

Choroby cywilizacyjne (zwane także chorobami XXI
wieku) - globalnie szerzące się, powszechnie znane
choroby, spowodowane rozwojem cywilizacji.
Częstotliwość ich występowania zależy od stopnia
rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa.



Nie ma dokładnego podziału i nie można
jednoznacznie powiedzieć czy dana choroba jest
chorobą cywilizacyjną.



Ich podstawową przyczyną jest rozwój cywilizacji



Są właściwe tylko dla czasów, w których żyjemy



Nie pojawiały się w przeszłości (ew. w sporadycznych
przypadkach)



Powszechnie i globalnie występujące



Choroba raz zakwalifikowana jako cywilizacyjna
pozostaje nią jedynie do czasu, kiedy ludzkość nie
upora się z owym problemem, a zachorowalność i
śmiertelność z jej powodu nie zmniejszy się i nie
straci wymiaru globalnego.



1. Nadmierny stres jest przyczyną takich schorzeń jak:



choroba niedokrwienna serca



nadciśnienie



cukrzyca typu II



otyłość



hiperkinezja



przeciążenie sensoryczne



zmiany neurasteniczne



zmiany psychotyczne



2. Niedobór naturalnych bodźców powoduje:



hipokinezję



hipowitaminozę



niedobory pokarmowe



deprywacje sensoryczne



chorobę sierocą



3.Zanieczyszczenie środowiska przyczynia się do:



subklinicznych i klinicznych zmian wywołanych czynnikami: fizycznymi, chemicznymi i biologicznymi



schorzeń środowiskowych



4. Praca zawodowa:



choroby zawodowe



choroby związane z zawodem



choroby parazawodowe



wypadki przy pracy



wypadki komunikacyjne



urazy wojenne



Bezpośrednie

•

nieprawidłowe żywienie

•

mała aktywność fizyczna

•

palenie papierosów



Pośrednie

•

postępujące uprzemysłowienie

•

urbanizacja

•

wzrost napięcia nerwowego i sytuacji stresowych

•

skażenie środowiska

•

hałas

•

promieniowanie (głównie jonizujące).

Nadciśnienie tętnicze

otyłość

Zaburzenia lipidowe i

uszkodzenie śródbłonka

Cukrzyca typu 2

Miażdżyca i np. choroba wieńcowa



Choroby sercowo – naczyniowe:

a) Nadciśnienie tętnicze

b) Stabilna choroba wieńcowa

c) Zawał serca

d) Miażdżyca



Choroby układu oddechowego:

a) POChP



Otyłość



Cukrzyca



Nowotwory



Osteoporoza



Choroby przewodu pokarmowego:

a) Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

b) Choroba refleksowa przełyku

c) Żylaki odbytu

d) Biegunka

e) Zaparcia



Choroby alergiczne



Problemy psychologiczne, dewiacje społeczne:

a) Pracoholizm, alkoholizm, narkomania, uzależnienie od Internetu

b) Anoreksja, bulimia

c) Depresja i inne choroby afektywne

d) Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, natręctwa

e) Wypalenie zawodowe



Choroby zakaźne

a) AIDS

b) Gruźlica



Styl życia:

•

Otyłość / nieprawidłowe odżywianie

•

Palene tytoniu

•

Mała aktywność fizyczna

•

Stres



Biochemiczne czynniki ryzyka miażdzycy:

•

Zaburzenia metabolizmu lipidów

•

Zaburzenia metabolizmu węglowodanów (tzw. zespół metaboliczny X, Reavena,

polimetaboliczny)

-hiperglikemia

-hiperinsulinemia

•

Zaburzenia układu krzepnięcia i fibrynolizy

-fibrynogen, czynnik VII

-LPL (a)

•

Zaburzenia przemian wolnorodnikowych

-oznaczanie przeciwciał przeciwko oxy-LDL

•

Zaburzenia przemian aminokwasów

-hyperhomocysteinemia

•

Zaburzenia przemian prostanoidów

-spadek wydalania metabolitów prostacykliny

-wzrost wydalania metabolitów TXA2

•

zaburzenia czynności hormonalnych tarczycy, trzustki, gonad i nadnerczy



Czynniki indywidualne

•

Wiek

•

Płeć

•

Predyspozycje genetyczne

•

Choroby sercowo-naczyniowe w wywiadzie



Zmiany najczęściej obejmują: tętnice
mózgowe, wieńcowe lub obwodowe -
zwłaszcza kończyn dolnych, dna oka,
nerkowe oraz tętnicę główną, rzadko
tętnicę płucną.



Choroba wieńcowa



Udar

mózgu

(krwotoczny

lub

niedokrwienny)



Zwłóknienie mięśnia sercowego



Tętniaki



Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) –
zespół chorobowy charakteryzujący się postępującym i
niecałkowicie odwracalnym ograniczeniem przepływu
powietrza przez drogi oddechowe. Ograniczenie to
wynika z choroby małych dróg oddechowych i
zniszczenia miąższu płucnego (rozedmy) o różnym
nasileniu i jest najczęściej związane z nieprawidłową
odpowiedzią zapalną ze strony układu
oddechowego na szkodliwe pyły i substancje, z jakimi
chory ma do czynienia w ciągu swojego życia.



Palenie tytoniu



Zanieczyszczenie powietrza i narażenie

zawodowe



Choroba autoimmunologiczna



Czynniki genetyczne (gł. Niedobór alfa-1-

antytrypsyny



Zaburzenia rozwoju płuc w okresie

płodowym oraz ich wzrostu po urodzeniu

i w dzieciństwie



Stres oksydacyjny



Płeć (kobiety bardziej podatne na

działanie dymu tytoniowego



Częste infekcje w dzieciństwie



Niski status społeczno-ekonomiczne



Zły stan odżywienia ???



