Turystyka zdrowotna jest to wg J. Wolskiego „…œwia-

dome i dobrowolne udanie siê na pewien okres poza miejsce
zamieszkania, w czasie wolnym od pracy w celu regeneracji
ustroju dziêki aktywnemu wypoczynkowi fizycznemu i psy-
chicznemu”. Z przytoczonej definicji wynika, ¿e sam wyjazd
w celach leczniczych nie pretenduje jeszcze do nazwania go
wyjazdem turystycznym czy te¿ turystyk¹ zdrowotn¹. Istotne
s¹ formy zachowania i tryb ¿ycia podczas takiego wyjazdu.
Sformu³owanie - aktywny wypoczynek fizyczny i psychicz-
ny, okreœla wyraŸnie, jak taki pobyt w miejscowoœci uzdro-
wiskowej powinien wygl¹daæ. Oczywiœcie formy takiego
wypoczynku powinny byæ dostosowane z jednej strony do
indywidualnych preferencji ka¿dego turysty z drugiej do je-
go mo¿liwoœci. Jednym z bardziej popularnych rodzajów tu-
rystyki zdrowotnej sta³y siê w ostatnich latach wyjazdy indy-
widualne do miejscowoœci uzdrowiskowych, posiadaj¹cych
Ÿród³a wód mineralnych. Oœrodki tej turystyki znajduj¹ siê za-
równo na terenie naszego kraju jak te¿ zagranic¹, w krajach
s¹siaduj¹cych z nami. Celem takich wyjazdów jest nie tylko
poleprzenie swojego stanu zdrowia w tym kondycji fizycznej
lecz równie¿ niejako przy okazji poznanie nowych, ciekawych
miejsc. Sprzyja temu coraz lepsza sytuacja finansowa spo³e-
czeñstwa oraz stabilnoœæ i wysoka pozycja naszej waluty.
Ta ciekawoœæ i pêd do wyjazdów s¹ bardzo charakterystycz-
ne dla nas jako Polaków i stanowi¹ bardzo charakterystycz-
n¹ cechê naszego narodu. Kierunki takich wyjazdów, do-
tychczas zwi¹zane g³ównie z naszym krajem w ostatnim czasie
wyraŸnie przesunê³y siê na po³udnie do takich krajów jak
S³owacja czy Wêgry. Ma to zwi¹zek przede wszystkim z ilo-
œci¹ tego typu centrów uzdrowiskowych, ich skutecznoœci¹
oddzia³ywania jak równie¿ z jakoœci¹ us³ug, atrakcyjnoœci¹
otaczaj¹cego terenu oraz co nie bez znaczenia z wygl¹dem
infrastruktury uzdrowiskowej i dodatkowej. Polskie uzdro-
wiska z regu³y po³o¿one s¹ w atrakcyjnych turystycznie re-
gionach naszego kraju jednak ich wyposa¿enie w interesuj¹-
ce przyjezdnych nowoczesne obiekty lecznicze, oœrodki odnowy
biologicznej oraz urz¹dzenia sportowe i rekreacyjne jeszcze
odbiega od innych podobnych znajduj¹cych siê ju¿ poza gra-
nicami. Tym samym pomimo wyraŸnych postêpów w tym
zakresie nie jesteœmy jeszcze konkurencyjni z podobnymi
oœrodkami S³owacji, Wêgier czy Czech. Natomiast zdecydo-
wanie pozytywnie wyró¿niamy siê na tle innych krajów je-
¿eli weŸmiemy pod uwagê organizacjê imprez o charakterze
turystycznym, a wiêc ofertê zwi¹zan¹ z wycieczkami tury-
stycznymi do poszczególnych atrakcji zwi¹zanych z walora-
mi turystycznymi danego terenu. Osobnym zagadnieniem, bar-
dzo istotnym jest œwiadomoœæ spo³eczna dotycz¹ca w³aœciwego
wykorzystania istniej¹cych zasobów wód leczniczych, w
kraju czy za granic¹, na okreœlone schorzenia. I tu nale¿y stwier-

