NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

54

www.weterynaria.elamed.pl

PAŹDZIERNIK • 10/2010

kowych wraz z ich neurytami) (2). W trak-
cie badania neurologicznego kończyny
piersiowe oraz miedniczne powinny być
sklasyfikowane jako „typu GNM-gór-
nego neuronu motorycznego lub DNM-
dolnego neuronu motorycznego”. Po-
mocne w określeniu są badania reakcji
postawy oraz odruchów rdzeniowych.
Pierwszym objawem uszkodzenia GNM
jest niedowład przebiegający z normal-
nym lub zwiększonym napięciem mięśni
kończyn oraz z prawidłowymi lub wzmo-
żonymi odruchami rdzeniowymi. Cza-
sami stwierdza się nieprawidłowe odru-
chy, tj. skrzyżowany odruch przeprostny.
W przypadku uszkodzenia DNM, czyli
ciała aksonu komórki nerwowej lub płytki
nerwowo-mięśniowej, dochodzi również
do niedowładu, ale odruchy rdzeniowe
są osłabione, a mięśnie wiotkie. Po pew-
nym czasie dochodzi do atrofi i odnerwio-
nych mięśni.

W

YSOKI

ODCINEK

SZYJNY

(C1-C5)

Uszkodzenie w odcinku C1-C5 powo-
duje objawy typu GNM na wszystkich
4 kończynach. Zakłócenie funkcjonowa-
nia GNM powoduje nadreaktywność oraz
wzmocnienie DNM, stąd należy się spo-
dziewać utraty świadomej aktywności ru-
chowej (niedowładu, bezwładu), zwiększo-
nego napięcia mięśni oraz wzmożonych
odruchów rdzeniowych.

Jednym z pierwszych elementów bada-

nia neurologicznego jest obserwacja posta-
wy zwierzęcia. Szyja zwierzęcia może być
sztywno wyciągnięta do przodu, a z wy-
wiadu dowiadujemy się, że schylanie się
do miski sprawia psu wyraźną trudność.
W trakcie omacywania odcinka szyjnego
kręgosłupa stwierdza się przeczulicę. Wy-
gięcie szyi ku górze i na boki sprawia psu
bolesność, a dotknięcie czubkiem nosa
do kręgosłupa, które zdrowemu psu nie

Wielokrotnie, gdy w lecznicy pojawia się
pacjent z objawami neurologicznymi, taki-
mi jak niedowład, bezwład, ataksja, pojawia
się zarazem dylemat, gdzie jest zlokalizo-
wana przyczyna defi cytów neurologicz-
nych? Często zdarza się, że na wykonywa-
nych zdjęciach RTG brak jest widocznych
zmian patologicznych, które pomogły-
by odpowiedzieć na pytania właściciela:
„Co jest mojemu psu? Dlaczego czuje się
coraz gorzej?”. Odpowiedzią może być wy-
konanie zdjęcia nieprawidłowo zdiagno-
zowanej okolicy. Ten artykuł ma na celu
powiązanie objawów neurologicznych wy-
stępujących przy schorzeniach różnorakiej
etiologii, a tym samym lokalizacji choroby,
na terenie rdzenia kręgowego.

Rdzeń kręgowy można podzielić na czte-

ry segmenty (1):
• wysoki szyjny (C1-C5),
• rozszerzenie szyjno-piersiowe (C6-

Th2),

• piersiowo-lędźwiowy (Th3-L3),
• lędźwiowo-krzyżowy (L4-Cd5).

Uszkodzenie znajdujące się w każdym

z tych odcinków powoduje specyfi czne
objawy neurologiczne, co pozwala na do-
kładniejsze zlokalizowanie problemu
neurologicznego. Jeśli objawy nakładają
się na siebie, nie są jednoznaczne, może
to świadczyć o zmianie rozsianej, czyli
o chorobie wieloogniskowej. Czasami ob-
jawy mogą być asymetryczne, wtedy sto-
pień nasilenia objawów może być czynni-
kiem decydującym o lateralizacji zmiany.

GNM

ORAZ

DNM

Na terenie rdzenia kręgowego występu-
je tzw. górny neuron motoryczny (GNM
– komórki ruchowe półruchowej kory
mózgu wraz z ich neurytami, które two-
rzą drogę piramidową) oraz dolny neuron
motoryczny (DNM – komórki ruchowe
rogów dogrzbietowych rdzenia kręgowe-
go i komórki jąder ruchowych nn. czasz-

lek. wet. Miłosława Kwiatkowska, dr hab. n. wet. Andrzej Pomianowski

Katedra Chorób Wewnętrznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Abstract

Spinal diseases are present in everyday
veterinary practice. Localising the spinal
injury during the neurologic examination
can be diffi cult. To facilitate the task, the
spinal cord can be quartered to identify
the injured part easier. Consequently one
may distinguish the high cervical segment
(C1-C5), cervicothoracic dilatation (C6-
th2), thoracolumbaris segment (th3-L3)
and lumbar dilatation. The disturbance
above the Th3 vertebra induces neuro-
logic defi cits of all the four extremities,
the injuries below the Th3 resulting only
in rear legs dysfunctions.

Key words

UMN, LMN, spinal cord, paresis, spi-
nal refl exes

Streszczenie

W praktyce weterynaryjnej codziennie
mamy do czynienia z chorobami rdze-
nia kręgowego. Często po wykonaniu
badania neurologicznego niełatwo jest
wyciągnąć odpowiednie wnioski tak, aby
zlokalizować, gdzie tkwi „problem” i okre-
ślić, która część rdzenia kręgowego jest
uszkodzona. Zadanie to ułatwia podzie-
lenie rdzenia kręgowego na 4 odcinki:
wysoki szyjny (C1-C5), rozszerzenie szyj-
no-piersiowe (C6-Th2), odcinek piersio-
wo-lędźwiowy (Th3-L3) oraz rozszerzenie
lędźwiowe (L4-S3). Uszkodzenie powyżej
Th3 powoduje defi cyty neurologiczne
na wszystkich 4 kończynach, natomiast
poniżej tego kręgu dysfunkcje dotyczą
tylko kończyn miednicznych.

