Współczesna sytuacja Basków

http://www.wos.org.pl/wypracowania/wspolczesna-sytuacja-baskow.html

Współczesna sytuacja Basków
Śmierć dyktatora (1975 r.) dała początek nowemu rozdziałowi w hiszpańskiej historii. Rozpoczął się okres liberalizacji
życia politycznego, dzięki czemu po raz pierwszy od 30 lat opozycja baskijska mogła przedstawić swój program i jawnie
domagać się uznania swoich praw. Po zalegalizowaniu partii politycznych, wiele organizacji baskijskich zjednoczyło się w
tzw. Zgromadzenie Demokratyczne, wysuwając postulat dotyczący przywrócenia autonomii. Przyłączyła się do nich
także część ETA, zwana polityczno-militarną. Odcięła się ona od terroru i uznała metody polityczne jako najlepszy
środek do realizacji zamierzonych celów.

1

Pozostała grupa - tzw. ETA militarna opowiadała się nadal za walką zbrojna i

metodami terrorystycznymi, aż do osiągnięcia pełnej niezależności politycznej względem Madrytu.

Słaba demokracja hiszpańska nie chcąc narażać swojego kruchego i niepewnego istnienia na szwank oraz na
niebezpieczeństwo wybuchu wojny domowej, skłonna była pójść wobec zamieszkujących ją mniejszości na znaczne
ustępstwa, zamieniając model centralistycznej polityki na politykę zdecentralizowaną, uwzględniającą różnorodność
narodową kraju.

Samorządność Basków
W 1977 r. rozpoczęły się rozmowy między rządem premiera Suareza a Baskami, zwieńczone podpisaniem porozumienia
i uchwaleniem ustawy w sprawie samorządności Basków

2

, zatwierdzonej w referendum 28 października 1979 r.

3

.

Spośród 61 % głosujących, za projektem opowiedziało się 84 %

4

.

Rząd, prezydent i parlament Basków
Wedle tego postanowienia, Baskowie otrzymali prawo do stworzenia własnego rządu oraz posiadania prezydenta,
wyłanianego przez parlament, wybierany w powszechnym głosowaniu, odbywającego się raz na 4 lata.

Rząd baskijski otrzymał uprawnienia w zakresie kierowania porządkiem publicznym (policją, więziennictwem, przewiduje
się też regionalizację sądownictwa i powołanie Baskijskiego Sądu Najwyższego) - władze w Madrycie zachowały sobie
prawo do interwencji „jedynie w nagłych wypadkach”. Rząd lokalny uzyskał również szerokie uprawnienia podatkowe
(część podatków odprowadzana jest do władz centralnych, a ich wysokość ustalana jest przez oba rządy raz na 5lat

5

), a

także prawo do współpracy i zawierania umów z innymi rządami regionalnymi Hiszpanii. Baskowie otrzymali także
możliwość utworzenia własnej sieci radiowo-telewizyjnej oraz rozległą autonomię szkolnictwa, w której rola władz w
Madrycie ogranicza się do „sprawowania inspekcji i nadzoru”

6

.

W imię tego porozumienia państwo hiszpańskie zachowało kontrolę nad siłami zbrojnymi, policją przeznaczoną do walki
z terroryzmem i ochrony państwa (np. straż graniczna), polityką zagraniczną oraz monetą.

Działania ETA
Demokratyzacja systemu nie uspokoiła jednak napiętej sytuacji w Hiszpanii. ETA nadal terroryzuje społeczeństwo.
Początkowo jej ofiarami padali głównie członkowie policji i wojska. W 1984 r. przełamana została kolejna bariera w
działalności terrorystycznej ETA - po raz pierwszy w zamachu zginął cywilny polityk partii socjalistycznej - senator E.
Casasa

7

. Od tej pory celem terrorystów zaczęli stawać się sędziowie, politycy, dziennikarze, przedsiębiorcy, a nawet

księgarze, którzy zdaniem ETA sprzedają książki niezgodne z niepodległościowymi dążeniami regionu

8

.

Brutalne działania ETA spotkały się z równie brutalną odpowiedzią ze strony rządu w okresie sprawowania władzy przez
premiera Felipe Gonzaleza (1982 – 1992 r.). Od roku 1982 do 1987 za jego przyzwoleniem działały w Hiszpanii
Antyterrorystyczne Grupy Wyzwolenia, zwane „szwadronami śmierci” (w skrócie - GAL), które nielegalnymi metodami
zwalczały ludzi podejrzanych o przynależność do ETA. W wyniku drastycznych operacji GAL zginęło kilkadziesiąt osób,
wielu z przetrzymywanych było torturowanych, także ci, których pomyłkowo uznano za terrorystów. Opinia publiczna o
działalności owych szwadronów dowiedziała się w 1987 r. kiedy to wybuchała tzw. „afera GAL”, w której ujawniono
finansowanie działań tejże grupy ze środków publicznych. Mimo to premier Gonzales zdołał utrzymać się przy władzy
oznajmiając, iż o całej sprawie nic nie wiedział i nie ma z nią nic wspólnego.

