szyi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) odczytać schemat graficzny,
2) wykroić elementy kołnierza,
3) uszyć kołnierz,
4) podkleić, zaprasować i wykończyć na overlocku obłożenia,
5) zszyć szwy barkowe, rozprasować i wykończyć brzegi na overlocku,
6) wszyć kołnierz do podkroju szyi zgodnie ze schematem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wykrój przodów i tyłu bluzki,
- tkanina na kołnierz,
- wkład klejowy,
- maszyna stębnowa i overlock,
- żelazko,
- taśma centymetrowa, szpilki, nożyce,
- plansze przedstawiające różne rodzaje wszycia kołnierza.
Ćwiczenie 3
Na podstawie schematu graficznego uszyj i wszyj mankiet do rękawa.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zszyć rękaw, rozprasować szew i wykończyć na overlocku
2) wykroić i uszyć mankiet,
3) wszyć mankiet do dołu rękawa.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wykrój rękawa z odszytym rozporkiem,
- tkanina na mankiet,
- wkład klejowy
- maszyna stębnowa i overlock,
- żelazko,
- taśma centymetrowa, szpilki, nożyce.
Ćwiczenie 4
Zakład produkcyjny otrzymał zamówienie na wykonanie 15 sztuk bluzek dziewczęcych
z tkaniny bawełnianej w trzech rozmiarach. Dobierz zespół 5 osobowy, zaproponuj metody
i systemy produkcji w szwalni, wykonaj zamówienie zgodnie z dokumentacją techniczno-
-technologiczną, dokonaj kontroli i klasyfikacji gatunkowej wyrobów gotowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dobrać pięcioosobowy zespół,
2) dobrać system organizacji produkcji i metodę pracy w szwalni,
3) przydzielić zadania członkom grupy,
4) ustawić stanowiska pracy,
5) uszyć wyrób zgodnie z dokumentacją techniczno technologiczną,
6) dokonać kontroli i klasyfikacji gatunkowej wyrobu gotowego.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wykroje bluzki dziewczęcej w trzech rozmiarach,
- wykroje z wkładu klejowego,
- nici, guziki,
- maszyny stębnowe, overlock, dziurkarka, guzikarka,
- stanowisko do prasowania,
- dokumentacja techniczno-technologiczna,
- normy dotyczące klasyfikacji gatunkowej wyrobów gotowych,
- taśma centymetrowa, szpilki, nożyce.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić co to jest schemat strukturalny wyrobu?
ðð ðð
2) wymienić jakie informacje zawiera karta operacji?
ðð ðð
3) wymienić dokumenty Dokumentacji Techniczno-Technologicznej?
ðð ðð
4) odczytać schemat graficzny węzłów technologicznych?
ðð ðð
5) uszyć i wszyć kołnierz do podkroju szyi na podstawie schematu
graficznego?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
4.4. Rodzaje zapięć odzieżowych. Elementy ozdobne w odzieży
4.4.1. Materiał nauczania
Zapięcie to sposób wykończenia krawędzi przodu odzieży przy pomocy obłożenia
lub plisy. Do zapinania  łączenia krawędzi służą: dziurki, guziki, zatrzaski, napy, zamki
błyskawiczne itp.
Rodzaje zapięć:
krawędzie zachodzące:
 jednorzędowe (widoczne i  dwurzędowe  asymetryczne
kryte)
krawędzie dochodzące tzw. na styk:
 na zamki błyskawiczne  na pętelki i guziki  na klamry
Zapięcia o krawędziach zachodzących  jednorzędowe
1. Wykończone obłożeniem:
- wąskim do zapięcia pod szyję  szerokość 4,0 6,0 cm
- szerokim do kołnierzy wykładanych, dochodzące do szwa ramieniowego
2. Wykończone plisą:
- doszywanÄ…
- krojonÄ… razem z przodem
3. Zapięcia kryte:
- ze stębnówką
- z fałdą
4. Zapięcie  polo
Zapięcie wykończone obłożeniem
Obłożenie jest to element przodu w wyrobie odzieżowym wykańczający krawędz
przodu
od strony wewnętrznej. Obłożenie może być krojone razem z przodem lub doszywane
do krawędzi, usztywnione i wzmocnione wkładem klejowym.