Słowa kluczowe

GNM, DNM, rdzeń kręgowy, niedowład,
odruchy rdzeniowe

Lokalizacja zmian

na terenie

rdzenia kręgowego

Gdzie tkwi problem?

CHANGES IN THE SPINAL CORD. ITS ORIGIN

NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

55

www.weterynaria.elamed.pl

PAŹDZIERNIK • 10/2010

nastręcza żadnych trudności, u pacjentów
neurologicznych często jest niemożliwe.

W przypadku uszkodzenia wysokiego

odcinka szyjnego nieprawidłowości cho-
du dotyczą wszystkich czterech kończyn.
Zaobserwować można ataksję, tetrapa-
rezę oraz tetraplegię. Termin tetrapare-
za odnosi się do częściowej utarty funkcji
ruchu świadomego, a w przypadku tetra-
plegii mówimy o całkowitej jego utracie.
Tetraplegii mogą towarzyszyć objawy nie-
wydolności oddechowej spowodowanej
uszkodzeniem zstępujących szlaków ner-
wowych lub nerwu przeponowego (C5-
C7), co czyni rokowanie niepomyślnym.
Czasami zaobserwować można, iż zwierzę
trzyma jedną z kończyn przednich unie-
sioną ku górze, co nazywane jest objawem
korzeniowym.

Kolejną częścią badania neurologiczne-

go jest badanie reakcji pozycji i postawy.
Są to złożone reakcje utrzymujące ciało
zwierzęcia w pozycji wyprostnej. Badanie
reakcji pozycjonowania proprioceptyw-
nego, nazywane potocznie badaniem ko-
rektury, wykazuje defi cyty na wszystkich
4 kończynach. Najprostszą metodą ba-
dania jest ułożenie stopy zwierzęcia na jej
powierzchni grzbietowej; prawidłowa re-
akcja skorygowania ułożenia kończyny
powinna nastąpić w przeciągu 0,5 sekun-
dy. W trakcie zmiany pozycji łapy infor-
macja proprioceptywna (tzn. dotycząca
jej ułożenia w przestrzeni) jest przekazy-
wana w kolumnach grzbietowych szla-
ku rdzeniowo-wzgórzowego znajdujące-
go się w obrębie grzbietowo-bocznego
pęczka rdzenia kręgowego; następnie jest
przekazywana poprzez pień mózgu do czu-
ciowo-ruchowej kory mózgowej. Odpo-
wiedź ruchowa z kory jest przekazywana
do szlaków DNM, co w rezultacie daje efekt
w ułożeniu łapy w prawidłowej pozycji.
W przypadku uszkodzenia w odcinku C1-
C5 korektura może być osłabiona, a nawet
zniesiona na wszystkich 4 kończynach. Ba-
danie hoppingu (podskakiwanie na jednej
kończynie) pozwala na sprawdzenie funk-
cji każdej kończyny z osobna. Podczas ba-
dania ciężar ciała jest utrzymywany tyl-
ko na jednej kończynie, stąd możliwa jest
ocena zdolności jej utrzymania w wypro-
ście. W trakcie badania należy ocenić szyb-
kość fazy inicjacji reakcji, sam ruch oraz
utrzymywanie ciężaru podczas skoków.
W trakcie badania hemiwalkingu (reakcja
połowicznego skakania) zwierzęta wyka-
zują niezborność, często upadając na bok.
Badanie odruchów rdzeniowych pozwala
na ocenę integralności pomiędzy szlaka-
mi czuciowymi oraz ruchowymi łuku od-
ruchowego. Łuk odruchowy jest prostym
monosynaptycznym szlakiem dwuneuro-
nowym składającym się z neuronu czucio-
wego we wrzecionie mięśniowym, a ciało

jego komórki znajduje się w korzeniowym
zwoju grzbietowym. W rogach brzusznych
rdzenia kręgowego umiejscowione są ciała
komórkowe szlaków ruchowych, a ich ak-
sony formują nerw obwodowy, który koń-
czy się w mięśniu. Na kończynach mied-
nicznych bada się odruch rzepkowy oraz
odruch mięśnia piszczelowego przednie-
go, na kończynach przednich – odruch
mięśnia prostownika nadgarstka promie-
niowego. W przypadku uszkodzenia wyso-
kiego odcinka szyjnego odruchy rdzenio-
we mogą być prawidłowe (co w protokole
badania neurologicznego oznacza się jako
0) lub wzmożone/kloniczne (co oznacza się
jako +1/+2). Atrofi ę mięśni kończyn zwykle
obserwuje się w przypadku chroniczne-
go przebiegu choroby, a jej przyczyną jest
nieużywanie mięśni, tzn. brak chodzenia.
Czucie bólu głębokiego może być osłabio-
ne lub zniesione na wszystkich czterech
kończynach. W przypadku jego zupełnego
braku rokowanie jest niepomyślne.

Uciążliwa dla właścicieli może być utra-

ta świadomego kontrolowania oddawa-
nia kału przez zwierzę, odruch defekacji
pojawia się, gdy kał dociera do prostnicy.
Zaburzenia oddawania moczu mogą być
spowodowane brakiem odruchu mięśnia
wypieracza moczu przy normalnym lub
zwiększonym napięciu mięśnia zwieracza
pęcherza moczowego.

Na uwagę zasługuje fakt, że tetraparezę

zawsze należy różnicować ze zmianami
wewnątrzczaszkowymi. Uraz wysokiego
odcinka szyjnego może powodować ob-
jawy podobne do uszkodzenia móżdżku
lub pnia mózgu, tj. drżenia głowy, pora-
żenia mięśni twarzy oraz krtani. Dlatego
w przypadku, gdy podejrzewamy zmia-
nę wewnątrzrdzeniową, a obraz neurolo-
giczny nie jest jasny, zawsze należy wyko-
nać pełne badanie neurologiczne i zbadać,
czy funkcje nerwów czaszkowych są pra-
widłowe.