Terrorystyczne metody działań spotykają się także ze sprzeciwem większości społeczności baskijskiej. Za przykład
takiego działania może tu posłużyć powstała w 1986 r. organizacja „Gesto por la paz” (Gest dla Pokoju), która sama
siebie określa jako cywilny, pokojowy ruch, niezależny od żadnej politycznej partii i instytucji. Organizacja ta
zdecydowanie sprzeciwia się używaniu przemocy w życiu publicznym, uważając, iż służy ona tylko osiąganiu
politycznych celów i tak naprawdę jest ona skierowana przeciwko baskijskiemu społeczeństwu. Celem, jaki stawia sobie
„Gesto por la paz” jest wyeliminowanie tejże przemocy i terroru z życia społecznego i politycznego Kraju Basków. Co

ważne, organizacja ta zrzesza ludzi o bardzo różnych przekonaniach i orientacjach politycznych, których łączy sprzeciw
wobec stosowania przemocy w życiu publicznym. Następnego dnia po każdym dokonanym przez ETA zamachu
organizowane są milczące manifestacje sprzeciwu mające ukazać, iż baskijskie społeczeństwo w przeważającej mierze
nie godzi się na przemoc i rozlew krwi. Manifestacje te organizowane są już w ponad 128 miejscach na terenie Kraju
Basków, zarówno w miastach, jak i wioskach, szkołach czy uniwersytetach i skupiają coraz większą ilość ludzi

9

.

ETA kilkakrotnie zapowiadała zawieszenie broni (min. w 1998 i 2006 r.) problem skrajnego baskijskiego nacjonalizmu
jest jednak nadal poważny. Mimo że poparcie dla działań terrorystycznych w baskijskim narodzie z roku na rok spada,
to działania te skutecznie destabilizują sytuację zarówno w regionie, jak i w całej Hiszpanii. Zdaniem Anny Rosy
Gonzalez Moral - Baskijki działającej we wspomnianej już przez mnie organizacji „Gesto por la paz” - dzisiejsze
baskijskie społeczeństwo jest społeczeństwem zróżnicowanym, posiadającym niejako podwójną tożsamość, która
jednak w przeważającej większości nie wywołuje wewnętrznych konfliktów

10

.

Autor: Monika Baranowska

Przypisy

1

http://www.iberyści.pl/11925/111925/art331.html

2

Zaznaczyć należy, iż nie dotyczyło to tylko Kraju Basków. Demokratyczna konstytucja hiszpańska z 1978 roku określiła

warunki konieczne do decentralizacji kompetencji państwowych w wyniku czego powstało 17 wspólnot autonomicznych,
których statuty potwierdzone zostały w latach 1979 – 1983. Każdy z tych statutów określa oddzielnie stopień
ustawodawczej i wykonawczej autonomii danego regionu i stanowi podstawę do podziału kompetencji między
administrację centralną i autonomiczną. Mimo tych różnic każda z powstałych wspólnot posiada dziś własny rząd oraz
parlament, patrz: A. L. Lopez, J. M. Mella Marguez, Państwo hiszpańskie regionów autonomicznych. Podział kompetencji
w łonie Unii Europejskie, [w:] I. Pietrzak, Polityka regionalna UE, Kraków 1991, s. 54.

3

Wynegocjowane postanowienia przeszły do języka politycznego jako Statuty z Guerniki.

4

G. Pomian, W kraju Basków, „Więź”, 1980, nr 2, s.112.

5

Ibidem, s. 110 – 111.

6

P. Łaski, Baskijska mniejszość narodowa w Hiszpanii, „Sprawy Międzynarodowe”, 1984, nr 10, s. 105.

7

M. Tekliński, Geneza i przebieg konfliktu baskijskiego, [w:] http://psz.pl/content/view/221/, (18 III 2007).

8

Więcej na ten temat: M. Tryc - Ostrowska, Z ETA się nie rozmawia, „Rzeczpospolita”, 2000, nr 227, s. 7, oraz: E.

Wysocka, Wszyscy są ofiarami (korespondencja z Pampeluny),”Rzeczpospolita”, 2001, nr 165, s. 6.

9

What is the Association for Peace in the Basque Country?, [w:] http://www.gesto.org/engl/whatis.htm, (27 III

2007r.).

10

N. Pluta, Przemoc naturalna jak deszcz, „Tygodnik powszechny”, 2000, nr 45, s. 7.

BIBLIOGRAFIA
KSIĄŻKI:
1.Lopez Asunción, Marquez Jose Maria Mella, Państwo hiszpańskie regionów autonomicznych. Podział kompetencji w
łonie Unii Europejskie, [w:] Pietrzyk Irena, Polityka regionalna UE, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków 1991.
CZASOPISMA:
1. Pluta Nina, Przemoc naturalna jak deszcz, „Tygodnik Powszechny”, 2000, nr 45, s. 7.
2. Tryc - Ostrowska Małgorzata, Z ETA się nie rozmawia, „Rzeczpospolita”, 2000, nr 227, s. 7.
3. Wysocka Ewa, Wszyscy są ofiarami (korespondencja z Pampeluny), „Rzeczpospolita”, 2001, nr 165, s. 6.
INTERNET:
1. http://www.iberyści.pl/11925/111925/art331.html
2. What is the Association for Peace in the Basque Country?[w:] http://www.gesto.org/engl/whatis.htm, (27 III 2007).
3. Tekliński Michał, Geneza i przebieg konfliktu baskijskiego, [w:] http://psz.pl/content/view/221/, (18 III 2007).