protetyk sluchu 322[17] z2 02 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

90p[]

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Joanna Gręda
Jerzy Kielmas

Dobieranie i programowanie aparatów słuchowych oraz
urządzeń wspomagających słyszenie 322[17].Z2.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr n. med. Anna Kabacińska
dr inż. Andrzej Leszczyński

Opracowanie redakcyjne:
mgr Joanna Gręda

Konsultacja:
mgr Lidia Liro

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[17].Z2.02
„Dobieranie i programowanie aparatów słuchowych oraz urządzeń wspomagających
słyszenie”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu protetyk słuchu.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1 Wybrane zagadnienia psychoakustyki

4.1.1 Materiał nauczania

4.1.2 Pytania sprawdzające

4.1.3 Ćwiczenia

4.1.4 Sprawdzian postępów

4.2 Rodzaje protezowania

4.2.1 Materiał nauczania

4.2.2 Pytania sprawdzające

4.2.3 Ćwiczenia

4.2.4 Sprawdzian postępów

4.3 Dopasowywanie aparatów słuchowych

4.3.1 Materiał nauczania

4.3.2 Pytania sprawdzające

4.3.3 Ćwiczenia

4.3.4 Sprawdzian postępów

4.4 Rodzaje urządzeń wspomagających słyszenie

4.4.1 Materiał nauczania

4.4.2 Pytania sprawdzające

4.4.3 Ćwiczenia

4.4.4 Sprawdzian postępów

4.5 Regulacje aparatów słuchowych

4.5.1 Materiał nauczania

4.5.2 Pytania sprawdzające

4.5.3 Ćwiczenia

4.5.4 Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o dopasowywaniu aparatów

słuchowych. Do dobrego zrozumienia treści niezbędne będą Ci wiadomości z innych dziedzin,
takich jak: psychoakustyka, akustyka, elektronika czy otolaryngologia. Ta wiedza ułatwi ci
pracę z pacjentem i pozwoli maksymalnie wykorzystać dostępne pomoce. Musisz jednak mieć
świadomość, że protetyka słuchu jest dziedziną wysoce praktyczną, co oznacza, że posiadanie
samej tylko wiedzy nie zapewni Ci sukcesu w protezowaniu. Dlatego też Twoja wiedza
teoretyczna musi być uzupełniona umiejętnościami praktycznymi.

Poradnik zawiera:

–

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, które powinieneś posiadać przed
przystąpieniem do realizacji tejże jednostki,

–

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie powinieneś osiągnąć po przyswojeniu treści
poradnika,

–

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne będące podstawą do osiągnięcia założonych
celów kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

–

zestawy pytań sprawdzających, na podstawie których stwierdzisz, czy opanowałeś
wiadomości teoretyczne,

–

ćwiczenia, które utrwalą wiedzę teoretyczną oraz ukształtują umiejętności praktyczne – te
ćwiczenia, które mogą sprawić ci trudność zaznaczono gwiazdką,

–

sprawdziany postępów, które wykażą jakie osiągnąłeś postępy w trakcie pracy
z poradnikiem,

–

sprawdzian osiągnięć – zestaw zadań testowych, których zaliczenie potwierdzi
opanowanie przez Ciebie materiału całej jednostki modułowej,

–

literaturę.

Schemat układu jednostek modułowych

322[17].Z2

Aparaty s

łuchowe

i urz

ądzenia

wspomagaj

ące słyszenie

322[17].Z2.02

Dobieranie i programowanie

aparatów s

łuchowych oraz

urz

ądzeń wspomagających

łyszenie

322[17].Z2.03

Wykonywanie wk

ładek

usznych i obudowy

aparatów wewn

ątrzusznych

322[17].Z2.01

Charakteryzowanie budowy

i dzia

łania aparatów

łuchowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

nawiązywać kontakty interpersonalne z osobami niedosłyszącymi,

−

przeprowadzać wywiad z pacjentem,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

różnicować rodzaje uszkodzeń słuchu i ich przyczyny,

−

wyjaśniać podstawowe pojęcia z zakresu akustyki,

−

wykonywać audiometryczne badanie słuchu,

−

interpretować wyniki badań audiometrycznych,

−

obsługiwać urządzenia pomiarowe służące do pomiarów parametrów akustycznych
i dopasowania aparatów słuchowych,

−

obsługiwać komputer.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zebrać informacje potrzebne w procesie dopasowywania aparatów słuchowych,

−

rozpoznać oczekiwania i wymagania pacjenta,

−

określić techniczne możliwości spełnienia oczekiwań pacjenta,

−

dokonać wstępnego dopasowania aparatów słuchowych oraz urządzeń wspomagających
słyszenie,

−

dokonać wstępnego ustawienia i dopasowania aparatu w komorze pomiarowej,

−

zmierzyć parametry aparatów w warunkach In situ,

−

poprawić skuteczność działania zastosowanych aparatów słuchowych oraz urządzeń
wspomagających słyszenie na podstawie wyników rozmów z pacjentami,

−

zoptymalizować ustawienie aparatu słuchowego biorąc pod uwagę subiektywne odczucia
pacjenta dotyczące funkcjonowania aparatu w różnych warunkach akustycznych,

−

posłużyć się programami i programatorami do programowania aparatów słuchowych,

−

zastosować w praktyce protezowania narządu słuchu zjawiska psychoakustyczne,

−

wskazać i zinterpretować na podstawie zjawisk psychoakustycznych niepowodzenia
w protezowaniu narządu słuchu,

−

wytłumaczyć pacjentowi z uszkodzeniem słuchu ograniczenia i niedoskonałości aparatów
słuchowych, spowodowane zjawiskami psychoakustycznymi,

−

odpowiedzieć na pytania pacjenta dotyczące użytkowania aparatu słuchowego lub innych
urządzeń wspomagających słyszenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Wybrane zagadnienia psychoakustyki

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawowym zadaniem psychoakustyki jest opisanie i wyjaśnienie zjawiska percepcji

słuchowej w oparciu o wiedzę z anatomii i fizjologii układu słuchowego. Osoba niedosłysząca
inaczej postrzega świat dźwięków: jest on uboższy, sporo dźwięków nie istnieje, lub istnieją
wtedy, gdy są bardzo głośne. Świat dźwięków ubożeje na ogół przez lata w sposób
niezauważalny i osoba niedosłysząca zapomina o istnieniu tych niesłyszanych. Osoba taka
zwykle przez długi czas nie ma też świadomości, że jej słuch jest uszkodzony. Dopiero
oczywiste objawy, zauważane najczęściej najpierw przez otoczenie, uświadamiają jej istnienie i
rangę problemu. Aparat słuchowy pomaga w powrocie do świata dźwięków a jego głównym
zadaniem jest umożliwienie rozumienia mowy. W protezowaniu niedosłuchu typu
przewodzeniowego można uzyskać dobre rezultaty, ponieważ przyczyną jest mechaniczne
tłumienie dźwięku dostarczanego do ucha wewnętrznego. W przypadku niedosłuchu
odbiorczego rezultaty są różne i na ogół gorsze.

Podstawowym obrazem niedosłuchu jest wykres resztkowej dynamiki słuchowej pacjenta wraz
z naniesionym obszarem dźwięków mowy – ściślej: obszar dynamiki mowy w funkcji
częstotliwości. Obszar ten nosi nazwę pola Siedlera, częściej można spotkać potoczne
określenie „banan mowy”, pochodzące od kształtu pola.

Rys.1. Wykres resztkowej dynamiki słuchowej pacjenta wraz z naniesionym obszarem dźwięków mowy [1,s.86]

W prawidłowym uchu obszar dźwięków mowy znajduje się w całości w polu słuchowym
człowieka. Podobnie jest w przypadku niewielkich ubytków w zakresie niektórych
częstotliwości – mimo zauważalnego przez pacjenta gorszego słyszenia pewnych dźwięków,
mowa pozostaje nadal w pełni zrozumiała. Inaczej jest w sytuacji, gdy niedosłuch „wchodzi”
w obszar dźwięków mowy. Każde jego naruszenie oznacza utratę określonych dźwięków – im
obszar ten jest bardziej „okrojony” tym gorsze rozumienie mowy przez pacjenta (rys. 1 a i b).
W przypadku niedosłuchu przewodzeniowego zadaniem urządzeń kompensujących niedosłuch
jest takie wzmocnienie dźwięku, aby obszar mowy znów znajdował się w zakresie słyszenia
pacjenta. Sytuacja przedstawia się gorzej w przypadku niedosłuchu odbiorczego. Odpowiednio
duże wzmocnienie często jest niewystarczające do skompensowania ubytku słuchu, ponieważ
na ogół zbyt duży wzrost poziomu głośności powoduje pogorszenie zrozumienia mowy.
Stosuje się wtedy układy komprymujące dźwięk, których zadaniem jest skomprymowanie
dźwięków mowy tak, by mieściły się w resztkowym polu słuchowym pacjenta (rys. 1 b, c).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Percepcja dźwięku

Percepcja dźwięku jest wynikiem współdziałania czynników:

–

źródła dźwięku,

–

ośrodka, w którym dźwięk się rozchodzi,

–

narządu słuchu, odbierającego dźwięk,

–

ośrodka, który zajmuje się interpretacją odebranego dźwięku (informacji).
Ucho ludzkie jest w stanie usłyszeć dźwięki o natężeniu od 0 do 120 dB, co w warunkach

naturalnych jest niemal nie do sprawdzenia – nie słucha się dźwięków o poziomie ciśnienia
0 dB, jak też nie zdarza się słuchanie dźwięku o poziomie ciśnienia 120 dB (próg bólu).
Wynika z tego, że użyteczny zakres dynamiki ludzkiego słuchu jest węższy niż 0–120 dB.

W toku badań nad słuchem wykazano, że wrażliwość ucha na ten sam poziom ciśnienia

akustycznego jest różna w zakresie częstotliwości. Powstały tzw. krzywe izofoniczne, które
obrazują, jak zmienia się czułość słuchu w zależności od częstotliwości prezentowanego
dźwięku. Poziom ciśnienia dźwięku (oś pionowa na rysunku) wyrażany jest względem
ciśnienia odniesienia, tj. 2x10

-5

N/m

czyli 0dB SPL. Jednostką poziomu głośności jest fon,

zakres słyszenia człowieka zawiera się dla poziomów od 0 do 120 fonów, co odpowiada skal
decybelowej. Poziom dźwięku 0 fonów odpowiada progowi słyszenia statystycznego
człowieka.

Rys.2. Krzywe izofoniczne [13]

W przypadku osób z uszkodzonym słuchem wartość progu bólu może być inna niż opisywana
wartość tego progu dla osób dobrze słyszących. Wartość ta z oczywistych względów nie jest
sprawdzana, ustala się jedynie próg UCL (niekomfortowego słyszenia). Jest on traktowany jak
granica wyznaczająca maksimum ciśnienia dźwięku dla danego ucha. Zdarza się, że próg UCL
nie jest osiągany, co nie oznacza, że nie istnieje. Jest prawdopodobne, że próg UCL ma
lokalizację gdzieś „wyżej” i należy zachować ostrożność, by nie doszło do jego przekroczenia.

Badania w dziedzinie psychoakustyki pozwoliły na stwierdzenie następujących faktów, które
mają miejsce w postrzeganiu dźwięku:
–

Czułość ucha na dźwięki – dźwięki o tym samym poziomie ciśnienia akustycznego, lecz
różnych częstotliwościach są postrzegane jako różno głośne.

–

Rozdzielczość czasowa – zdolność do rejestrowania szybkich zmian częstotliwości
i natężeń słuchanego dźwięku.

–

Lokalizacja źródła dźwięku – zdolność do rozróżniania różnic fazowych dźwięku
docierającego do narządu słuchu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

Maskowanie sąsiednich częstotliwości – tzw. maskowanie jednoczesne. Dźwięki ciche,
których częstotliwość jest zbliżona do częstotliwości dźwięków głośnych nie są słyszalne.
Inaczej mówiąc: zostają zamaskowane.

–

Maskowanie dźwięków następujących – tzw. maskowanie pobodźcowe. Podanie do ucha
głośnego dźwięku, a zaraz po nim dźwięku cichego spowoduje zagłuszenie
(zamaskowanie) cichych dźwięków.

–

Maskowanie dźwięków poprzedzających – tzw. maskowanie wsteczne. Cichy dźwięk
poprzedzający w krótkim czasie dźwięk głośny nie będzie słyszalny. Oznacza to, że układ
słuchowy jest w pewnym stopniu nieprzyczynowy. Teoria, która rozwiązuje ten problem
odnosi się do pewnego opóźnienia układu słuchowego w odbiorze dźwięków.

–

Maskowanie resztkowe – pobudzanie ucha dźwiękami o częstotliwościach niskich, i zaraz
potem dźwiękami o częstotliwościach wysokich powoduje maskowanie dźwięków
wysokich dźwiękami niskimi.

–

Nieliniowość słuchu – polega na generowaniu przez ucho tonów harmonicznych w wyniku
dostarczenia zbyt silnych bodźców zewnętrznych. Zjawisko to może być postrzegane jako
"trzeszczenie" w uchu. Występuje w rejonie największej czułości ucha wewnętrznego,
czyli w paśmie ok. 1–5 kHz.

–

Adaptacja słuchu – słuch ludzki potrafi w bardzo krótkim czasie „przyzwyczaić” się do
dźwięku. Po pewnym czasie słuchania dźwięku o stałym poziomie ciśnienia akustycznego
słuchacz ma wrażenie, że jest on cichszy. Efekt spadku czułości słuchu wywołany zostaje
przez centralny ośrodek słuchu umieszczony w korze mózgowej. Po krótkiej przerwie
słuch wraca do normy.

–

Sumowanie głośności – zjawisko sumowania głośności występuje przy obuusznym
podaniu sygnału akustycznego. Słuchanie obuuszne pozwala na obniżenie poziomu
dźwięku o 3 dB. Analogicznie, przy słuchaniu jednym uchem poziom głośności
odbieranego dźwięku musi zostać zwiększony o 3 dB do osiągnięcia komfortu słyszenia.

–

Czas reakcji – inaczej bezwładność słuchu. Zanim informacja przesłana od receptora
pozwoli na zorientowanie się, co do częstotliwości odbieranego dźwięku mija ok. 15 ms.
Im częstotliwość jest niższa tym czas jest dłuższy – częstotliwości z zakresu 250–2500Hz
są rozpoznawane w czasie 15–30 ms, częstotliwości niższe to nawet 100 ms. Można
zaobserwować, że słuch nie nadąża za szybkością zmian dźwięku.

–

Redundancja – nadmiar informacji. Ilość informacji słownej docierającej do słuchacza jest
nadmierna – wystarczy już 50 % zrozumienia tej informacji, by słuchacz mógł w pełni
zrozumieć informację. Człowiek w procesie rozumienia mowy „sięga” podświadomie do
obszarów pamięci kojarząc wyrazy a nawet całe zdania zanim zostaną wypowiedziane –
inaczej: zgaduje dalszą część wypowiedzi nie tracąc nic z rozumienia jej sensu.
Redundancja jest oparta o kontekst, wiedzę leksykalną, fonetyczną i semantyczną. Ten
nadmiar informacji jest wykorzystywany w sytuacji gorszych warunków akustycznych.

W przypadku zaburzeń słuchu niektóre z właściwości słuchu są mniej lub bardziej zaburzone.
Jest to bardzo istotny problem w protezowaniu osób niedosłyszących. Stopień ich zaburzenia
ma znaczący wpływ na wyniki aparatownia. Nie bez znaczenia jest też zdolność słuchu do
rozumienia w hałasie – można to zaobserwować w szczególnie głośnych miejscach. Zdarza się,
że poziom hałasu tła przewyższa poziom mowy, a jednak jest ona zrozumiała. Ta zdolność
zachowuje się w niedosłuchu przewodzeniowym, w niedosłuchu odbiorczym już jest wręcz
odwrotnie. Już niewielki hałas potrafi znacząco utrudnić rozumienie mowy.

Istotną zdolnością jest korzystanie ze zjawiska redundancji. Jeśli zrozumiałość mowy osoby
z ubytkiem słuchu jest większa niż 50 % to rokowania polepszenia mowy przy pomocy aparatu
są dość dobre. Jeśli zrozumiałość jest mniejsza niż 5 % to rokowania są gorsze. W przypadku
zrozumiałości mniejszej od 30–20 % rokowania są słabe. W tej sytuacji aparat będzie pomagał

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w odbiorze niektórych dźwięków otoczenia – poprawa zrozumiałości będzie nieznaczna lub
żadna.

Jedną z najtrudniejszych do aparatownia cech uszkodzonego słuchu jest objaw wyrównania
głośności (OWG) – loudness recruitment – często występujący w niedosłuchu odbiorczym,
charakteryzujący się nadwrażliwością na głośne dźwięki. Polega on na nienaturalnie szybkim
percypowaniu głośności wraz ze wzrostem poziomu ciśnienia akustycznego. Obrazowo
wyjaśniając – zakres słyszenia człowieka prawidłowo słyszącego zawiera się pomiędzy 0 a 120
fonów. W przypadku osób z objawem wyrównania głośności ten sam zakres słyszenia mieści
się w ich dynamice resztkowej. To sprawia, że mogą one percypować różnice poziomów
ciśnienia akustycznego dźwięku nawet mniejsze od 1 dB. W przypadku osoby prawidłowo
słyszącej „odstępy” pomiędzy poziomami muszą wynosić co najmniej 3 dB, by były
postrzegane.

