Rachunkowość
System informacyjny przedsiębiorstwa
Proces identyfikacji, pomiaru, przetwarzania
oraz przekazywania informacji
Rachunkowość
ekonomicznych umożliwiających
finansowa
formułowanie opinii i podejmowanie decyzji
przez użytkowników tych informacji
(American Accounting Association)
dr Bartłomiej Nita
Przedmiot  zjawiska i procesy gospodarcze
e-mail: [e-mail]
Podmiot  jednostki prowadzące
rachunkowość
Rachunkowość finansowa
Zasady rachunkowości
Zasada nadrzędna  rzetelnego i jasnego
obrazu:
Podsystem informacyjny odzwierciedlający w
1) Zasada memoriału
formie pieniężnej zjawiska i procesy
gospodarcze zachodzące w danej jednostce,
2) Zasada współmierności
pozwalający na przedstawienie jej sytuacji
pozwalający na przedstawienie jej sytuacji
3) Zasada periodyzacji
3) Zasada periodyzacji
majątkowej, finansowej i wynik finansowy
4) Zasada istotności
Zajmuje się identyfikacją, pomiarem i
5) Zasada ciągłości
komunikowaniem informacji w formie
6) Zasada ostrożności
prezentowanych sprawozdań finansowych
7) Zasada wyższości treści nad formą
8) Zasada kontynuacji działalności
Środki gospodarcze i z
ródła ich finansowania
Podstawa prawna  Ustawa o rachunkowości
Z dnia 29.09.1994 roku
Dwa  wcielenia majątku firmy:
Tekst jednolity (Dz. U. 2002 Nr 76 poz. 694)
1) Środki gospodarcze, czyli w jakiej
Rozdział 1 Przepisy ogólne
postaci występuje majątek
Rozdział 2 Prowadzenie ksiąg rachunkowych
Rozdział 3 Inwentaryzacja
2) Kapitały, czyli z
ródła pochodzenia
Kapitały, czyli z
ródła pochodzenia
Rozdział 4 Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego
Rozdział 4 Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego
Rozdział 4a A
ączenie się spółek
majątku
Rozdział 5 Sprawozdania finansowe jednostki
Rozdział 6 Sprawozdania finansowe jednostek powiązanych
Ujęcie bilansowe:
Rozdział 7 Badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych
Rozdział 8 Ochrona danych
1) Aktywa
Rozdział 9 Odpowiedzialność karna
Rozdział 10 Przepisy szczególne i przejściowe
2) Pasywa
Rozdział 11 Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy końcowe
" Załącznik nr 2
" Załącznik nr 1
BILANS
Tożsamość majątku i z
ródeł pochodzenia
Podstawowy element sprawozdania finansowego
przedsiębiorstwa. Prezentuje jego sytuację majątkową i
kapitałową na dany dzień (dzień bilansowy), sporządzony w
Ze z
ródeł:
ujęciu wartościowym, w formie syntetycznego,
MAJ
TEK
Skąd pochodzi? własnych
dwustronnego zestawienia aktywów i pasywów.
obcych
Elementy:
Elementy:
1) Aktywa i pasywa
2) Suma bilansowa
W majątku:
3) Aktywa = Pasywa (zasada równowagi bilansowej)
W czym się przejawiają? trwałym
KAPITAA
Y
obrotowym
4) Równość A = P wynika z tożsamości majątku i z
ródeł jego
pochodzenia
Struktura bilansu
Co powinien zawierać prawidłowy bilans?