Kolejność czynności:
- wzmocnić wkładem klejowym spodnią stronę obłożeń,
- założyć obłożenia do wewnętrznej strony i sprasować,
- wykończyć brzeg obłożeniem.
Rys. 37. Zapięcie wykończone obłożeniem [2, s. 119]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
Zapięcia wykończone plisą
Plisa w zapięciu może być doszywana lub modelowana razem z przodem. Górę plisy wszywa
się razem z podkrojem szyi, w stójkę kołnierza lub wykańcza np. obsadzeniem, pliską skośną,
rulonikiem, itp.
Plisa doszywana
Kolejność czynności:
Prawy przód
- spód plisy wzmocnić wkładem klejowym,
- przyłożyć plisę do krawędzi prawego przodu od wewnątrz (prawą stroną plisy
do spodniej strony bluzki),
- przeszyć maszyną na szerokość 0,5cm,
- odwrócić do strony wierzchniej i sprasować krawędz
,
- podwinąć drugi brzeg plisy do środka i sprasować,
- przestębnować ozdobnie krawędzie plisy
Lewy przód
- wykonać wąskie obłożenie.
Rys. 38. Zapięcie wykończone plisą doszywaną: a) prawy przód i plisa z dodaniem na szwy, b) plisa
uformowana i przestębnowana, c) lewy przód z dodaniem na obłożenie, d) obłożenie założone
i przestębnowane [2, s.121]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Plisa krojona razem z przodem
Prawy przód:
- założyć szerokość plisy do wewnętrznej strony na szerokość 4cm,
- założyć drugi raz na tę samą szerokość,
- przestębnować drugie założenie na szerokość 0,5cm (strzępiący się brzeg w środku
przeszycia),
- zaprasować na wierzchniej stronie uformowaną plisę,
- przestębnować drugą krawędz
plisy na szerokość 0,5cm.
Lewy przód
- wykonać wąskie obłożenie.
Rys. 39. Plisa krojona razem z przodem a) prawy przód z dodaniem na plisę, b) doszyta plisa,
c) lewy przód z dodaniem na obłożenie [2, s. 122]
Zapięcia kryte
Zapięcie kryte ze stębnówką
Prawy przód:
- założyć materiał do wewnątrz 1x na szerokość 4,5 cm,
- założyć materiał do wewnątrz 2x po linii krawędzi przodu,
- przestebnować na szerokość plisy 4 cm od krawędzi (strzępiący się brzeg wewnątrz
plisy),
- uformować i zaprasować zapięcie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Lewy przód
- wykonać wąskie obłożenie
a)
b)
d)
c)
Rys. 40. Zapięcie kryte ze stębnówką: a) prawy przód z dodaniem na plisę, b) uformowanie zapięcia,
c) przekrój po przeszyciu, d) przekrój po zaprasowaniu [2, s. 123]
Zapięcie kryte z fałdą
Prawy przód:
- założyć brzeg do wewnątrz na szerokość 1cm,
- założyć drugi raz  obręb na szerokość 6,5cm,
- przestębnować obręb przy krawędzi pierwszego załamania materiału,
- zaprasować fałdę do wierzchniej strony na szerokość 3,5cm.
Lewy przód
- wykonać wąskie obłożenie
Rys. 41. Zapięcie kryte z fałdą: a) prawy przód z dodaniem na fałdę, b) uformowanie zapięcia,
c) przekrój po przeszyciu, d) przekrój po zaprasowaniu [2, s. 124]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
Zapięcie  polo
Kolejność czynności:
- wyciąć materiał w zapięciu  polo pozostawiając na szew 1 cm do okoła,
- przyłożyć do wierzchniej strony dwa obsadzenia  pola ,
- przyszyć obsadzenia wzdłuż wycięcia na szerokość 1cm do oznaczonej długości  pola ,
- przód w dole zapięcia naciąć po skosie do końca przeszycia,
- szwy rozprasować,
- obsadzenia przełożyć do wewnątrz formując szerokość zapięcia  pola ,
- plisę prawą nałożyć na lewą,
- przeszyć obsadzenia od wewnątrz (lub zewnątrz w szwie) oraz dół  pola
- szew  pola od spodu wykończyć.