Zamknięcie kanału słuchowego wkładką lub aparatem słuchowym, może wywołać tzw.
okluzję. Okluzja to niepożądane zjawisko, w którym nadmiernemu wzmocnieniu ulegają
dźwięki „własne”, takie jak: własny głos, gryzienie, przełykanie a nawet oddychanie, co
wywołuje bardzo nieprzyjemne wrażenia. Efekt okluzji występuje dla częstotliwości niskich do
1000 Hz włącznie, dla wyższych częstotliwości nie jest już zauważalny. Istnieje kilka teorii,
które starają się wytłumaczyć powstawanie okluzji, np. teoria Allena i Fernandeza, tłumacząca
okluzję jako skutek zahamowania wypływu energii akustycznej na zewnątrz ucha
zewnętrznego, czy teoria Tonndorfa, tłumacząca okluzję jako rezonans sygnału akustycznego
w zamkniętym kanale słuchowym. Z punktu widzenia protezowania efekt ten jest bardzo
niekorzystny, może się przyczynić do braku akceptacji aparatu przez pacjenta. Aby
zniwelować jego obecność nawierca się odpowiednio duże otwory wentylacyjne. W niektórych
przypadkach wymagane jest zastosowanie aparatu z układem antysprzężeniowym, ponieważ
przy zbyt dużym otworze wentylacyjnym może wystąpić zjawisko sprzężenia zwrotnego.

Podstawowe cechy dźwięku

Psychoakustyka wyróżnia cechy dźwięku, które można podzielić na:

1. Cechy subiektywne

– Barwa dźwięku – cecha, która umożliwia szeregowanie dźwięków pod względem

ostrości, jasności, dźwięczności itd. oraz ich rozróżnianie mimo jednakowej
wysokości, głośności i czasu trwania. Barwa dźwięku może być wielowymiarowa, np.
dźwięki mogą być jednocześnie jasne i chropowate. Barwa dźwięku może mieć
istotne znaczenie w aparatowaniu osób niedosłyszących. Takim przykładem może być
wrażenie barwy dźwięku aparatu cyfrowego – jest ona określana jako „metaliczna”
lub „szpiczasta”.

– Wysokość dźwięku – ocena częstotliwości dźwięku. Do potrzeb określania

subiektywnej wysokości dźwięku używa się jednostki 1mel. Umownie dla ciśnienia
akustycznego 60 dB i częstotliwości 1000 Hz określa się wysokość dźwięku jako
1000 meli. Dla tonów o innej częstotliwości liczba meli danego tonu podwaja się, jeśli
będzie on oceniany jako dwa razy wyższy. Na podstawie badań określono, że dla
podwojenia wysokości dźwięku częstotliwość musi być podwyższona trzykrotnie. Nie
jest to wartość wielokrotności stała – dla dźwięków wyższych ta wielokrotność może
być jeszcze większa. Sama wysokość dźwięku jest różnie percypowana przez ludzkie
ucho. W zakresie częstotliwości pomiędzy 500–4000 Hz najmniejsza dostrzegalna
zmiana częstotliwości wynosi 0,3 % (np. dla 1000 Hz najbliższa dostrzegalna zmiana
wysokości dźwięku to 997 Hz (niższy) lub 1003 Hz (wyższy). Dla częstotliwości

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

spoza tego zakresu, tj. poniżej 500 Hz i powyżej 8000 Hz rozróżnialność wzrasta do
1 %.

– Głośność dźwięku – wrażenie natężenia dźwięku. Zależy od jego natężenia

i częstotliwości. Przy stałym natężeniu jako najgłośniejsze odbierane są dźwięki
o częstotliwości 3–4 kHz, zaś jako najmniej głośne dźwięki o częstotliwości poniżej
100 Hz oraz powyżej 10 000 Hz. Jednostką głośności jest son. Przyrost głośności jest
percypowany w sposób nieliniowy - dwa razy większe natężenie dźwięku nie jest
odbierane jako dwa razy głośniejszy dźwięk, ponieważ ucho logarytmuje natężenie
dźwięku. Dlatego wprowadzono jednostkę zwaną poziomem natężenia dźwięku.
Częstotliwością odniesienia jest 1000 Hz. Przy tej częstotliwości próg słyszalności
wynosi 10

−

W*m² , co odpowiada poziomowi 0 dB. To natężenie oznacza się I

i jest ono punktem zerowym w tej skali. Natężenie 10 razy większe wynosi
I = I

*10¹; sto razy większe I = I

*10² itd. Z kolei próg bólu osiąga dźwięk

o natężeniu 10

W*m

co odpowiada poziomowi głośności 120 dB. Okazuje się

również, że człowiek nie wszystkie dźwięki o tym samym poziomie głośności słyszy
jednakowo dobrze. Dźwięki bardzo niskie i bardzo wysokie są słyszane słabo, za to
tony o częstotliwościach od 1 kHz do 5 kHz są słyszane wyjątkowo dobrze (np. ton
10 dB mający częstotliwość 1000 Hz będzie postrzegany przez osoby prawidłowo
słyszące jako wyraźnie słyszany, ale już ton o poziomie 10 dB o częstotliwości 25 Hz
będzie postrzegany jako cisza).

2. Cechy obiektywne:

– Ciśnienie akustyczne, poziom ciśnienia.
– Natężenie dźwięku – uśredniona energia fali akustycznej padającej prostopadle na

jednostkę powierzchni. Jednostką natężenia dźwięku w układzie SI jest

, poziom

natężenia.

– Częstotliwość (dla drgania okresowego) jest to liczba okresów drgań w danym

przedziale czasu. Jednostką częstotliwości w układzie SI jest 1 herc (Hz) równy
jednemu drganiu na sekundę.

– Widmo dźwięku – jest związane z barwą dźwięku. Otaczające dźwięki są drganiami

złożonymi, które składają się z tonu podstawowego o częstotliwości podstawowej,
decydującym na ogół o wysokości dźwięku, oraz z tonów harmonicznych, które są
wielokrotnościami tonu podstawowego. Oprócz tonów prostych wyróżnia się dźwięki
nieperiodyczne (szumy, trzaski), w których widmie nie można wyróżnić dźwięków
prostych.. Jeśli amplitudy składowych różnią się nieznacznie między sobą wtedy szum
nazywany jest białym, jeśli zaś wyróżniają się pewne pasma częstotliwości to wtedy
szum jest barwny (szum różowy).

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym zajmuje się psychoakustyka?
2. Czy aparat słuchowy może pracować jak ucho?
3. Co to jest „banan mowy”?
4. Jak należy rozumieć określenie „percepcja dźwięku”?
5. Jakie właściwości narządu słuchu utrudniają zastosowanie aparatu słuchowego?
6. Co należy rozumieć przez pojęcie „objaw wyrównania głośności”?
7. Co to jest okluzja?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Jakie są obiektywne cechy dźwięku?
9. Jakie są subiektywne cechy dźwięku?
10. Skąd biorą się różnice w subiektywnej ocenie dźwięku?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj subiektywne wrażenia słuchowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) nagrać dowolny dźwięk na dyktafon lub inne urządzenie,
2) ułożyć krótki zestaw pytań, dotyczący odbioru dźwięku przez osoby go słuchające,
3) zaprezentować nagrany dźwięk przynajmniej trzem osobom,
4) zebrać odpowiedzi na pytania od osób badanych i porównać je,
5) sformułować i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dyktafon lub inne urządzenie do nagrywania dźwięków,

–

arkusz ćwiczeń, flamastry,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Mając trzy egzemplarze tego samego tekstu: w pierwszym egzemplarzu zamaluj wszystkie

spółgłoski, w drugim wszystkie samogłoski. Spróbuj przeczytać pozostały tekst. Następnie
sprawdź poprawność swojego zrozumienia w porównaniu do tekstu nie zamalowanego
Wyjaśnij, na czym polega różnica w rozumieniu zamalowanych tekstów. Jak myślisz, czy
długość tekstu ma znaczenie dla zrozumienia treści?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść ćwiczenia,
2) opisać zaobserwowane zjawisko,
3) sformułować i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

trzy kopie tego samego tekstu z mowy potocznej (np. wycinek prasowy),

–

czarny flamaster,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Poproś koleżankę lub kolegę o przeczytanie tekstu w normalny i typowy dla niej sposób.

Następnie poproś tę osobę, by w trakcie czytania zatkała sobie szczelnie obydwoje uszu.
Zaobserwuj, czy pojawiła się jakaś zmiana? Po przeczytaniu tekstu poproś tę osobę o opisanie
jej wrażeń słuchowych związanych z zatkaniem uszu. Wspólnie opiszcie wpływ tego zjawiska
na komfort słyszenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść ćwiczenia,
2) podać dokładną instrukcję osobie współpracującej,
3) zapisać spostrzeżenia i sformułować wnioski na podstawie przeprowadzonego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

fragment tekstu składający się z kilkunastu zdań,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4 *

Przeanalizuj subiektywne odczucia związane ze słyszeniem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać fragment dowolnego tekstu,
2) nagrać na dyktafon analogowy i cyfrowy swój głos oraz głosy trzech innych osób

czytających ten sam tekst,

3) odsłuchać nagrane głosy, a następnie odpowiedzieć na pytania:

–

jaka jest różnica pomiędzy głosem nagranym, a głosem słyszanym na żywo?

–

czy w nagraniu występują dodatkowe dźwięki?

–

jakie odnosisz wrażenia po odsłuchaniu własnego głosu?

–

czy masz trudności w przypisaniu nagranego głosu do danej osoby?

–

które z nagrań ma lepsza jakość, a które jest przyjemniejsze dla ucha?

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

fragment tekstu składający się z kilkunastu zdań,

–

dyktafon analogowy,

–

dyktafon cyfrowy,

–

arkusz ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić, czym zajmuje się psychoakustyka?



2) wyjaśnić, na czym polegają niedoskonałości protezy słuchowej?



3) zdefiniować pojecie banana mowy?



4) wyjaśnić, na czym polega słyszenie dźwięku?



5) opisać zjawiska maskowania dźwięków przez ucho?



6) zdefiniować pojecie objawu wyrównania głośności?



7) wyjaśnić, czym jest zjawisko okluzji?



omówić różnice pomiędzy subiektywnym a obiektywnym odczuciem
dźwięku?



9) wyjaśnić, skąd biorą się różnice w słyszeniu tego samego dźwięku przez różne

osoby?



10) wyjaśnić, jakie znaczenie ma dla aparatownia subiektywne odczuwanie

dźwięku?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Rodzaje protezowania

4.2.1. Materiał nauczania

Zalety i wady aparatów słuchowych w odniesieniu do wymagań i oczekiwań

pacjentów oraz spełniania ich możliwości technicznych
1. Aparaty zauszne: BTE (Behind The Ear) – najczęściej stosowana wersja aparatu
słuchowego. Można nimi protezować ubytki od lekkich do resztek słuchowych, w przedziale
wiekowym od najmłodszych do najstarszych pacjentów.

–

Zalety – możliwość uzyskania większych wzmocnień, mniejsze ryzyko wystąpienia
sprzężeń, lepsze ustawienie mikrofonu/ów, łatwość obsługi, dłuższa praca na jednej
baterii, niższa cena (aparatów starszych lub nowszych z mniejszą ilością funkcji), lepsze
warunki pracy aparatu, w przypadku niektórych modeli możliwość dopasowania
otwartego co przy okazji poprawia ich estetykę, możliwe zastosowanie przełączników
i regulatorów w sposób łatwo dostępny.

–

Wady – mała lub umiarkowana dyskrecja, więcej elementów składowych (wkładka,
dźwiękowód, aparat).

2. Aparaty wewnątrzuszne: ITE (In The Ear) – wypełniają całą lub pół małżowiny usznej
(half ITE). Zakres stosowania pod względem głębokości ubytku jest największy spośród
rodziny aparatów wewnątrzusznych, ale mniejszy niż aparatów BTE. W tej grupie aparatów
wyróżnia się jeszcze jeden podział:
–

Aparaty wewnątrzkanałowe – ITC (In The Canal) – to obecnie najpopularniejsza odmiana
aparatu preferowana głównie przez osoby młode i w średnim wieku, aktywnych
zawodowo. Aparaty te są bardziej dyskretne i słabsze od wersji ITE.

–

Aparaty mini kanałowe – MC (Mini Canal) – niektórzy producenci aparatów słuchowych
stosują aparaty, które są wielkością i możliwościami pośrednie między aparatem typu ITC
a aparatem CIC.

–

Aparaty kompletnie kanałowe – CIC (Complete In Canal) – szczególnie pożądane przez
osoby ceniące sobie dyskrecję – są praktycznie niewidoczne. Niestety, mogą one być
stosowane jedynie w niewielkim procencie użytkowników aparatów słuchowych –
przyczyną są liczne przeciwwskazania. (budowa kanału usznego, sprawność manualna
pacjenta, wydzielanie woskowiny, choroby ucha, wzmocnienie) Aparaty CIC stosuje się
do aparatownia małych i średnich ubytków słuchu.

–

Zalety – dyskrecja, jeden lub dwa elementy w przypadku aparatów modułowych,
wygodniejsze w zakładaniu i zdejmowaniu w porównaniu do modeli BTE.

–

Wady – niemożność uzyskania większych wzmocnień, większe prawdopodobieństwo
wystąpienia

sprzężeń,

często

brak

dodatkowych

regulatorów

dostępnych

w odpowiadających im aparatach BTE, uzależnienie wykonania od budowy kanału
słuchowego, gorsze warunki pracy aparatu, trudność obsługi, krótsza praca baterii.

Aparaty analogowe:

–

Zalety – niewygórowana cena, prostota obsługi, tańszy i łatwiejszy serwis, regulacje nie
wymagają specjalnych programów, mogą być stosowane w zakresie od małych ubytków
słuchu do nawet resztek słuchowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

Wady – mała możliwość regulacji – trudne do stosowania w niektórych niedosłuchach,
więcej elementów narażonych na uszkodzenie, są często większe od ich odpowiedników
(wzmocnienie) cyfrowych, mniej ekonomiczne.

Aparaty analogowe programowalne:

–

Zalety – nieznacznie droższe od aparatów analogowych i w porównaniu mają większe
możliwości ustawień (np. programy akustyczne),

–

Wady – są „etapem przejściowym” pomiędzy aparatem analogowym a cyfrowym, z uwagi
na rozwój i malejące ceny aparatów cyfrowych są stopniowo przez nie wypierane.

Aparaty cyfrowe:

–

Zalety – bardzo duża możliwość regulacji, bardzo dobrze spełniają swoją rolę
w niedosłuchach odbiorczych, zużywają mniej prądu w porównaniu do odpowiedników
analogowych (wzmocnienie) i równocześnie są od nich mniejsze przy znacznie większych
możliwościach, posiadają dodatkowe układy jak np., systemy redukcji sprzężeń, redukcję
hałasu, detekcję sygnału mowy, różne wzmocnienie w zależności od poziomu sygnału
wejściowego (nieliniowość wzmocnienia), mała awaryjność z uwagi na ograniczoną do
minimum ilość elementów wewnątrz aparatu.

–

Wady – cena, kosztowny serwis, bywają przyjmowane z rezerwą przez byłych
użytkowników aparatów analogowych (inny sposób obróbki sygnału), bardzo ograniczony
wybór dla osób z resztkami słuchowymi, miniaturyzacja może powodować kłopoty
z obsługą, a sama obsługa może być skomplikowana dla niektórych pacjentów (np. jeden
przycisk pełniący różne funkcje).

Rys. 3. Rodzina aparatów słuchowych (od lewej): CIC, ITC, half ITE i BTE [15]

Oprócz wymienionych wersji, można spotkać aparaty w rozmiarach obecnie rzadko
spotykanych:
–

Aparaty wewnątrzuszne modułowe – ITC-module – są to aparaty, które składają się
z dwóch części: aparatu kompletnego oraz mini wkładki do ucha. Aparat jest umieszczany
wewnątrz cienkościennej wkładki, przypominającej kształtem obudowę aparatu ITC, lub
jest przyłączany do końcówki będącej odpowiednikiem trzpienia zwykłej wkładki. Zaletą
tych rozwiązań jest możliwość oczyszczenia wkładki lub trzpienia, wadą zaś wielkość i
niezbyt dobra funkcjonalność.

–

Aparaty kieszonkowe - PA (Pocked Aid) – Stosowane w protezowaniu głębokich
ubytków słuchu i resztek słuchowych. Są preferowane głównie przez osoby starsze,
korzystające z tego typu aparatów od wielu lat, głównie z powodu rozmiarów i prostoty
obsługi. Wadą jest estetyka (duże rozmiary, widoczny przewód i duża słuchawka) oraz

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

niewygoda użytkowania – słuchawka jest połączona z aparatem przy pomocy przewodu,
aparat zaś mocuje się na ubraniu. Efektem jest ekranowanie przez słuchacza dźwięków z
tyłu i odgłos szelestów pochodzących od ubrania. W zamian duża odległość słuchawki od
aparatu niweluje powstawanie sprzężeń, istnieje też możliwość zastosowanie tego samego
aparatu na przewodnictwo powietrzne lub kostne - wystarczy użyć odpowiedniej
słuchawki z pałąkiem.

–

Aparaty okularowe – występują w wersji na przewodnictwo powietrzne (sporadycznie na
rynku wtórnym) lub jako wygodniejszy odpowiednik aparatu na przewodnictwo kostne.

Ze względu na wzmocnienie wyróżnia się aparaty:

1. Do lekkich ubytków słuchu – 25–40 dB HL.
2. Do umiarkowanych ubytków słuchu – 40–60 dB HL.
3. Do znacznych ubytków słuchu – 60–80 dB HL.
4. Do głębokich ubytków słuchu – ponad 80 dBHL.

