N

O W O C Z E S N Y

 

T

E C H N I K

 

D

E N T Y S T Y C Z N Y

88

M A G A Z Y N

Czy częste mycie skraca życie... 

protez dentystycznych? 

SŁOWA KLUCZOWE

 



 protezy 

dentystyczne, higiena, materiał 
akrylanowy, polimetakrylan metylu, 
uszkodzenia protez

STRESZCZENIE

 



 

Artykuł informuje, 

w jaki sposób dbać o higienę 
protez dentystycznych, żeby 
zachować je w czystości i dobrym 
stanie technicznym. Tekst opisuje 
również podstawowe właściwości 
polimetakrylanu metylu, z którego 
wykonuje się protezy, a także wskazuje 
na podstawowe błędy prowadzące 
do uszkodzenia protez i radzi, jak ich 
uniknąć.

mgr inż. tech. dent. Tadeusz Zdziech*, prof. Maciej Hajduga** 

Z

achowanie protezy 

w czystości oraz wła-

ściwej higienie jest bardzo 

ważne dla estetyki i zdrowia 

pacjenta. Artykuł podpo-

wiada, jak dbać o protezy, 

żeby uniknąć ich uszkodzenia.

Często pojawia się pytanie, czy dbając 
o higienę protez dentystycznych, może-
my doprowadzić do ich uszkodzenia? 
Aby udzielić odpowiedzi, należy naj-
pierw zastanowić się, co rozumiemy 
pod pojęciem protezy dentystycznej.

Można powiedzieć, że protezy denty-

styczne są uzupełnieniem sztucznym, 
którego zadaniem jest morfologiczna 
i estetyczna odbudowa utraconych 
struktur tkankowych jamy ustnej i twa-
rzy. Wewnątrzustne protezy stomatolo-
giczne, odtwarzając zniszczone części 
zęba lub utracone zęby, zanikłe wyrost-
ki zębodołowe, ubytki kości szczęki i żu-
chwy, odtwarzają równocześnie upo-
śledzone funkcje jamy ustnej. Polega 
to w dużej mierze na przywróceniu lub 
polepszeniu czynnościowej sprawności 
żucia oraz poprawieniu wymowy znie-
kształconej w wyniku braku zębów. 

W

ŁAŚCIWOŚCI

 

POLIMETAKRYLANU

 

METYLU

 

Dbając o czystość i higienę protez den-
tystycznych, trzeba uwzględnić podsta-
wowe właściwość materiału, z którego 
są wykonane.

Własności fizyczne i mechaniczne 
–  przezroczystość: przepuszcza 90-99% 

światła widzialnego,

–  wytrzymałość na ściskanie: 100 MPa,
– wytrzymałość na rozciąganie: 

75 MPa,

–  udarność: 2 J/cm

2

, 

–  twardość w skali Mohsa: 2-3,
– łatwość kształtowania po ogrzaniu 

do temperatury 140-150°C.

Własności chemiczne 
–  gęstość: 1,19 g/cm

3

,

– odporność na działanie światła, 

wody, rozcieńczonych kwasów i za-
sad, 40-procentowego alkoholu, ter-
pentyny, benzyny, olejów mineral-
nych, 

–  rozpuszcza się w większości rozpusz-

czalników organicznych,

–  skład chemiczny polimetakrylanu me-

tylu (polymethyl methacrylate) przed-
stawia wzór:

[–CH

2

–C(CH

3

)–]n

COOCH

3

Materiał akrylanowy przeznaczony 

jest do wykonywania protez denty-

P

RACA

 

RECENZOWANA

N

O W O C Z E S N Y

 

T

E C H N I K

 

D

E N T Y S T Y C Z N Y

90

M A G A Z Y N

stycznych, zębów, podścieleń, napraw 
i prac kombinowanych. Charakteryzu-
je się wysoką jakością przetwarzania, 
dokładnością dopasowania, stabilno-
ścią kształtu i koloru. Powstaje w wy-
niku procesu polimeryzacji polegają-
cego na łączeniu się wielu cząsteczek 
monomeru (metyloakrylanu metylu 
– 91,9%, dwumetyloakrylanu – śro-
dek sieciujący – 8%, katalizatora 0,8%) 
i polimeru (polimetyloakrylanu mety-
lu – 95,8% zmiękczacza – 3,5%, nad-
tlenku dwubenzoilu – 0,6% i pigmen-
tów < 0,1%) w proporcji 10 ml płynu 
do 22,5 g proszku (2). 

