Kopania Sylwia

Ekonomia st. Stacjonarne IV Semestr SUM

Specjalność Bankowość

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA SYSTEMU UBEZPIECZEŃ ZDROWOTNYCH W POLSCE

W 1999 roku rozpoczęto reformę systemu ochrony zdrowia w Polsce, wprowadzając nowe powszechne ubezpieczenie zdrowotne, finansowane ze składek opłacanych przez osoby objęte tym ubezpieczeniem lub przez budżet państwa.

Podstawowe zabezpieczenie zdrowotne wymaga odwoływania się do solidaryzmu, zarówno w znaczeniu solidaryzmu dochodowego, jak i solidaryzmu ryzyka. Polega to na tym, że od lepiej sytuowanych oczekuje się większego udziału finansowego w systemie, a warunków uczestnictwa w systemie nie uzależnia się od stanu zdrowia i zróżnicowania stopnia narażenia na ryzyko choroby.

„Czyste” rozwiązania publiczne nie pozwalają na osiągnięcie pożądanego społecznie poziomu zabezpieczenia zdrowotnego, przede wszystkim ze względu na ograniczone możliwości sfinansowania ze środków publicznych znaczne zwiększających się (uwarunkowania demograficzne, nowe procedury medyczne) potrzeb zdrowotnych.

System ochrony zdrowia w Polsce ma charakter ubezpieczeniowo-budżetowy i finansowany jest głównie ze składek zdrowotnych obywateli. Ich suma zależy od procentowej wysokości składki, poziomu aktywności zawodowej oraz poziomu wynagrodzeń. Dlatego wynikające z dobrej koniunktury korzystne zmiany na rynku pracy oraz wzrost wynagrodzeń skutkują wzrostem środków na ochronę zdrowia. Środki pochodzące ze składek zdrowotnych gromadzone są przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

W polskim systemie zdrowotnym można wyróżnić następujące źródła finansowania ochrony zdrowia:

• ubezpieczenie zdrowotne (obowiązkowe i dobrowolne),

• budżet państwa,

• środki własne pacjentów (płacone bezpośrednio przez korzystających z usług medycznych).

UBEZPIECZENIE ZDROWOTNE

Ubezpieczenie zdrowotne ma podstawowy i dominujący udział w polskim systemie finansowym ochrony zdrowia. Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych określa prawa i obowiązki ubezpieczonego, zasady, tryb i terminy zgłoszeń do ubezpieczenia zdrowotnego, ustalenia składek na ubezpieczenie zdrowotne, opłacenia i rozliczenia oraz rewindykacji składek, prowadzenia ewidencji ubezpieczonych, organizacji i zasady działania NFZ, zasadę nadzoru i kontroli. Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się za spełniony po zgłoszeniu osoby podlegającej temu obowiązkowi do Funduszu oraz opłaceniu składki w terminie i na zasadach określonych w ustawie. Zgłoszenia kierowane są do ZUS-u lub KRUS-u. Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego po zgłoszeniu do Funduszu uzyskuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego. Ubezpieczony w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej w ramach posiadanych przez Fundusz środków finansowych. Bez wykładania własnych środków pacjent otrzyma pomoc medyczną w ZOZ-ach i gabinetach, które mają podpisany kontrakt na świadczenie usług zdrowotnych.

Oprócz możliwości swobodnego wyboru lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i pielęgniarki pacjent ma prawo do swobodnego wyboru specjalisty spośród zakontraktowanych przez NFZ. Może dowolnie wybierać szpital mający umowę z NFZ-em. Skierowanie do szpitala wydaje lekarz, dentysta lub felczer, jeżeli cel leczenia nie może być osiągnięty przez leczenie ambulatoryjne. W razie wypadku, urazu, porodu, nagłego zachorowania lub nagłego pogorszenia stanu zdrowia, powodujących zagrożenie życia, pomocy udziela bezpłatnie pogotowie ratunkowe.

Z systemu powszechnych ubezpieczeń twórcy ustawy wyłączyli najdroższe świadczenia medyczne, które finansuje budżet państwa. Wykaz tych świadczeń , zasady i tryb ich udzielania określi rozporządzenie ministra zdrowia (art.31a ust. 7). Takie rozwiązanie stanowi oczywistą ochronę kondycji finansowej NFZ.

Do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na zasadach określonych w omawianej ustawie mają prawo:

1. osoby objęte powszechnym, obowiązkowym i dobrowolnym ubezpieczeniem zdrowotnym (ubezpieczeni),

2. osoby inne niż ubezpieczeni, posiadające obywatelstwo polskie i miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które spełniają kryterium dochodowe, o którym mowa w art.8. ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.

Obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają w szczególności:

• osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników (pracownicy, rolnicy, zleceniobiorcy itd.),

• żołnierze odbywający zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe, ćwiczenia wojskowe, żołnierze zawodowi oraz żołnierze odbywający nadterminową, zasadniczą służbę wojskową i służbę okresową,

• policjanci, funkcjonariusze ABW, BOR, SG, SW, PSP.

• sędziowie i prokuratorzy.

Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego uważa się za spełniony po zgłoszeniu osoby podlegającej temu obowiązkowi do Funduszu oraz opłaceniu składki w terminie i na zasadach określonych w ustawie. Osoba podlegająca obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego po zgłoszeniu do Funduszu uzyskuje prawo do świadczeń opieki zdrowotnej. Osoba niewymieniona w art. 66. powoływanej ustawy może ubezpieczyć się dobrowolnie na podstawie pisemnego wniosku złożonego w Funduszu, jeżeli ma miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru, przy czym:

- od dnia 1 stycznia 2004 r. do 31 grudnia 2004 r. – 8,25% podstawy wymiaru;

- od dnia 1 stycznia 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. – 8,5% podstawy wymiaru;

- od dnia 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2006 r. – 8,75% podstawy wymiaru.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne rolnika podlegającego ubezpieczeniu społecznemu rolników jest równa kwocie odpowiadającej cenie połowy kwintala żyta z każdego hektara przeliczeniowego użytków rolnych w prowadzonym gospodarstwie rolnym, ustalonej dla celów wymiaru podatku rolnego.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna. Płatnikiem składki Najczęściej nie jest ubezpieczony. Składkę pracownika oblicza i opłaca pracodawca; bezrobotnego - urząd pracy ; emeryta i rencisty - ZUS albo KRUS; rolnika - oblicza, pobiera z budżetu państwa KRUS: osób pobierających stałe świadczenia z pomocy społecznej - jednostka pomocy społecznej wypłacająca je, itp. (art. 24, 25). Wszyscy, którzy odprowadzają składkę na ubezpieczenie zdrowotne są obowiązani, bez uprzedniego wezwania, opłacić składki za każdy miesiąc kalendarzowy, do 15 dnia następnego miesiąca do ZUS lub KRUS w oparciu o sporządzoną deklarację rozliczeniową (art.26 ust.1).

W przypadku, gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie. Podlega ona odliczeniu od:

1. podatku dochodowego od osób fizycznych,

2. ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, karty podatkowej oraz zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych .

Ze względu na potencjalnie nieograniczone zapotrzebowanie na świadczenia zdrowotne i brak współpłacenia przez pacjenta bardzo trudno jest zrównoważyć ograniczoną ilość środków finansowych (publicznych) ze stale wzrastającym popytem, dlatego we wszystkich systemach opieki zdrowotnej, finansowanej wyłącznie ze środków publicznych, istnieje administracyjna reglamentacja dostępu do leczenia. Przyjmuje ona formę dobrze znanych „limitów” świadczeń zdrowotnych, jakie poszczególni świadczeniodawcy mogą wykonać w danym roku osobom uprawnionym bezpłatnie. Limity widziane oczami pacjentów to po prostu kolejki do leczenia i oczekiwanie na odpowiednią pomoc od kilku tygodni do nawet kilku lat.

Reasumując, bezpłatne świadczenia zdrowotne w Polsce udzielane są tylko przez placówki (zarówno publiczne, jak i prywatne, np. indywidualne praktyki lekarskie), które mają podpisane kontrakty (umowy) na świadczenie usług zdrowotnych w danym roku z NFZ. W sytuacjach nagłych, zagrożenia życia czy porodu, pacjent może jednak zgłosić się do szpitala czy przychodni, która nie ma podpisanej umowy z NFZ. Pomoc w takim przypadku będzie jednak ograniczać się tylko do świadczeń niezbędnych do ratowania życia. W takiej sytuacji szpital bez kontraktu z Funduszem może uzyskać zwrot poniesionych kosztów leczenia chorego od NFZ.

BUDŻET PAŃSTWA

Poza ubezpieczeniem zdrowotnym kolejnym źródłem finansowania polskiego systemu zdrowotnego jest budżet państwa, szczególnie w zakresie tzw. świadczeń wysoko specjalistycznych. Finansowanie świadczeń zdrowotnych z budżetu państwa uregulowane zostało w rozporządzeniu z 13 grudnia 2004 r. w sprawie świadczeń wysoko specjalistycznych, finansowanych z budżetu państwa, z części pozostającej w dyspozycji ministra właściwego do spraw zdrowia. Rozporządzenie określa wykaz i zakres udzielania świadczeń wysoko specjalistycznych, finansowanych z budżetu państwa, z części pozostającej w dyspozycji ministra właściwego do spraw zdrowia, tryb przekazywania środków publicznych na realizację tych świadczeń oraz sposób ustalania ceny świadczeń i sposób ich finansowania. Wykaz świadczeń wysoko specjalistycznych określa załącznik nr 1 do rozporządzenia, natomiast zakres tych świadczeń – załącznik nr 2.