AKTYWA PASYWA
I Wartości
Nazwę i adres jednostki sporządzającej bilans
niematerialne i
prawne
Określenie dnia bilansowego
I Kapitał (fundusz)
II Rzeczowe aktywa
AKTYWA KAPITAA
Y
własny
trwałe
TRWAA
E WA
ASNE
III Należności
Podział na aktywa i pasywa
długoterminowe
IV Inwestycje
Specyfikację nazw i wartości poszczególnych
długoterminowe
długoterminowe
V Długoterminowe
KAPITAA
Y
składników bilansowych
składników bilansowych
rozliczenia
OBCE
I. Rezerwy na
międzyokresowe
Sumę bilansową i jej równość w aktywach i pasywach
zobowiązania
II. Zobowiązania
I Zapasy (ZOBOWI

długoterminowe
II Należności
Datę sporządzenia bilansu
ZANIA I
AKTYWA
III. Zobowiązania
krótkoterminowe
REZERWY
krótkoterminowe
OBROTOWE III Inwestycje
NA
Podpisy osób upoważnionych i odpowiedzialnych za
IV. Rozliczenia
krótkoterminowe
ZOBOWI

międzyokresowe
IV Krótkoterminowe
rzetelność i prawidłowość bilansu
ZANIA)
rozliczenia
międzyokresowe
Aktywa trwałe 
Aktywa trwałe
I. Wartości niematerialne i prawne
II. Rzeczowe aktywa trwałe
1. Prawa, takie jak:
Środki trwałe  kompletne, zdatne do użytku w
1) autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje,
momencie przyjęcia do używania przedmioty o
koncesje
okresie użyteczności ekonomicznej powyżej 1 roku,
2) prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych,
wzorów użytkowych i zdobniczych przeznaczone na własne potrzeby jednostki
wzorów użytkowych i zdobniczych przeznaczone na własne potrzeby jednostki
3) know-how
2. Wartość firmy
Środki trwałe w budowie  przyszłe środki trwałe
w okresie ich budowy, rozbudowy, modernizacji ,
3. Koszty prac rozwojowych
montażu
Aktywa trwałe 
Inwestycje
III. Należności długoterminowe
Aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści
Kwoty należne jednostce , które stają się
ekonomicznych wynikających z przyrostu
wymagalne po upływie 12 miesięcy od
wartości tych zasobów lub uzyskania z nich
wartości tych zasobów lub uzyskania z nich
dnia bilansowego, np. należności
dnia bilansowego, np. należności
przychodów w postaci odsetek , dywidend
wynikające z postępowania układowego
itp.
z wierzycielami
Aktywa obrotowe  I. Zapasy
Aktywa trwałe 
IV. Inwestycje długoterminowe
ZAPASY NABYWANE
1) Materiały (podstawowe ,pomocnicze , opakowania, paliwo,
Inwestycje, przeznaczone do zbycia, płatne lub
części zamienne do maszyn i urządzeń)
wymagalne w terminie co najmniej 12 miesięcy od dnia
2) Towary  produkty nabyte w celu dalszej odsprzedaży ,
bilansowego, w tym:
bez dokonywania czynności przetwórczych , za wyjątkiem
konfekcjonowania
konfekcjonowania
1) Nieruchomości
1) Nieruchomości
2) Wartości niematerialne i prawne
ZAPASY WYTWARZANE
3) Długoterminowe aktywa finansowe
1) Produkty gotowe
4) Inne inwestycje długoterminowe
2) Półprodukty i produkty w toku  produkcja niezakończona
Aktywa obrotowe  III. Inwestycje
Aktywa obrotowe  II. Należności
krótkoterminowe
krótkoterminowe
Krótkoterminowe aktywa finansowe:
Kwoty pieniężne należne jednostce
1) akcje, udziały, obligacje, udzielone pożyczki i inne papiery
gospodarczej od osób trzecich w tym: wartościowe przeznaczone do zbycia, płatne lub wymagalne w
terminie do 12 miesięcy
1) od odbiorców - należności z tytułu dostaw i
1) od odbiorców - należności z tytułu dostaw i
2) aktywa pieniężne
aktywa pieniężne
usług bez względu na termin płatności
- środki pieniężne w kasach firmy i na rachunkach bankowych
2) publiczno-prawne z tytułu podatków, ceł i
- inne środki pieniężne - czeki, weksle obce (płatne do 3 miesięcy,
ubezpieczeń społecznych ( od budżetu)
powyżej 3 miesięcy kwalifikowane są jako krótkoterminowe
3) od pracowników np. z tytułu pobranych
aktywa finansowe)
Inne inwestycje krótkoterminowe
zaliczek
PASYWA Kapitały obce
PASYWA Kapitały własne
I Zobowiązania długoterminowe
I Kapitał (fundusz) podstawowy
kredyty
II Kapitały zapasowe i rezerwowe
pożyczki
(samofinansowania)
II Zobowiązania krótkoterminowe
- Kapitał (fundusz) zapasowy
- Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
- Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny
kredyty i pożyczki
kredyty i pożyczki
- Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
z tytułu dostaw i usług
III Wynik finansowy
z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych
- Zysk (strata) z lat ubiegłych
świadczeń
- Zysk (strata) netto z roku bieżącego
z tytułu wynagrodzeń
Operacje gospodarcze jako przedmiot
Pojęcie operacji gospodarczej
rachunkowości
Elementarne , udokumentowane zdarzenie gospodarcze powodujące
zmiany w stanie składników majątkowych , kapitałowych oraz wyniku
finansowym jednostki.