Do wad standardowych mas akrylano-

wych należą: mikroporowata struktura, 
obecność monomeru resztkowego oraz 
słaba odporność mechaniczna.

U

SZKODZENIA

 

PROTEZ

 

RUCHOMYCH

 

WYKONANYCH

 

Z

 

MASY

 

AKRYLANOWEJ

 

Najczęstsze uszkodzenia ruchomych pro-
tez zębowych mogą powstać w wyniku:

– uderzenia,
– zgniecenia,
– nieprawidłowego zgryzu, 
– złego przylegania do podłoża prote-

tycznego,

– środków służących do oczysz-

czania i dezynfekcji protez rucho-
mych,

–  używania szczotek z nieodpowiednim 

włosiem, 

–  działania związków zawartych w po-

żywieniu, 

–  flory bakteryjnej i grzybów.

Chemiczne uszkodzenia protez 
Z praktyki wynika, że u około 70% pa-
cjentów pęknięcie protezy następuje 
podczas mycia (upadek lub zgniece-
nie), 25% w czasie spożywania po-
siłków i 5% w czasie „picia herbaty”. 
Na uszkodzenie masy akrylanowej 
mogą wpływać również mikroorga-
nizmy znajdujące się w jamie ustnej, 
które syntetyzują biopolimery i je roz-
kładają. Żywe mikroorganizmy, takie 

jak bakterie, są zdolne do wytwarzania 
enzymów, które prowadzą do degrada-
cji polimerów. 

Do podstawowych zabiegów higie-

nicznych, mających na celu utrzymanie 
protezy w czystości, używane są najczę-
ściej zwykłe szczoteczki do zębów i pa-
sty. Należy pamiętać, że coraz częściej 
stosowane chemiczne środki służące 
do oczyszczania protez, np.: Dentol, 
Protefix, Corega Tabs, i dezynfekujące, 
np. woda utleniona i chlorheksydyna, 
mają istotny wpływ na obniżenie wła-
ściwości mechanicznych protez akryla-
nowych poprzez depolimeryzację ma-
teriału. Mogą one spowodować zwięk-
szenie twardości materiału, obniżenie 
wytrzymałości lub odbarwienia. 

Oddziaływanie środków czyszczą-

cych na zmiany naprężeń przy zerwa-
niu oraz na zmianę wydłużenia względ-
nego przy zerwaniu, przedstawiają ta-
bele 1 i 2 (3).

Zdarza się, że pacjenci w celu oczysz-

czenia protez moczą je w perhydrolu, 

Tab. 1. Wpływ środków czyszczących i dezynfekujących na zmianę naprężenia 
w tworzywie akrylanowym przy zerwaniu

Tab. 2. Wpływ środków czyszczących i dezynfekujących na zmianę wydłużenia 
względnego tworzywa akrylowego przy zerwaniu

3,5

3

2,5

2

1,5

1

0,5

0

napręż

enie względne pr

zy z

er

w

aniu

[MP

a]

tworzywo akrylowe

Dentol

woda utleniona

Protefi x

chloroheksydyna

Corega Tabs

wydłuż

enie względne pr

zy z

er

w

aniu

[MP

a]

50

40

30

20

10

0

tworzywo akrylowe

Dentol

woda utleniona

Protefi x

chloroheksydyna

Corega Tabs

4

/ 2 0 1 1

spirytusie lub preparacie do wybielania 
(„ACE”). 

Sam okres użytkowania protez nie 

jest bez znaczenia. Powinien on wy-
nosić około pięciu lat pod warunkiem, 
że nie doszło do zmian podłoża prote-
tycznego.

