1

Psychologia grupy i zespołu

Grupa to dwie lub więcej osób, które określają siebie jako jej członków oraz:

•

charakteryzuje ich wspólny los (common fate)

•

mają formalną lub ukrytą strukturę społeczną

•

pozostają ze sobą w bezpośrednich interakcjach

•

Normy grupowe to zespół zjawisk różnicujących członków jednej grupy od innych
Podstawowe normy grupowe (wg. S. Miki) to:

-

Grupa ma nazwę

-

Członkowie grupy wykazują podobieństwo w zachowaniu i wyznawaniu opinii

-

W grupie istnieją silne normy lojalności i solidarności wobec wszystkich jej członków

Zjawiska psychologiczne zachodzące w grupie

Konformizm – to zmiana zachowania lub opinii danej osoby na skutek realnego lub
wyobrażonego wpływu innych ludzi.

Zachowania konformistyczne wzmagają się gdy:
Grupa składa się ze specjalistów
Członkowie grupy są dla nas autorytetami w danej dziedzinie
Ludzie w grupie są do nas podobni pod pewnymi względami
Nie wiemy jak powinniśmy się zachować w danej sytuacji

Istnieją 3 poziomy konformizmu:
- uleganie
- identyfikacja
- internalizacja

Facylitacja społeczna to napięcie, które pojawia się podczas wykonywania zadań w obecności innych
osób, spowodowane możliwością bycia ocenianym przez obserwatorów.

2

Próżniactwo społeczne – to uspokojenie wywołane przekonaniem, że przebywanie w grupie
utrudni ocenę własnego wkładu w pracę zespołową.

Aby zapobiec wystąpieniu próżniactwa warto:

Dzielić pracę w zespole tak, by każda osoba miała poczucie wkładu, który można wycenić
Angażować uczestników nie tylko w wykonywanie ale również w fazę planowania zadań zespołu
Wyznaczać zespołowi zadania trudne – ambitne, niestrukturyzowane

Grupowe myślenie – sposób myślenia członków grupy polegający na dążeniu do jednomyślności,
przekraczającym chęć do wyrażania własnych opinii lub wątpliwości.

1.

Iluzja wszechmocności

(Illusion of invulnerability)

2.

Wiara w wewnętrzną moralność grupy

(Belief in the group’s inherent morality)

3.

Zbiorowe racjonalizacje

(Collective rationalization)

4.

Stereotypowy wizerunek wrogów

(Stereotyped views of enemy leaders)

5.

Presja na odszczepieńców

(Direct pressure)

6.

Autocenzura

(Self-censorship)

7.

Strażnicy myśli

(Mindguards)

8.

Iluzja jednomyślności

(Illusion of unanimity)

Grupa ulega temu syndromowi gdy:

Jest bardzo spójna czyli jej uczestnicy znają się dobrze, lubią i cenią współpracę
Działa w sytuacji silnego napięcia lub zagrożenia (np. istnieje presja czasu; konsekwencje

podjętej decyzji są znaczące)

Ma dominującego przywódcę, który nie jest skłonny do zmiany raz podjętej decyzji i krytykuje

poglądy innych współpracowników

Zadaniem lidera zespołu, który pragnie uniknąć wystąpienia syndromu grupowego myślenia jest:

•

Przeciwdziałanie dominacji pojedynczych osób

•

Zachęcanie do dyskusji wszystkich członków zespołu (małomównych, nieśmiałych)

•

Eliminowanie barier komunikacyjnych pomiędzy członkami zespołu

•

Zachęcanie do dyskusji nad jak największą liczbą alternatywnych rozwiązań

•

Dostarczanie członkom zespołu wszystkich posiadanych na dany temat informacji

•

Wprowadzenie atmosfery zaufania i braku lęku przed popełnieniem błędu

•

Praca nad sobą

3

Różnice między grupą a zespołem

Grupa

Zespół

silny, jasno określony lider

rola lidera podzielona

świadomość „JA”

świadomość „MY”

indywidualna odpowiedzialność

indywidualna i zbiorowa odpowiedzialność

cel grupy jest taki sam jak szersza misja

organizacji

specyficzny dla zespołu i przez niego tworzony

cel

wyższość celów jednostkowych nad grupowymi

wyższość celów zespołu nad jednostkowymi

luźne relacje pomiędzy członkami grupy

ścisłe relacje pomiędzy wszystkimi członkami

brak efektu synergii

efekt synergii

cel może zostać osiągnięty bez współpracy

uczestników

cel możliwy do osiągnięcia dzięki współdziałaniu

wszystkich uczestników

Zespół to specyficzna grupa społeczna, powiązana formalnymi i nieformalnymi „więzami”, wykonująca
określone zadania i realizująca wspólne cele.