Działalność gospodarcza jednostki = stany + procesy
Istota operacji gospodarczej:
opiera się pojęciowo o zdarzenia, zjawiska
nie da się rozłożyć na składniki bardziej elementarne
nie da się rozłożyć na składniki bardziej elementarne
Zbiór zdarzeń gospodarczych
podlega ewidencji ponieważ wywiera wpływ na stan aktywów i
pasywów, oraz wynik jednostki
Operacje gospodarcze
wyrażana jest w mierniku ilościowym lub wartościowym,
musi być udokumentowana
dotyczy działalności gospodarczej
Rodzaje operacji bezwynikowych
Klasyfikacja operacji gospodarczych
Operacje bilansowe (bezwynikowe) powodują wyłącznie zmiany
w aktywach i pasywach jednostki i ze względu na wpływ jaki
1) Operacje według faz wywierają na składniki bilansu dzielą się na :
1) operacje aktywne zmieniające strukturę aktywów (zakup
2) Operacje wewnętrzne i zewnętrzne
materiałów za gotówkę)
2) operacje pasywne powodujące przemieszczenie składników
3) Operacje jednorazowe i procesowe
3) Operacje jednorazowe i procesowe
w obrębie pasywów (zaciągnięcie kredytu na spłatę
w obrębie pasywów (zaciągnięcie kredytu na spłatę
zobowiązania wobec dostawcy)
4) Operacje zależne i niezależne
3) operacje aktywno-pasywne zwiększające sumę bilansową
(zakup materiałów z przedłużonym terminem płatności
5) Operacje bezwynikowe (bilansowe ) i
4) operacje aktywno-pasywne zmniejszające sumę bilansową
wynikowe
(spłata raty kredytu z rachunku bankowego)
Wpływ bezwynikowych operacji
Konto
gospodarczych na bilans
4 typy bezwynikowych operacji gospodarczych
Urządzenie księgowe, służące do
I typ A (+), A (-) suma bilans. bez zmiany
odzwierciedlenia stanu i zmian stanu
II typ P (+), P(-) suma bilans. bez zmiany
określonych składników aktywów,
określonych składników aktywów,
III typ A (+), P(+) suma bilans. rośnie
pasywów lub wyników
IV typ A (-), P(-) suma bilans. maleje
Saldo konta  różnica między obrotami, saldo
Budowa konta
nosi nazwę strony większej
Winien Ma
Debet(Dt) Nazwa konta Credit(Ct) Saldo Wn jeżeli Obrót Wn > Obrót Ma
Saldo Ma jeżeli Obrót Ma > Obrót Wn
Zapisy Zapisy
wartości wartości
wartości wartości
Saldo 0 jeżeli obroty są równe
Saldo 0 jeżeli obroty są równe
stanów lub stanów lub
zmian zmian
Saldo początkowe = stan na początek okresu (z BO)
ŁObrót Wn ŁObrót Ma
Saldo końcowe = stan na koniec okresu (do BZ)
Konta bilansowe
Pozostała terminologia konta
1) Założenie konta  wpisanie jego nazwy lub symbolu
Nazwą i treścią odpowiadają poszczególnym
zgodnie z planem kont
składnikom bilansu
2) Otwarcie konta  wpisanie stanu początkowego z
bilansu otwarcia (BO) lub zaksięgowanie pierwszej
1) Konta aktywne służą do prezentacji aktywów
operacji księgowej
operacji księgowej
2) Konta pasywne prezentują stany i zmiany
2) Konta pasywne prezentują stany i zmiany
3) Obciążenie konta, zapisanie w ciężar konta,
stanów kapitałów jednostki
księgowanie na stronie Winien  zapis stanu lub
zmiany na stronie Winien konta 3) Konta aktywno-pasywne, rozrachunkowe,
4) Uznanie konta, zapisanie na dobro konta, służą do ewidencji należności i zobowiązań
księgowanie na stronie Ma - zapis stanu lub zmiany
na stronie Ma konta
Funkcjonowanie kont bilansowych :
Funkcjonowanie kont aktywno-pasywnych
aktywnych i pasywnych
np. Rozrachunki z &
KONTO AKTYWNE Np.