C

HOROBY

ODCINKA

C1-C5

Nadwichnięcie szczytowo-
-obrotnikowe
Ząb kręgu szczytowego połączony jest
z atlasem za pomocą więzadła poprzecz-
nego, które umożliwia swobodne rotacyj-
ne ruchy głowy oraz stabilność stawu. Isto-
tą choroby jest zerwanie lub też wrodzony
brak, osłabienie wspomnianego więzadła,
malformacja czy złamanie zęba obrotnika.
W rezultacie dochodzi do nadwichnięcia
stawu, co powoduje, że ząb obrotnika uci-
ska na rdzeń kręgowy. Im silniej zwierzę
zgina głowę, tym silniejszy jest ucisk.

Chorobą, która dotyka psy ras dużych,

takich jak dogi czy dobermany, a także bas-
sety, jest spondylomielopatia szyjna, ina-
czej nazywana zniekształceniem odcinka
szyjnego kręgosłupa, a także syndromem

wobblera. Nazwa pochodzi od ang. sło-
wa wobble, czyli chwiać się, kołysać. Isto-
tą choroby jest zwyrodnienie kręgów, ich
powierzchni stawowych, krążków mię-
dzykręgowych lub więzadeł w odcinku
C3-C7, co prowadzi do zwężenia kanału
kręgowego, a tym samym powoduje ucisk
na rdzeń kręgowy.

Dyskopatia
Jeśli dotyczy tego odcinka szyjnego, może
występować zarówno u psów ras małych,
jak i dużych. Nie jest to odcinek „typowy”
(ok.14 % wszystkich dyskopatii) dla uwy-
puklenia lub wypadnięcia krążka między-
kręgowego, gdyż właśnie tu kanał kręgo-
wy jest stosunkowo szeroki w stosunku
do wielkości rdzenia kręgowego. Jednak-
że jeśli mamy podejrzenie choroby, należy
się spodziewać dyskopatii w odcinku C2-
C3 oraz C3-C4. Najwyraźniejszymi obja-
wami klinicznymi są sztywność karku, ni-
skie trzymanie głowy oraz bolesność przy
próbach obrócenia głowy. Warto wspo-
mnieć, że jeśli krążek uwypukli się w dal-
szym odcinku szyjnym, może pojawić się
niedowład kończyny przedniej prawej bądź
lewej, co jest z reguły spowodowane uci-
skiem na nerwy splotu barkowego, któ-
re opuszczają kanał kręgowy w odcinku
od C5/6-Th1/2. W przypadku gdy dys-
kopatia jest typu I, choroba ma charakter
ostry postępujący, a gdy typu II – charak-
ter przewlekły postępujący.

N

ISKI

ODCINEK

SZYJNY

(C6-T

H

2)

Uszkodzenie w tym odcinku rdzenia krę-
gowego wywołuje objawy uszkodzenia
DNM na kończynach piersiowych, nato-
miast na kończynach miednicznych – ob-
jawy uszkodzenia GNM. W trakcie badania
chodu możemy zaobserwować niedowła-
dy czterokończynowe oraz ataksję. Cza-
sami może pojawić się niedowład (pare-
sis) kończyn piersiowych z równoczesnym
bezwładem (plegia) kończyn miednicz-
nych. Odruchy rdzeniowe oraz napięcie
mięśni kończyn piersiowych jest prawi-
dłowe (0) lub osłabione (-1), w przypad-
ku kończyn miednicznych odruchy oraz
napięcie mięśni kończyn są prawidłowe
(0) lub wzmożone (+1). Reakcja korektu-
ry oraz pozostałe reakcje pozycji i posta-
wy, tj. taczkowanie, hopping, hemiwal-
king, umiejscawianie, mogą być osłabione
na wszystkich 4 kończynach, jednakże
z reguły klinicznie poważniejsze defi cy-
ty stwierdza się w obrębie kończyn mied-
nicznych. W trakcie omacywania mięśni
kończyn miednicznych wyczuwalna jest
ich słabość spowodowana atrofi ą. Cał-
kowita utrata czucia bólu głębokiego jest
stosunkowo rzadko obserwowana w tym-
że odcinku, chyba że mamy do czynienia

NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

56

www.weterynaria.elamed.pl

PAŹDZIERNIK • 10/2010

z rozległa zmianą powstałą w wyniku nie-
dokrwienia rdzenia kręgowego. W trakcie
omacywania kręgosłupa jedną rękę należy
umieścić na brzuchu zwierzęcia, w trakcie
uciskania segmentów kręgosłupa – dru-
gą. W przypadku bolesności (3) możli-
we jest wyczucie napięcia powłok brzusz-
nych. Po zakończeniu omacywania należy
zbadać wrażliwość skóry poprzez szczy-
panie jej kleszczykami hemostatycznymi;
w okolicy zmiany patologicznej możemy
stwierdzić przeczulicę. Przy uszkodzeniu
rdzenia kręgowego w odcinku Th1-Th3
może pojawić się jednostronny syndrom
Hornera. Zaburzenia mikcji wykazują
pewne cechy wspólne z tymi występują-
cymi przy uszkodzeniu wysokiego odcin-
ka szyjnego. Napięcie mięśnia zwieracza
odbytu oraz odruch kroczowy w większo-
ści są prawidłowe, jednak czasami może
zdarzyć się nieświadome oddawanie kału.
Odruch mięśnia podskórnego (panniculus)
może być osłabiony lub zniesiony, z powo-
du uszkodzenia DNM (C8-T1).