Obecnie produkowane aparaty słuchowe są dość plastyczne w zakresie wzmocnień

i rzadko są przeznaczone do jednego rodzaju ubytku słuchu, co ułatwia ich dobór. Obsługują
ubytek słuchu:
1. Lekki, umiarkowany, ( czasem znaczny).
2. Umiarkowany, znaczny (czasem głęboki).
3. (czasem znaczny), głęboki i resztki słuchowe.

Dobór aparatu wszechstronnego (w sensie głębokości ubytku) nie zawsze jest wskazany.

Jeśli aparat ma możliwość zastosowania do ubytków od małych do głębokich, to
proponowanie go do małego ubytku może być niezbyt fortunne. Wykorzystanie możliwości
tego aparatu jest niewielkie (wzmocnienie), a sam aparat będzie silnie tłumiony przez układy
komprymujące, co pogorszy odbiór dźwięków. Jedynym wskazaniem do zastosowania takiego
aparatu „na wyrost” może być szybko postępujący niedosłuch, np. na wskutek choroby, który
może być korygowany aparatem.

Protezowanie zamknięte

Protezowanie zamknięte charakteryzuje się całkowitym zamknięciem (z punktu widzenia

akustycznego) kanału słuchowego pacjenta i jest to najczęściej spotykany rodzaj protezowania.
Stosowany jest u małych dzieci, zaś w przypadku pozostałych osób w zależności od ubytku
słuchu. Zastosowanie tego rodzaju protezowania nie wymaga od aparatu zaawansowanych
rozwiązań technicznych i m. in. stąd jego popularność – mniej zaawansowany aparat jest
tańszy. Protezowanie zamknięte ma jeszcze jedną zaletę: można wykorzystać zdolność twardej
wkładki do przenoszenia drgań na układ chrzestno-kostny pacjenta, co jest przydatne w
resztkowych ubytkach słuchu. (Tej właściwości nie mają miękkie wkładki silikonowe, które
tłumią drgania).

Protezowanie zamknięte ma też wady, które ograniczają możliwość jego zastosowania

w pewnych sytuacjach. Zamknięcie kanału słuchowego stwarza niekorzystne warunki w uchu,
co sprzyja rozwojowi niektórych chorób lub w lepszym przypadku wydłuża leczenie.
W przypadku pacjentów ze skłonnościami do okresowych wysiękowych zapaleń ucha
środkowego, założenie wkładki może spowodować nawrót choroby. Deformacje ucha
środkowego i zewnętrznego mogą być przeciwwskazaniem dla tego rodzaju dopasowania,
głównie z przyczyn wykonawczych. Protezowanie zamknięte nie jest odpowiednie do
protezowania ubytków wysokoczęstotliwościowych z normą słyszenia w zakresie niskich
częstotliwości – występuje efekt okluzji.
W celu zminimalizowania skutków protezowania zamkniętego (efektu okluzji, pogorszonej
wentylacji) stosuje się nawiercanie otworu wentylacyjnego. Niekiedy wymagany otwór jest na

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tyle duży, że powoduje z kolei powstawanie sprzężeń aparatu. Trzeba wówczas zastosować
bardziej zaawansowany aparat słuchowy z redukcją sprzężenia zwrotnego, lub obniżyć jego
wzmocnienie, jeśli to możliwe. Zastosowanie wentylacji może poprawić komfort słyszenia
pacjenta (główny cel) i przyczynić się jednocześnie do polepszenia wentylacji (skutek
uboczny).

Protezowanie otwarte

Dla wielu osób niedosłyszących istotna jest dyskrecja aparatu słuchowego. Do tego

stopnia, że nawet poprawa komfortu słyszenia nie jest dla nich wystarczającym powodem do
założenia aparatu. Ze strony protetyka problem jest nieco inny. Pewna część osób
z uszkodzonym słuchem słyszy źle w zakresie wysokich częstotliwości, zaś w zakresie niskich
ma normę słyszenia. W tej sytuacji zatkanie ucha wkładką lub aparatem powoduje wystąpienie
efektu okluzji, i/lub niekomfortowe słyszenie dźwięków, które są dobrze słyszane bez aparatu.
Zastosowanie odpowiednio dużej wentylacji w protezowaniu klasycznym jest często
niewykonalne – najczęściej wywołuje sprzężenia. W celu usunięcia tych niedogodności
zaprojektowano aparaty, które mogą pracować przy otwartym dopasowaniu i jednocześnie są
przez to bardzo dyskretne. W przypadku aparatów zausznych stosowane są dwa rozwiązania:
albo dźwięk jest doprowadzany z aparatu przez dźwiękowód do nasadki, albo w nasadce
(w uchu pacjenta) umieszczona jest słuchawka aparatu. W pierwszym przypadku do ucha
pacjenta doprowadzony jest cienki dźwiękowód (ok. 1 mm średnicy), z umocowaną na końcu
nasadką w kształcie grzybka. Nasadka ma duże otwory, które sprawiają, że kanał słuchowy
jest praktycznie otwarty. W drugim przypadku wężyk skrywa przewody zasilające słuchawki
umieszczonej w nasadce lub w mikrowkładce w kanale słuchowym. Umieszczenie słuchawki w
uchu blisko błony bębenkowej powoduje lepsze wzmocnienie słyszanego dźwięku, mniejsze są
też jego straty (dźwięk ma krótszą drogę do pokonania), zaś odsunięcie słuchawki od
mikrofonu pozwala zastosować większe wzmocnienia. Wadą tego rozwiązania jest nieco
mniejszy otwór wentylacyjny i gorsze warunki pracy słuchawki.
Zastosowanie protezowania otwartego wymaga użycia zaawansowanych aparatów. Muszą one
mieć przede wszystkim bardzo skuteczne układy antysprzężeniowe i odpowiednio krótki czas
przetwarzania dźwięku. Aparat słuchowy nie przetwarza dźwięku w czasie rzeczywistym – jest
to niemożliwe do wykonania, ponieważ wszelka obróbka sygnału akustycznego wymaga
czasu. Zbyt długi czas trwania obróbki sprawi, że osoba korzystająca z aparatu będzie najpierw
słyszała dźwięk dochodzący do ucha, a następnie dźwięk dochodzący z aparatu. Spowoduje to
wrażenie echa (podwójnego głosu). Zakłada się, (wg różnych producentów), że czas obróbki
sygnału powinien być mniejszy niż 5–10ms., by był niezauważalny.
Podanie sygnału akustycznego do ucha za pomocą otwartej wkładki powoduje zniesienie
wzmocnienia niskich częstotliwości, a zatem wyeliminowanie efektu okluzji. Protezowanie
otwarte ma jednak pewne wady – z uwagi na warunki akustyczne nie zaleca się jego
stosowania w przypadku, gdy ubytek przy 500 Hz przekracza 25 dB. Jeśli ubytek zaczyna się
w zakresie poniżej 500 Hz włącznie, to w aparacie dochodzi do sprzężeń, z którymi może on
sobie nie poradzić – ryzyko jest wprost proporcjonalne do wielkości ubytku. Wyjściem
z sytuacji może być zastosowanie mikrowkładki. Bardzo małe rozmiary umożliwiają schowanie
jej w uchu, co nie pogarsza estetyki i pozwala poszerzyć zakres dopasowania o niskie
częstotliwości – w zależności od wielkości otworu wentylacyjnego.
Osobną kwestią jest możliwość zastosowania protezowania otwartego u osób z przewlekłymi
chorobami uszu. Bardzo dobre wentylowanie ucha i niewielka powierzchnia nasadki nie
zmieniają warunków fizjologicznych kanału słuchowego, choć mogą powodować łaskotanie
w początkowym okresie. Nienaturalny kształt kanału słuchowego również nie jest tu
przeszkodą. Dodatkowy atut to znaczne skrócenie czasu dopasowania – protetyk dobiera

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

jedynie dźwiękowód i nasadkę w odpowiednim rozmiarze a pacjent może od razu korzystać
z aparatu.

Protezowanie kostne

Protezowanie kostne osób niedosłyszących obejmuje grupę ok. 5% wszystkich

niedosłyszących. Stosowane jest w przypadku przewlekłych chorób ucha zewnętrznego
i środkowego, w lekkim lub umiarkowanym niedosłuchu przewodzeniowym (jeśli zawiodą inne
metody leczenia) lub w przypadku wad rozwojowych przed leczeniem operacyjnym. Ubytek
przewodzeniowy, który ma być protezowany aparatem kostnym nie powinien przekraczać
50dB HL na drodze powietrznej i 20 dB HL na drodze kostnej. Przy większych ubytkach
aparatowanie może być już nieskuteczne.

Protezowanie obustronne

W przypadku obustronnego ubytku słuchu u osób dorosłych przeważa pogląd, że należy

protezować obuusznie, ponieważ dwa aparaty słuchowe dają pacjentowi następujące korzyści:
–

umożliwiają stereofoniczny odbiór dźwięku,

–

poprawiają zdolność lokalizacji źródła dźwięku,

–

poprawiają zdolność rozumienia mowy na tle hałasu,

–

pozwalają obniżyć poziom ciśnienia akustycznego na wyjściu aparatów słuchowych
o około 3 dB w stosunku do aparatownia jednostronnego,

–

niwelują akustyczny cień głowy.
Protezowanie obuuszne osób dorosłych nie jest jednoznacznie określone. Niektóre ośrodki

wychodzą z założenia, że jeśli ubytek jest obustronny, to protezowanie również powinno być
obustronne. Inne zaś wychodzą z założenia, że obustronne protezowanie ma sens, gdy pacjent
odczuwa wymierne korzyści. Faktem jest, że protezowanie jednouszne przy ubytku
obustronnym powoduje pewnego rodzaju zanik zdolności prawidłowego odbierania dźwięków
mowy – ucho nie protezowane nadal słyszy, ale jego zdolność rozumienia mowy słabnie.
Zjawisko to nosi nazwę deprywacji słuchu. Na podstawie badań stwierdzono, że jest ono ściśle
związane z wiekiem pacjenta – im młodszy pacjent tym szybsza i silniejsza deprywacja. W
przypadku osób starszych nie jest to proces tak gwałtowny.
W przypadku dzieci panuje zgodny pogląd: protezowanie obuuszne jest najlepszym
rozwiązaniem.

Przeciwwskazania do protezowania obustronnego:

–

uszkodzenie centralne współistniejące z ubytkiem słuchu, skutkujące brakiem zdolności
interpretowania informacji pochodzących z obu uszu,

–

różnego stopnia obuuszne zniekształcenia ślimakowe,

–

w przypadku lekkiego ubytku słuchu z asymetrią pomiędzy jednym a drugim uchem,

–

w przypadku występowania bardzo dużej asymetrii ubytków słuchu.
Przy protezowaniu obuusznym należy dobierać tą samą markę i model wybranych

aparatów, z uwagi na fakt, iż: aparaty różnych producentów mogą mieć inną barwę dźwięku,
różne regulatory itp., co może stwarzać problemy w dopasowaniu lub w obsłudze. Ponadto,
w przypadku aparatów analogowych programowalnych i cyfrowych, przeważnie nie można
jednocześnie programować dwóch różnych modeli aparatów, nawet w ramach jednego
producenta.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Protezowanie jednostronne

Protezowanie jednostronne jest najczęściej spotykaną formą protezowania osób dorosłych,

nawet mimo wskazań do protezowania obuusznego. W takim przypadku ogólne zasady są
następujące:
–

jeśli ubytek jest mniejszy od 70 dB protezuje się ucho gorsze. Jeśli ubytek przekracza
70 dB protezę zakłada się na ucho lepsze,

–

niedosłuch symetryczny - należy wziąć pod uwagę zdolności lewej półkuli mózgowej,
która jest przystosowana do odbioru sygnału mowy z prawego ucha,

–

w audiogramach asymetrycznych wybiera się ucho z bardziej płaską krzywą,

–

komponent przewodzeniowy – należy wybrać ucho, w którym jest większy,

–

wyniki audiometrii mowy – wybiera się ucho lepsze,

–

audiometria nadprogowa – również wybiera się ucho lepsze.

Ogólne przeciwwskazania do protezowania

Protezowania narządu słuchu nie można stosować w następujących stanach:

–

głuchota psychogenna,

–

nadmierna męczliwość słuchu,

–

zaawansowana oligofrenię,

–

afazja sensoryczną,

–

miażdżyca centralnego układu nerwowego,

–

guzy nerwu słuchowego,

–

inne schorzenia centralnego układu nerwowego i nerwu słuchowego.
W przypadku powyższych schorzeń zastosowanie aparatu słuchowego może wywołać

jatrogenne uszkodzenie słuchu lub nawet pogorszyć stan zdrowia pacjenta.

Dekalog audioprotetyka, czyli 10 przestróg przed doborem aparatu słuchowego bez
uprzedniej konsultacji medycznej:[5]

Ból ucha.

II.

Stałe lub okresowe wysięki z ucha.

III.

Woskowina lub ciało obce w uchu.

IV.

Deformacja małżowiny usznej i/lub przewodu słuchowego.

Niedosłuch przewodzeniowy lub mieszany.

VI.

Stwierdzona ostatnio nagła utrata słuchu.

VII.

Jednostronny odbiorczy postępujący ubytek słuchu.

VIII. Znaczna rozbieżność wyników audiometrii tonalnej i audiometrii mowy.
IX.

Zawroty głowy lub szumy uszne (zwłaszcza szum jednostronny).

Każda inna wątpliwość.

Dekalog protetyka słuchu to zbiór typowych, najbardziej niepokojących symptomów, jakie
mogą wystąpić u osoby z niedosłuchem. Protetyk słuchu, zanim przystąpi do wykonywania
czynności związanych z dopasowaniem aparatów, powinien zebrać niezbędne informacje
dotyczące stanu narządu słuchu pacjenta. Ostatni punkt dekalogu należy potraktować jak
zalecenie: jeśli protetyk ma wątpliwości, co do stanu zdrowia pacjenta, lub nie jest pewien, czy
dopasowanie aparatu jest w danym przypadku wskazane, powinien skierować pacjenta na
konsultację lekarską. Istnieje bowiem pewna grupa osób, które w przypadku pojawienia się
problemów ze słuchem, chcą jak najszybciej kupić aparat, bagatelizując jednocześnie
niebezpieczeństwo wynikające z przeciwwskazań do zastosowania aparatu słuchowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są podstawowe rodzaje protezowania?
2. Jakie wady i zalety posiadają poszczególne grupy aparatów słuchowych?
3. W jakiej sytuacji zastosujesz protezowanie zamknięte?
4. Co to jest protezowanie otwarte?
5. Jakie są wskazania do protezowania otwartego?
6. Jakie są wskazania dla protezowania kostnego?
7. Kiedy protezowanie obuuszne jest niewskazane?
8. Czy protezowanie obuuszne jest korzystniejsze od jednousznego?
9. Jaka grupa pacjentów wymaga bezwzględnego protezowania obuusznego?
10. Kiedy stosuje się protezowanie jednostronne?
11. Jak brzmi dekalog protetyka słuchu?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zgłosiła się do ciebie osoba w wieku ok. 80 lat w celu dobrania jej aparatu słuchowego.

Pomijając ubytek słuchu stwierdzony w badaniu audiometrycznym, zaproponuj optymalny
aparat słuchowy dla tej osoby.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść ćwiczenia,
2) przeanalizować wady i zalety różnych typów aparatów słuchowych,
3) uzasadnić w kilku zdaniach wybór aparatu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych aparatów słuchowych,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Dobierz rodzaj protezowania do głębokości ubytku słuchu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować dane techniczne różnych aparatów słuchowych,

zinterpretować wynik badania audiometrycznego i określić rodzaj oraz głębokość ubytku
słuchu,

3) zaproponować przynajmniej dwa aparaty słuchowe do danego ubytku słuchu,
4) uzasadnić wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych aparatów słuchowych,

–

dane techniczne aparatów słuchowych,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Do pomocy wybierz jedną osobę, która będzie pełniła rolę pacjenta. Przygotuj listę pytań,

jakie zadasz pacjentowi podczas pierwszej rozmowy. Zastosuj się do dekalogu protetyka
słuchu. Wymień te pytania, na które pacjent może nie znać odpowiedzi. W jaki sposób
zweryfikujesz ich wiarygodność?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść dekalogu protetyka słuchu,
2) skonstruować pytania tak, by nie sugerowały odpowiedzi,
3) określić i zapisać sposoby weryfikacji wiarygodności odpowiedzi pacjenta.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

arkusz papieru formatu A4,

–

pisaki,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Do twojego gabinetu przychodzi osoba w wieku około 30 lat, aktywna zawodowo, która

obejrzała reklamę aparatu słuchowego typu CIC. Aparat ten nie może zostać zastosowany
w jej przypadku. Jakich użyjesz argumentów by wytłumaczyć tej osobie, że powinna nosić inny
aparat słuchowy? Jako przyczynę niemożności zastosowania aparatu wybierz dowolny wariant.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treści dotyczące typów aparatów słuchowych,
2) określić przyczyny, które są przeciwwskazaniem do używania aparatów typu CIC,
3) sformułować w postaci argumentów uzasadnienie wyboru innego aparatu słuchowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych typów aparatów słuchowych,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić zalety i wady poszczególnych typów aparatów słuchowych?



2) podać wskazania do protezowania otwartego?



3) zaproponować typ aparatu słuchowego zgodnie z wymaganiami

i oczekiwaniami pacjenta?



4) przekonać pacjenta o konieczności zastosowania innego aparatu

słuchowego niż preferowany przez niego model?



5) wskazać sytuacje, w których należy zastosować protezowanie zamknięte?



6) określić sytuacje, w których można zaproponować protezowanie kostne?