KONTO PASYWNE Np.
KASA Sp.N Sp.Z
KREDYT BANKOWY
Sp. (z BO) Sp. (z BO)
- -
+ N - N
+ +
+ +
- Z + Z
Obrót Wn Obrót Ma Obrót Wn Obrót Ma
e" d"
e" d"
e" d"
e" d"
Saldo Wn Saldo Ma Sk.Z Sk.N
Ł = Ł Ł = Ł N - należności
Z - zobowiązania
Zasada podwójnego zapisu
Korespondencja kont
powiązanie strony Wn i MA kont zapisem księgowym
Każda operacja gospodarcza musi być ujęta:
w ściśle określony, jedynie możliwy sposób, zgodnie z
treścią ekonomiczną operacji gospodarczej :
1) na co najmniej dwóch kontach (podwójny
zapis),
- korespondencja prosta
2) po przeciwnych stronach kont (dwustronny
2) po przeciwnych stronach kont (dwustronny
zapis),
3) w tej samej kwocie (jednakowy zapis).
- korespondencja złożona
Zestawienie obrotów i sald kont Zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych
syntetycznych  bilans próbny
Obroty BO + obroty
Lp. Nazwa BO za okres za okres BZ
Lp. Nazwa konta Obroty Salda
konta
WN MA WN MA
A P Wn Ma Wn Ma Wn Ma
1 Wart. niem.i prawne 8 000 8 000
Środki trwałe
1
2 Środki trwałe 81 000 81 000
Materiały
...
3 Inwest.długoter. 12 000 12 000
4 Kasa 10 000 6 000 4 000
Kapitał zapasowy
5 Rachunek bankowy 8 000 5 000 3 000
.......................
6 Materiały 6 000 6 000
Ogółem
Ł = = Ł Ł = = Ł Ł = = Ł Ł = = Ł
Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł
Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł
Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł Ł
7 Kapitał udziałowy 90 000 90 000
8 Kredyt długoter. 20 000 20 000
9 Zobow.wobec dost. 25 000 29 000 4 000
Razem 150 000 150 000 114 000 114 000
Zestawienie obrotów i sald kont
Merytoryczna poprawność zapisów
syntetycznych  kont księgi głównej
Czyli zapisanie operacji zgodnie z jej treścią
umożliwia stwierdzenie tzw. poprawności
ekonomiczną , jest sprawdzana za pomocą
formalnej zapisów tj. zgodności księgowań z
inwentaryzacji :
zasadą podwójnego zapisu .