Rys. 42. Wykonanie zapięcia  polo [2, s. 125]
Oznaczenie dziurek i guzików
Dziurki dzierga się, a guziki przyszywa na podwójnym materiale najczęściej wzmocnionym
i usztywnionym wkładem.
Rys. 43. Sposób przyszycia guzika [2, s. 61]
W bluzkach damskich stosuje siÄ™:
- dziurki poziome,
- dziurki pionowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
Dziurki poziome
Dziurki rozmieszcza się w następujących miejscach:
- przy podkroju szyi,
- na wysokości gorsu,
- pozostałe dziurki rozmieszcza się w równych odstępach od siebie.
Długość dziurki rozmieszcza się w następujący sposób:
- 1/3 długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania
- 2/3 długości dziurki od linii środka przodu do linii boku.
Długość dziurki równa jest średnicy guzika. Guziki rozmieszcza się tak samo jak dziurki
i przyszywa na linii środka przodu (po wyprasowaniu końcowym).
Rys. 44. Sposób oznaczenia dziurek poziomych i miejsca przyszycia guzików [2, s. 149]
Dziurki pionowe
Dziurki pionowe rozmieszcza siÄ™ podobnie jak dziurki poziome. Oznacza siÄ™ je na linii
środka przodu. Guziki rozmieszcza się na linii środka przodu w połowie długości dziurki.
Rys. 45. Sposób oznaczenia dziurek pionowych [2, s. 149]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
Elementy wykańczające i ozdobne w odzieży
Lamówki
Obszycie brzegu materiału z obu stron pliską lub tasiemką nazywamy lamowaniem.
Lamowanie służy do wykończenia odzieży od strony zewnętrznej i wewnętrznej, po liniach
prostych i owalnych. W wyrobach damskich często lamówki stanowią element ozdobny.
Charakterystyczne jest to, że lamówka z prawej i lewej strony jest taka sama.
Lamówkę kroi się w postaci pliski skośnej. Pliska skośna powinna być dwa razy szersza
od szerokości lamówki plus dodanie na przeszycie i wykończenie.
Pliski skośne mogą być elementem ozdobnym lub wykańczającym. Wykańcza się nimi
brzegi proste i owalne w wyrobach odzieżowych.
Pliski kroi się po pełnym ukosie materiału, dzięki temu są elastyczne i rozciągliwe.
Stosuje się je w tkaninach cienkich i wykańcza: podkroje szyi, dekoltu, pach, zaokrąglony dół
fartuszka itp.
Rys. 46. Sposób krojenia i łączenia pliski skośnej [2, s. 27]
Kolejność czynności przy lamowaniu
1 Przeszyć brzeg pliski skośnej na szerokość 0,4 cm
2 Przewinąć pliskę na drugą stronę obkładając szew
3 Podwinąć brzeg pliski tak, aby powstał rulonik na szerokość 0,5 cm
4 Przestębnować przy podwinięciu brzegu (lub podszyć kryto do przyszycia maszynowego
Rys. 47. Wykończenie elementu lamówką [2, s. 30]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
Lamówkę można przyszyć za pomocą przyrządu pomocniczego  lamownika , który
pomaga zeszyć równocześnie z obu stron. Do lamowania można wykorzystać również
pasmanteryjną pliskę skośną.
Zakładka to  płasko leżąca , zeszyta, jednostronna fałda o różnej szerokości
Kolejność szycia
1 Oznaczyć linie szczypanki lub zakładki (można przez wyciągnięcie nitek w tkaninie)
2 Złożyć po linii oznaczonej lewą stroną materiału do lewej
3 Przeszyć maszyną na określoną szerokość
4 Sprasować zakładki na jedną stronę, a szczypanki rozprasować na kancie żelazka.
Rys. 48. Sposób wykonania zakładki [2, s. 33]
Zakładki mogą być odszyte w układzie pionowym i poziomym. Pełnią rolę estetyczną
i funkcjonalną, np., zakładki poziome w spódnicy  po ich zlikwidowaniu wydłuża
się spódnica.