C

HOROBY

ODCINKA

C6-T

H

2

Awulsja splotu barkowego
Urazy będące wynikiem ostrego pociągnię-
cia kończyny mogą prowadzić do uszko-
dzenia, a nawet awulsji (wyrwania) splo-
tu barkowego. W przypadku niedowładu
jednokończynowego (monoparesis) zwierzę
często trzyma kończynę uniesioną do góry,
nie obciążając jej w trakcie chodzenia. Aby
poznać rozległość uszkodzenia, należy zba-
dać funkcję czuciową oraz ruchową uszko-
dzonej kończyny. Badanie czucia moż-
na przeprowadzić przy pomocy prostych
uszczypnięć skóry peanem. Ma to na celu
sprawdzenie funkcjonowania poszczegól-
nych dermatomów. Każdy z poszczegól-
nych dermatomów jest unerwiony przez
ściśle określony nerw; tak więc to proste
badanie pozwala nam na określenie, któ-
re nerwy są uszkodzone oraz jak rozległy
jest uraz. Również badanie elektromiogra-
fi czne jest pomocne w oznaczeniu stopnia
uszkodzenia, pomaga również określić, ja-
kiego należy spodziewać się rokowania.
W przypadku gdy dojdzie do uszkodzenia
substancji szarej rdzenia kręgowego oraz/
lub nerwów splotu barkowego w odcinku
Th1-Th3, może pojawić się jednostronny
syndrom Hornera. Przyczyną jest równo-
czesne uszkodzenie splotu współczulnego,
co prowadzi do utraty unerwienia współ-
czulnego oka i objawów zwężenia źrenicy,
wypadnięcia trzeciej powieki, zapadnięcia
gałki ocznej (myosis, ptosis, enophtalmus).

Zatory
Występujące na terenie układu nerwowe-
go zatory mogą być spowodowane zapa-
leniem wsierdzia oraz posocznicą. Źródła
podają, że najczęściej mamy do czynienia

z zatorem włóknisto-chrzęstnym, kiedy
to w naczyniach krwionośnych znajduje się
materiał pochodzący z jądra miażdżystego
krążka międzykręgowego. Zator prowa-
dzi do mielopatii niedokrwiennej rdzenia
kręgowego. Choroba ma charakter ostry
postępujący, czasem nawet w przeciągu
dwóch godzin może dojść do znacznego
pogorszenia statusu neurologicznego pa-
cjenta. Często obserwuje się jednostron-
ne, asymetryczne defi cyty. Stopień oraz
charakter defi cytów odpowiadają lokali-
zacji zatoru.

O

DCINEK

T

H

3-L3

W odcinku Th3-L3 występuje dość duża
liczba chorób dotykających zarówno psy,
jak i koty (1). W trakcie obserwacji cho-
du podczas wykonywania badania neu-
rologicznego, w obrębie kończyn piersio-
wych z reguły nie stwierdza się defi cytów
neurologicznych. Ataksja, niedowład lub
też zupełny bezwład to defi cyty stwierdza-
ne na kończynach miednicznych. Wystę-
pujący niedowład określany jest jako typu
GNM. Ataksja jest wynikiem uszkodzenia
szlaków proprioceptywnych rdzenia krę-
gowego, odpowiedzialnych za przenosze-
nie bodźców czuciowych z okolicy kończyn
miedniczych do kory mózgowej. Postawa
zwierzęcia to ułożenie kończyn oraz głowy
w stosunku do linii grzbietu. W przypadku
uszkodzenia Th3-L3 jest ona nieprawidło-
wa, zwierzę może przybierać pozycję foki
(kończyny miedniczne wyciągnięte do tyłu)
lub częściej pozycję siedzącą z kończynami
tylnymi wyciągniętymi do przodu. Zacho-
wanie oraz świadomość zależą od ogólne-
go stanu klinicznego pacjenta.

Kolejnym etapem badania neurologicz-

nego jest badanie reakcji pozycji i posta-
wy. Podczas badania hoppingu (skaka-
nie na jednej kończynie) kończyn tylnych,
faza inicjacji ruchu jest znaczenie wydłużo-
na, często zwierzę upada. Podobną reakcję
można zaobserwować w przypadku bada-
nia hemiwalkingu (chodzenie połowiczne-
go). Nasilenie defi cytów jest uzależnione
od wielkości zmiany oraz od tego, jak za-
awansowany jest proces chorobowy. Pró-
ba taczkowania jest z reguły prawidłowa,
co potwierdza, że zmiany poniżej Th3 nie
powodują dysfunkcji kończyn piersiowych.
Podczas wykonywania badania korektury
kończyny piersiowe ponownie okazują się
funkcjonować prawidłowo, podczas gdy
na kończynach miednicznych korektura
jest osłabiona lub zniesiona. Oznacza to,
że skorygowanie położenia łapy zajmuje
psu więcej niż 0,5 sekundy, a często jest
to w ogóle niemożliwe. Następnie za po-
mocą młoteczka należy zbadać odruchy
rdzeniowe. Odruchy na kończynach pier-
siowych są prawidłowe, natomiast na koń-
czynach miednicznych mogą być prawi-

dłowe lub wzmożone; wtedy to kończyny
miedniczne są spastyczne (co spowodo-
wane jest brakiem hamującego działania
GNM na DNM). Czucie bólu głębokiego
jest zniesione w przypadku obustronnych
i ciężkich uszkodzeń rdzenia kręgowego.
Jego brak jest objawem prognostycznie
niepomyślnym. Możemy spotkać się z ob-
jawem Schiff-Sheringtona (odruch skrzy-
żowany-wyprostny polegający na tym,
że w trakcie wykonywania odruchu zgi-
naczy patologicznemu wyprostowaniu ule-
ga noga przeciwległa), który również jest
prognostycznie niepomyślny. W trakcie
omacywania kręgosłupa w okolicy zmia-
ny, możemy spotkać się z przeczulicą lub
też objawami bolesności. Odruch mię-
śnia podskórnego (tzw. panniculus) za-
nika zawsze doogonowo od zmiany, tak
więc miejsce pojawienia się reakcji mię-
śni skóry wyznacza dolną granicę zmia-
ny patologicznej. W trakcie omacywania
mięśni kończyn miednicznych możemy
stwierdzić ich zanik z powodu nieużywa-
nia, co przemawia za chronicznym prze-
biegiem choroby.