7) wymienić sytuacje, w których protezowanie obustronne nie przyniesie

rezultatu?



8) wymienić przeciwwskazania do protezowania jednostronnego?



9) określić ogólne przeciwwskazania do protezowania narządu słuchu?



10) przedstawić Dekalog Audioprotetyka Słuchu i uzasadnić jego zasady?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3 Dopasowywanie aparatów słuchowych

4.3.1. Materiał nauczania

Dopasowanie aparatów słuchowych na podstawie audiometrii tonalnej

Metody oparte o wartość progu MCL:

–

LGOB (loudness Growth in half Octave Bands); Allen, Hall, Jeng, 1990,

–

IHAFF/Contour – (Independent Hearing Aid Fitting Forum); Cox, 1995; Valente, van
Vliet 1997,

–

ScalAdapt – Kiessling, Schubert, Archut, 1996,DSL[i/o] – Desired Sensation Level
input/output, wersja krzywoliniowej kompresji, Cornelisse, Seewald, Jamieson 1995.

Metody, które obecnie opierają się na wartości progu słyszenia HTL:

–

NAL (National Acoustic Laboratories); Byrne, Tonnisson, 1976,

–

Berger; Berger, Hagberg, Rane, 1977,

–

POGO (Prescription of Gain and Output): McCandless, Lyregaard, 1983,

–

NAL-R (NAL-Revised): Byrne, Dilion, 1986,

–

POGO II; Schwartz, Lyregaard, 1988,

–

NAL-RP (NAL-Revised, Profound); Byrne, Parkinson, Newall, 1991,

–

FIG6; Killion, 1993,

–

NAL-NL1 (NAL-NonLinear); Dilion, 1999.

Metody dopasowań aparatów słuchowych można podzielić wg różnych kryteriów:

–

metody oparte na audiometrii tonalnej,

–

metody oparte o procedury skalowania głośności.

Klasyfikacja procedur w oparciu o rodzaj wzmocnienia:

–

metody określające wzmocnienie liniowe,

–

metody określające wzmocnienie nieliniowe.

Inny podział:

– metody ogólne dostępne dla większości programów komputerowych,
– metody szczegółowe opracowane dla konkretnych modeli aparatów słuchowych.

Procedura dopasowania aparatu na podstawie audiometrii tonalnej
ETAP I
–

zebrać wszystkie wymagane dane do określenia sposobu protezowania pacjenta,

–

pobrać wycisk i wykonać wkładkę indywidualną – nie powinno się przymierzać aparatu na
wkładce uniwersalnej,

–

w przypadku protezowania otwartego określić rozmiary dżwiękowodu i nasadki,

–

umówić się z pacjentem na przymierzenie aparatu.

ETAP II
–

wybrać rodzaj protezowania, określić metodę dopasowania aparatu słuchowego,

–

określić wymagany przebieg maksymalnego poziomu wyjściowego MPO (Maksimum
Power Output),

–

wyznaczyć wymaganą charakterystykę wzmocnienia aparatu słuchowego w funkcji
częstotliwości, V(f) oraz Vmax z uwzględnieniem wszystkich poprawek,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

określić wymagany przebieg charakterystyki dynamicznej aparatu słuchowego, In/Out
(Input/Output),

–

wybrać co najmniej trzy aparaty słuchowe spełniający wymagane kryteria,

–

ustawić wybrane aparaty słuchowe i sprawdzić poprawność regulacji w urządzeniu
analizującym.

ETAP III
–

przymierzyć pacjentowi wybrane aparaty na wkładce indywidualnej,

–

jeśli to konieczne wprowadzić korekty do ustawień wstępnych aparatu,

–

wybrać aparat, który najlepiej spełnia oczekiwania pacjenta,

–

przeszkolić pacjenta w zakresie obsługi aparatu słuchowego i etapów przyzwyczajania się
do słyszenia przez aparat słuchowy,

–

umówić się na wizytę kontrolną po ok. dwóch tygodniach,

–

dopasować dokładnie aparat słuchowy.

Głównym celem wszystkich procedur dopasowania aparatów słuchowych jest określenie
parametrów elektroakustycznych aparatu słuchowego. Przy wyborze aparatu słuchowego bez
znaczenia jest producent i typ aparatu. Istotne jest spełnienie określonych parametrów
elektroakustycznych.

MPO – jest to maksymalny poziom ciśnienia akustycznego na wyjściu aparatu słuchowego.

Nie może on przekroczyć wartości progu dyskomfortu UCL.

In/Out – jest to charakterystyka dynamiczna aparatu słuchowego obrazująca zależność

poziomu ciśnienia akustycznego na wyjściu aparatu od poziomu ciśnienia akustycznego na
jego wejściu.

V – wzmocnienie aparatu – jest to różnica pomiędzy poziomem ciśnienia akustycznego na

wyjściu aparatu a poziomem ciśnienia akustycznego na wejściu aparatu.
V

= Lp

– Lp

Jeśli wzmocnienie jest takie samo dla każdego poziomu ciśnienia akustycznego na wejściu

aparatu słuchowego to wtedy mamy do czynienia ze wzmocnieniem liniowym. Jeśli zaś
wzmocnienie jest uzależnione od poziomu sygnału wejściowego (jest jego funkcją) to oznacza,
że wzmocnienie jest nieliniowe.
V

»V

(Lp

)

V(f) – jest to charakterystyka wzmocnienia aparatu słuchowego, nazywana inaczej krzywą

docelową lub krzywą skuteczną (Target Gain, Insertion Gain). Obrazuje ona wzmocnienie
aparatu, które kompensuje ubytek słuchu. Krzywą wzmocnienia wyznacza się na podstawie
przebiegu audiogramu (ubytku słuchu), przy wykorzystaniu różnych metod dopasowania
aparatów słuchowych.

1. MPO:

MPO = UCL + 10dB SPL

2. V(f)

ap. max

= IG

max

+ 10(15) [dB]

3. Określić in/out:

Jeżeli:

UCL

śr

– HTL

śr

> 50 dB SPL

Można stosować aparat ze wzmocnieniem liniowym oraz układem PC

Jeżeli:

30dB SPL < UCL

śr

– HTL

śr

< 50 dB SPL

to wtedy zastosowanie aparatu z układem kompresji może przynieść większe korzyści niż
zastosowanie aparatu ze wzmocnieniem liniowym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeżeli:
UCL

śr

– HTL

śr

< 50 dB SPL

Należy zastosować aparat słuchowy z układem kompresji. Układy kompresji są zalecane
w sytuacji, gdy próg UCL wynosi ok. 90–100 dB HL.

Wyniki audiometrii tonalnej pozwalają także wstępnie ocenić próg rozumienia mowy.

Średni poziom, przy którym badany odbiera 500, 1000 i 2000 Hz nie powinien się różnić od
progu rozumienia mowy wyznaczonego audiometrią słowną dla testów liczbowych o więcej
niż 12 dB.

Klasyczne metody dopasowania aparatów słuchowych

Pierwsze metody dopasowania aparatów słuchowych były tworzone w oparciu o znacznie

mniejszą wiedzę o narządzie słuchu niż obecnie, zaś same aparaty również nie dawały zbyt
dużego pola manewru protetykom. Nie wiedziano, jak funkcjonuje ucho – jedyną pewną
informacją był ilościowy ubytek słuchu. Opierając się na tej informacji, naukowcy doszli do
wniosku, że jeśli ubytek u danego pacjenta ma określoną wartość, to należy go
zrekompensować wzmocnieniem o tej samej wartości. Metodę tę nazywano „lustrzanym
odbiciem”. Metoda ta była skuteczna jedynie dla osób, które miały przewodzeniowy ubytek
słuchu. Dla osób z odbiorczym ubytkiem słuchu, których jest znakomita większość, wnoszone
wzmocnienie było zbyt duże. Konieczne okazało się opracowanie nowej, lepszej metody – była

nią metoda

HTL. W jej przypadku wartość wzmocnienia, jaka powstała po „lustrzanym

odbiciu” audiogramu, zmniejszono o połowę. Wydawało się, że jest to wartość wystarczająca.
Jednak po praktycznym sprawdzeniu tej metody okazało się, że dla małych ubytków słuchu

wzmocnienie nadal jest zbyt duże. Opracowano zatem metodę

HTL. Wraz z rozwojem

nauk, zajmujących się problemem narządu słuchu, a także wraz z rozwojem techniki
wprowadzano kolejne metody, które lepiej kompensowały niedosłuch. W początkowym
okresie opracowywania metod, pojawił się problem realizacji docelowego wzmocnienia przez
aparat słuchowy. Pierwsze aparaty wzmacniały jedynie liniowo, zaś metody wyznaczały często
wartości nieliniowe. W praktyce oznaczało to konieczność wyboru średniej wartości
wymaganego wzmocnienia, która była ustawiana na stałe w aparacie. Pacjent mógł dokonywać
regulacji wzmocnienia jedynie potencjometrem. Konsekwencją średniego wzmocnienia była
następująca praca aparatu: niektóre dźwięki, dobrze słyszane bez aparatu, były głośniejsze,
natomiast inne, źle słyszane przez pacjenta, były wzmocnione słabiej. Dopiero postęp w
technice pozwolił udoskonalić aparaty analogowe tak, by wnoszone przez nie wzmocnienie
było nieliniowe (układy AGC, wzmacniacz A-kamp). Dalszy rozwój i doskonalenie aparatów,
w szczególności wprowadzenie techniki cyfrowej pozwoliło na udoskonalenie metod
dopasowania aparatów słuchowych. Powstały metody, które są wykorzystywane ogólnie przez
wielu producentów (np. metoda nieliniowa NAL-NL), jak również metody, które są typowe
dla danego producenta (np. metoda Custom). Wszystkie te metody wywodzą się od
pierwszych metod dopasowania – ich dzisiejsza postać to efekt ewolucji.
W dobie aparatów cyfrowych ręczne obliczanie metod nie jest już konieczne – programy
komputerowe same obliczają wymagane parametry. Może się jednak zdarzyć, że wystąpi taka
konieczność, ponieważ aparaty analogowe nadal istnieją na rynku. Oprócz tego, w niektórych
programach komputerowych istnieje możliwość wyboru spośród kilku, a nawet kilkunastu
metod dopasowania. Dlatego też warto wiedzieć, do jakich ubytków przeznaczona jest dana
metoda. Poniższe zestawienie przedstawia najbardziej popularne metody, wraz z krótkim
opisem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

HTL – jest to metoda, która wyznacza docelowe wzmocnienie IG (Insertion Gain)

przez podzielenie wartości ubytku przez

, np. jeśli ubytek wynosi 60 dB HL to

wymagane wzmocnienie powinno mieć wartość 30 dB. Metoda ta uwzględnia rodzaj
ubytku. Jeśli jest on przewodzeniowy lub mieszany, to do wyznaczonego IG należy dodać
wartość współczynnika obliczanego ze wzoru:

−

gdzie:
PP – przewodnictwo powietrzne
PK – przewodnictwo kostne

Metoda ta nie uwzględnia poprawek kalibracyjnych dla sprzęgacza 2 cm³, nie

uwzględnia również wartości maksymalnego poziomu wyjściowego MPO (Maximum Power
Output). W tej sytuacji należy wyliczyć MPO na bazie wyznaczonego UCL i dodać poprawki
wynikające z zamiany dB HL na dB SPL. Metoda ta stosowana jest do ubytków w zakresie
55-85dB HTL.

–

HTL – przy pomocy tej metody można wyznaczyć docelowe wzmocnienie przez

podzielenie wartości ubytku przez

. Metoda ta uwzględnia poprawki ze względu na

rodzaj zastosowanego aparatu (BTE lub ITE) oraz ze względu na rodzaj niedosłuchu. Nie
uwzględnia natomiast parametru MPO - musi on zostać wyznaczony na bazie wartości
UCL. Przy pomocy tej metody kompensuje się ubytki w zakresie 25–55 dB HTL.

–

NAL, NAL-RM – jest to metoda, przy pomocy której wyznacza się wzmocnienie
docelowe przy pomocy specjalnego wzoru, którego parametry są różne w zależności od
częstotliwości. Do metody tej wykorzystuje się wskaźnik pomocniczy, który odróżnia
metodę NAL, od metody NAL RM. Metoda NAL jest przeznaczona do ubytków do 60
dB HL. Ponieważ wnoszone wzmocnienie jest przy tej metodzie najmniejsze, jest ona
proponowana dla osób, które zakładają aparat po raz pierwszy. Z kolei metoda NAL-RM
jest przewidziana dla osób mających ubytek większy niż 60 dB HL, przy czym, jeśli dla
częstotliwości 2000Hz przekracza on 95 dB HL, stosuje się dodatkowe poprawki,
odczytywane ze specjalnej tabeli.
Cechą charakterystyczną dla metody NAL jest uwzględnienie w obliczeniach rezerwy
wzmocnienia 15 dB. Pozostałe parametry, takie jak rodzaj aparatu, czy rodzaj niedosłuchu
również są uwzględniane. Podobnie jak w poprzednich metodach należy wyznaczyć
wartość MPO.

–

Berger – metoda ta różni się od metody

HTL zastosowaniem innych współczynników

do obliczania docelowego wzmocnienia IG. Uwzględnione są w niej poprawki wynikające
z rodzaju niedosłuchu oraz rodzaju zastosowanego aparatu. Wartość MPO natomiast
trzeba obliczyć na podstawie wartości UCL. Metodę tę stosuje się do ubytków w zakresie
55-85dB HL.

–

POGO I, POGOII – są to metody, które również powstały w oparciu o metodę

HTL,

z tą różnicą, że wprowadzono poprawki do wyliczenia docelowego wzmocnienia. Nie jest
w niej uwzględniana poprawka ze względu na rodzaj ubytku słuchu. Określa się ze wzoru

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wartość MPO, która jest w rzeczywistości przelicznikiem z wartości UCL, uwzględniającym
zamianę dB HL na SPL.

UCL2000Hz

UCL1000Hz

UCL500Hz

[dB SPL]

Oprócz tego, odejmuje się poprawki korekcyjne uwzględniające typ aparatu Metoda POGO I
jest stosowana dla ubytków słuchu mniejszych niż 65dB, zaś POGO II dla ubytków większych.
Różnice wynikają jedynie ze stałych, jakie służą do wyliczenia docelowego wzmocnienia.

–

Metoda SAS – jest to metoda, która nieco różni się od powyższych sposobem obliczania

docelowego wzmocnienia:
–

oblicza się wartość 40% ubytku słuchu,

–

wyznacza się różnicę pomiędzy wartością HTL a poziomem mowy L

mowy

– 5 dB,

–

jako wzmocnienie docelowe wybiera się największą wartość uzyskaną z obliczenia
parametrów powyższych punktów,

–

sprawdza się, czy wyliczone wzmocnienie nie przekracza wartości G

sprzężenia

, jeśli

przekracza, to wzmocnienie musi zostać ograniczone do tej wartości.
Do obliczonych parametrów docelowego wzmocnienia należy dodać minimum 10 dB

rezerwy wzmocnienia. Dotyczy to tych metod, w których rezerwa nie jest uwzględniana.
Wyznaczenie „optymalnej krzywej wzmocnienia” dla danego pacjenta wydaje się dość prostym
zadaniem, niestety w dalszym ciągu znalezienie relacji między wielkością ubytku słuchu
a wzmocnieniem nie jest proste i oczywiste:
–

charakterystyka wzmocnienia aparatu w funkcji częstotliwości zależy od rodzaju sygnału
wejściowego (od jego poziomu oraz od kształtu widma) – liniowe aparaty słuchowe nie
sprawdzają się dla takich sygnałów,

–

charakterystyka wzmocnienia może również zależeć np. od percepcji głośności oraz od
zdolności dyskryminacji częstotliwości – nie ma w dalszym ciągu jasnych i sprawdzonych
relacji pomiędzy tymi wielkościami a progiem słyszenia,

–

dla określonego pacjenta, który chciałby słyszeć i rozumieć mowę w jakiejś określonej
sytuacji nie ma tylko jednej optymalnej charakterystyki wzmocnienia: może być inna
w zależności od tego, czy pacjent chce mieć lepszy komfort słyszenia czy lepszą
zrozumiałość.

Przykładowe obliczenia metody klasycznej Bergera do dopasowania aparatu słuchowego dla
poniższego audiogramu:

Na podstawie audiogramu należy wyznaczyć wzmocnienie docelowe, posługując się poniższą.
tabelą:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Częstotliwość f [Hz]

125

250

500

1000

2000

4000

8000

IG [dB]

HTL

W miejsce oznaczenia „HTL” należy wstawić wartość ubytku słuchu odczytaną z audiogramu
dla danej częstotliwości.
W związku z tym, iż nie występuje rezerwa ślimakowa, nie stosuje się poprawki wynikającej
z rodzaju niedosłuchu. Występują natomiast poprawki uwzględniające typ aparatu (BTE lub
ITE), co w praktyce oznacza różnicę ze względu na rodzaj sprzęgacza 2 cm

. W tym

przypadku również należy skorzystać z tabeli. Po odczytaniu wartości z tabeli należy ją dodać
do obliczonego wcześniej wzmocnienia docelowego. Następnie po wyliczeniu wartości
wzmocnienia należy dodać 10 (15) dB rezerwy wzmocnienia. Jeśli po obliczeniach okaże się,

że wartość wzmocnienia dla jakiejś częstotliwości jest ujemna, to należy przyjąć ją jako zero.

CZĘSTOTLIWOŚĆ f(Hz)

TYP
APARATU

500

1000

2000

3000

4000

BTE

-2

-11

-9

ITE

-6

Ostatnim krokiem w obliczeniach jest wyznaczenie maksymalnego poziomu wyjściowego.