dziæ, ¿e wiêkszoœæ ludzi wyje¿d¿aj¹cych na tak zwane „go-
r¹ce Ÿród³a” nie ma pojêcia o ich sk³adzie, w³aœciwoœciach
i oddzia³ywaniu na cz³owieka. Bardzo czêsto wyjazd taki
mo¿e byæ sprzeczny z rzeczywistymi potrzebami a nawet nie-
jednokrotnie szkodliwy, zw³aszcza dla ma³ych dzieci. Lecze-
niem przy zastosowaniu naturalnych tworzyw czyli miêdzy
innymi wód leczniczych zajmuje siê balneologia. Jej istotn¹
czêœci¹ s¹ k¹piele lecznicze wywo³uj¹ce okreœlone reakcje
organizmu na czynniki fizyczne lub chemiczne. Do czynni-
ków fizycznych zaliczaæ mo¿emy np. temperaturê wody, ci-
œnienie hydrostatyczne czy promieniowanie. Czynniki che-
miczne to sk³adniki mineralne lub gazowe, o ró¿nym stopniu
stê¿enia, zawarte w wodzie. Mog¹ one wywo³ywaæ u cz³o-
wieka skutki pozytywne lub negatywne zw³aszcza w jego uk³a-
dzie kr¹¿enia. Sk³ad wody mineralnej w poszczególnych
Ÿród³ach bywa diametralnie ró¿ny. St¹d równie¿ oddzia³ywa-
nie na organizm jest ró¿ne i nie zawsze wskazane. Poniewa¿
w chwili obecnej tego typu wyjazdy w przewa¿aj¹cej liczbie
odbywaj¹ siê do krajów naszych po³udniowych s¹siadów,
spróbujmy dokonaæ analizy przyczynowo-skutkowej naj-
wa¿niejszych i najpopularniejszych miejsc odwiedzanych przez
Polaków. Nasz¹ wyprawê rozpoczynamy przekraczaj¹c prze-
³êcz Dukielsk¹ i kieruj¹c siê w stronê granicy wêgierskiej. Mi-
jamy kolejno Presow, Kosice by po oko³o 2 godzinach zna-
leŸæ siê na granicy wêgiersko - s³owackiej. To tylko odleg³oœæ
136 km niez³ych dróg, chocia¿ przebiegaj¹cych w wiêkszo-
œci terenem górzystym. Z granicy Wêgier ju¿ tylko 84 km
i znajdujemy siê w du¿ym mieœcie Miszkolc, którego jedn¹
z dzielnic jest pierwsza na naszym szlaku miejscowoϾ
uzdrowiskowa Miszkolc-Tapolca. Kurort piêknie po³o¿ony
u stóp Parku Narodowego Gór Bukowych, z licznymi jaski-
niami, zabytkami i przepiêknymi szlakami turystyki pieszej
i rowerowej. Mo¿na równie¿ robiæ nieco dalsze wypady
np. do Egeru znanego przede wszystkim z twierdzy i hero-
icznej obrony przed Turkami oraz posiadaj¹cego gor¹ce Ÿró-
d³a czy te¿ do Narodowego Parku Aggteleki ze s³ynn¹ jaski-
ni¹ Baradla. Sama Tapolca to ma³e miasteczko a w³aœciwie
dzielnica Miszkolca znane g³ównie z ciep³ych Ÿróde³ znajdu-
j¹cych siê, i to jest w³aœnie najwiêksz¹ atrakcj¹, w ca³ym
systemie jaskiñ.

K¹pielisko Tapolca wype³nione jest ciep³¹ wod¹ od 28

stopni w korytarzach do 35 stopni w komorach z basenami,
lekko radioaktywn¹ zawieraj¹c¹ jod, brom, potas zwi¹zki
magnezu, wapnia, niewielkie iloœci kwasu metaborowego
i metakrzemowego. •ród³a bij¹ z ró¿n¹ intensywnoœci¹, cza-
sami bardzo silnie tworz¹c naturalne bicze wodne. Ca³oœæ
w 90 % znajduje siê wewn¹trz szeregu jaskiñ, po³¹czonych
ze sob¹ korytarzami, po których mo¿na chodziæ, zwiedzaj¹c
i zatrzymuj¹c siê w wiêkszych grotach b¹dŸ w miejscach gwa³-

Roczniki Naukowe Wy¿szej Szko³y Wychowania Fizycznego i Turystyki w Supraœlu - 2006

Turystyka zdrowotna - gorące źródła wód mineralnych

Krzysztof Ludwik Sobolewski

1

, El¿bieta Jekateryñczuk - Rudczyk

1,2

1

Wy¿sza Szko³a Wychowania Fizycznego i Turystyki w Supraœlu,

2

Uniwersytet w Bia³ymstoku

74

townego wyp³ywu wody. To zdrowie a zarazem doskona³a
zabawa dla dzieci, które szalej¹ korytarzami pod opiek¹
swoich rodziców, bawi¹cych siê wcale nie gorzej od nich.