Odruch kroczowy oraz tonus mięśni

odbytu może być prawidłowy do wzmo-
żonego, może pojawić się brak kontroli
oddawania kału, a odruch defekacji może
pojawić się, gdy kał znajdzie się dopiero
w prostnicy, stymulując mięśniówkę i po-
budzając ją do skurczów. Zaburzenia od-
dawania moczu zależą od nasilenia zmia-
ny na terenie rdzenia kręgowego. Pęcherz
moczowy często jest określany jako typu
GNM, co oznacza zwiększone napięcie
mięśnia zwieracza pęcherza moczowego,
a tym samym zatrzymanie oddawania mo-
czu, a pęcherz bardzo trudno jest opróżnić
manualnie. W późniejszych etapach cho-
roby może dojść wtórnie do nietrzymania
moczu z powodu przepełnienia pęcherza
moczowego, jednakże tonus mięśnia zwie-
racza pęcherza moczowego oraz mięśnia
wypieracza moczu jest zachowany, co po-
twierdza, że nie mamy do czynienia z pę-
cherzem typu DNM, kiedy to rdzeń krę-
gowy jest uszkodzony poniżej L3. Kolejną
z przyczyn braku kontroli oddawania mo-
czu może być normalne lub zwiększone
napięcie mięśnia zwieracza pęcherza mo-
czowego, przy braku odruchu mięśnia wy-
pieracza moczu. Dyssynergia odruchów
(rozkojarzenie pęcherzowo-cewkowe) po-
jawia się, gdy w trakcie rozpoczęcia uryna-
cji dochodzi do spontanicznego skurczu
mięśnia zwieracza cewki moczowej.

C

HOROBY

ODCINKA

T

H

3-L3

Wypadnięcie krążka
międzykręgowego
Krążki międzykręgowe znajdują się po-
między poszczególnymi trzonami kręgów
z wyjątkiem przestrzeni pomiędzy atlasem

NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

57

www.weterynaria.elamed.pl

PAŹDZIERNIK • 10/2010

i obrotnikiem oraz obszaru kości krzyżo-
wej. Każdy krążek składa się z jądra gala-
retowatego, które jest elastyczne dzięki du-
żej zawartości proteoglikanów wiążących
wodę oraz z pierścienia włóknistego skła-
dającego się z włókien elastycznych tkanki
łącznej oraz z chrząstki włóknistej.

U ras chondrodystrofi cznych, tzn. jam-

ników, pekińczyków, shi tzu, pudli, beagle,
cocker spanieli, występuje wypadnięcie
krążka typu Hansen I. Typ I zwyrodnie-
nia może zacząć się rozwijać już w wie-
ku 6-9 miesięcy (1), zaczyna dochodzić
do metaplazji chrzęstnej jądra, zmniejsza
się uwodnienie tkanki, a tym samym jej
elastyczność. Osłabieniu ulega pierścień
włóknisty. Zwykle zwyrodniały krążek ule-
ga w końcu zwapnieniu. Objawy kliniczne
pojawiają się w wieku 3-6 lat. Przeważ-
nie wypadnięcie krążka występuje nagle,
dlatego w wywiadzie często słyszymy, jak
właściciele opowiadają, że ich pupil zesko-
czył z kanapy, zaskowyczał i nie mógł się
już podnieść lub obudził ich pisk w nocy,
a pies przesłał chodzić. Dysk po wypad-
nięciu powoduje ucisk rdzenia kręgowego,
opon oraz korzeni nerwów, co powoduje
silne objawy bólowe (6). Uciskane są rów-
nież naczynia krwionośne rdzenia kręgo-
wego, co powoduje, że tkanka nerwowa
jest niedotleniona. Pojawia się również

obrzęk. Wszystkie te czynniki prowadzą
do wtórnego uszkodzenia rdzenia kręgo-
wego, a w następstwie do martwicy neuro-
nów ruchowych i włókien czuciowych oraz
rozmiękania rdzenia kręgowego. Do wy-
padnięcia najczęściej dochodzi pomiędzy
TH11-L3, co może być spowodowane fak-
tem, iż w tym odcinku rdzeń kręgowy wy-
pełnia praktycznie cały kanał kręgowy, dla-
tego też brakuje miejsca, aby ewentualnie
przyjąć wypadnięty materiał.

Aby zdiagnozować, w którym odcinku

rdzenia kręgowego wypadł dysk, należy
najpierw przeprowadzić dokładne bada-
nie neurologiczne. Spośród badań obrazo-
wych, najbardziej dostępnym jest badanie
RTG, które można wykonać po poda-
niu kontrastu (monomerowy niejonowy
środek dobrze rozpuszczalny w wodzie)
w przestrzeń nad oponą miękką. Technika
ta jest nazywana mielografi ą. Jednak me-
todami, które zapewniają największą do-
kładność, są rezonans magnetyczny oraz
tomografi a komputerowa. Badanie SSEP
(somatosensoryczne potencjały wywoła-
ne) może być postrzegane jako uzupełnie-
nie powyższych badań, gdyż jest to jedyna
metoda dostarczająca informacji o szla-
kach ruchowych i czuciowych oraz ich in-
tegralności. Potencjały wywołane są rów-
nież jedyną znaną metodą pomiaru reakcji

układu nerwowego na bodźce w czasie
rzeczywistym, są to uśrednione odpo-
wiedzi tysięcy neuronów, które pojawia-
ją się w tym samym czasie w odpowiedzi
na działający na nie bodziec. Badanie po-
lega na stymulacji nerwów obwodowych,
nerwu pośrodkowego na kończynie pier-
siowej oraz nerwu piszczelowego na koń-
czynie miednicznej. Bodziec elektrycz-
ny pobudza nerwy obwodowe, następnie
jest przewodzony drogą wstępującą, a po-
tencjały rejestrowane są przez elektrody
umieszczone podskórnie nad lędźwiowym
i szyjnym odcinkiem rdzenia kręgowego
oraz na szczycie głowy. SSEP są odzwier-
ciedleniem drogi, jaką musi przebyć im-
puls nerwowy przez wszystkie struktury
układu nerwowego, aby dotrzeć do kory
czuciowej.

Nowotwory
Jeśli na terenie rdzenia kręgowego obecna
jest zmiana nowotworowa, objawy neuro-
logiczne będą zależeć od jej umiejscowie-
nia. Nowotwory mogą być umiejscowione
zewnątrzoponowo, wewnątrzoponowo-
zewnątrzrdzeniowo oraz wewnątrzrdze-
niowo. Wyróżnia się nowotwory pierwotne
oraz przerzutowe. Guz, podobnie jak dys-
kopatia typu II, powoli uciska rdzeń krę-
gowy, powodując jego obrzęk, a następnie

NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

58

www.weterynaria.elamed.pl

PAŹDZIERNIK • 10/2010

wstępująco-zstępującą mielomalację. De-
fi cyty neurologiczne zależą od umiejsco-
wienia zmiany.