W tej metodzie jest dostępny wzór na obliczenie MPO na podstawie progu UCL. Zamiast
oznaczenia „UCL” należy wprowadzić wartość progu dyskomfortu dla danej częstotliwości i
wykonać stosowne obliczenia.

Częstotliwość f [Hz]

500

1000

2000

4000

MPO

UCL + 11

UCL + 7 UCL + 9 UCL + 9

Uzyskane wartości można zestawić w tabeli:

Częstotliwość f [Hz]

125

250

500

1000

2000

4000

8000

HTL

UCL

7.5

12.5

22.5

34.4

36.7

34.2

37.5

Poprawka
uwzględniająca
rezerwę

Rezerwa
wzmocnienia

MPO

106

Dopasowanie aparatów słuchowych przy zastosowaniu metod nieliniowych

Metody polecane szczególnie do aparatowania osób z Objawem Wyrównania Głośności:

–

LGOB,

–

ScalAdapt,

–

FIG6,

–

DSL,

–

NAL-NL1,

Metoda LGOB.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Do prawidłowego pomiaru musi być wykonana dla pewnej grupy dobrze słyszących.

Uzyskany wynik porównuje się z osobą źle słyszącą. W metodzie tej podaje się pacjentowi
dźwięki w różnej skali głośności. Pacjent dostaje do ręki przyrząd z klawiaturą i sam wybiera
klawisze odpowiadające podawanym dźwiękom. Próbę przeprowadza się dla wymaganych
częstotliwości, a skala głośności podawanych dźwięków jest siedmio stopniowa:
1. Nie słychać.
2. Bardzo cichy.
3. Cichy.
4. Komfortowy.
5. Głośny.
6. Bardzo głośny.
7. Za głośny.

Dla każdej częstotliwości wymagane jest uzyskanie minimum czterech odpowiedzi.

W przypadku osób niezdecydowanych liczba odpowiedzi musi być odpowiednio większa.
Wynikiem pomiaru jest prosta, poprowadzona wzdłuż punktów oznaczających odpowiedź
pacjenta. Jeśli punktów jest dużo, prosta jest wyprowadzona ze średniej punktów.
W wielu programach dopasowujących aparaty słuchowe występuje możliwość wykonania
pomiaru skalowania głośności in situ. Jest to przydatne szczególnie wtedy, gdy dopasowanie
metodami proponowanymi przez komputer nie dają satysfakcjonujących efektów. Pomiar
skalowania głośności można wtedy przeprowadzić dla wybranej częstotliwości.

Metoda ScalAdapt to adaptacyjna metoda skalowania głośności dostosowana do

dopasowania liniowych i nieliniowych aparatów słuchowych. Ma na celu przywrócenie
normalnej percepcji głośności dla dwóch sygnałów na wejściu aparatu słuchowego:
komfortowego MCL i poniżej UCL. Metoda ta stosowana jest w dwóch wersjach:

I wersja:

Sygnał jest emitowany z głośnika. Pomiar w polu swobodnym.

II wersja:

Sygnał jest emitowany przez aparat bezpośrednio do ucha pacjenta (in situ ScalAdapt).
Pomiar jest przeprowadzany podobnie jak w metodzie LGOB.
Wadą metody ScalAdapt jest czas wykonania pomiaru – podczas gdy wykonanie audiogramu
trwa kilka minut, wykonanie skalowania głośności tą metodą zajmuje nawet kilkanaście minut.
Pewnym ułatwieniem może być uzyskanie informacji o wzmocnieniu i innych parametrach na
podstawie audiogramu. Jeśli tych informacji nie ma, należy przystąpić do pomiaru.

Metoda DSL i/o

Metoda ta została opracowana na podstawie badań nad optymalnym dopasowaniem aparatów
słuchowych dla dzieci i niemowląt. Jej głównym celem jest zapewnienie takiego wzmocnienia
dźwięku, które umożliwi dziecku odbiór poszczególnych składowych mowy w możliwie
najszerszym zakresie częstotliwości. Proces dopasowania aparatu dzieciom różni się od
procesu dopasowania dorosłym – jednym z ważnych czynników jest zapewnienie dziecku
prawidłowej percepcji własnego głosu, co ma duże znaczenie dla rozwoju mowy. Czynniki
wpływające na dobór docelowego wzmocnienia aparatu słuchowego zmieniają się z wiekiem,
ma tu znaczenie: charakterystyka rezonansowa ucha dziecka, oraz wartość różnicy miedzy
uchem rzeczywistym a sprzęgaczem 2 cm³ (RECD).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dopasowanie aparatów słuchowych na podstawie audiometrii mowy

Wyniki badań audiometrii mowy pozwalają na precyzyjne ustawienie aparatu słuchowego

zwłaszcza, gdy niedosłuch jest typu odbiorczego lub mieszanego. Oprócz tego istnieje
możliwość sprawdzenia skuteczności protezowania aparatem słuchowym, zarówno
bezpośrednio po założeniu aparatu jak i po okresie przyzwyczajenia. Wynik audiometrii
tonalnej jest wynikiem ilościowym – obrazuje ile ubytku słuchu ma dany pacjent, czy też ile
zostało resztkowej dynamiki pacjenta. Audiometria mowy zaś jest badaniem jakościowym –
obrazuje rzeczywisty ubytek zrozumiałości mowy. Różnice pomiędzy wynikami audiometrii
tonalnej a wynikami audiometrii mowy mogą być na tyle duże, że korzystanie podczas
dopasowania aparatu tylko z wyników audiometrii tonalnej może być niewystarczające.
Dlatego ważne jest korzystanie ze wszelkich pomocy, by aparat został możliwie precyzyjnie
ustawiony do ubytku pacjenta.
Celem dopasowania aparatu słuchowego przy pomocy audiometrii mowy należy:
–

wyznaczyć wartość MPO – jest to wartość maksymalnego poziomu ciśnienia
akustycznego na wyjściu aparatu słuchowego,

–

wyznaczyć wartość UCL – jest to wartość progu dyskomfortu pacjenta. Jeśli została
zmierzona, to UCL jest jednocześnie wartością MPO (należy jedynie pamiętać o zamianie
jednostek – UCL wyrażane jest w dBSPL),

–

wyznaczyć wartość MCL – jest to najmniejszy poziom ciśnienia akustycznego, przy
którym pacjent osiąga maksimum zrozumiałości,

–

wyznaczyć wartość DS – jest to procent zrozumiałości mowy osiągany podczas testów
słownych, w procesie dopasowania brana jest pod uwagę krzywa wyrazowa,

–

wartość L1 – jest to najmniejszy wymagany poziom ciśnienia akustycznego sygnału
mowy, uzyskiwany na wyjściu aparatu słuchowego, wyznaczany za pomocą wzorów:
DS = 80–100 %

⇒

odcięta przy wartości 60 %,

DS = 60–80 %

⇒

odcięta przy wartości 0,6 * DS,

DS < 60 %

⇒

odcięta przy wartości DS – 15 %,

–

wartość L2 – jest to maksymalny poziom ciśnienia akustycznego sygnału mowy
uzyskiwany na wyjściu aparatu słuchowego, wyznaczany albo jako:

1. Wartość UCL lub MPO, (jeśli UCL nie jest wyznaczone),

albo jako:

2. Wartość, przy której krzywa wyrazowa ponownie przecina odciętą (tzw. krzywa

dzwonowa),

–

wartość L

∆

– wartość dynamiki mowy odczytywana ze wzoru, jeśli krzywa wyrazowa ma

kształt typu hełm (tzw. roll over),

∆

= L2 – L1

jeśli:

∆

> 30dB, można zastosować aparat ze wzmocnieniem liniowym,

∆

< 30dB, aparat powinien mieć układ kompresji,

–

wyznaczyć VSM1 – wartość wzmocnienia sygnału mowy dla poziomu ciśnienia
akustycznego sygnału wejściowego równego 50 dB, obliczana ze wzoru:
VSM1 = L1-50dB,

–

wyznaczyć VSM2 – wartość wzmocnienia sygnału mowy dla poziomu ciśnienia
akustycznego sygnału wejściowego równego 65 dB, obliczana ze wzoru:
VSM2 = MCL – 65dB,

–

wyznaczyć VSM3 – wartość wzmocnienia sygnału mowy dla poziomu ciśnienia
akustycznego sygnału wejściowego równego 80 dB, obliczana ze wzoru:
VSM3 = L2 - 80dB,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

wyznaczyć Vap – wzmocnienie jest wyznaczane na podstawie jednego z dwóch
parametrów VSM1 lub VSM2,

–

określić czy i jaki układ kompresji i/lub odcięcia zastosować, konieczność zastosowania
układu i jego rodzaju wynika ze wzoru, jeśli krzywa wyrazowa nie ma kształtu hełmu:

1. UCL – MCL > 15dB

⇒

układ PC,

2. UCL – MCL < 15dB

⇒

układ AGC,

a. UCL – MCL

≤

15dB

⇒

układ AGCo,

b. UCL – MCL

≤

5dB

⇒

układ AGCi.

W przypadku zastosowania układu kompresji można obliczyć jaki będzie współczynnik

kompresji sygnału:

−

gdzie:
– 30 – dynamika mowy (80–50)

Przykład:

Odczytane wartości:
MPO

– 120 dB SPL

UCL

– brak

VSM1 = 73 - 50 = 23 dB

MCL

– 95 dB SPL

VSM2 = 95 - 65 = 30 dB

– 100 %

VSM3 = 120 - 80 = 40 dB

– 73 dB SPL

Vap = 30 + 10 (15) = 40 (45) dB

– 120 dB SPL

UCL – MCL = 120 - 95 = 25 dB

⇒

układ PC

Granica błędu w audiometrii mowy to ok. 5 dB. Stąd można zaokrąglać wartości, tak by nie
przekraczały tego błędu. W tym przypadku nie został wyznaczony próg UCL, należy więc
założyć, że wartością graniczną jest 120 dB – maksymalna zmierzona wartość. Nie należy jej
przekraczać, ponieważ istnieje prawdopodobieństwo, że powyżej tej wartości może
występować próg UCL.
Wymagana charakterystyka dynamiczna aparatu:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Z uwagi na fakt, że punkt L2 leży na granicy z progiem UCL w aparacie należy

zastosować układ kompresji AGCo. Jest to widoczne jeśli uwzględni się 10 dB rezerwy
wzmocnienia. zielona linia).
Najważniejsze parametry na tej charakterystyce to położenie punktów L1 i MCL. Może się
zdarzyć, że linia łącząca te trzy punkty nie będzie linią prostą. Należy dążyć do tego by była
prosta. Powodem jest praca aparatu klasycznego, który wzmacnia liniowo. Jeśli położenie
punktu L2 będzie przekraczało maksymalny dopuszczalny poziom dźwięku na wyjściu aparatu,
to wtedy należy zastosować układ kompresji. Układ AGCo zaczyna pracować od ok. 95 dB
(w niektórych aparatach od 80 dB) sygnału wyjściowego, a układ AGCi od ok. 45 dB sygnału
wejściowego. Nie należy stosować bez potrzeby zbyt silnej kompresji sygnału, ponieważ układ
kompresji będzie się cały czas włączał przy niewielkim wzroście sygnału i wyłączał zaraz po
jego zmniejszeniu. Istotny jest też czas zadziałania i wyłączenia układu. Powinien on być
możliwie krótki przy włączaniu ( rzędu kilku ms) i dłuższy przy wyłączaniu układu (rzędu
kilkudziesięciu, lub kilkuset ms). Nadmierne skrócenie czasu wyłączenia przy silnej kompresji
wywoła efekt „pompowania”. Kompresja aparatu może być liniowa lub nieliniowa. Liniowa
jest wtedy, gdy próg zadziałania kompresji C

jest zmienny, a współczynnik kompresji Cr jest

stały. W kompresji nieliniowej stały jest próg kompresji, zmianie ulega jej współczynnik.
Kompresja w aparatach do pewnego stopnia jest liniowa – po przekroczeniu pewnej wartości
sygnału staje się nieliniowa.

Komputerowe dopasowanie aparatów słuchowych

Do komputerowego doboru aparatów słuchowych niezbędny jest interfejs, który ma za

zadanie umożliwić połączenie aparatu z programem komputerowym. Stosowane są dwa
rodzaje interfejsu:
–

HI-Pro – jest wyposażone w gniazda standardowe, odpowiednio dla lewej i prawej strony,
do których podłącza się przewody przyłączeniowe do aparatów słuchowych.

–

NOAH link – składa się z dwóch elementów – jedna z nich jest przyłączona do
komputera, druga zaś jest zawieszona na szyi pacjenta i ma wbudowane gniazda, takie
same jak w interfejsie HiPro, do których podłącza się aparaty słuchowe. Oba elementy
wykonane są w technologii bluetooh, tzn. bezprzewodowej (radiowej) komunikacji
krótkiego zasięgu. Dzięki temu rozwiązaniu pacjent może swobodnie siedzieć, lub
przemieszczać się z aparatem podłączonym do komputera, bez ryzyka przerwania
połączenia. Oba elementy interfejsu współpracują ze sobą w odległości ok. kilku metrów,
przy czym zależy ona od warunków otoczenia.

Podstawą dla wielu programów komputerowych, dopasowujących aparaty cyfrowe jest
program NOAH. Program ten to zwykła baza danych, do której wprowadza się informacje
dotyczące pacjentów. Jednak nie jest on konieczny do prawidłowej pracy programu
dopasowującego. Jego rolą jest ułatwienie pracy protetykowi. Jeśli informacje o pacjencie
zostaną wprowadzone do konkretnego programu dopasowującego, to będą one dostępne tylko
w tym programie. Po zmianie producenta aparatu, a co za tym idzie, programu
dopasowującego, wprowadzone dane są niedostępne – protetyk ponownie musi wprowadzić
wszystkie informacje. Jeśli zaś w komputerze znajduje się program NOAH, to zmiana
programu nie uniemożliwia dostępu do informacji. Dodatkowym atutem jest opcja
zapamiętywania przez program ostatniej sesji dopasowania aparatu. Przy kolejnej wizycie
można przejść od razu do programowania aparatu słuchowego.

Poniższy przykład przedstawia wygląd NOAH’a w wersji 2.0. Podczas pierwszego

uruchomienia program może zapytać o hasło dostępu. Po wpisaniu pojawi się okno startowe,
w którym można wybrać ikonę uruchamiającą bazę danych lub uzupełniającą program
o dodatkowy moduł dopasowania aparatów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.4. Okno startowe programu NOAH służące do wprowadzania danych o pacjencie

Jeśli pacjent jest w bazie danych, wówczas należy kliknąć na ikonę przedstawiającą teczkę na
pasku narzędzi, następnie wpisać nazwisko pacjenta. Po odnalezieniu nazwiska przez program,
należy potwierdzić wybór. Pojawi się wówczas to samo okno, co przy pierwszym
uruchomieniu, z tą różnicą, że będą już wprowadzone dane. W razie potrzeby można je
zapamiętać. Dane te można podzielić na dwie grupy:
–

dane istotne w procesie dopasowania aparatów,

–

dane uzupełniające.

Informacje istotne to imię i nazwisko pacjenta, wiek i płeć. Dane dotyczące wieku i płci są
bezpośrednio wykorzystywane przez program dopasowujący – na ich podstawie dobierane są
automatycznie najlepsze ustawienia aparatu. Jeśli tych informacji nie ma, program zastosuje
ustawienia domyślne. Pozostałe informacje nie są brane pod uwagę przez program
dopasowujący, mogą jedynie ułatwić pracę w przyszłości – zamiast szukać dokumentów
wystarczy uruchomić program. Po zakończeniu wpisywania danych, należy kliknąć w prawym
górnym rogu na ikonę z zielonym symbolem. Następnie trzeba potwierdzić chęć zapisania
informacji, a program automatycznie przejdzie do następnego okna.

Rys. 5. Okno programu NOAH służące do wprowadzania audiogramu pacjenta

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Istotne jest wprowadzenie możliwie wielu informacji, ponieważ każda z nich przyczynia się do
lepszego ustawienia aparatów przez program dopasowujący. Wypełnienie szczątkowe
audiogramu tonalnego, np. tylko przewodnictwo powietrzne, może spowodować, że program
ustawi aparat zbyt rozbieżnie od rzeczywistych wymogów. Potwierdzenie zapisania danych
dokonuje się tak samo jak w poprzednim oknie, po czym program przechodzi do okna
z wyborem modułów – programów dopasowujących różnych firm.

Rys. 6. Okno przedstawiające wybór programu dopasowującego [NOAH]

Wystarczy kliknąć na moduł danego producenta by program uruchomił się automatycznie.

Rys 7. Okno startowe wyboru aparatu

W oknie tym dokonuje się wyboru modelu aparatu słuchowego, rodzaju, oraz opcji, jakie mają
lub mogą być dostępne. Dodatkowo można obejrzeć graficzny zakres, w jakim dany aparat
może protezować niedosłuch. Na widocznym audiogramie pojawia się wykres niedosłuchu
pacjenta. Został on automatycznie przeniesiony z programu NOAH. W tym oknie są możliwe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

trzy tryby pracy programu: symulacja, pierwsze dopasowanie oraz odczytanie danych
z aparatu. W trybie symulacji nie musi być podłączony aparat słuchowy. Program przejdzie do
dokładnego dopasowania, gdzie będzie możliwe obejrzenie proponowanych ustawień aparatu.
Niektóre funkcje programu, np. pomiar sprzężenia, są nieaktywne.
Pozostałe tryby wymagają podłączenia aparatu słuchowego do komputera. Tryb pierwsze
dopasowanie jest uruchamiany przez program na różne sposoby: albo przez wybór ikony
„pierwszego dopasowania” albo przez uruchomienie funkcji „rozpoznaj podłączony aparat”.
Program automatycznie rozpozna, czy aparat jest podłączany po raz pierwszy, czy już był
dopasowywany. Jeśli aparat jest dopasowywany po raz pierwszy, program może poprosić
o uzupełnienie dodatkowych informacji niezbędnych do przeprowadzenia dopasowania.
Przykładowe okna są przedstawione poniżej.