Cechy dobrego zespołu

Niewielka liczebność zespołu [max. 15 osób]
Posiadanie jasno określonego celu
Akceptacja przez wszystkich członków zespołu określonego sposobu pracy
Zaangażowanie członków zespołu w to, co robią, poczucie odpowiedzialności
Uzupełnianie się umiejętności specjalistycznych i interpersonalnych
Wysoki stopień integracji zespołu
Adekwatny nieautorytarny styl kierowania
Współuczestnictwo w podejmowaniu decyzji

Fazy rozwoju zespołu

F O R M O W A N I E

•

niepewność i chaos

•

koncentracja na wykonywanych zadaniach

•

brak współdziałania; częste wpadki i nieporozumienia

•

dominacja kilku osób; słabe zaangażowanie niektórych

Ś C I E R A N I E

•

konfrontacja osobowości i interesów; konflikt i wrogość;

•

bardzo emocjonalne nastawienie do zadań i do tego, co robią inni

•

sondowanie na co "można sobie pozwolić"; poszukiwanie sojuszników i przyjaciół

4

•

walka o pozycję

•

powstają koalicje; brak spójności grupy

N O R M O W A N I E

•

tworzenie się norm postępowania

•

utrwalenie się struktury grupy, akceptacja nieformalnego lub formalnego lidera

•

otwarta dyskusja pozwalająca ustalić reguły gry i metody pracy

•

swobodna wymiana informacji
i opinii; wzrost spójności zespołu

W S P Ó Ł D Z I A Ł A N I E

•

stan równowagi w kontaktach interpersonalnych; uspokojenie emocjonalne

•

znajomość wzajemnych oczekiwań; funkcjonalne dopasowanie ról

Meredith Belbin (angielski psycholog) wyodrębnił dziewięć ról, które mogą pełnić pracownicy -
członkowie zespołu. Każdy z niżej wymienionych typów zachowania stanowi ważny element we
współdziałaniu całego zespołu. Zespół, w którym funkcjonują reprezentanci wszystkich ról, ma wyraźną
tendencję do osiągania sukcesów w pracy zawodowej. Nie musisz mieć dziewięciu ludzi w zespole, ale
każda z ról powinna być realizowana - każdy członek może odgrywać więcej niż jedną rolę i realizować
więcej niż jedno zadanie.

Optymalny skład zespołu to:

1 kierownik (koordynator, lokomotywa)

1 innowator (np. myśliciel)

1 krytyk wartościujący

1 skrupulatny wykonawca

1 lub więcej realizator, dusza zespołu, poszukiwacz źródeł)

LITERATURA:

1.

E. Aronson, Człowiek – istota społeczna, PWN Warszawa 1996;

2.

R. Brown, Procesy grupowe, GWP Gdańsk 2006;

3.

Katz D., Kahn R.L., Społeczna psychologia organizacji, PWN Warszawa 1994;

4.

Kożusznik B., Psychologia zespołu pracowniczego, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2002.

5

Role w zespole wg M. Belbina

Rola

Charakterystyka

KOORDYNATOR

Rolą jego jest kierowanie grupą, ale nie przejawia tendencji do czynienia
tego apodyktycznie i wyniośle. Interweniuje tylko w sytuacjach
krytycznych, zwłaszcza gdy występują duże kontrowersje wśród
członków zespołu

LOKOMOTYWA

Dąży do osiągnięcia celów bez względu na środki. Nastawiony jest na
rywalizację i zwycięstwo

MYŚLICIEL

Preferowanym przez niego stylem jest praca niezależna, intensywne
myślenie, podążanie za swoimi projektami i kierowanie się własnymi
zasadami.
Dobre traktowanie Myśliciela przynosi grupie ogromne korzyści, wymaga
to obdarzania go kontrolowaną przestrzenią do realizacji pomysłów

KRYTYK

WARTOŚCIUJĄCY

Jest to człowiek o wysokiej inteligencji i wnikliwości, krytyczny i
obiektywny, dlatego też jest on najlepszą osobą do dokonywania ocen,
tego co dzieje się grupie. Posiada cechę bezstronnej obojętności w
stosunku do zespołu. Przeważnie obejmuje rolę osoby patrzącej z boku i
wkracza tylko wówczas, gdy musi zapaść rozstrzygająca decyzja

POSZUKIWACZ ŹRÓDEŁ

Jest to osoba, która poszukuje rozwiązań i wprowadza je w życie. Jego
rolą jest przede wszystkim wynajdywanie tego, co jest możliwe do
zrobienia

SKRUPULATNY WYKONAWCA

Jest to osoba pracująca ciężko i sumiennie, przywiązująca szczególną
wagę do detali. Jest koniecznym uzupełnieniem każdego zespołu, a
szczególnie takiego, który ma kłopoty w finalnym etapie wdrażania
danego projektu w życie

DUSZA ZESPOŁU

Zespołowe cele i utrzymywanie jedności grupowej przedkłada nad
ambicje personalne. Jego główną rolą jest neutralizowanie osobistych
problemów i umożliwienie każdemu członkowi grupy efektywnego
uczestnictwa w jego pracy

REALIZATOR

Jest podstawowym ogniwem zespołu, wykonuje wszystkie projekty,
które zostały zaproponowane. Jest niezwykle pożyteczny, gdy trzeba
zrealizować zadanie, które dla innych jest za trudne lub mało
interesujące

SPECJALISTA

Jest dumny ze swojej pracy oraz umiejętności panowania nad własną
działalnością.
Dla Specjalisty podstawowe znaczenie ma swoboda, jaką uzyskuje on od
szefa: potrzebuje takiego kierownika, który wierzy w jego
profesjonalizm i go docenia