Mielopatia zwyrodnieniowa
Dotyka najczęściej owczarki niemieckie.
Początek choroby jest nagły, a jej cha-
rakter – postępujący. Chorobę należy
różnicować z wypadnięciem dysku typu
Hansen II (uwypukleniem krążka mię-
dzykręgowego, bez przerwania ciągłości
pierścienia włóknistego) (6), urazem oraz
nowotworem okolicy Th3-L3 rdzenia krę-
gowego. Aby wykluczyć chorobę uciskową,
należy wykonać zdjęcia przeglądowe oraz
kontrastowe RTG. W trakcie wykonywa-
nia mielografi i warto pobrać płyn mózgo-
wo-rdzeniowy, aby wykluczyć przyczyny
zapalne chorób rdzenia kręgowego. Istotą
choroby jest zwyrodnienie osłonek mie-
linowych oraz uszkodzenie aksonów po-
wrózków rdzenia kręgowego. Przeprowa-
dzone badanie wskazują, że niektóre z cech
choroby są wspólne ze stwardnieniem roz-
sianym u ludzi. Pierwsze objawy kliniczne
pojawiają się z reguły w wieku 6-9 lat. Cho-
roba zaczyna się od niewielkiej ataksji oraz
niedowładu kończyn tylnych. Pies w trak-
cie chodzenia podwija palce kończyn tyl-
nych, często potyka się, a tylne łapy krzy-
żują się, co może prowadzić do upadania.
Na ogół występującym objawem jest nie-
trzymanie kału i moczu.

Discopondylitis
To zapalenie krążka międzykręgowego,
choroba o charakterze przewlekłym postę-
pującym. Choroba ta nie występuje bardzo
często. Czynnikiem etiologicznym są bak-
terie, tj. Staphylococcus aureus, Streptococcus
canis, wyhodowano również Nocardia, grzy-
by typu Aspergillus sp. (5). Może ona doty-
czyć praktycznie każdego krążka między-
kręgowego, przyczyn można upatrywać
się w zakażeniu jatrogennym, np. po za-
biegu chirurgicznym, zakażeniach wędru-
jących z ogniska pierwotnego, np. z zasta-
wek serca, zębów, dziąseł lub wędrującego
ciała obcego. Rozpoznanie można posta-
wić po wykonaniu zdjęcia RTG, na którym
widoczna jest liza graniczących powierzch-
ni stawowych trzonów kręgów. Następnie
może dochodzić do powstawania ognisk
sklerotyzacji, które są obszarami odgra-
niczającymi ogniska lityczne od zdrowej
tkanki kostnej. Przestrzeń międzykręgo-
wa jest poszerzona, nierówna i zapadnię-
ta. Najczulszą metodą jest MRI, która do-
datkowo pozwala na ocenę zmian tkanek
miękkich. Leczenie opiera się na antybio-
tykoterapii, którą najlepiej ustalić na pod-
stawie antybiogramu. W tym celu najle-
piej pobrać aspirat ze zmienionego krążka
międzykręgowego, oddać mocz do bada-
nia oraz pobrać próbkę krwi. Jeśli okaże

się to niemożliwe, antybiotykiem z wybo-
ru jest amoksycylina z kwasem klawulo-
nowym. Jeśli po ok. tygodniu nie będziemy
widzieć żadnej poprawy, można wprowa-
dzić klindamycynę. Leczenie kontynuuje
się przez trzy miesiące.

Należy pamiętać, że również w tym od-

cinku możemy mieć do czynienia z ura-
zami, nowotworami czy też zmianami na-
czyniowymi prowadzącymi do zawału czy
malacji rdzenia kręgowego.

O

DCINEK

L4-S3

Uszkodzenie poniżej Th3 powoduje ob-
jawy tylko na kończynach miednicznych,
jednakże oczywistym jest, że nie są one
takie same jak przy procesach patolo-
gicznych toczących się w okolicy Th3-L3.
W trakcie obserwacji chodu widoczne
są niedowład (paresis), bezwład (plegia),
ataksja kończyn miednicznych. Postawa
zwierzęcia jest nieprawidłowa, z reguły
określana jako pozycja foki, tzn. kończy-
ny tylne są wyciągnięte do tyłu. Odru-
chy rdzeniowe na kończynach przednich
są prawidłowe, natomiast na kończynach
miednicznych są one osłabione (-1) lub na-
wet zniesione (-2). W trakcie omacywania
mięśni kończyn tylnych wyczuwalna jest
atrofi a, spowodowana ich odnerwieniem.
Propriocepcja jest osłabiona lub zniesiona
tylko na kończynach miednicznych. Tonus
odbytu, odruch kroczowy są osłabione lub
zniesione, a tym samym pies nie kontro-
luje oddawania kału. Czasami mogą poja-
wiać się zaparcia, które są spowodowane
niemożnością wyparcia kału. Nietrzymanie
moczu jest najczęściej spowodowane pora-
żeniem mięśnia zwieracza cewki moczowej
oraz mięśnia wypieracza moczu. Docho-
dzi do przepełnienia pęcherza moczowe-
go, ucisku na jego ścianę i wypływu mo-
czu. Z reguły dość duża jest ilość moczu
zalegającego, co predestynuje do częstych
zapaleń. Warto pamiętać o wykonaniu
badania ogólnego moczu oraz o manu-
lanym opróżnianiu pęcherza moczowego
kilka razy dziennie. Taki pęcherz moczo-
wy jest określany jako „typu DNM”. Ob-
jaw Schiff-Sheringtona może pojawić się
okazjonalnie.