Rys. 8. Okna służące do ustawienia dodatkowych parametrów aparatu podczas pierwszego dopasowania

[NOAH]

W tym przypadku uzupełnianie niezbędnych informacji odbywa się w trzech etapach. Etap
pierwszy polega na określeniu stron, które mają być protezowane i w jaki sposób ma się to
odbyć – czy jako protezowanie otwarte czy zamknięte. Opcje są dostępne w zależności od
rodzaju aparatu. Program wie, czy dany aparat może pracować np. przy otwartym
protezowaniu. Jeśli któraś funkcja jest niedostępna, to w polu wyboru będzie nieaktywna. Nie
można zatem ustawić funkcji w aparacie, w którym nie jest możliwe jej zrealizowanie.
Okno drugie zawiera bardziej szczegółowy opis dostępnych funkcji w wybranym sposobie
protezowania. W przypadku opisywanego programu ustawia się poziom akceptacji, metodę
dopasowania, zakres potencjometru (jeśli jest) oraz ilość programów.
Poziom akceptacji określa jakim użytkownikiem jest osoba zakładająca aparat. Dla osób, które
nie nosiły wcześniej aparatu słuchowego proponuje się pierwszy poziom akceptacji.
Wzmocnienie jest najmniejsze i wynika z założenia, że pacjent musi się przyzwyczaić najpierw
do słyszenia w aparacie. W przypadku osoby, która już próbowała nosić aparat, lub korzystała
z niego wcześniej, można wybrać drugi poziom akceptacji.
Jeśli natomiast pacjentem jest osoba, która korzysta z aparatu słuchowego, można wybrać
trzeci lub czwarty poziom akceptacji. Wybór jest uzależniony od rodzaju aparatu, jaki był
wcześniej noszony. Jeśli był to aparat cyfrowy, to lepszy będzie raczej trzeci poziom

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

akceptacji. Jeśli zaś pacjent miał do czynienia z aparatem analogowym, to właściwe będzie
wybranie czwartego poziomu – aparat analogowy pracuje głośniej od aparatu cyfrowego.
W sytuacji, gdy pacjent zakłada aparat po raz pierwszy kolejne etapy poziomów akceptacji są
uruchamiane stopniowo, wraz przyzwyczajaniem się pacjenta do nowej sytuacji.

Następna opcja, którą można ustawić to wybór metody dopasowania. W tym przypadku

programy korzystają z bazy danych NOAH’a. Powyższy program ma domyślnie ustawione
dwie metody NAL-NL1 i DSLi/o. W razie potrzeby istnieje możliwość zmiany metody
dopasowania przez protetyka. W zależności od producenta, mogą to być metody ogólnie
spotykane lub specjalnie określone dla danego aparatu. Warto zapoznać się z dostępnymi
metodami, ponieważ przyczynia się to do lepszej i szybszej pracy z pacjentem.

Kolejną funkcją do ustawienia jest zakres regulacji potencjometru. W obecnych aparatach

jest możliwe całkowite wyłączenie potencjometru lub zmiana jego zakresu. Wyłączenie
potencjometru jest zalecane w przypadku protezowania małych dzieci oraz osób, które
z różnych powodów mają trudności z jego obsługą.

Ostatnią funkcją do ustawienia na tym etapie jest wybór ilości dostępnych programów.

Jest to funkcja, która powinna być ograniczona dla pacjenta protezowanego po raz pierwszy.
Podczas procesu przyzwyczajania się i dostrajania aparatu, najważniejsze jest ustawienie
pierwszego programu. Stanowi on punkt odniesienia dla pozostałych programów. Jeśli np.
drugi program zostanie ustawiony dla sytuacji akustycznej „rozmowa w hałasie”, to zmiana
charakterystyki przenoszenia zostanie dokonana na podstawie pierwszego programu.
W sytuacji, gdy pierwszy program będzie ustawiony niedokładnie, automatycznie drugi
program powieli te niedociągnięcia. Dlatego też powinno się wstępnie uruchomić tylko
pierwszy program i dążyć do jego jak najlepszego ustawienia. Dopiero po tym etapie można
odblokować pozostałe programy i ustawić stosownie do preferencji użytkownika.

Rys.9. Okno służące do ustawienia parametrów akustycznych aparatu lub wkładki [NOAH]

Ostatnim etapem w tym programie jest ustawienie parametrów akustycznych aparatu. Określa
się rodzaj wentylacji, długość wkładki, rodzaj rożka. Zwykle parametry te są ustawiane
domyślnie na podstawie danych audiometrycznych zaczerpniętych z programu NOAH. Można
jednak ingerować w te ustawienia i w ten sposób poprawić jeszcze komfort słyszenia pacjenta.
Ustawienie parametrów akustycznych wpływa na odbiór transmitowanego dźwięku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10. Okno służące do strojenia aparatu [NOAH]

Ostatni etap dopasowania aparatu to dokładne strojenie. W powyższym przypadku
przedstawiona została charakterystyka wyjściowego sygnału aparatu w funkcji częstotliwości.
Czerwone pole ograniczające charakterystykę od góry wyznacza granicę maksymalnego
poziomu wyjściowego aparatu, w tym przypadku wyznaczoną progiem UCL pacjenta. Jeśli
próg ten nie zostanie wyznaczony istnieje możliwość obliczenia jego wartości przez program.
Program aparatu rozpoznaje rodzaj niedosłuchu i stosownie do wprowadzonych algorytmów
wyznacza optymalną charakterystykę wyjściową aparatu. Należy pamiętać że wartość
wyliczona ze średniej może się różnić w jednostkowym przypadku. Dlatego też mimo
wszystko powinno się wprowadzać wartość tego progu. Czerwone krzywe wyznaczają
poziom wyjściowy docelowego aparatu słuchowego, wyliczone z metody dopasowania.
Z kolei krzywe koloru szarego oznaczają poziom wyjściowy, jaki jest aktualnie ustawiony
w aparacie. Wraz ze wzrostem akceptacji aparatu i zmianą jego poziomu krzywe czerwone
i szare coraz bardziej pokrywają się, aż do osiągnięcia wartości docelowej. Dolna krzywa szara
i czerwona odpowiada wyjściowemu poziomowi aparatu słuchowego dla dźwięków na wejściu
aparatu o poziomie równym 40 dB SPL (LI 40 dB). Z kolei środkowe krzywe wyznaczają
poziom wyjściowy aparatu dla sygnału wejściowego równego 65 dB SPL (LI 65 dB). Poziom
ten odpowiada średniemu poziomowi mowy. Dwie najwyższe krzywe obrazują, jak będzie
wyglądał poziom wyjściowy aparatu dla poziomu wejściowego równego 90 dB SPL (LI 90
dB).
Aparat ten posiada czterokanałowy wzmacniacz, co jest zobrazowane na rysunku jako trzy
szare, pionowe linie, dzielące charakterystykę na cztery części. Istnieje tu możliwość
rozszerzania lub zwężania poszczególnych kanałów przez przesuwanie tych linii w określonym
zakresie.
Po prawej stronie wyznaczone zostały parametry częstotliwości podziału kanałów, czyli
punkty przecięcia pionowych linii na osi odciętych. Poniższe suwaki pozwalają na zmianę
wzmocnienia ogólnie we wszystkich kanałach lub w wybranym kanale, w zależności od
potrzeb. Na samej górze znajduje się procentowy wskaźnik skali potencjometru.
W przypadku tego aparatu można zmieniać wartości w układach kompresji (zmniejszać lub
zwiększać jej działanie), oraz dodatkowo można też wybrać tryb pracy mikrofonów – jako
kierunkowy lub wszechkierunkowy. Kompresja jest ustawiana automatycznie, i jeśli dane
audiometryczne są poprawne, nie ma potrzeby ingerencji w jej ustawienia. Z kolei tryb pracy
mikrofonu jest uzależniony od warunków w jakich przebywa pacjent. Jeśli pacjent przebywa
w miejscach hałaśliwych, lepsze będzie ustawienie mikrofonu w tryb kierunkowy – pozwoli to

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

lepiej rozumieć mowę. Z kolei dla pacjenta przebywającego częściej w warunkach względnej
ciszy (np. dom, biuro), lepsze będzie ustawienie aparatu w trybie wszechkierunkowym.

Najczęstsze problemy występujące w protezowaniu niedosłuchu

Protezowanie osób z niedosłuchem wiąże się z pewnym ryzykiem niepowodzenia. Ryzyko

to jest tym mniejsze, im staranniej zostaną wykonane poszczególne etapy pracy z pacjentem.
Poniższe problemy są często spotykane w pracy protetyka, i mogą, pojawiać się nawet wtedy
gdy protetyk starannie wykona określone czynności.
–

Efekt zatkanego ucha – okluzja – jest to często spotykany objaw w protezowaniu

zamkniętym, zwłaszcza w niedosłuchu z mniejszym ubytkiem w zakresie małych częstotliwości
i większym w zakresie dużych częstotliwości.

Po założeniu aparatu słuchowego pacjent słyszy nienaturalnie głośno własny głos oraz takie

odgłosy jak gryzienie czy przełykanie. Może to być na tyle dokuczliwe, że pacjent nie będzie w
stanie zaakceptować aparatu. Jest kilka możliwości na uniknięcie lub zminimalizowanie tego
zjawiska, zależnie od rodzaju niedosłuchu. Jeśli pacjent ma ubytek w całym zakresie
częstotliwości (tzw. pankochlearny), to najczęstszą przyczyną wystąpienia okluzji będzie zbyt
małe wzmocnienie dla częstotliwości niskich. Należy wówczas zwiększyć wzmocnienie w tym
zakresie. W sytuacji, gdy pacjent ma ubytek w zakresie wysokich częstotliwości z normą
słyszenia w zakresie niskich częstotliwości, redukcja okluzji może zostać przeprowadzona na
różne sposoby – przez zmniejszenie wzmocnienia, skrócenie wkładki, zastosowanie wkładki
Libby’ego czy zwiększenie otworu wentylacyjnego. Niestety, to ostatnie rozwiązanie, choć
często skuteczne w likwidacji okluzji, wiąże się z innym nieuchronnym zjawiskiem –
sprzężeniem zwrotnym.

–

Sprzężenie zwrotne – jest to efekt, jaki powstaje w wyniku nieszczelności wkładki

(aparatu) lub na skutek zbyt dużego otworu wentylacyjnego. Mechanizm powstawania
sprzężenia jest następujący: słuchawka aparatu emituje do ucha wzmocniony dźwięk. Jeśli
szczelność przewodu słuchowego jest niewystarczająca, dźwięk wydostaje się na zewnątrz,
skąd jest odbierany przez mikrofon aparatu. Odebrany i wzmocniony dźwięk ponownie trafia
do przewodu słuchowego. Ponieważ dźwięk ten jest jeszcze głośniejszy, mikrofon tym bardziej
go odbiera przez nieszczelność i znów sygnał jest wzmacniany i emitowany do przewodu
słuchowego. Sytuacja się powtarza, a poziom sygnału rośnie aż do nieskończoności. W
praktyce – do możliwości fizycznych aparatu słuchowego. Dźwięk sprzężenia to głośny,
wysokotonowy pisk. Nie zawsze objaw sprzężenia jest słyszany przez pacjenta – czasem
otoczenie słyszy pisk, a pacjent ma wrażenie, że aparat nie działa. Podczas sprzężenia aparat
rzeczywiście „nie działa” – tzn. nie funkcjonuje prawidłowo, ponieważ cała jego energia jest
zużywana do sprzężenia. Dla aparatu, który się sprzęga nie ma znaczenia, czy nieszczelność
powstała przez niedokładne wykonanie wkładki czy przez zbyt duży otwór wentylacyjny.
Wartości średnic otworów i nieszczelności sumują się – dlatego też zanim zostanie
zmniejszona wentylacja, należy upewnić się co do jakości wkładki. Sprzężenie występuje
zarówno w aparatach cyfrowych (nieliniowych) jak i w aparatach analogowych, z tym, że
różne są warunki występowania sprzężeń. Przyczyną jest sposób pracy aparatu. Aparat
analogowy ma ustawione wzmocnienie na jednym poziomie – jest ono stałe dla każdej
częstotliwości i nie zmienia się ze wzrostem głośności aż do zadziałania układu
ograniczającego lub kompresji. Oprócz tego, aparat analogowy nie odróżnia dźwięków
cichych od głośnych. W tej sytuacji przyczyną sprzężenia jest zbyt duże wzmocnienie lub
nieszczelność. Obie przyczyny można usunąć przez zmniejszenie wzmocnienia. W aparacie
cyfrowym natomiast, szczególnie w aparatowaniu ubytków wysokoczęstotliwościowych,
wzmocnienie dla częstotliwości wysokich jest znacznie większe niż dla częstotliwości niskich.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Konieczność zastosowania dużej wentylacji sprzyja powstawaniu sprzężeń. Drugim
czynnikiem powodującym sprzężenia jest zdolność aparatu do odróżniania dźwięków cichych
od głośnych. Dźwięki głośne nie są wzmacniane, lub są wzmacniane w niewielkim stopniu. W
przypadku dźwięków cichych jest odwrotnie – aparat wzmacnia wtedy najsilniej. W sytuacji,
gdy pacjent znajduje się w cichym miejscu, a gdzieś w większej odległości pojawią się ciche
dźwięki mowy, aparat zacznie „starać się” wzmocnić je tak, by były słyszane przez pacjenta.
Efektem starań aparatu może być sprzężenie.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są metody dopasowania aparatów słuchowych liniowe i nieliniowe?
2. Które metody uwzględniają ubytek przewodnictwa kostnego?
3. Jakie znasz metody stosowane w znacznych ubytkach słuchu?
4. Co jest przyczyną stosowania metod nieliniowych w dopasowaniu aparatów słuchowych?
5. Która z metod jest najbardziej polecana dla dzieci?
6. Które metody bazują na skalowaniu głośności?
7. Czego nie uwzględnia audiometria tonalna w dopasowaniu aparatów słuchowych?
8. Czy na podstawie tylko audiometrii mowy można dopasować aparat słuchowy?
9. Która z metod: nieliniowa czy audiometria mowy jest bardziej przydatna w procesie

dopasowania aparatów słuchowych?

10. Jakie znaczenie mają audiometria tonalna i audiometria mowy w dopasowaniu aparatów

słuchowych?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz wzmocnienie docelowe IG dla poszczególnych metod dopasowywania aparatów

słuchowych na podstawie audiogramu tonalnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować wyniki badania słuchu na podstawie audiogramu tonalnego,
2) przeanalizować metody dopasowywania aparatów słuchowych opierające się na

audiometrii tonalnej,

3) wykonać właściwe obliczenia,
4) wykreślić charakterystykę wzmocnienia w funkcji częstotliwości dla każdej z metod,
5) sformułować i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przykładowy audiogram tonalny,

–

kalkulator,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dopasuj odpowiedni dla pacjenta aparat słuchowy za pomocą wybranego programu

komputerowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wprowadzić dane pacjenta do programu NOAH,
2) przeanalizować audiogram, na podstawie którego masz dokonać dopasowanie aparatu

słuchowego,

3) wybrać dowolny program służący do doboru aparatów słuchowych,
4) dokonać ustawień aparatu słuchowego właściwych dla danego ubytku słuchu i preferencji

pacjenta.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy z oprogramowaniem NOAH i programem do danego aparatu,

–

przykładowy audiogram pacjenta,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dopasuj aparat słuchowy na podstawie audiometrii mowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić wszystkie wymagane parametry aparatu słuchowego w oparciu o audiometrię

mowy,

2) przeanalizować wynik badania audiometrii mowy,
3) wykonać obliczenia,
4) wybrać odpowiedni aparat słuchowy,
5) uzasadnić wybór dopasowywanego aparatu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przykładowy wynik audiometrii mowy,

–

kalkulator,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Dopasuj aparat słuchowy na podstawie audiogramu tonalnego i audiometrii mowy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować wynik audiogramu tonalnego,
2) wybrać odpowiednią metodę dopasowania,
3) określić parametry elektroakustyczne aparatu na podstawie wyniku audiometrii mowy,
4) wybrać odpowiedni typ aparatu słuchowego,
5) porównać wyniki z obu metod dopasowania aparatu, zapisać wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przykładowy wynik audiometrii tonalnej,

–

przykładowy wynik audiometrii mowy,

–

kalkulator,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

4.3.4 Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) Zastosować poszczególne metody dopasowania aparatów słuchowych na

podstawie wyników badań audiometrycznych?



2) Wskazać przykładowe metody do dużych ubytków słuchu?



3) Wykonywać obliczenia na podstawie poszczególnych metod?



4) Wskazać nieliniową metodę dopasowania aparatów słuchowych?



5) Wyjaśnić różnice pomiędzy metodą klasyczną a metodą opartą na skalowaniu

głośności?



6) Wskazać metodę przeznaczoną dla dzieci i wyjaśnić jej cel?



7) Posłużyć się programem komputerowym służącym do dopasowywania

aparatów słuchowych?



8) Obliczyć wymagane parametry aparatu słuchowego w oparciu o audiometrię

mowy?



