System ubezpieczeń emerytalnych w Polsce

1. SYSTEM UBEZPIECZEŃ EMERYTALNYCH W POLSCE

W zreformowanym systemie emerytalnym w Polsce ze stycznia 1999, emerytura składa się z dwóch składników obowiązkowych i jednego dobrowolnego, (który będzie zależał od możliwości finansowych i przezorności każdego z nas).

OTO TE SKŁADNIKI:

- W filarze pierwszym emerytura wypłacana ze zreformowanego ZUS-u, finansowana jest z obowiązkowych składek płaconych przez wszystkich pracodawców i pracowników w równych częściach. Składka ta jest ewidencjonowana na osobistych kontach każdego pracującego. Dochody, które przekroczą w skali roku 250 % średniej płacy krajowej nie będą objęte składką na ubezpieczenie społeczne( z wyjątkiem ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego). Wysokość emerytury w tym filarze uzależniona jest od sumy składek zgromadzonych przez pracownika przez wszystkie przepracowane lata, czyli faktycznie od łącznej wysokości zarobków otrzymanych w okresie całej aktywności zawodowej. W nowym systemie nie ma tzw. lat nieskładowych np. studiów, które są w obecnym czasie wliczane do emerytury. Pozostają tylko urlop wychowawczy, macierzyński oraz zasadnicza służba wojskowa. Składkę za ten czas(liczoną od najniższego krajowego wynagrodzenia), pokrywa budżet państwa. Przestał się także liczyć wymóg wypracowania liczby lat, aby mieć prawo do emerytury. Tak, więc ile, kto uzbiera, tyle też pieniążków otrzyma. Pozostaje natomiast kategoria minimalnej emerytury. Jeśli wyliczona emerytura będzie mniejsza niż minimalna (w 99 roku 415 zł.), różnicę dopłaci nam państwo, pod warunkiem, że będą spełnione następujące przesłanki: mężczyzna ma ukończone 65 lat i przepracował nie mniej niż 25 lat, kobieta ukończyła 60 lat i przepracowała nie mniej niż 20 lat. Dożywotnia emerytura będzie wyliczana następująco: zgromadzony kapitał zostanie podzielony przez tzw. statystyczną długość życia na emeryturze. Obecnie średnia długość życia na emeryturze trwa:

- dla 60-latków-18,1 roku,

- dla 65-latków-14,5 roku,

- dla 70-latków-11,4 roku.

- W drugim filarze, wypłaty z funduszu emerytalnego wybranego przez każdego z zatrudnionych (finansowane ze składek obowiązkowych w wysokości 7,3% wynagrodzenia brutto-po ubruttowieniu płac). Filar ten bazuje na funduszach emerytalnych, które są tworzone w specjalnie dla tego celu powołanych Towarzystwach Emerytalnych ( działalność licencjowana i nadzorowana przez Państwo - Dz. U. nr 139/97, poz. 934). Pieniądze do wybranych przez pracownika funduszy przekazywane są poprzez ZUS ( 7,3% wynagrodzenia ), a przedmiotem ich działania jest inwestowanie powierzonych środków finansowych w celu ich pomnożenia i wypłacenia członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Cała suma zebrana przez pracownika w takim funduszu jest jego własnością i będzie dziedziczona po jego śmierci. Można być członkiem tylko jednego funduszu emerytalnego, natomiast po dwóch latach oszczędzania można bezpłatnie, dowolnie zmieniać fundusze emerytalne. Środki pieniężne powierzone funduszowi emerytalnemu są objęte wielostopniowym systemem gwarancji łącznie z gwarancjami Skarbu Państwa. Uzyskanie członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym następuje poprzez wypełnienie deklaracji, w której pracownik wskazuje, do którego funduszu pracodawca poprzez ZUS będzie przekazywał 7,3% jego całkowitego wynagrodzenia. Przechodząc na emeryturę nie będzie się otrzymywało pieniędzy do ręki. Można sobie natomiast wybrać jeden z rodzajów emerytury:

- indywidualną wypłacaną aż do śmierci,

- indywidualną z gwarantowanym okresem wypłacenia, ( co najmniej 10 lat), która w razie wcześniejszej śmierci będzie wypłacana wybranej osobie do końca zadeklarowanego okresu,

- małżeńską, która będzie wypłacana po śmierci ubezpieczonego jego małżonkowi, aż do jego śmierci,

- małżeńską z gwarantowanym okresem płatności, ( co najmniej 10 lat), która jeżeli oboje małżonkowie umrą wcześniej, wypłacana będzie wskazanej przez nich osobie do końca umówionego okresu. Przystąpienie do funduszu jest bezpłatne.