C

HOROBY

ODCINKA

L4-S3

Zwyrodnieniowe zwężenie odcinka
lędźwiowo-krzyżowego
(cauda equina syndrome)
Właściciel, przychodząc do lecznicy wete-
rynaryjnej, z reguły uskarża się na niechęć
swojego pupila do odbywania spacerów,
co jest kojarzone przez niego z lenistwem.
Jednakże ospały ruch, problemy ze wstawa-
niem, chodzeniem po schodach są spowo-
dowane uciskiem na nerwy oraz bolesno-
ścią, jaką odczuwa zwierzę przy poruszaniu
się (3). Na tym etapie często podejrzewa-

ne są problemy ortopedyczne, jak dyspla-
zja stawów biodrowych i uszkodzenie wię-
zadeł kolana. Dość charakterystycznym
objawem jest bolesność w trakcie uno-
szenia ogona do góry i uciskania okoli-
cy lędźwiowo-krzyżowej. Rdzeń kręgowy
u psów kończy się na poziomie L6, two-
rząc tzw. ogon koński, co jest spowodo-
wane tym, że segmenty rdzenia są krótsze
niż segmenty przynależnych kręgów. Ogon
koński składa się z następujących nerwów:
kulszowego (dzieli się na dwie gałęzie: nerw
piszczelowy i strzałkowy), sromowego,
miednicznego i ogonowych. Choroba po-
wstaje na skutek zwężenia kanału kręgo-
wego w odcinku lędźwiowo-krzyżowym,
co tym samym powoduje ucisk na nerwy
tworzące ogon koński. Bezpośrednia przy-
czyna tej choroby nie jest znana, jednakże
mówi się o predylekcji rasowej (najczę-
ściej dotyczy owczarków niemieckich, do-
bermanów, sznaucerów, bokserów). Duże
znaczenie mają współistniejące choroby, tj.
przepuklina dysku typu Hansen II, obec-
ność osteofi tów wokół otworu między-
kręgowego, przerost powierzchni stawo-
wych, przerost więzadeł międzyłukowych,
które to wtórnie zwężają kanał kręgowy
w tym miejscu. Często spotykaną wadą
anatomiczną, aż u ok. 20% psów, jest do-
datkowy krąg (LTV – lumbosacral transitio-
nal vertebra) występujący pomiędzy ostat-
nim fi zjologicznym kręgiem lędźwiowym
a kością krzyżową, mający cechy anato-
miczne obu kręgów (6). Trzon kręgu oraz
wyrostki poprzeczne ulegają malformacji,
a krąg może ulegać wadliwemu połączeniu
z miednicą lub/i kością krzyżową. Badania
wykazały, że u tych psów objawy kliniczne
zespołu ogona końskiego pojawiają się ok.
1,5 roku wcześniej.

Zespół ogona końskiego należy różni-

cować z innymi schorzeniami tego od-
cinka, tj. dyskopatiami, discospondylitis,
nowotworami, urazami, następnie z cho-
robami ortopedycznymi oraz z mielopatią
zwyrodnieniową, szczególnie gdy mamy
do czynienia z owczarkiem niemieckim.
Aby postawić rozpoznanie, można wyko-
nać badanie RTG, na którym stwierdzić
można wyżej opisane zmiany zwyrodnie-
niowe. Mielografi a nie zawsze daje ocze-
kiwane rezultaty ze względu na utrudnio-
ne rozprowadzenie środka kontrastowego
w tej okolicy. Najcenniejszymi badania-
mi obrazowymi są rezonans i tomografi a
komputerowa. Wartościowe są również
badania EMG (elektromiografi a).

Rozszczep kręgosłupa tylny
(spina bifi da)
Choroba ta pojawia się raczej sporadycz-
nie. Najczęściej występuje w odcinku lędź-
wiowym lub krzyżowym. Rasą predesty-
nowaną jest buldog oraz koty rasy manx.

NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

59

www.weterynaria.elamed.pl

PAŹDZIERNIK • 10/2010

Kot, 10 tygodni, znaleziony na ulicy
(ryc. 1, 3)

Objawy:
• monoplegia – kot ciągnie za sobą

prawą przednią kończynę, nie potrafi
jej unieść do góry i do przodu;

• czucie głębokie zniesione na dotknię-

tej kończynie – objaw prognostycznie
niepomyślny;

• czucie głębokie na pozostałych koń-

czynach prawidłowe;

• nie stwierdzono objawów syndromu

Hornera;

• czucie skórne – brak czucia od pal-

ców, aż do łokcia.

Badania dodatkowe
• RTG – w celu wykluczenia złamań

(ryc. 2)

Diagnoza
Awulsja splotu ramiennego, uszkodze-
nie nerwu promieniowego, pachowe-

go oraz łokciowego. Czucie zachowane
po stronie przyśrodkowej kończyny,
gdzie skórę unerwia nerw mięśniowo-
skórny.

Rokowanie
Niepomyślne, kończyna nie będzie
sprawna

Zalecenia
Rehabilitacja/amputacja

Przypadek kliniczny nr 2

Toudi, pekińczyk, wiek 9 lat

Objawy:
• apatia, pies niechętnie się poru-

sza, ma problemy ze schylaniem się
do miski;

• sztywność szyi, mięśnie silnie napię-

te, bolesność w okolicy karku, pies
nie pozwala na wygięcie szyi w prawo
lub lewo;

• niedowład czterokończynowy (tetra-

pareza);

• próba taczkowania – niewykonywana.

W trakcie wykonywania hemiwalkingu
pies po 1-2 krokach przewraca się;

• odruchy rdzeniowe na wszystkich

4 kończynach wzmożone (+2);

• korektura osłabiona na 4 kończy-

nach;

• kontroluje oddawanie kału i moczu.

Terapia:
• po podaniu Prednizolonu

®

dwa razy

dziennie w dawce 1 mg/kg m.c. oraz
Relanium

®

2 mg dwa razy dziennie,

zaobserwowano poprawę;

• w trakcie zmniejszania dawki Predni-

zolonu

®

do 0,5 mg/kg m.c. dwa razy

dziennie pies ponownie wykazywał
objawy bolesności szyi oraz niedowła-
dów.

Badania dodatkowe:
• rezonans magnetyczny (ryc. 1, 2, 3)

Eutanazja, psa nie poddano sekcji
ze względu na brak zgody właścicie-
li, stąd brak rozpoznania histopatolo-
gicznego.