Źró-

d³a te zalecane s¹ przy nastêpuj¹cych schorzeniach: zaburze-
nia kr¹¿enia, nerwice, nerwice serca, nadciœnienie, wyczer-
panie fizyczne i psychiczne, choroby uk³adu oddechowego,
trawiennego i ¿o³¹dka. Powietrze jaskiñ jest wolne od bakte-
rii i dlatego œwietnie leczy choroby uk³adu oddechowego i ast-
mê. Obok jaskiñ znajduje siê ma³y basen i ogródek wodny
dla dzieci oraz trochê miejsca do opalania. W pobli¿u base-
nu termalnego w piêknej dolinie i na s¹siaduj¹cych stokach
wzgórz znajduj¹ siê przytulne hotele i prywatne pensjonaty,
a liczba oferowanych miejsc w zupe³noœci wystarcza nawet

je¿eli ktoœ przyjedzie bez wczeœniejszej rezerwacji.

Mijamy Miszkolc i jedziemy dalej na po³udnie. Po

dwóch godzinach doje¿d¿amy do znajduj¹cej siê niedaleko
Debreczyna, „mekki” chorych na reumatyzm, Hajduszo-
boszlo.

Miasteczko znajduje siê na puszcie wêgierskiej, terenie

zupe³nie p³askim, ma³o ciekawym, pozbawionym wiêk-
szych atrakcji turystycznych - mo¿e za wyj¹tkiem stadnin
koni.

•ród³a wody mineralnej eksploatowane s¹ ju¿ od 1927 r.

Tryskaj¹ca z g³êbokoœci 1100 m, jodowo - bromowa s³ona wo-
da termiczna maj¹c temperaturê 75 stopni musi byæ sch³a-
dzana do ró¿nej temperatury w zale¿noœci od rodzaju base-
nu. Stosowana jest w leczeniu stanów zapalnych stawów,
chorobach krêgos³upa, nerwobólach, chronicznych bólach miê-
œniowych, chorobach kobiecych i chorobach skórnych.
Efekty leczenia potêguje mikroklimat uzdrowiska charakte-
ryzuj¹cy siê wysok¹ zawartoœci¹ s³onej, jodowej pary wod-
nej w powietrzu oraz du¿a iloœæ ciep³ych, s³onecznych dni

w roku. Niewielk¹ iloœæ walorów turystycznych rekompen-
suje bogata infrastruktura turystyczna i dodatkowa. W bez-
poœrednim s¹siedztwie basenów termalnych gdzie oferowane
s¹ zabiegi fizykoterapeutyczne i balneologiczne znajduj¹ siê:
kryta p³ywalnia, pla¿a œródziemnomorska z palmami, latar-
ni¹ i statkiem piratów, 11 basenów, staw z ³ódkami oraz
„Wodny Park Rozrywki”. Na terenie miasteczka dzia³aj¹ wy-
po¿yczalnie rowerów, bryczek oraz w jego pobli¿u liczne stad-
niny koni. Wyruszaj¹c znowu na szlak Ÿróde³ termalnych, je-
dziemy na zachód w kierunku Balatonu. Powa¿ne utrudnienie
stanowi przejazd przez Budapeszt, nie posiadaj¹cy ukoñczo-
nej obwodnicy, st¹d koniecznoœæ przejazdu przez to miasto
w godzinach rannych. Mo¿emy te¿ jechaæ po³udniow¹ czêœci¹

