N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

88

M A G A Z Y N

Czy częste mycie skraca życie...

protez dentystycznych?

SŁOWA KLUCZOWE



protezy

dentystyczne, higiena, materiał
akrylanowy, polimetakrylan metylu,
uszkodzenia protez

STRESZCZENIE



Artykuł informuje,

w jaki sposób dbać o higienę
protez dentystycznych, żeby
zachować je w czystości i dobrym
stanie technicznym. Tekst opisuje
również podstawowe właściwości
polimetakrylanu metylu, z którego
wykonuje się protezy, a także wskazuje
na podstawowe błędy prowadzące
do uszkodzenia protez i radzi, jak ich
uniknąć.

mgr inż. tech. dent. Tadeusz Zdziech*, prof. Maciej Hajduga**

Z

achowanie protezy

w czystości oraz wła-

ściwej higienie jest bardzo

ważne dla estetyki i zdrowia

pacjenta. Artykuł podpo-

wiada, jak dbać o protezy,

żeby uniknąć ich uszkodzenia.

Często pojawia się pytanie, czy dbając
o higienę protez dentystycznych, może-
my doprowadzić do ich uszkodzenia?
Aby udzielić odpowiedzi, należy naj-
pierw zastanowić się, co rozumiemy
pod pojęciem protezy dentystycznej.

Można powiedzieć, że protezy denty-

styczne są uzupełnieniem sztucznym,
którego zadaniem jest morfologiczna
i estetyczna odbudowa utraconych
struktur tkankowych jamy ustnej i twa-
rzy. Wewnątrzustne protezy stomatolo-
giczne, odtwarzając zniszczone części
zęba lub utracone zęby, zanikłe wyrost-
ki zębodołowe, ubytki kości szczęki i żu-
chwy, odtwarzają równocześnie upo-
śledzone funkcje jamy ustnej. Polega
to w dużej mierze na przywróceniu lub
polepszeniu czynnościowej sprawności
żucia oraz poprawieniu wymowy znie-
kształconej w wyniku braku zębów.

W

ŁAŚCIWOŚCI

POLIMETAKRYLANU

METYLU

Dbając o czystość i higienę protez den-
tystycznych, trzeba uwzględnić podsta-
wowe właściwość materiału, z którego
są wykonane.

Własności fizyczne i mechaniczne
– przezroczystość: przepuszcza 90-99%

światła widzialnego,

– wytrzymałość na ściskanie: 100 MPa,
– wytrzymałość na rozciąganie:

75 MPa,

– udarność: 2 J/cm

2

,

– twardość w skali Mohsa: 2-3,
– łatwość kształtowania po ogrzaniu

do temperatury 140-150°C.

Własności chemiczne
– gęstość: 1,19 g/cm

3

,

– odporność na działanie światła,

wody, rozcieńczonych kwasów i za-
sad, 40-procentowego alkoholu, ter-
pentyny, benzyny, olejów mineral-
nych,

– rozpuszcza się w większości rozpusz-

czalników organicznych,

– skład chemiczny polimetakrylanu me-

tylu (polymethyl methacrylate) przed-
stawia wzór:

[–CH

2

–C(CH

3

)–]n

COOCH

3

Materiał akrylanowy przeznaczony

jest do wykonywania protez denty-

P

RACA

RECENZOWANA

N

O W O C Z E S N Y

T

E C H N I K

D

E N T Y S T Y C Z N Y

90

M A G A Z Y N

stycznych, zębów, podścieleń, napraw
i prac kombinowanych. Charakteryzu-
je się wysoką jakością przetwarzania,
dokładnością dopasowania, stabilno-
ścią kształtu i koloru. Powstaje w wy-
niku procesu polimeryzacji polegają-
cego na łączeniu się wielu cząsteczek
monomeru (metyloakrylanu metylu
– 91,9%, dwumetyloakrylanu – śro-
dek sieciujący – 8%, katalizatora 0,8%)
i polimeru (polimetyloakrylanu mety-
lu – 95,8% zmiękczacza – 3,5%, nad-
tlenku dwubenzoilu – 0,6% i pigmen-
tów < 0,1%) w proporcji 10 ml płynu
do 22,5 g proszku (2).