Przypadek kliniczny nr 1

Ryc. 1. Monoplegia kończyny przedniej prawej spowodowana awulsją splotu ramiennego; Ryc. 2. Zdjęcie RTG kończyny przedniej prawej; Ryc. 3. Monoplegia
kończyny przedniej

Ryc. 1. Sekwencja T1 w projekcji strzałkowej w okolicy C1-C3. Widoczna ograniczona zmiana izoechogeniczna z ogniskami hiperechogenicznymi; Ryc. 2. Se-
kwencja T2 w projekcji strzałkowej. Hiperintensywna, dobrze odgraniczona zmiana w okolicy wysokiego odcinka szyjnego; Ryc. 3. Obraz T1-zależny. Przekrój
poprzeczny. W dobrzusznej części rdzenia widoczna hiperintensywna zmiana

1

1

2

2

3

3

NEUROLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

60

www.weterynaria.elamed.pl

PAŹDZIERNIK • 10/2010

Tobi, pies, 7 lat, w typie jamnika, od kil-
ku miesięcy miał problemy z chodze-
niem, od tygodnia nie chodzi w ogóle,
pozycja siedzącego psa. Pacjent jest
bardzo bolesny.

Objawy:
• niedowład, ataksja kończyn mied-

nicznych;

• korektura na kończynach miednicz-

nych zniesiona;

• reakcje pozycji i postawy na kończy-

nach miednicznych osłabione;

• bolesność w okolicy piersiowo-krzyżo-

wej;

• odruchy rdzeniowe na kończynach

miedniczych wzmożone;

• mięśnie kończyn miednicznych silnie

napięte, spastyczne;

• pies kontroluje oddawanie kału i mo-

czu.

Lokalizacja:
• Odcinek Th3-L3,
• panniklus pojawia się dopiero w oko-

licy Th13.

Badania dodatkowe:
• badanie krwi – parametry są w nor-

mie;

• RTG – widoczne zmiany spondylotycz-

ne w okolicy Th4-Th12;

• mielografi a – widoczne wypukliny

dysków międzykręgowych w okolicy
Th3-L1, L2-L3;

• MRI – masywna tylno, lewoboczna

przepuklina TH13-L1 uciskająca wo-
rek oponowy i rdzeń kręgowy na lewo

od pośrodkowej. Masa przepukli-
ny uciska na korzeń rdzeniowy lewy.
W okolicy L1-L2 wypuklina central-
na modelująca tylko worek opono-
wy z ograniczeniem przedniej rezerwy
płynowej i mierną redukcją zachyłku
bocznego lewego. Podobne zmiany
w okolicy L2-L3 (ryc. 1).

• SSEP – zaburzenie przewodnictwa

nerwowego w obrębie szlaków czu-
ciowych rdzenia kręgowego (ryc. 2).

Przypadek kliniczny nr 3

Ryc. 1. Obraz T2-zależny, projekcja strzałkowa. Widoczna wypuklina krążka międzykręgowego modelująca
worek oponowy na lewo od linii pośrodkowej; Ryc. 2. Obraz badania SSEP (somatosensorycznych poten-
cjałów wywołanych). Badanie elektrodiagnostyczne

1

2

Tina, owczarek niemiecki, 9 lat

Objawy:
• niedowład (parapareza), ataksja koń-

czyn miednicznych;

• korektura na kończynach miednicz-

nych zniesiona (-2);

• reakcje pozycji i postawy na kończy-

nach miednicznych osłabione;

• bolesność w okolicy krzyżowo-lędź-

wiowej, nasilająca się przy unoszeniu
ogona;

• odruchy rdzeniowe na kończynach

miedniczych osłabione (-1);

• mimowolne oddawanie kału

i moczu.

Lokalizacja:
L4-Cd5, okolica cauda equina

Badania dodatkowe:
• badanie krwi – parametry w normie;
• RTG – brak widocznych zmian

na zdjęciu;

• MRI – badanie odcinka końcowe-

go Th/L/początkowego S kręgo-
słupa wykonano w obrazach T1-,
T2-zależnych, w sekwencjach frFSE,
FSE, w płaszczyźnie sag, axial.

Cechy dehydratacji tarczy międzykręgo-
wej L7-S1, pozostałe tarcze w odcinku
lędźwiowym i uwidocznionym piersio-
wym o prawidłowym sygnale.
W odcinku piersiowym kilka niewiel-
kich tylnych wypuklin tarcz między-
kręgowych, które modelują miernie
worek oponowy od przodu, ze wzglę-
du na węższy kanał kręgowy dotykają

brzusznej powierzchni rdzenia kręgowe-
go (ryc. 1). Kilka przepuklin przednich
w odcinku TH.

Przypadek kliniczny nr 4

Ryc. 1. Obraz T2-zależny, projekcja strzałkowa

1

Choroba polega na niezupełnym zamknię-
ciu grzbietowej części kręgów, któremu
mogą towarzyszyć przepukliny rdzenia
kręgowego, a nawet opon mózgowych.
Objawy kliniczne są związane z zaburze-
niami okolicy unerwianej przez nerwy
ogona końskiego. Zaobserwować może-
my ataksje kończyn tylnych, nietrzymanie
moczu i kału. Techniką obrazową pozwa-
lającą potwierdzić rozpoznanie jest RTG.

W przypadku przepukliny niezbędne jest
wykonanie zdjęcia mielografi cznego lub
MRI. Rokowanie jest niepomyślne, gdyż
nie opisano skutecznych metod, które do-
prowadziłyby do wyleczenia.

Zatorowość aorty
oraz tętnic biodrowych
Choroba jest spotykana u psów, a u ko-
tów najczęściej wiąże się z przebiegiem

kardiomiopatii przerostowej. Istotą jest
pojawienie się zakrzepów w tętnicy bio-
drowej. Choroba ma charakter ostry po-
stępujący. Pojawia się parapareza kończyn
miednicznych, tętno na tętnicy udowej
jest niewyczuwalne, obwodowe części
kończyny chłodne, a mięśnie twarde, na-
pięte.



Piśmiennictwo dostępne w redakcji.