Wêgier. Po przejechaniu oko³o 220 km jesteœmy w po³u-
dniowo - zachodniej czêœci kraju, gdzie 8 km od Balatonu znaj-
duje siê miejscowoœæ uzdrowiskowa Heviz. Ca³a ta czêœæ
kraju nosi nazwê „Kraina drzemi¹cych wulkanów”. I rzeczy-
wiœcie w panoramie okolicy góruj¹ majestatyczne masywy
dawno wygas³ych olbrzymów, na których szczytach gdzie nie-
gdzie widniej¹ ru- iny zamków. Wprawdzie wulkany ju¿
dawno s¹ nieczynne, ale pod ziemi¹ dalej wrze jak w tyglu.
St¹d wzd³u¿ ca³ego wybrze¿a zachodniego Balatonu wytry-
skuj¹ dziesi¹tki siarkowych, gor¹cych Ÿróde³. Najwiêksze
i najs³ynniejsze Ÿród³o termalne to Heviz.

Jest to w³aœciwie drugi co do wielkoœci w Europie,

po Islandii, gejzer ciep³ej wody, wydobywaj¹cej siê z dna 46
metrowej g³êbokoœci jeziorka. Powierzchnia jeziorka liczy 4,4
ha a na jego œrodku, bezpoœrednio nad gejzerem zosta³o zbu-
dowane sanatorium na wodzie. Temperatura wody wydoby-
waj¹ca siê z krateru ma 38 stopni C, a na powierzchni jezio-
ra wacha siê od 26 stopni zim¹ do 35 stopni latem.
W sk³adzie wody znajduje siê potas, sód, amoniak, wapno,

Roczniki Naukowe Wy¿szej Szko³y Wychowania Fizycznego i Turystyki w Supraœlu - 2006

75

magnez, chlor, brom, jod, fluor, siarka, wêglany oraz siarcza-
ny. Poziom radioaktywnoœci jest silny i osi¹ga wielkoœæ 0,22/0,28
milimicrocurie/l. Zarówno woda, jak równie¿ zalegaj¹cy dno
zbiornika wielometrow¹ warstw¹ szlam, wspaniale lecz¹ wszel-
kie schorzenia narz¹dów ruchu, bóle miêœni, stawów, reuma-
tyzm, choroby kobiece, schorzenia tarczycy, przewodu po-
karmowego, zaburzenia przemiany materii i co bardzo
wa¿ne lecz¹ wszelkie stany pourazowe w sporcie. W razie
niepogody zabiegi lecznicze oferuj¹ liczne hotele termalne,
z których najbardziej godny polecenia jest NaturMed Hotel
Carbona dysponuj¹cy wspania³ym zapleczem rehabilitacyj-
nym, basenami termalnymi oraz basenami normalnymi kry-
tymi i otwartymi dla dzieci i doros³ych. K¹pi¹cy siê w Heviz
musz¹ jednak pamiêtaæ, ¿e wody lecz¹, ale równie¿ mog¹
zaszkodziæ je¿eli k¹pi¹cymi s¹ ma³e dzieci. Nie bez znacze-
nia jest tak¿e czas przebywania w wodzie, który wynosi 15
min. Okolice Heviz sprzyjaj¹ wycieczkom turystycznym
pieszym i rowerowym. No bo jak mo¿na nie odwiedziæ pa³a-
cu w Kesztheley, zamków Szigliget i Sûmeg, czy nie przeje-
chaæ siê ³odzi¹ po podziemnej rzece w Tapolca. Niezapo-
mniane wra¿enia odnosimy podziwiaj¹c stoki drzemi¹cych
wulkanów np. Œwiêtego Jerzego z ich bazaltowymi organa-
mi - „piszcza³kami”, st¹paj¹c po ska³ach wygl¹daj¹cych jak-
by przed chwil¹ wyci¹gniête by³y z ognia czy te¿ delektuj¹c
siê wybornymi winami w piwniczkach góry Badacsony.

Wracamy zachodni¹ stron¹ Wêgier, zagl¹daj¹c po drodze

na pó³wysep Tihany z piêknym klasztorem z XI w. i dalej
przez S³owacjê gdzie po drodze zatrzymujemy siê w miej-
scowoœci Rajeckie Teplice. St¹d ju¿ tylko 70 km. do granicy
naszego kraju.