Do wad standardowych mas akrylano-

wych należą: mikroporowata struktura,
obecność monomeru resztkowego oraz
słaba odporność mechaniczna.

U

SZKODZENIA

PROTEZ

RUCHOMYCH

WYKONANYCH

Z

MASY

AKRYLANOWEJ

Najczęstsze uszkodzenia ruchomych pro-
tez zębowych mogą powstać w wyniku:

– uderzenia,
– zgniecenia,
– nieprawidłowego zgryzu,
– złego przylegania do podłoża prote-

tycznego,

– środków służących do oczysz-

czania i dezynfekcji protez rucho-
mych,

– używania szczotek z nieodpowiednim

włosiem,

– działania związków zawartych w po-

żywieniu,

– flory bakteryjnej i grzybów.

Chemiczne uszkodzenia protez
Z praktyki wynika, że u około 70% pa-
cjentów pęknięcie protezy następuje
podczas mycia (upadek lub zgniece-
nie), 25% w czasie spożywania po-
siłków i 5% w czasie „picia herbaty”.
Na uszkodzenie masy akrylanowej
mogą wpływać również mikroorga-
nizmy znajdujące się w jamie ustnej,
które syntetyzują biopolimery i je roz-
kładają. Żywe mikroorganizmy, takie

jak bakterie, są zdolne do wytwarzania
enzymów, które prowadzą do degrada-
cji polimerów.

Do podstawowych zabiegów higie-

nicznych, mających na celu utrzymanie
protezy w czystości, używane są najczę-
ściej zwykłe szczoteczki do zębów i pa-
sty. Należy pamiętać, że coraz częściej
stosowane chemiczne środki służące
do oczyszczania protez, np.: Dentol,
Protefix, Corega Tabs, i dezynfekujące,
np. woda utleniona i chlorheksydyna,
mają istotny wpływ na obniżenie wła-
ściwości mechanicznych protez akryla-
nowych poprzez depolimeryzację ma-
teriału. Mogą one spowodować zwięk-
szenie twardości materiału, obniżenie
wytrzymałości lub odbarwienia.

Oddziaływanie środków czyszczą-

cych na zmiany naprężeń przy zerwa-
niu oraz na zmianę wydłużenia względ-
nego przy zerwaniu, przedstawiają ta-
bele 1 i 2 (3).

Zdarza się, że pacjenci w celu oczysz-

czenia protez moczą je w perhydrolu,

Tab. 1. Wpływ środków czyszczących i dezynfekujących na zmianę naprężenia
w tworzywie akrylanowym przy zerwaniu

Tab. 2. Wpływ środków czyszczących i dezynfekujących na zmianę wydłużenia
względnego tworzywa akrylowego przy zerwaniu

3,5

3

2,5

2

1,5

1

0,5

0

napręż

enie względne pr

zy z

er

w

aniu

[MP

a]

tworzywo akrylowe

Dentol

woda utleniona

Protefi x

chloroheksydyna

Corega Tabs

wydłuż

enie względne pr

zy z

er

w

aniu

[MP

a]

50

40

30

20

10

0

tworzywo akrylowe

Dentol

woda utleniona

Protefi x

chloroheksydyna

Corega Tabs

4

/ 2 0 1 1

spirytusie lub preparacie do wybielania
(„ACE”).

Sam okres użytkowania protez nie

jest bez znaczenia. Powinien on wy-
nosić około pięciu lat pod warunkiem,
że nie doszło do zmian podłoża prote-
tycznego.

H

IGIENA

RUCHOMYCH

PROTEZ

ZĘBOWYCH

Codzienne czyszczenie i mycie
Zachowanie protezy w czystości i wła-
ściwej higienie jest bardzo ważne dla
zdrowia pacjenta, estetyki oraz za-
chowania neutralnego zapachu z ust.
Brak właściwej higieny jest przyczy-
ną stanów zapalnych błony śluzowej
jamy ustnej i upośledzenia smaku.
Do czyszczenia protez należy używać
specjalnych szczotek o twardym wło-
siu. Aby prawidłowo oczyścić protezę,
należy szczotkować ruchami okrężny-
mi wszystkie powierzchnie protezy,
szczególnie te, które posiadają kontakt
z błoną śluzową.