Astma ?



Dane na temat częstości występowania POChP są

niedoszacowane, głównie w związku z nierozpoznawaniem

wczesnych stadiów choroby, a także stosowaniem różnych

kryteriów diagnostycznych i metod określania chorobowości. Na

podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że około 1/4

osób w wieku > 40 lat ma ograniczenia przepływu w

drogach oddechowych mogące odpowiadać I stadium POChP.



Światowa Organizacja Zdrowia określa liczbę chorych na POChP

na 210 mln w skali światowej. W 2005 roku zmarło z tego

powodu 3 mln osób. WHO przewiduje, że POChP w 2030 roku

stanie się 4. przyczyną zgonów na świecie



W Polsce w latach 1999–2000 POChP była przyczyną 2,6%

zgonów mężczyzn i 1,3% kobiet. Rocznie w Polsce umiera z

powodu tej choroby 15 000 osób. Niemal połowa chorych umiera

w przeciągu 10 lat od momentu rozpoznania. U około 10%

populacji polskiej po 40. r.ż. stwierdza się cechy POChP



Częstość występowania POChP, a także jej
nieodwracalny przebieg połączony z narastającą liczbą
zaostrzeń, stanowi również poważny problem
ekonomiczny. W Unii Europejskiej całkowity koszt
związany z POChP wynosi ok. 4,7 mld euro. W USA
bezpośrednie koszty POChP (koszty służby zdrowia
związane z diagnostyką i leczeniem) w 2002 roku
wyniosły 18 mld dolarów, a koszty pośrednie (związane
z niesprawnością, absencjami w pracy itd.) – 14,1 mld
dolarów.



Zakażenie Helicobacter Pylori



Czynniki genetyczne



Palenie papierosów



Niesteroidowe leki przeciwzapalne



Stres



Złe nawyki żywieniowe

Rzadsze przyczyny:



zespół Zollingera-Ellisona



choroba Leśniowskiego-Crohna



nadczynność przytarczyc



mastocytoza układowa



zespół rakowiaka



bazofilia w zespołach mieloproliferacyjnych



przerost komórek G w części przedodźwiernikowej żołądka



zakażenie wirusami HSV i CMV



zakażenie Helicobacter heilmanni



leki



chlorek potasu



bisfosfoniany



mykofenolan mofetylu



zwężenie dwunastnicy



napromienianie



chemioterapia



sarkoidoza



przyczyny idiopatyczne



Jedna z najczęstszych chorób układu pokarmowego



Występuje u około 5-10% dorosłej populacji



Mężczyźni chorują 2 razy częściej niż kobiety (wrzód
dwunastnicy)



Od lat 50. ubiegłego wieku w rozwiniętych
krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej
sukcesywnie zmniejsza się zachorowalność na
wrzód dwunastnicy

Czynniki środowiskowe:



Czynniki infekcyjne (hipoteza higieny) – warunki
socjalne



Czynniki toksyczne, zanieczyszczenia środowiska –
spaliny silników, dym papierosowy



Ekspozycja na alergen



Karmienie piersią

Czynniki genetyczne



Występują u 30% społeczenstwa



Pyłkowica – 20%



Astma oskrzelowa – 5-8%



Atopowe zapalenie skóry – kilka % populacji dzieci; u
dorosłych objawia się u < 1%



Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby atopowej u
potomstwa, gdy atopia nie występuje u rodziców
wynosi 12,5%



historię chorób afektywnych w rodzinie pochodzenia



czynniki społeczne (np. utrata lub brak wsparcia ze
strony innych, izolacja, niedostatki natury społeczno-
ekonomicznej)



czynniki psychologiczne (strata kogoś lub czegoś
ważnego, negatywne doświadczenia w dzieciństwie,
utrata poczucia własnej wartości)



Czynniki genetyczne



Czynniki biochemiczne (depresja endogenna)



Około 10% populacji cierpi na

depresję



Najczęściej ujawnia się pomiędzy 15.

a 30. rokiem życia



Dwa szczyty zachorowań: 30r.ż. i

60r.ż.



Częściej kobiety niż mężczyźni



25% epizodów trwa krócej niż jeden

miesiąc. 50% ustępuje przed

upływem trzech miesięcy. Depresja

ma skłonność do nawrotów. 75%

chorych zachoruje ponownie w ciągu

2 lat od wyleczenia poprzedniego

epizodu



Około 15% pacjentów z ciężką depresją umiera
wskutek samobójstwa, 20-60% chorych na depresję
próbuje sobie odebrać życie, 40-80% ma myśli
samobójcze.



kontakt zakażonej krwi z krwią lub błoną śluzową
osoby niezakażonej, np. używanie tej samej igły,
niewysterylizowanych narzędzi dentystycznych itp.,



kontakt seksualny (sperma, preejakulat, śluz
szyjkowy), dot. także kontaktów oralnych,



przeniesienie z matki na dziecko



Wedle danych PZH od 1985 do końca sierpnia 2006 zarejestrowano w Polsce

10 292 zakażenia HIV, 1.798 zachorowań na AIDS i 825 zgonów na skutek AIDS



Zwiększenie wydatków na leczenie



Świadczenia rentowe



Możliwość zmniejszenia występowania chorób
społecznych poprzez stosowanie profilaktyki i zmianę
nawyków/środowiska itd.