Miejscowoœæ po³o¿ona z jednej strony u stóp Ma³ej Fatry

z drugiej wznosz¹ siê dolomitowe ska³ki Sta¿owskich Szczy-
tów. Otoczenie Rajeckich Teplic zachwyca krajobrazem,
licznymi bia³ymi ska³kami stercz¹cymi z masywów leœnych
porastaj¹cych góry oraz zamkami, których ruiny zawieszone
s¹ fantazyjnie nad dolinami rzek. Miejscowoœæ charakteryzu-
je siê umiarkowanym klimatem a tryskaj¹ca ze Ÿróde³ woda
o temperaturze 38 stopni C, wydobywa siê z g³êbokoœci
1500 m. Wêglanowo - magnezowe wody termalne zalecane
s¹ przy leczeniu schorzeñ aparatu ruchowego, chorób dróg od-
dechowych w tym kataru alergicznego i astmy oraz chorób
uk³adu nerwowego. Doskona³ym czynnikiem wspomagaj¹cym
proces leczenia s¹ otaczaj¹ce uzdrowisko lasy iglaste i wy-
j¹tkowo czyste powietrze pozbawione wszelkiego rodzaju py³-
ków roœlin. Wspania³ym œrodkiem leczniczym jest równie¿
ruch w postaci wycieczek do najpiêkniejszych zak¹tków ota-
czaj¹cych dolinê gór. Najwa¿niejsze z nich to: szlak dydak-
tyczny do S³onecznych Ska³, szlak dydaktyczny na Lieta-
vsky Zamek z XIII w., szlak do do formacji skalnych Stratny
Budzogan czy na zamek Kunerad. W okolicy znajduj¹ siê
tak¿e liczne œcie¿ki rowerowe.

Mo¿liwoœci zakwaterowania s¹ w³aœciwie nieograniczone

zarówno w kwaterach prywatnych jak równie¿ pensjonatach
czy w hotelach. Najbardziej znanym w chwili obecnej jest Ho-
tel Spa „Afrodite” posiadaj¹cy w³asne Ÿród³a mineralne, wspa-
niale gabinety zabiegowe oraz gabinet odnowy. W centralnym
punkcie hotelu znajduje siê zespó³ basenów o zró¿nicowanej
temperaturze wraz z saunami - „sauny œwiata”.

Wszystkie zespo³y uzdrowiskowe w wymienionych miej-

scach wzbogacone s¹ o infrastrukturê dodatkow¹
w postaci kortów tenisowych, sal sportowych, gabinetów od-
nowy biologicznej oraz o nowoczesn¹ bazê zabiegów relak-
sacyjnych i upiêkszaj¹cych tak istotn¹ dla kobiet.

Z Rajeckich Teplic udajemy siê w stronê granicy Polski

w Chy¿nem a po drodze zwiedzamy obowi¹zkowo Orawski
Zamek. Miejscowoœci uzdrowiskowych na terenie S³owacji
i Wêgier jest oczywiœcie du¿o wiêcej i na pewno w najbli¿-
szym czasie postaramy siê odwiedziæ je równie¿ zagl¹daj¹c
tak¿e na Litwê. Osobnego omówienia wymaga baza uzdro-
wiskowa naszego kraju tym bardziej, ¿e rozwija siê ona co-
raz lepiej i jest nadzieja, ¿e wkrótce stanie siê konkurencyj-
na.

Piśmiennictwo

1. Boglar

K.,Wêgry, KAW, Warszawa 1976.

2.

Herbert Ch., Richardson D., Wêgry - praktyczny prze-

wodnik, wyd. Pascal, Bielsko Bia³a 1999.

3. Rusin

W.,

S³owacja na weekend - przewodnik,wyd.

Pascal, Bielsko Bia³a 2002.

4.

Saysse - Tobiczyk K., Wczasy, uzdrowiska, tury-

styka, Kraj, 1951.

5. Zabawa

P.,Tatry s³owackie - praktyczny przewod-

nik,wyd. Pascal, Bielsko Bia³a 2000.

6.

¯ukowska Z., ¯ukowski R., Zdrowie - Ruch - Fair

Play, Katedra Nauk Humanistycznych AWF W-wa i wyd.
Estella, Warszawa .

Roczniki Naukowe Wy¿szej Szko³y Wychowania Fizycznego i Turystyki w Supraœlu - 2006

76