Falbanka (fr. Falbana = obszycie)  element wykończeniowy w postaci pasa materiału
o dowolnej szerokości, którego jeden brzeg jest zmarszczony i przyszyty do krawędzi wyrobu
odzieżowego. Pełni funkcję elementu ozdobnego, a często jest również przedłużeniem ubioru.
Falbanki mogą być:
- marszczone,
- plisowane,
- kloszowe.
Różne są techniki wykończenia brzegu falbanki i jej przyszycia do krawędzi. Brzegi
falbanki można wykończyć: na maszynie wąskim ściegiem zygzakowym, obrębem, koronką,
lamówką itp.
Kolejność czynności wykonania falbanki prostej doszytej do krawędzi szwem zwykłym
1. Skroić falbankę prostą od 1,5 do 2 razy dłuższą od miejsca do którego ma być przyszyta.
2. Wykończyć jeden brzeg falbanki np. obrębem, koronką itp.
3. Zmarszczyć falbankę na drugim brzegu maszyną 2 razy.
4. Przyłożyć falbankę do krawędzi materiału prawą stroną do prawe i równomiernie
rozłożyć zmarszczenia.
5. Przyszyć falbankę maszyną na szerokość 0,7  0,8 cm, między nitkami marszczenia.
6. Wykończyć brzeg zeszycia zygzakiem lub overlockiem.
7. Sprasować szew falbanki w kierunku materiału, do którego jest przyszyta.
8. Przestębnować krawędz
materiału po prawej stronie wzdłuż przyszycia falbanki
na szerokość 0,2 cm.
a) przygotowanie do przyszycia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
Znaki spotkań oznaczonych odcinków
b) przypięcie według oznaczenia i przyszycie
c) wykończenie brzegów zeszycia, stębnowanie krawędzi
Rys. 49. Kolejność czynności wykonania falbanki prostej doszytej do krawędzi szwem zwykłym [2, s. 36]
Rodzaje kieszeni nakładanych i sposób ich wykonania
Kieszeń nakładana jest to kieszeń, którą otrzymuje się przez naszycie na danym
elemencie odzieżowym kawałka materiału o dowolnym kształcie.
Są różne sposoby zarówno przyszycia, jak i wykończenia kieszeni nakładanej:
1. przyszycie krawędziami do wyrobu odzieżowego z pozostawieniem w górnej krawędzi
otworu kieszeniowego,
 który może być wykończony klapką,
2. materiał może być tak ukształtowany, że tworzy kieszeń z kontrafałdą
3. kieszeń nakładana może być przyszyta wszystkimi krawędziami do wyrobu odzieżowego,
a przecięty otwór kieszeniowy może być wykończony np. klapką z wypustką.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
Rys. 50. Rodzaje kieszeni nakładanych [3, s. 84]
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest zapięcie?