- Trzeci filar to dodatkowa emerytura pochodząca z oszczędności w towarzystwie ubezpieczeniowym lub innej instytucji finansowej. Ten filar nie jest obowiązkowy, uzależniony jest od naszych możliwości finansowych. Jest dobrowolnym systemem kapitałowym, opartym na tworzonych przez pracodawców pracowniczych programach emerytalnych ( PPE ). Filar ten może być realizowany w wielu formach np. ubezpieczenia grupowego prowadzonego przez zakład pracy ( forma ta jest bardzo korzystna, gdyż część składek pracowników na ubezpieczenie jest zwolniona z opłaty ZUS) lub poprzez ubezpieczenie indywidualne, które ma tę przewagę nad grypowym, że obok gwarancji emerytury posiada bardzo silne zabezpieczenie rodziny na wypadek śmierci ubezpieczonego.

System ubezpieczeń społecznych jest niezbędnym elementem nowoczesnego państwa. Gwarantuje on wypłatę świadczeń osobom niepracującym, które nie mogą już samodzielnie zapewnić sobie środków do życia.

Przed wprowadzeniem powyższych zmian, polski system emerytalny funkcjonował do 1 stycznia 1999 na zasadzie redystrybucji środków ( tzw. system repartycyjny). Składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe odprowadzane przez pracodawców finansowały wypłatę świadczeń dla obecnych emerytów i rencistów.

Wprowadzając nowy system przyjęto założenia, że nie można:

- odebrać nabytych praw obecnym emerytom,

- zwiększać składki na ZUS,

- spowodować nadmiernego wzrostu obciążeń podatkowych.

Cel ten miało zapewnić połączenie następujących cech nowego systemu:

- bankructwu pierwszego filara, zapobieganie przekazywania większości składek emerytalnych nadal do systemu repartycyjnego, na wypłatę bieżących emerytur,

- powstanie drugiego filara powinno zmniejszyć w przyszłości wypłaty emerytur z systemu repartycyjnego. W założeniach reformy przewidywano, że do drugiego filara będzie wpływać 20% składki emerytalnej, natomiast wypłacać się z niego będzie ok. 40-45% łącznej emerytury z dwóch pierwszych filarów. W ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych przyjęto, że do drugiego filara wpływa 37,4% składki emerytalnej.

- ubytek składki emerytalnej w pierwszym filarze będzie wyrównany ze środków pochodzących z prywatyzacji. W praktyce przekazuje się w związku z tym zwiększoną dotację budżetową dla FUS,

- wprowadzenie trzeciego filara umożliwi zwiększenie przyszłej emerytury dzięki dobrowolnym wpłatom Pracodawcy, bez zwiększania obowiązkowej stawki emerytalnej,

- kapitałowy system emerytalny nie obniża poziomu oszczędności.

SKŁADKA W NOWYM SYSTEMIE

Inne są jednak metody opłacania składki. Reforma rozpoczęła się od ubruttowienia, to jest włączenia części składki (ok. 23 proc.) do pensji pracownika. Ten jednak nie będzie mógł swobodnie dysponować tą sumą - będzie musiał opłacić obowiązkowe składki na fundusz chorobowy, rentowy i emerytalny. W praktyce pracownik w ogóle nie zobaczy dodatkowych pieniędzy, ponieważ składki będzie odprowadzać w jego imieniu pracodawca.

Pracownik zapłaci następujące składki:

• 2.45 proc. na fundusz chorobowy

• 6.50 proc. na fundusz rentowy

• 9.76 proc. na fundusz emerytalny.

Z kolei sam pracodawca będzie, co miesiąc opłacał składki:

• 1.62 proc. na fundusz wypadkowy

• 6.50 proc. na fundusz rentowy

• 9.76 proc. na fundusz emerytalny.

Podsumowując: składkę na fundusz chorobowy opłaca sam pracownik, składkę na fundusz wypadkowy tylko pracodawca. Składka na fundusz rentowy (13 proc.) jest płacona w połowie przez pracownika, w połowie przez pracodawcę.

Podobnie składka na fundusz emerytalny w wysokości 19.52 procent jest opłacana w połowie przez pracownika, w połowie przez pracodawcę. Z kolei suma ta będzie dzielona pomiędzy ZUS (12.22 proc. składki) i wybrane przez pracownika towarzystwo emerytalne (7.3 proc. składki).

Wymienione składki nie sumują się do 45 procent, ponieważ część z nich jest płacona od całego dochodu. Gdyby jednak przyjąć za podstawę pensję przed ubruttowieniem, wówczas składka na fundusz emerytalny stanowiłaby około 24 proc. płacy, składka na fundusz rentowy 16 proc., na fundusz chorobowy 3 proc., a na wypadkowy 2 proc. Daje to w sumie wspomniane 45 proc.

Pensja pracownika nie zmienia się, a składki są nadal odprowadzane przez zakład pracy. Nie będziemy, więc musieli podejmować żadnych specjalnych kroków - poza wyborem funduszu w ramach II filaru ubezpieczeń.

Przedstawiona tu sytuacja to model docelowy, obowiązujący w przypadku osób urodzonych po 31 grudnia 1968 roku.