H

IGIENA

 

RUCHOMYCH

 

PROTEZ

 

ZĘBOWYCH

 

Codzienne czyszczenie i mycie 
Zachowanie protezy w czystości i wła-
ściwej higienie jest bardzo ważne dla 
zdrowia pacjenta, estetyki oraz za-
chowania neutralnego zapachu z ust. 
Brak właściwej higieny jest przyczy-
ną stanów zapalnych błony śluzowej 
jamy ustnej i upośledzenia smaku. 
Do czyszczenia protez należy używać 
specjalnych szczotek o twardym wło-
siu. Aby prawidłowo oczyścić protezę, 
należy szczotkować ruchami okrężny-
mi wszystkie powierzchnie protezy, 
szczególnie te, które posiadają kontakt 
z błoną śluzową. 

Podczas zabiegu czyszczenia prote-

za powinna być trzymana nad miską 
lub umywalką, na dnie której kładzie-
my ściereczkę zabezpieczającą przed 
pęknięciem podczas przypadkowego 
upuszczenia. Do mycia protez nale-
ży używać past i proszków specjalnie 
do tego celu przeznaczonych. Powinny 
one posiadać właściwości przeciwbak-
teryjne i polerujące. Środki sanitarne 
najczęściej nie nadają się do czyszcze-
nia protez, gdyż zawierają substancje 
chemiczne uszkadzające materiały 
uzupełnień protetycznych, a także 
są szkodliwe dla tkanek jamy ustnej. 
Czyszczenie protez powinno odbywać 
się po każdym posiłku. Każdorazowo 
czas oczyszczania powinien wynosić 
2-5 min. Po każdym zabiegu protezę na-
leży dokładnie opłukać wodą. Zachowa-
ne zęby własne należy bardzo dokład-
nie wyczyścić za pomocą szczoteczki 
i pasty zawierającej fluor. Po zdjęciu 
protezy jamę ustną powinniśmy prze-
płukać, stosując płukanki ziołowe lub 
płyny z chlorheksydyną. 

Przechowywanie protez 
Po wyjęciu z ust i dokładnym umyciu 
protezę należy przechowywać w su-
chym, przewiewnym pojemniku, nie 

w wodzie, gdyż powoduje ona rozwój 
drożdżaków, które mogą przeżyć na po-
wierzchni protez bardzo długo.

Stosowanie środków dezynfekcyjnych 
Protezy powinny być odkażane raz 
w tygodniu w przeznaczonych do tego 
celu roztworach o działaniu bakterio-
bójczym i antyseptycznym. Zabieg ten 
należy wykonać obowiązkowo po każ-
dej przebytej infekcji w obrębie jamy 
ustnej. Po każdorazowym przebyciu 
takich chorób, jak: opryszczka, afty, 
zapalenie dziąseł, angina lub infekcje 
gardła, szczoteczkę do zębów należy 
wymienić. 

Kleje do protez 
Środki adhezyjne – kleje do protez – 
mogą być okresowo stosowane w cza-
sie adaptacji protez u pacjentów z trud-
nymi warunkami anatomicznymi lub 
w przypadku zaniku tkanek podłoża, 
jak to ma miejsce przy protezach na-
tychmiastowych.

Użytkowanie protez 
Prawidłowo wykonana proteza może 
być użytkowana przez cały dzień, chy-
ba że inaczej zaleci lekarz stomatolog. 
Z wiekiem w jamie ustnej zachodzą 
zmiany, takie jak zanik podłoża śluzów-
kowo-kostnego, co sprawia, że proteza 
może wymagać podścielenia lub po-
nownego wykonania. 



*Wyższa Szkoła Inżynierii Dentystycznej 

w Ustroniu

**Akademia Techniczno-Humanistyczna 

w Bielsku-Białej

Wyższa Szkoła Inżynierii Dentystycznej 

w Ustroniu

KONTAKT

inż. tech. dent. Tadeusz Zdziech 

Pracownia Protetyczna Te-dent

05- 870 Błonie, ul. Piłsudskiego 12 A

tel. 22 725 47 20

Piśmiennictwo
1. Majewski S.: Protetyka stałych uzupełnień 

zębowych, SZ-W, Kraków 1998.

2. Combe E.C.: Wstęp do materiałoznawstwa 

stomatologicznego, Sanmedica, Warszawa 
1997.

3. Kozłowska A., Światłowska M.: Wpływ środ-

ków czyszczących na właściwości tworzyw 
sztucznych stosowanych w protezach stoma-
tologicznych, „Tworzywa sztuczne i chemia”, 
2006, nr 4.