2. Jakie znasz rodzaje zapięć?
3. Jaka jest kolejność czynności przy wykonaniu zapięcia  polo ?
4. W jaki sposób rozmieszczamy dziurki pionowe w bluzce damskiej?
5. W jaki sposób kroimy pliskę skośną?
6. Jaka jest kolejność czynności przy lamowaniu?
7. Co to jest kieszeń nakładana?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj próbę technologiczną zapięcia  polo .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wykroić materiał w zapięciu  polo pozostawiając na szew 1 cm do okoła,
2) przyłożyć do wierzchniej strony dwa obsadzenia  pola ,
3) przyszyć obsadzenia wzdłuż wycięcia na szerokość 1 cm do oznaczonej długości  pola ,
4) naciąć przód w dole zapięcia,
5) rozprasować szwy,
6) przełożyć obsadzenia do wewnętrznej strony formując szerokość zapięcia  pola ,
7) nałożyć plisę prawą na lewą,
8) przeszyć obsadzenia od wewnątrz oraz dół  pola ,
9) wykończyć szew  pola od spodu overlockiem.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tkanina bawełniana,
- forma przodu,
- foliogramy ze schematami strukturalnymi zapięcia,
- maszyna stębnowa i overlock,
- żelazko,
- taśma centymetrowa, szpilki, igły, nici,
- wkład klejowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
Ćwiczenie 2
W bluzce damskiej rozmieść i wykonaj dziurki poziome, przyszyj guziki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) sprawdzić długość przodów,
2) rozmieścić, zgodnie z zasadami, dziurki poziome,
3) wyszyć dziurki na maszynie dziurkarce,
4) oznaczyć miejsce przyszycia guzików,
5) przyszyć guziki,
6) zaprezentować efekty swojej pracy
Wyposażenie stanowiska pracy:
- uszyta bluzka,
- maszyna dziurkarka,
- taśma centymetrowa, nożyce, igły, szpilki, nici, guziki.
Ćwiczenie 3
Wykonaj próbę technologiczną kieszeni nakładanej ozdobionej lamówką.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wykroić kieszeń nakładaną o linii półokrągłej,
2) wykonać obręb podwójny w górnej krawędzi kieszeni,
3) wykroić pliskę skośną,
4) wykończyć brzegi kieszeni lamówką,
5) naszyć gotową kieszeń na próbnik,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- tkanina,
- maszyna stębnowa,
- forma kieszeni,
- taśma centymetrowa, szpilki kreda krawiecka, linijka, nożyce.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić co to jest zapięcie?
ðð ðð
2) wymienić rodzaje zapięć?
ðð ðð
3) wymienić kolejność czynności przy wykonaniu zapięcia  polo ?
ðð ðð
4) rozmieścić dziurki w bluzce damskiej?
ðð ðð
5) skroić pliskę skośną?
ðð ðð
6) wylamować kieszeń?
ðð ðð
7) wykonać kieszeń nakładaną?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
4.5. Zasady łączenia elementów ze skóry
4.5.1. Materiał nauczania
Ze względu na ograniczoną wielkość skóry jedną sztukę odzieży wyrabia się z kilku
lub kilkunastu skór (od 6 np. na kurtkę do 15 np. na płaszcz). Powierzchnię skóry mierzy
się za pomocą planimetru lub komputera. Konfekcjonowanie skór, ze względu na różne
wymiary, wymaga dużej fachowości. Ważne jest stosowanie ekonomicznych technik
produkcji, aby produkować odzież jak najtaniej.
Konfekcjonowanie skór składa się z następujących etapów:
- sortowanie  skóry sortuje się ze względu na kolor, grubość i strukturę. Różne odcienie
kolorów muszą zostać dostrzeżone, a skóry odpowiednio posortowane. Sortowacz musi
bardzo precyzyjnie oceniać odcienie kolorów gdyż skóry przeznaczone do szycia odzieży
muszą dokładnie do siebie pasować;
- rozkrój  skóry nie da się kroić w sposób, w jaki kroi się inne materiały odzieżowe, każdą
skórę kroi się osobno ręcznie, nożem. Ze względu na to, że skóry różnią się wielkością
i kształtem, przy krojeniu trzeba zwracać uwagę na następujące czynniki: różne wymiary
skór, występujące nieregularności np. zmarszczki, różnice w kolorze, pasa na welurze,
wady i uszkodzenia mechaniczne, i inne. Krojczy układa części formy na skórze w taki
sposób aby jak najlepiej wykorzystać materiał i ominąć nieregularności. Następnie wycina
wykroje bardzo ostrym nożem;
- stabilizacja  brzegi, kołnierzyki, odszycia itp. wzmacnia się taśmą, klejoną punktowo,
włókniną lub tkaniną. Połączenie utrwala się za pomocą żelazka lub specjalnej prasy;
- szycie (konfekcjonowanie)  do konfekcjonowania skór używa się specjalnych maszyn do
szycia, automatów, urządzeń prasowalniczych, umożliwiających obróbkę wszelkich
rodzajów skór. Między stanowiskami pracy skóry przenosi się ręcznie. Szycie skór musi
być bardzo starannie wykonane, gdyż przekłucia pozostawiają na niej widoczne dziurki.