Podczas zabiegu czyszczenia prote-

za powinna być trzymana nad miską
lub umywalką, na dnie której kładzie-
my ściereczkę zabezpieczającą przed
pęknięciem podczas przypadkowego
upuszczenia. Do mycia protez nale-
ży używać past i proszków specjalnie
do tego celu przeznaczonych. Powinny
one posiadać właściwości przeciwbak-
teryjne i polerujące. Środki sanitarne
najczęściej nie nadają się do czyszcze-
nia protez, gdyż zawierają substancje
chemiczne uszkadzające materiały
uzupełnień protetycznych, a także
są szkodliwe dla tkanek jamy ustnej.
Czyszczenie protez powinno odbywać
się po każdym posiłku. Każdorazowo
czas oczyszczania powinien wynosić
2-5 min. Po każdym zabiegu protezę na-
leży dokładnie opłukać wodą. Zachowa-
ne zęby własne należy bardzo dokład-
nie wyczyścić za pomocą szczoteczki
i pasty zawierającej fluor. Po zdjęciu
protezy jamę ustną powinniśmy prze-
płukać, stosując płukanki ziołowe lub
płyny z chlorheksydyną.

Przechowywanie protez
Po wyjęciu z ust i dokładnym umyciu
protezę należy przechowywać w su-
chym, przewiewnym pojemniku, nie

w wodzie, gdyż powoduje ona rozwój
drożdżaków, które mogą przeżyć na po-
wierzchni protez bardzo długo.

Stosowanie środków dezynfekcyjnych
Protezy powinny być odkażane raz
w tygodniu w przeznaczonych do tego
celu roztworach o działaniu bakterio-
bójczym i antyseptycznym. Zabieg ten
należy wykonać obowiązkowo po każ-
dej przebytej infekcji w obrębie jamy
ustnej. Po każdorazowym przebyciu
takich chorób, jak: opryszczka, afty,
zapalenie dziąseł, angina lub infekcje
gardła, szczoteczkę do zębów należy
wymienić.

Kleje do protez
Środki adhezyjne – kleje do protez –
mogą być okresowo stosowane w cza-
sie adaptacji protez u pacjentów z trud-
nymi warunkami anatomicznymi lub
w przypadku zaniku tkanek podłoża,
jak to ma miejsce przy protezach na-
tychmiastowych.

Użytkowanie protez
Prawidłowo wykonana proteza może
być użytkowana przez cały dzień, chy-
ba że inaczej zaleci lekarz stomatolog.
Z wiekiem w jamie ustnej zachodzą
zmiany, takie jak zanik podłoża śluzów-
kowo-kostnego, co sprawia, że proteza
może wymagać podścielenia lub po-
nownego wykonania.



*Wyższa Szkoła Inżynierii Dentystycznej

w Ustroniu

**Akademia Techniczno-Humanistyczna

w Bielsku-Białej

Wyższa Szkoła Inżynierii Dentystycznej

w Ustroniu

KONTAKT

inż. tech. dent. Tadeusz Zdziech

Pracownia Protetyczna Te-dent

05- 870 Błonie, ul. Piłsudskiego 12 A

tel. [phone]

Piśmiennictwo
1. Majewski S.: Protetyka stałych uzupełnień

zębowych, SZ-W, Kraków 1998.

2. Combe E.C.: Wstęp do materiałoznawstwa

stomatologicznego, Sanmedica, Warszawa
1997.

3. Kozłowska A., Światłowska M.: Wpływ środ-

ków czyszczących na właściwości tworzyw
sztucznych stosowanych w protezach stoma-
tologicznych, „Tworzywa sztuczne i chemia”,
2006, nr 4.