9) Wskazać różnice w dopasowaniu pomiędzy metodą bazującą na czystych

tonach a metodą bazującą na dźwiękach mowy ?



10) Uzasadnić sens dopasowania aparatu na podstawie audiometrii mowy?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Rodzaje urządzeń wspomagających słyszenie

4.4.1. Materiał nauczania

System FM

Osoby korzystające z aparatów słuchowych nie mają możliwości komfortowego odbioru

dźwięku w każdej sytuacji. Miejsca takie jak sale lekcyjne, wykładowe czy mieszkania mogą
mieć słabą akustykę, powodującą trudności w rozumieniu mowy. Przeszkodą bywa też hałas
tła, odległość od osoby mówiącej, czy chęć słuchania głosu z telewizji wraz z osobami dobrze
słyszącymi (osoba niedosłysząca, mimo używania aparatu, może wymagać większej głośności).
Celem poprawienia komfortu odbioru dźwięków stosuje się dodatkowe urządzenia,
współpracujące z aparatem słuchowym. Jednym z nich jest system FM. Składa się on z dwóch
elementów: nadajnika i odbiornika. Transmisja sygnału odbywa się przy wykorzystaniu fal
radiowych z modulacją częstotliwościową (FM). Nadajnik ma wbudowane mikrofony,
wzmacniacz i element nadawczy, zasilany jest bateriami lub akumulatorem. Osoba mówiąca
może zawiesić sobie nadajnik na szyi, przymocować klipsem do ubrania lub postawić blisko
siebie np. na biurku. Odbiornik odbiera sygnał radiowy z nadajnika i przekazuje go do aparatu
słuchowego, do którego zamocowany jest przy pomocy tzw. stopki (bucika), wykorzystującej
wyjście AUDIO aparatu. Możliwe są trzy tryby pracy aparatu w zależności od potrzeb
pacjenta:
–

pierwszy tryb – sygnał odbierany jest z nadajnika FM, mikrofon aparatu nie pracuje.
W tym trybie pracy możliwe są dodatkowe trzy ustawienia słuchania:

superkierunkowy – umożliwia słuchanie jednej osoby lub słuchanie w hałasie, kierunkowy –
umożliwia słuchanie 2–3 osób lub słuchanie w hałasie, wszechkierunkowy – umożliwia
słuchanie w grupie osób.
–

Drugi tryb – sygnał odbierany jest jednocześnie z nadajnika i mikrofonu aparatu. Osoba
niedosłysząca jednocześnie słyszy osobę mówiącą i otoczenie.

–

Trzeci tryb – odbiornik jest wyłączony, osoba niedosłysząca korzysta tylko z aparatu.

Szczególnie cenne zalety systemu FM to: pewność odbioru, duży zasięg urządzenia (zależnie
od otoczenia – kilku, kilkadziesiąt metrów), mobilność, możliwość korzystania z kilku
niezależnie pracujących urządzeń blisko siebie i brak konieczności dostosowywania
pomieszczeń do umożliwienia jego użytkowania. Urządzenie jest bardzo przydatne w nauce
najmłodszych.

Rys. 11. Nadajnik FM wraz z aparatemi podłączonym do niego adapterem [12]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pętle indukcyjne

Pętla indukcyjna jest starszym i tańszym sposobem na poprawienie możliwości odbioru

osobie niedosłyszącej. Pętla indukcyjna to antena w postaci zamkniętej pętli. Nadajnik,
zbudowany jest z mikrofonu i wzmacniacza, który przesyła sygnał elektryczny do podłączonej
pętli. Przepływający przez nią prąd zmienny wywołuje zmienne pole magnetyczne, które jest
następnie odbierane przez cewkę telefoniczną aparatu słuchowego. Jedynym warunkiem
odbioru sygnału z pętli jest aparat wyposażony w cewkę telefoniczną. Możliwe są trzy tryby
pracy aparatu:
–

pierwszy tryb – aparat przełączany jest w pozycję T. Odbierany jest wówczas tylko sygnał
z pętli indukcyjnej, mikrofon nie pracuje,

–

drugi tryb (niektóre aparaty) – aparat przełączany jest w pozycję mT (słabszy odbiór
z mikrofonu, mocniejszy z cewki) lub MT (równo silny odbiór z mikrofonu i cewki),

–

trzeci tryb – cewka wyłączona, odbiór tylko przez mikrofon.

Pętla indukcyjna występuje w dwóch postaciach: mobilnej i stacjonarnej: W wersji mobilnej
stosowane są różne odmiany pętli: mały płaski „pałąk”, przypominający kształtem zauszny
aparat słuchowy, zawieszany na uchu obok aparatu lub mała pętla zawieszana na szyi. Pętla
jest podłączana do odbiornika (np. telefon komórkowy) i może z niej korzystać jedna osoba.
Wersja stacjonarna to pomieszczenie oplecione wzdłuż ścian pętlą indukcyjną. To rozwiązanie
umożliwia odbiór wszystkim użytkownikom aparatów znajdujących się w tym pomieszczeniu.
Można też spotkać odmianę stacjonarnej pętli indukcyjnej w postaci poduszki do siedzenia
z wszytą pętlą, podłączaną np. do telewizora. Zaletą pętli indukcyjnej jest niska cena,
mobilność (w niektórych odmianach) i brak konieczności posiadania dodatkowych urządzeń do
odbioru. Wadą – podatność na zakłócenia ze strony urządzeń elektrycznych, wzajemne
zakłócanie niezależnie pracujących pętli znajdujących się zbyt blisko siebie, gorsze
przenoszenie niskich częstotliwości i nieczysty odbiór sygnału.

Rys.12. Przenośna pętla indukcyjna- tu w formie poduszki do siedzenia [12]

Inne urządzenia wspomagające słyszenie
Do pozostałych urządzeń wspomagających słyszenie należy zaliczyć wszelkie pomoce, które
przez odpowiednio zmodyfikowany system sygnalizacji pomagają osobie niedosłyszącej
w codziennym funkcjonowaniu. Takimi urządzeniami są dodatkowe sygnalizatory dźwiękowe,
świetlne lub wibracyjne. Występują one pojedynczo lub w zestawach. Dodatkowo istnieją też
czujniki „porozumiewające” się z odbiornikiem noszonym przez osobę niedosłyszącą drogą
radiową. Umożliwia to takiej osobie zorientowanie się, czy np. dzwoni telefon lub dzwonek do
drzwi nawet w większej odległości od danego czujnika. Dostępne są również telefony
z dodatkowym regulowanym wzmocnieniem głosu mówcy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Zestaw urządzeń: budzik, pager,i czujnik dzwonka drzwi/telefonu [12]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaka jest rola urządzeń wspomagających słyszenie?
2. Na czym polega działanie systemu FM?
3. Jakie są różnice między pętlą indukcyjną a systemem FM?
4. W jakich warunkach najlepiej sprawdzi się system FM i dlaczego?
5. Jakie warunki trzeba spełnić, żeby można było skorzystać z pętli indukcyjnej?
6. Jakie wymagania musi spełnić aparat, by można było przy jego pomocy korzystać

z systemu FM?

7. Jakie urządzenie wspomagające współpracuje z cewką telefoniczną aparatu?
8. Czy wszystkie urządzenia wspomagające osobę niedosłyszącą wymagają zastosowania

aparatu słuchowego?

9. Jakie znasz urządzenia ułatwiające codzienne funkcjonowanie osobie niedosłyszącej?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wypróbuj działanie systemu FM na przykładzie aparatu słuchowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją obsługi systemu FM,
2) podłączyć go do odpowiedniego aparatu słuchowego,
3) aparat słuchowy podłączyć z zachowaniem wszelkiej ostrożności do stetoklipu,
4) wypróbować działanie systemu w możliwie różnych sytuacjach akustycznych,
5) zanotować swoje spostrzeżenia i wnioski z przeprowadzonych prób działania urządzenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

system FM (nadajnik odbiornik, instrukcja obsługi),

–

aparat słuchowy współpracujący z systemem FM,

–

stetoklip,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj podłączenie aparatu słuchowego do pętli indukcyjnej i wypróbuj jego działanie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać aparat mogący współpracować z pętlą indukcyjną,
2) podłączyć go z zachowaniem wszelkiej ostrożności do stetoklipu,
3) wypróbować działanie aparatu odbierającego sygnał z pętli w różnych warunkach

akustycznych,

4) zanotować spostrzeżenia i wnioski, jakie Ci się nasunęły po przetestowaniu urządzenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

pętla indukcyjna (przenośna lub stacjonarna, w pomieszczeniu),

–

aparat słuchowy współpracujący z pętlą indukcyjną,

–

stetoklip,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3

Dobierz odpowiednie urządzenie wspomagające słyszenie do określonych potrzeb

i oczekiwań pacjenta.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z działaniem poszczególnych urządzeń wspomagających słyszenie,
2) ocenić ich funkcjonalność i przydatność w życiu codziennym osoby niedosłyszącej,
3) uszeregować te urządzenia w skali od najbardziej przydatnych do najmniej przydatnych,
4) sporządzić krótkie notatki opisujące wady i zalety,
5) uzasadnić, czym się kierowałeś przy szeregowaniu urządzeń według ich przydatności.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw różnych urządzeń wspomagających słyszenie,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) opisać zasadę działania systemu FM?



2) określić, jakie możliwości ma system FM i z jakimi aparatami może

współpracować?



3) Wyjaśnić co to jest i w jakich warunkach może działać pętla indukcyjna?



4) wybrać aparat mogący współpracować z pętlą indukcyjną?



5) przedstawić wady i zalety urządzeń wspomagających słyszenie

współpracujących z aparatem słuchowym?



6) wymienić

urządzenia

wspomagające,

ułatwiające

codzienne

funkcjonowanie osobie niedosłyszącej?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Regulacje aparatów słuchowych

4.5.1. Materiał nauczania

Regulacje analogowych aparatów słuchowych przy użyciu komory pomiarowej

Zastosowanie określonej metody dopasowania klasycznego aparatu słuchowego

i dokonanie jego regulacji musi być sprawdzone w komorze pomiarowej. Niektóre parametry
mogą być opisane w instrukcjach dopasowania aparatów i zastosowanie się do poleceń
powinno dać określony efekt. Jednak względy bezpieczeństwa i profesjonalizm dopasowania
wymaga użycia urządzeń testujących. Procedura działania jest następująca:
–

Wprowadzić do urządzenia testującego wszystkie wymagane dane audiometryczne.

–

Wybrać określoną metodę dopasowania aparatu słuchowego.

–

Zmierzyć charakterystykę przenoszenia aparatu słuchowego OSPL90. Jej krzywa nie

powinna przekraczać wartości MPO (UCL). W tym celu ustawia się aparat w pozycji
maksymalnego wzmocnienia, tj. potencjometr głośności w pozycji maksimum, filtry wyłączone
- najszersze pasmo przenoszenia, układy kompresji i odcięcia również muszą być wyłączone.
Po zmierzeniu aparatu dokonuje się korekty ustawień przy pomocy regulatorów
ograniczających sygnał wyjściowy tak, by poziom wyjściowy aparatu nie przekraczał zadanej
wartości MPO.
–

Po ustawieniu wartości MPO należy sprawdzić przebieg krzywej wymaganego

wzmocnienia w funkcji częstotliwości V(f). W tym celu należy ustawić potencjometr głośności
tak, by wzmocnienie nie przekraczało zadanej wartości wzmocnienia dla częstotliwości 1000
lub 2000Hz (wybiera się wartość większą). Następnie wykonać pomiar charakterystyki
wzmocnienia w całym zakresie częstotliwości. Jeśli zmierzona krzywa wzmocnienia jest różna
od krzywej wzmocnienia wyliczonej przez urządzenie pomiarowe, należy dokonać korekty
przy pomocy regulatorów aparatu. Podczas regulacji należy dążyć do możliwie zgodnego
położenia obu charakterystyk. Niewielkie różnice są akceptowalne. W trakcie regulacji należy
sprawdzać, czy wzmocnienie aparatu ustawione potencjometrem utrzymuje się na zadanym
poziomie. Jeśli różnice między charakterystykami są zbyt duże i nie da się ich zmniejszyć,
należy zmienić aparat i powtórzyć pomiary. Regulacje należy przeprowadzać tak długo, aż
wymagana krzywa wzmocnienia aparatu będzie możliwie dokładnie pokrywała się z wymaganą
krzywą wzmocnienia.
–

Kolejnym krokiem jest wykonanie pomiaru charakterystyki we/wy aparatu słuchowego.

Należy ustawić próg MPO/UCL, następnie wyznaczyć częstotliwość, dla jakiej będzie
przeprowadzany pomiar. Wybiera się wartość dla której jest największe wzmocnienie
odczytywaną z charakterystyki V(f) dla (1000Hz lub 2000Hz). Korzystniej jest przeprowadzić
ten pomiar szumem zamiast tonem, z uwagi na to, że szum jest bardziej zbliżony do
naturalnych dźwięków. Następnie należy przeprowadzić pomiar wy/we aparatu. Po zmierzeniu
charakterystyki należy zwiększyć potencjometrem wzmocnienie o 10 dB (rezerwa) i ponownie
wykonać pomiar. Rezultatem pomiaru będzie wykres dwóch krzywych. Żadna z nich nie może
przekraczać wartości MPO.
–

Należy pamiętać, że pomiar dokonywany jest przy użyciu sprzęgacza lub symulatora ucha!

Może on nie odpowiadać warunkom rzeczywistym ucha danego pacjenta (RECD).

Regulacje programowalnych aparatów słuchowych

Aparaty słuchowe analogowe mają możliwość dokonywania regulacji przy pomocy

regulatorów ustawianych ręcznie. Przeważnie można w nich ustawiać podstawowe parametry
takie jak: MPO, PC, AGC, TC itp. Zwykle występują dwa – trzy regulatory. W bardziej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rozbudowanych aparatach mogło być nawet sześć regulatorów, co z kolei znacznie wpływało
na ich wielkość. Rozwiązaniem było zastosowanie cyfrowej regulacji aparatu analogowego.
Jego nazwa to aparat programowalny komputerowo. Ma on znacznie większe możliwości –
przy zachowaniu małych rozmiarów zastosowany jest cyfrowy odpowiednik kilku, kilkunastu
regulatorów. Większe pole manewru ułatwia możliwość dopasowania aparatu. Dodatkowo jest
możliwość zastosowania programów słyszenia, co zwiększa funkcjonalność aparatu w różnych
warunkach akustycznych.
Do ustawienia takiego aparatu potrzebny jest komputer z oprogramowaniem danego aparatu,
oraz interfejs służący do komunikacji komputera z aparatem (HiPro lub NOAH-link) oraz
odpowiednie przewody do podłączenia aparatu, zakończone wtyczką lub taśmą. Przewody są
różne dla każdego producenta i nie powinno się ich zamieniać nawet jeśli pasują – może to
spowodować w najlepszym wypadku niemożność połączenia aparatu z komputerem.
Programy komputerowe mogą występować samodzielnie, tzn. nie są zainstalowane pod innym
programem komputerowym. Istnieje też możliwość zainstalowania programu-platformy
(NOAH), pod którym są zainstalowane programy producentów aparatów. Program ten jest
w rzeczywistości bazą danych o pacjentach. Zapisuje się takie informacje jak dane osobowe
z adresem i numerami kontaktowymi, wiek i płeć pacjenta, wyniki audiometrii tonalnej
i audiometrii mowy. Po dopasowaniu aparatu pojawia się też informacja o rodzaju aparatu
i dacie jego zastosowania (program pamięta też jakie aparaty były wcześniej dopasowywane –
istotne jeśli pacjent nie może się zdecydować, jaki aparat mu odpowiada), oraz komentarz
własny protetyka. Istotne jest, by umieszczać wszystkie dane wymagane przez NOAH’a,
ponieważ mogą one decydować o automatycznym wyborze ustawień w poszczególnych
programach, np. informacja, że pacjent jest dzieckiem spowoduje automatyczne wybranie
metody DSL i/o.
Po wpisaniu danych można wybrać producenta aparatu słuchowego i przejść do dopasowania.
Program NOAH przydatny jest wtedy, gdy w danym punkcie protetycznym sprzedawane są
aparaty słuchowe różnych producentów. Każdy program zainstalowany pod NOAH korzysta
z zapisanych w nim danych o pacjencie. Dzięki temu nie trzeba przy zmianie producenta
wpisywać od nowa wszystkich wymaganych informacji. Uzupełnia się tylko te dane, których
wymaga wybrany później program.
Jeśli program do danego aparatu występuje samodzielnie, należy wpisać wszystkie wymagane
dane o pacjencie. Następnie wybiera się odpowiedni do ubytku aparat, podłącza się go do
komputera i przechodzi do dopasowania. Należy przy tym zwrócić uwagę, czy aparat
powinien mieć baterię, czy też nie – w niektórych przypadkach zasilanie aparatu podczas
programowania jest podawane z interfejsu. Włożenie baterii uniemożliwi połączenie aparatu z
komputerem. W pierwszym dopasowaniu program wyświetla listę opcji, które należy
zaznaczyć. Opcje dotyczą samego aparatu (np. włączenie wyłączenie potencjometru), jego
właściwości akustycznych (np. wielkość wentylacji) oraz dodatkowych danych o pacjencie (np.
początkujący czy zaawansowany użytkownik). Po uzupełnieniu informacji program przechodzi
do wstępnego dopasowania. Na tym etapie nie zaleca się manipulowania ustawieniami
programu chyba, że pacjent nie jest w stanie przyjąć proponowanych parametrów aparatu.
Zmiany w ustawieniach na tym etapie są nie zalecane, ponieważ każdy użytkownik, niezależnie
od jego zaawansowania, powinien przyzwyczaić się do nowego słyszenia, by mógł opisać
rzetelnie swoje odczucia. Okres wstępnego przyzwyczajania to kilka, kilkanaście dni
użytkowania aparatu przez kilka godzin dziennie z przerwami Dopiero po tym czasie pacjent
powinien ponownie odwiedzić punkt, zaś protetyk stosując się do jego uwag dokonuje korekty
ustawień. W niektórych programach dostępny jest tzw. asystent dopasowania, jeśli trzeba
zmienić ustawienia aparatu. Pacjent opisuje, jak słyszy, np. „za ostro”, protetyk zaś znajduje
odpowiednie hasło w asystencie i wykonuje sugerowane zmiany w ustawieniach. Proces

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dopasowywania aparatu kończy się z chwilą, gdy osiągnięty zostanie maksymalny możliwy
komfort słyszenia pacjenta. Może to potrwać w zależności od cech osobowościowych pacjenta
i jego rodzaju ubytku od kilkunastu dni do kilku miesięcy.