W przypadku osób lepiej zarabiających dochodzi tu jeszcze jeden element. W chwili, gdy łączny dochód pracownika przekroczy 30-krotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, prognozowanego na dany rok, wówczas zaprzestaje się płacenia składek na fundusz emerytalny i rentowy (pozostają składki na fundusz chorobowy i wypadkowy).

W takim przypadku warto zastanowić się nad przeznaczeniem dodatkowych pieniędzy na emeryturę w ramach III filaru. Jeśli dobrze zarabiająca osoba nie zdecyduje się na dodatkową emeryturę, wówczas stopa zastąpienia będzie znacznie niższa od przeciętnej.

Taki trójfilarowy system gwarantuje zapewnienie godziwych dochodów na emeryturze, odzwierciedla stopień naszej aktywności zawodowej oraz zabezpiecza nas przed różnymi rodzajami ryzyka.

2. SYSTEM EMERYTALNY WE WŁOSZECH

Włoski system zabezpieczenia społecznego nie jest zorganizowany według jakiegoś ogólnego kryterium. Dla każdej jego gałęzi, a przede wszystkim dla systemu emerytalnego, istnieje jeden organ administracji odpowiedzialny za zbieranie składek i zapewnianie świadczeń. Nadzór nad działalnością systemu sprawują poszczególne ministerstwa, a w szczególności zaś Ministerstwo Pracy i Zabezpieczenia Społecznego.

Nadzór nad systemem emerytalno-rentowym sprawuje Ministerstwo Pracy. Poszczególnymi segmentami tego systemu zarządzają jednak inne, wyspecjalizowane instytucje. Są to:

- INPS ( Narodowy Zakład Zabezpieczenia Społecznego), który zarządza systemem ogólnym ( pracowników i pracujących na własny rachunek, rachunek tym rolników) i wybranymi systemami specjalnymi,

- INPDAI ( Narodowy Zakład Zabezpieczenia dla Menadżerów Branży Przemysłowej), który zarządza systemem emerytalnym pracowników szczebla kierowniczego,

- INPGI (Narodowy Zakład Zabezpieczenia Socjalnego Dziennikarzy Włoskich), który zarządza zabezpieczeniem emerytalnym dziennikarzy włoskich; system ten stał się systemem prywatnym 1 stycznia 1995 r.,

- INPDAP (Narodowy Zakład Zabezpieczenia dla Pracowników Administracji Publicznej), który administruje systemem pracowników cywilnych oraz pracowników władz szczebla lokalnego,

- ENSARCO (Narodowy Zakład Zabezpieczenia dla Przedstawicieli Handlowych),

- ENPALS ( Narodowy Zakład Zabezpieczenia dla Aktorów i Pracowników Wolnych Zawodów), który zarządza systemem emerytalnym aktorów, artystów itd.,

- INAIL (Państwowy Zakład Ubezpieczeń od Wypadków przy Pracy).

Publiczny system emerytalny we Włoszech obejmuje prawie wszystkich zatrudnionych, włączając sektor publiczny oraz ludzi pracujących na własny rachunek. Jego cechą charakterystyczną jest wielość oddzielnie zarządzanych programów. Obecnie istnieje 47 programów emerytalnych, które można podzielić na cztery grupy, według kryterium miejsca pracowników na rynku pracy:

• AGO - powszechny system ubezpieczeń obowiązkowych, zarządzany przez INPS. AGO zawiera w sobie cztery plany emerytalne: jeden dla większości zatrudnionych w sektorze prywatnym FPLD oraz trzy dla pracujących na własny rachunek(rolnictwo, handel, rzemiosło).

• Regimi sostitutivi ed esonerativi, czyli tzw. systemy zastępcze czy substytucyjne. Jest to alternatywna forma systemu emerytalnego AGO dla szczególnych grup zawodowych. Zawierają one 18 programów, z których 7 jest administrowanych przez INPS. Inne programy zarządzane są przez specjalne agencje publiczne, np. INPDAI, obejmuje menadżerów branży przemysłowej, INPGI- dziennikarzy itd.

• Regimi exclusivi, czyli zastrzeżone systemy emerytalne. Zawierają one 9 różnych programów obejmujących ludzi zatrudnionych w sektorze publicznym.

• Systemy emerytalne dla wolnych zawodów (prawników, lekarzy itd.). Obecnie jest 14 programów emerytalnych. Ich liczba jednak wzrasta, gdyż coraz więcej zawodów uznaje się za wolne.

System AGO jest najbardziej ogólny i liczny. Obejmuje 85% całości systemu obowiązkowego( w tym system FPLD zapewnia 62% świadczeń). Zastrzeżone systemy emerytalne zapewniają 11% całości świadczeń, natomiast jedynie 4% emerytur jest wypłacanych przez system dla specjalnych grup. Jak widać system FPLD może być uznany za jedyny powszechny system emerytalny, gdyż należy do niego większość pracowników^·.

Na podstawie strony http:// grzesiak.kei.pl/anna/emeryt.html

www.emerytura.onet.pl

Na podstawie strony www.zus.pl

---