Środki publiczne są przekazywane świadczeniodawcom, z którymi minister właściwy do spraw zdrowia zawarł umowę o udzielanie tych świadczeń. Ceny świadczeń ustala się, biorąc pod uwagę ceny proponowane przez świadczeniodawcę oraz średnie koszty poszczególnych świadczeń określone przez ministra. Przekazanie środków publicznych świadczeniodawcy następuje na podstawie umowy. Środki publiczne świadczeniodawca przeznacza wyłącznie na pokrycie kosztów związanych z realizacją umowy.

Ponadto zgodnie z art. 55. ustawy o zakładach opieki zdrowotnej samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej może otrzymywać dotacje budżetowe na:

• realizację zadań w zakresie zapobiegania chorobom i urazom lub innych programów zdrowotnych oraz promocję zdrowia,

• pokrycie kosztów kształcenia i podnoszenia kwalifikacji osób wykonujących zawody medyczne,

• inwestycje, w tym zakup wysoko specjalistycznych aparatury i sprzętu medycznego,

• cele określone w art. 67a,

• cele szczególne, przyznawane na podstawie odrębnych przepisów.

W porównaniu z większością krajów członkowskich OECD Polska przeznacza na opiekę zdrowotną niewielką część swojego PKB. Również wydatki na jednego mieszkańca w Polsce nie są imponujące. Wydaje się, że obecne nakłady całkowicie odzwierciedlają po prostu finansową niewydolność polskiego państwa i społeczeństwa.

DOCHODY WŁASNE LUDNOŚCI

Kolejne źródła finansowania nie pochodzą już ze środków publicznych, ale z dochodów własnych ludności, które szacuje się oficjalnie na jakieś 20-25% wszystkich wydatków na służbę zdrowia. Większość z tego dość pokaźnego źródła stanowią opłaty pacjentów za leki, pozostałe to opłaty za usługi medyczne.

Polska jest w tej chwili krajem, który pod względem odsetka wydatków prywatnych na służbę zdrowia wyprzedza wiele innych państw. Poziom prywatnych wydatków jest wyższy niż np. w Niemczech i Francji, a z krajów nowo przyjętych do Unii przewyższa m.in. Czechy i Węgry. W dużej mierze taki obraz rzeczy jest spowodowany słabością publicznej służby zdrowia oraz bardzo ograniczoną możliwością zwiększania nakładów publicznych na opiekę zdrowotną, co jest z kolei rekompensowane przez powiększające się nakłady środków prywatnych.

Ubezpieczenia dodatkowe odciążą system powszechnych ubezpieczeń i staną się dodatkowym źródłem dochodów dla niedofinansowanych szpitali, a więc będą sprzyjać podwyższeniu jakości usług w publicznym sektorze ochrony zdrowia, na czym skorzystają właśnie mniej zamożni pacjenci.

PODSUMOWANIE

Analiza danych za 2010 rok wskazuje, iż około 87% wydatków publicznych na ochronę zdrowia pokrywanych jest ze środków w ramach systemu powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego, około 9% to środki pochodzące z budżetu państwa, a około 4% wydatków publicznych stanowią wydatki samorządów terytorialnych na ochronę zdrowia. Prywatne wydatki na zdrowie stanowią w Polsce około 1/3 wydatków całkowitych.

Źródła finansowania opieki zdrowotnej to jeden z najważniejszych wątków toczonej obecnie w Polsce debaty politycznej i medialnej. Z jednej strony pojawiają się propozycje zwiększenia nakładów publicznych na opiekę zdrowotną, z drugiej mnożą się pomysły na zwiększenie nakładów prywatnych. Za wzrostem nakładów publicznych zdają się przemawiać niski w porównaniu do innych krajów OECD udział tych środków w finansowaniu ochrony zdrowia, a także sytuacja ekonomiczna gospodarstw domowych, w szczególności istnienie bardzo licznej grupy osób, których w obecnych warunkach nie stać na zwiększenie prywatnych wydatków na zdrowie. Za wzrostem nakładów prywatnych przemawia katastrofalna sytuacja finansów publicznych, w tym NFZ, brak realistycznych perspektyw na szybkie zwiększenie nakładów publicznych na zdrowie oraz wysoki deficyt bieżący i zadłużenie systemu opieki zdrowotnej.