Dalszym etapem rozwoju aparatów słuchowych są aparaty cyfrowe. Różnią się one od

poprzedników sposobem przetwarzania dźwięku i możliwością ustawień. Zmianie uległy też
programy, obsługujące te aparaty. Jest dostępny szereg możliwości regulacji , jaki do tej pory
nie był osiągalny w aparatach. Protetyk ma możliwość dokonywania bardzo dużej ilości
ustawień, które sprawiają, że aparat może być zastosowany w najróżniejszych ubytkach, bez
szkody dla komfortu słyszenia pacjenta. Zasady programowania są podobne, tj. również należy
wprowadzić wszystkie wymagane dane i przeprowadzić dopasowanie w podobny sposób jak
w przypadku aparatów programowalnych. Sposób podłączania aparatów także został
zachowany, Programy obsługujące aparaty mogą pracować osobno lub w programie NOAH.

Interfejs HI-Pro – jest to urządzenie, które umożliwia połączenie aparatu słuchowego

z komputerem. Hi Pro jest wyposażone w gniazda standardowe, odpowiednio dla lewej
i prawej strony, do których podłącza się przewody przyłączeniowe do aparatów słuchowych.

Interfejs NOAH link – urządzenie to pełni tą samą rolę, co Hi Pro, z tą różnicą, że składa

się z dwóch elementów – jedna z nich jest przyłączona do komputera, druga zaś jest
zawieszona na szyi pacjenta. Element zawieszony na pacjencie ma wbudowane gniazda, takie
same jak w interfejsie Hi Pro, do których podłącza się aparaty słuchowe. Oba elementy
wykonane są w technologii blue tooh, tzn. bezprzewodowej (radiowej) komunikacji krótkiego
zasięgu. Dzięki temu rozwiązaniu pacjent może swobodnie siedzieć, lub przemieszczać się
z aparatem podłączonym do komputera, bez ryzyka przerwania połączenia. Oba elementy
interfejsu współpracują ze sobą w odległości ok. kilku metrów, przy czym zależy ona od
warunków otoczenia.

Regulacje aparatu słuchowego w warunkach In situ
Większość pomiarów aparatów słuchowych dokonywana jest z zastosowaniem sprzęgacza
2 cm³, który symuluje objętość kanału usznego dorosłego człowieka. Ponieważ sprzęgacz
uwzględnia tylko objętość średnią statystycznego kanału słuchowego, jego parametry mogą
odbiegać od rzeczywistych warunków w uchu pacjenta (RECD). Cele osiągnięcia lepszych
warunków pomiaru opracowano symulator ucha (sztuczne ucho) Sztuczne ucho lepiej
odzwierciedla warunki rzeczywiste, lecz nadal nie daje dokładnej odpowiedzi na pytanie, jakie
warunki panują w uchu po założeniu aparatu słuchowego. Kolejnym etapem rozwoju techniki
pomiarowej było opracowanie metody pomiaru in situ. W metodzie tej umieszcza się sondę
mikrofonową możliwie blisko błony bębenkowej (3–4mm). Dało to możliwość zmierzenia
rzeczywistych wartości wzmocnienia docelowego w odniesieniu do konkretnego pacjenta. Ta
metoda pomiaru jest polecana jako najlepsza w procesie dopasowania i kontroli.

Pomiar In situ przeprowadza się następująco:
–

umieszcza się w zewnętrznym kanale słuchowym sondę mikrofonową,

–

aparat wraz z wkładką uszną zakłada na ucho pacjenta,

–

potencjometr głośności ustawia w pozycji gwarantującej komfortowy (przyjemny) poziom
głośności,

–

sondą mikrofonową mierzy się wielkość wzmocnienia sygnału akustycznego w funkcji

częstotliwości,
– w przypadku niezadowalających wyników należy dokonać modyfikacji ustawień aparatu

i/lub wkładki usznej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14. Sposób przeprowadzania pomiaru In situ [1, s.207]

4.5.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co jest potrzebne do pomiaru parametrów aparatu słuchowego?
2. Jakie znaczenie ma pomiar ustawionych parametrów w urządzeniu pomiarowym?
3. Jakie metody dopasowania można sprawdzić na urządzeniu pomiarowym?
4. Czego nie uwzględnia urządzenie pomiarowe?
5. Na czym polega różnica w regulacji aparatu słuchowego analogowego i aparatu

programowalnego?

6. Czy aparat programowalny można zmierzyć w urządzeniu pomiarowym?
7. Jakie dodatkowe funkcje może posiadać aparat programowalny?
8. Jaka metoda pomiaru zadanych parametrów aparatu słuchowego daje najbardziej

miarodajne wyniki?

9. Co to jest pomiar In situ?
10. Jak przeprowadza się pomiar In situ?

4.5.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj pomiar i regulację dowolnego aparatu słuchowego na podstawie audiogramu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować audiogram,
2) wybrać i zastosować metodę dopasowania aparatu słuchowego,
3) wprowadzić wymagane parametry do urządzenia,
4) wybrać właściwy aparat słuchowy,
5) wykonać pomiar i przeprowadzić stosowne regulacje tak, by osiągnąć możliwie dokładne

dopasowanie,

6) zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

urządzenie pomiarowe,

–

różne aparaty słuchowe,

–

śrubokręty do regulatorów,

–

audiogram,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj regulację aparatu słuchowego w komorze pomiarowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wprowadzić dane audiometryczne z audiogramu do programu komputerowego,
2) wybrać ręcznie metodę dopasowania aparatu słuchowego,
3) wykonać pomiar aparatu w komorze pomiarowej dla każdej wybranej metody,
4) zapisać wnioski z pomiarów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z oprogramowaniem NOAH,

–

urządzenie pomiarowe,

–

różne aparaty słuchowe,

–

audiogram,

–

arkusz ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 3.

Wybierz metodę dopasowania aparatu słuchowego na podstawie audiogramu. Ustaw jego

parametry posługując się komorą pomiarową. Dokonaj korekty ustawień jeśli będzie to
konieczne. Zapisz wnioski z tych pomiarów i porównaj je.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować treść ćwiczenia,
2) wykonać wszystkie etapy dopasowania aparatu słuchowego,
3) w przypadku konieczności wykonać korektę ustawienia,
4) zapisać spostrzeżenia i wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

komputer z oprogramowaniem NOAH,

–

urządzenie pomiarowe,

–

zestaw do pomiaru In situ,

–

różne aparaty słuchowe,

–

przykładowy audiogram,

–

arkusz papieru formatu A4,

–

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 4

Przeprowadź pomiar dowolnego aparatu słuchowego w warunkach In situ.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wprowadzić dane audiometryczne do programu komputerowego,
2) zaprogramować aparat zgodnie z wytycznymi proponowanymi przez komputer,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) wykonać pomiar In situ,
4) zapisać spostrzeżenia z tych pomiarów.

Uwaga! Ćwiczenie należy przeprowadzić pod kontrolą doświadczonego protetyka słuchu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy z oprogramowaniem NOAH,

–

urządzenie pomiarowe,

–

zestaw do pomiaru In situ,

–

różne aparaty słuchowe,

–

przykładowy audiogram,

–

arkusz ćwiczeń,

–

poradnik dla ucznia.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) ustawić aparat na podstawie audiometrii tonalnej i zmierzyć go w komorze

pomiarowej?



2) wskazać metody dla których można dokonać regulacji aparatu słuchowego

w komorze pomiarowej?



3) wykonać regulację aparatu programowalnego?



4) wskazać różnice w regulacjach pomiędzy aparatem regulowanym ręcznie

a aparatem programowalnym komputerowo?



5) wskazać różnice wykonawcze pomiędzy aparatem regulowanym klasycznie

i programowalnym komputerowo?



6) wskazać różnice pomiędzy sprzęgaczem, symulatorem ucha a uchem

rzeczywistym?



7) wyjaśnić, na czym polega pomiar In situ?



8) wykonać pomiar In situ?



9) powiedzieć, na czym polega przewaga metody in situ nad pozostałymi

metodami pomiarowymi?



10) wyjaśnić, skąd się biorą różnice pomiędzy poszczególnymi metodami

pomiarowymi?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20

zadań. Każde zadanie ma cztery możliwości odpowiedzi. Tylko jedna

odpowiedź jest prawidłowa.

5. Wybraną odpowiedź zaznacz na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej

rubryce krzyżyk.

6. W przypadku pomyłki zakreśl błędną odpowiedź kółkiem, a następnie zakreślić

odpowiedź prawidłową.

7. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Subiektywne cechy dźwięku to

a) głośność, wysokość, barwa.
b) natężenie, częstotliwość, widmo.
c) czas trwania, barwa, częstotliwość.
d) okres, faza, widmo, częstotliwość.

2. Objaw wyrównania głośności to

a) sumowanie się głośności po obuusznym podaniu dźwięku.
b) naturalne percypowanie głośności wraz ze wzrostem poziomu ciśnienia akustycznego.
c) nienaturalnie szybkie percypowanie głośności wraz ze wzrostem ciśnienia

akustycznego.

d) objaw prawidłowej pracy ślimaka przy wzroście natężenia dźwięków.

3. Percepcja dźwięku przez ucho ludzkie jest

a) taka sama niezależnie od częstotliwości i poziomu ciśnienia akustycznego dźwięku.
b) taka sama tylko w zakresie częstotliwości.
c) różna tylko w zakresie częstotliwości.
d) różna w zależności od ciśnienia akustycznego i częstotliwości dźwięku.

4. System FM to

a) aparat słuchowy przeznaczony do odbioru fal radiowych.
b) urządzenie wspomagające słyszenie, wykorzystujące fale radiowe.
c) inna nazwa pętli indukcyjnej.
d) Zestaw złożony z mikrofonu, wzmacniacza i głośnika.

5. Z pętli indukcyjnej można korzystać

a) przy użyciu dowolnego aparatu słuchowego.
b) pod warunkiem, że aparat ma zainstalowany odbiornik FM.
c) jeśli aparat posiada wejście DAI.
d) jeśli aparat słuchowy ma wbudowaną cewkę telefoniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Oznaczenie aparatu symbolem ITE oznacza

a) że jest to aparat analogowy.
b) że aparat może mieć zastosowaną wkładkę.
c) aparat wewnątrzuszny z dołączaną wkładką.
d) aparat wewnątrzuszny małżowinowy.

7. Protezowanie zamknięte

a) jest wskazane w każdym przypadku.
b) nie powinno być stosowane w przypadku małych dzieci.
c) jest stosowane, jeśli ubytek słuchu występuje w całym zakresie częstotliwości.
d) wymaga użycia zaawansowanych aparatów cyfrowych.

8. Protezowanie otwarte

a) może być stosowane, jeśli ubytek w całym zakresie częstotliwości ma co najmniej

poziom umiarkowany.

b) jest stosowane w celu kompensacji ubytku wysokoczęstotliwościowego.
c) jest zalecane szczególnie do aparatowania małych dzieci.
d) może być stosowane przy wykorzystaniu aparatów analogowych.

9. Protezowanie kostne

a) jest odmianą protezowania zamkniętego.
b) stosowane jest jeśli nie można wykonać klasycznego protezowania (zamkniętego lub

otwartego).

c) nie może być użyte jeśli pacjent cierpi na przewlekłe stany zapalne ucha środkowego.
d) wymaga użycia specjalnej wkładki dousznej.

10. Do protezowania pacjenta można przystąpić

a) z pominięciem wizyty u lekarza laryngologa jeśli nic podejrzanego się nie dzieje.
b) w każdej sytuacji, jeśli tylko jest odpowiedni aparat słuchowy.
c) wtedy, gdy pacjent został zdiagnozowany przez lekarza i nie ma przeciwwskazań.
d) jeśli są przeciwwskazania lekarskie, a pacjent mimo to chce mieć aparat słuchowy.

11. Układ kompresji to układ, który

a) ma za zadanie ograniczyć wzmacnianie dźwięków w określonym paśmie

częstotliwości.

b) obcina wartości szczytowe sygnału wyjściowego o zbyt dużym poziomie ciśnienia

akustycznego.

c) ma za zadanie zapewnić takie wzmocnienie sygnału akustycznego, aby cały obszar

sygnału mowy „zmieścił" się w obszarze dynamiki resztkowej pacjenta.

d) dba o utrzymanie maksymalnego wzmocnienia w całym zakresie dynamiki pacjenta.

12. Regulator barwy to

a) potencjometr głośności.
b) filtr, który ogranicza przenoszenie określonego zakresu częstotliwości.
c) układ kompresji AGC.
d) układ odpowiadający za wzmocnienie aparatu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Program komputerowy NOAH, to program który

a) służy do ustawiania aparatów cyfrowych i programowalnych.
b) jest niezbędny w procesie programowania aparatów słuchowych.
c) jest bazą danych i nie służy do programowania aparatów słuchowych.
d) jest bazą danych, bez której nie mogą pracować inne programy dopasowujące

aparaty słuchowe.

14. Po pierwszym zaprotezowaniu pacjent

a) powinien słyszeć komfortowo i nie należy się przejmować jego uwagami odnośnie

słyszenia.

b) może mieć zastrzeżenia co do działania aparatu i należy dokonywać do skutku

ustawienia, aż pacjent powie, że słyszy komfortowo.

c) ze względu na komfortowe słyszenie nie musi już w ogóle przychodzić do punktu

protetycznego.

d) powinien wypróbować wstępne ustawienie aparatu w swoich naturalnych

warunkach przez kilka, kilkanaście dni, a następnie, jeśli jest to konieczne, poprosić
o korektę ustawień.

15. Metody stosowane w dopasowaniu aparatów słuchowych do dużych ubytków słuchu to

a) POGO I, NAL-RM, BERGER.
b) NAL, 1/3HTL, POGO II.
c) Tylko NAL-RM.
d) POGO II, NAL-RM, ½ HTL.

16. Skalowanie głośności to

a) inna nazwa audiometrii tonalnej.
b) metoda dopasowania aparatu słuchowego.
c) zdolność pacjenta do skalowania głośności niektórych dżwięków.
d) inaczej zdolność pacjenta do rozpoznawania dźwięków o różnej skali głośności.

17. W dopasowaniu aparatu na podstawie audiometrii tonalnej ważne jest

a) marka aparatu słuchowego i jego parametry elektroakustyczne.
b) stopień zaawansowania aparatu słuchowego.
c) pasmo przenoszenia aparatu i liczba regulatorów.
d) pasmo przenoszenia, charakterystyka V(f) i charakterystyka we/wy.

18. Audiometria mowy

a) nie wnosi niczego istotnego w procesie dopasowania aparatów słuchowych.
b) może być stosowana z pominięciem audiometrii tonalnej.
c) pozwala ocenić korzyści z aparatu słuchowego.
d) powinna być stosowana jedynie w uzasadnionych przypadkach.

19. Pomiar parametrów aparatu

a) pozwala sprawdzić, czy zastosowane regulacje są prawidłowe.
b) jest obojętny w procesie dopasowania aparatów słuchowych.
c) może zostać pominięty w procesie dopasowywania, jeśli protetyk nie widzi potrzeby

zastosowania pomiarów.

d) może zostać pominięty w protezowaniu niedosłuchu przewodzeniowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. Pomiar „In situ”

a) pozwala sprawdzić parametry aparatu słuchowego na sprzęgaczu akustycznym 2 cm

b) pozwala sprawdzić parametry aparatu słuchowego w uchu pacjenta.
c) oznacza pomiar w wolnym polu z zastosowaniem aparatów.
d) to inaczej pomiar na sztucznym uchu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko............................................................................................................

...............

Dobieranie i programowanie aparatów słuchowych oraz urządzeń
wspomagających słyszenie

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Hojan E.: Akustyka aparatów słuchowych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1997
2. Hojan E.: Miernictwo aparatów słuchowych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań

1997

3. Gołębiewski R.: Wykład: Dopasowanie aparatów słuchowych
4. Jorasz U.: Wykłady z psychoakustyki. Wydawnictwo Naukowe UAM Poznań
5. Mikołajewski R.: Oticon 100 lat w służbie osób niedosłyszących. Oticon people first,

Warszawa 2004

6. Pruszewicz A.: Zarys Audiologii Klinicznej. Wydawnictwo AM im. Karola

Marcinkiewicza Poznań 2003

7. Skrodzka E. : Wykład: Audiometria mowy
8. Śliwińska – Kowalska M. Audiologia Kliniczna, Mediton, 2003
9. Phonak Fokus nr 6, 1988
10. Sound and Hearing – Widex
11. www.audioservice.pl
12. www.bellman.com
13. www.harmony-central.com
14. www.nal.gov.au
15. www.oticon.pl