Szczególnie szwy ozdobne trzeba wykonać poprawnie za pierwszym razem. Czynnikami
decydującymi o estetycznym i trwałym zszyciu skór są: grubość igły (od 80 do 130 Nm),
transport, stopka (rolkowa teflonowa), grubość nici (od 50 do 70 Nm);
- klejenie  po zszyciu szwy, wykończenia i nakładki smaruje się specjalnym klejem
i dociska co powoduje spłaszczenie szwów, zamocowanie wykończeń i nakładek.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega sortowanie skór?
2. W jaki sposób kroi się skóry?
3. Na czym polega stabilizacja brzegów wyrobów ze skóry?
4. W jaki sposób dokonuje się konfekcjonowania skór?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Spośród kilkunastu skór wybierz odpowiednią ilość skór potrzebnych do skrojenia jednej
sztuki kamizelki męskiej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać sortowania skór i wybrać cztery sztuki w jednym odcieniu i jednakowej
grubości,
2) ułożyć na powierzchni skór formy kamizelki,
3) wyciąć elementy kamizelki i skompletować,
4) oznaczyć wykroje.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- 15 sztuk skór,
- formy kamizelki męskiej,
- nóż do wycinania.
Ćwiczenie 2
Uszyj kamizelkę męską ze skóry.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) skontrolować wykroje kamizelki męskiej,
2) uszyć kamizelkę.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- wykroje kamizelki męskiej,
- maszyna do szycia skór,
- stanowisko do prasowania,
- nici, klej, przybory.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) sortować skóry ze względu na kolor i grubość?
ðð ðð
2) wyciąć elementy odzieży ze skóry?
ðð ðð
3) stabilizować brzegi wyrobów ze skóry?
ðð ðð
4) dokonać konfekcjonowania skór?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedz
kółkiem, a następnie ponownie
zakreśl odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi na pytanie będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego
rozwiązanie na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Do rodzajów nakładów zaliczamy
a) pojedynczy, wielokrotny, sekcyjny.
b) Å‚Ä…czony, wielokrotny, stopniowy.
c) pojedynczy, stopniowy, asymetryczny.
d) pojedynczy, wielokrotny, stopniowy.
2. Rysunek przedstawia zamek
a) błyskawiczny wszyty symetrycznie  dwustronnie.
b) wszyty asymetrycznie kryto.
c) błyskawiczny wszyty kryto.
d) błyskawiczny wszyty asymetrycznie.
3. Rysunek graficzny przedstawia wszycie
a) paska maszyną i podszycie ręczne.
b) paska maszyną i stębnowanie na szwie.
c) paska maszyną i stębnowanie podwójnie.
d) paska maszyną i stębnowanie pojedynczo nad szwem.
4. Przeciętna szerokość obrębu spódnicy prostej wykonanej z tkaniny wełnianej w dole
wynosi
a) 4,0  6,0 cm.
b) 3,0  4,0 cm.
c) 1,0  3,0 cm.
d) 0,5  1,0 cm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
5. Pliskę skośną kroimy po
a) nitce osnowy.
b) nitce wÄ…tku.
c) wzdłuż brzegu fabrycznego tkaniny.
d) przekÄ…tnej kwadratu.
6. Rysunek przedstawia kołnierz
a) wykładany wszyty maszynowo między obłożenia.
b) ze stójką wszyty maszynowo.
c) wszyty z pliską skośną.
d) be-be wszyty z pliską skośną.
7. Poniższy rysunek graficzny przedstawia kołnierz
a) wykładany wszyty maszynowo między obłożenia.
b) ze stójką wszyty maszynowo.
c) wszyty z pliską skośną.
d) be-be wszyty z pliską skośną.
8. Rysunek przedstawia rozporek wykończony
a) pliskÄ….
b) listewkÄ….
c) obrębem.
d) obsadzeniem.
