Ustrojowe zasady porządku prawnego Unii Europejskiej

a) zasada hierarchii źródeł prawa – odnosi się do wzajemnych relacji między źródłami

prawa wspólnotowego. W hierarchii źródeł prawa wspólnotowego pierwsze miejsce

zajmują Traktaty ustanawiające WE i Traktaty zmieniające Traktaty założycielskie (prawo

pierwotne). Traktaty te mają wyższą rangę od aktów prawa wspólnotowego stanowionych

przez instytucje wspólnotowe na ich podstawie (prawo wtórne). Oznacza to, że akty

wydawane przez organy WE nie mogą być sprzeczne z postanowieniami Traktatów (czyli

prawo wtórne nie może być sprzeczne z prawem pierwotnym),

b) zasada prymatu prawa wspólnotowego (zasada pierwszeństwa) – wynika

z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, zgodnie z którym Wspólnoty

ustanowiły nowy porządek międzynarodowy, na rzecz którego państwa członkowskie

ograniczyły swe suwerenne prawa, nie mogą więc podejmować działań przeciwko

przyjętemu przez siebie porządkowi prawnemu. Żadne normy prawa wewnętrznego nie

mogą mieć pierwszeństwa przed prawem wspólnotowym ani pozbawiać go charakteru

prawa wspólnotowego. Oznacza to, że w razie konfliktu pomiędzy prawem wspólnotowym

a prawem krajowym stosuje się – w oparciu o zasadę prymatu – prawo wspólnotowe,

c) zasada bezpośredniego skutku – polega na tym, że akt prawny wywiera bezpośredni

skutek w wewnętrznym porządku prawnym państwa członkowskiego, a osobom z tego

kraju stwarza możliwość powoływania się na normy prawa wspólnotowego przed sądem

krajowym,

d) zasada jednolitości prawa wspólnotowego – zasada jednolitości ma dwa aspekty; po

pierwsze oznacza ona, że prawo wspólnotowe będzie jednakowo stosowane we wszystkich

państwach członkowskich; po drugie, oznacza ona konieczność eliminowania z prawa

wspólnotowego tych norm prawnych, które są sprzeczne z normami wyższego rzędu,

e) zasada solidarności – zasada ta wywodzi się z ogólnej normy prawa międzynarodowego

pacta sunt servanda [umów należy dotrzymywać]; w świetle tej zasady państwa

członkowskie są zobowiązane do podjęcia wszelkich właściwych środków w celu

wypełnienia zobowiązań wynikających z prawa wspólnotowego oraz działań ułatwiających

osiągnięcie celów Wspólnoty. Zasada solidarności oznacza, że państwa członkowskie nie

mogą powoływać się na interesy narodowe lub trudności wewnętrzne dla

usprawiedliwienia niewykonania prawa wspólnotowego lub odstąpienia od wykonywania

przyjętych zobowiązań. Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału

Sprawiedliwości uchybienie obowiązkom solidarności przyjętym z racji przystąpienia do

UE narusza istotne podstawy wspólnotowego porządku prawnego,

f) zasada równowagi kompetencyjnej – zasada ta ma dwa aspekty; po pierwsze wiąże się

z wewnętrznym podziałem kompetencji pomiędzy organy WE (zasada równowagi

instytucjonalnej), a po drugie oznacza właściwy podział kompetencji pomiędzy WE

a państwa członkowskie,

g) zasada subsydiarności – oznacza, że WE podejmują działania w zakresie, który nie

podlega jej wyłącznej kompetencji tylko wówczas, gdy cele proponowanych działań nie

mogą być skutecznie osiągnięte przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na

skalę i skutki prowadzonych działań mogą być lepiej zrealizowane przez Wspólnotę

(prawo narodowe jest wówczas zastępowane prawem wspólnotowym).