9. Wpinając rękaw środek główki rękawa przykładamy do
a) szwu bocznego.
b) szwu barkowego.
c) do punktu montażowego na linii pachy tyłu.
d) do punktu montażowego na linii pachy przodu.
10. Zapis graficzny przedstawia rozporek wykończony
a) pliskÄ….
b) listewkÄ….
c) obsadzeniem.
d) obrębem.
11. Rysunek przedstawia
a) mankiet krojony łącznie z rękawem.
b) mankiet doszywany do rękawa.
c) rękaw krótki wykończony w dole pliską skośną.
d) rękaw krótki wykończony obrębem pojedynczym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
12. Zapis graficzny przedstawia wszycie
a) mankietu konfekcyjnie.
b) mankietu metodÄ… tradycyjnÄ….
c) wszycie mankietu i podszycie ręcznie.
d) wszycie mankietu metodÄ… miarowÄ….
13. Na rysunku przedstawiono zapięcie
a) wykończone obłożeniem.
b) wykończone plisą.
c) kryte.
d)  polo .
14. Długość dziurki rozmieszcza się w następujący sposób
a) 1/3 długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania.
b) 2/3 długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania.
c) długość dziurki od linii środka do linii boku.
d) 1/2długości dziurki od linii środka do krawędzi załamania.
15. Długość mankietu przy obwodzie nadgarstka  on = 16 cm wynosi
a) 17 cm.
b) 24 cm.
c) 21 cm.
d) 19 cm.
16. Kontrola międzyoperacyjna polega na kontrolowaniu
a) jakości wykonania poszczególnych operacji technologicznych.
b) jakości dodatków krawieckich.
c) jakości wyrobów gotowych.
d) jakości stanowisk roboczych.
17. Karta operacji zawiera następujące informacje
a) wykaz maszyn i urządzeń, rysunek modelowy wyrobu, parametry technologiczne
maszyn i urządzeń.
b) rysunek techniczny wyrobu, rysunek techniczny elementu odzieży, wykaz maszyn
i urządzeń.
c) parametry technologiczne maszyn i urządzeń, czas wykonania operacji, wykaz
maszyn i urządzeń, rysunek widokowy i przekrojowy elementu odzieży.
d) rysunek widokowy elementu odzieży, czas wykonania operacji, rysunek techniczny
wyrobu.
18. Schemat strukturalny wyrobu to rysunek przedstawiajÄ…cy
a) ogólną linię sylwetki będącej w ruchu.
b) ogólną budowę wyrobu, sposób powiązania węzłów technologicznych.
c) strukturę danego węzła.
d) ogólną linię modelu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
19. Przy krojeniu skór zwraca się uwagę na
a) nitkę prostą, wzór, powierzchnię skóry.
b) kolor, nitkę prostą, długość skóry.
c) wymiary skóry, występujące nieregularności, różnice w kolorze, wady i uszkodzenia
mechaniczne skór.
d) wady i uszkodzenia mechaniczne, powierzchniÄ™, kolor, bieg nitki osnowy i wÄ…tku.
20. Konfekcjonowanie skór składa się z następujących etapów
a) klejenie, sortowanie, gładzenie, szycie.
b) rozkrój, szycie, stabilizacja, prasowanie końcowe.
c) klejenie, rozkrój, szycie, gładzenie.
d) sortowanie, rozkrój, stabilizacja, szycie, klejenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie operacji technologicznych w procesach wytwarzania
wyrobów odzieżowych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
18. a b c d
19. a b c d
20. a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
6. LITERATURA
1. Cyrankiewicz H.: Konstrukcja i modelowanie odzieży dziecięcej. WSIP, Warszawa 1999
2. Lewandowska  Stark E.: Techniki szycia odzieży. SOP, Toruń 1995
3. Parafianowicz Z.: Słownik odzieżowy. WSiP, Warszawa 1999
4. Polska Norma: PN-83/P-84501. Wyroby konfekcyjne. Szwy. Klasyfikacja i oznaczenia
5. Samek P.: Materiałoznawstwo. WSiP, Warszawa 1999
Czasopisma:
 Odzież
 Przemysł Mody
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58