- drogą spisu z natury ( materiałów , towarów ,
Błędy możliwe do wykrycia:
produkcji niezakończonej , wyrobów
produkcji niezakończonej , wyrobów
1) zapisanie kwoty operacji dwa razy po tej samej
zapisanie kwoty operacji dwa razy po tej samej
gotowych, środków trwałych , środków
stronie
pieniężnych w kasie )
2) zapisanie kwoty operacji w innej wysokości na
- poprzez potwierdzenie sald z kontrahentami
dwóch kontach
- przez porównanie i weryfikację zapisów
3) zapisanie operacji tylko na jednym koncie
księgowych z dowodami z
ródłowymi
4) błędne ustalenie obrotów lub salda konta
Rodzaje storna
Poprawianie błędów księgowych
1) Storno czarne całkowite  wyksięgowanie błędnego zapisu
1) Bieżące poprawianie błędów  korekta
po przeciwnych stronach kont i dokonanie zapisu
poprawnego
zapisów
2) Storno czarne częściowe  dokonanie zapisu
przeciwstawnego tylko na jednym koncie , na którym
2) Storno
wystąpił błąd
wystąpił błąd
3) Storno czerwone całkowite  powtórzenie błędnego zapisu
Storno (czarne: dodatnie, czerwone: ujemne)
ze znakiem minus i wprowadzenie zapisu poprawnego
- sposób poprawiania błędów w księgowości,
4) Storno czerwone częściowe  skorygowanie nieprawidłowej
usuwający wpływ mylnego zapisu na obroty
kwoty o wartość zawyżenia
i/lub salda konta , oparty na zasadzie podwójnego
zapisu .
Plan kont
Zespół 0 - Aktywa trwałe
Zespół 1 - Środki pieniężne, rachunki bankowe oraz inne
Aktywa trwałe
krótkoterminowe inwestycje
Zespół 2 - Rozrachunki i roszczenia
Zespół 3 - Materiały i towary
Zespół 4 - Koszty według rodzajów i ich rozliczenie
Zespół 4 - Koszty według rodzajów i ich rozliczenie
Zespół 5 - Koszty według typów działalności i ich rozliczenie
Zespół 6 - Produkty i rozliczenia międzyokresowe
Zespół 7 - Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem
Zespół 8 - Kapitały (fundusze) własne, fundusze specjalne i
wynik finansowy
Aktywa trwałe - struktura
Rzeczowe aktywa trwałe
AKTYWA TRWAA
E
1. Środki trwałe
2. Środki trwałe w budowie
2. Środki trwałe w budowie
WARTOŚCI RZECZOWE
INWESTYCJE
NIEMATERIALNE AKTYWA
DA
UGOTERMINOWE
I PRAWNE TRWAA
E
3. Zaliczki na środki trwałe
DA
UGOTERMINOWE
NALEŻNOŚCI
ROZLICZENIA
DA
UGOTERMINOWE
MI
DZYOKRESOWE
Cechy środków trwałych Klasyfikacja środków trwałych
1) o przewidywany okresie ekonomicznej użyteczności
dłuższy niż rok,
2) kompletne i zdatne do użytku,
Ze względu na Ze względu na
3) przeznaczone na potrzeby jednostki
funkcje wykorzystanie
Składniki środków trwałych
Składniki środków trwałych
a) nieruchomości
czynne
produkcyjne
b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy
nieczynne
nieprodukcyjne
c) ulepszenia w obcych środkach trwałych
d) inwentarz żywy
Klasyfikacja środków trwałych (KŚT)
Urządzenia ewidencji szczegółowej
Grupa 0 - Grunty (w tym prawo wieczystego własnych środków trwałych
użytkowania gruntów)
Grupa 1  Budynki i lokale
Grupa 2  Budowle
1. Książki inwentarzowe
Grupa 3  Kotły i maszyny energetyczne
2. Szczegółowe, indywidualne karty obiektów
Szczegółowe, indywidualne karty obiektów
Grupa 4  Maszyny , urządzenia , aparaty ogólnego
Grupa 4  Maszyny , urządzenia , aparaty ogólnego
zastosowania
inwentarzowych
Grupa 5  Maszyny i urządzenia specjalne, branżowe
3. Tabele amortyzacyjne
Grupa 6  Urządzenia techniczne
Grupa 7  Środki transportu
Grupa 8  Narzędzia, przyrządy , wyposażenie
Grupa 9  Inwentarz żywy
Wycena środków trwałych
Zmiany wartości początkowej ŚT
Środki trwałe wycenia się w księgach
1) zwiększenie wskutek :
rachunkowych wg wartości brutto (początkowej),
modernizacji (ulepszenia)
którą stanowi :
aktualizacji wyceny
cena nabycia (cena zakupu + koszty dodatkowe
2) zmniejszenie poprzez odpisy umorzeniowe
poniesione przed przyjęciem środka trwałego do
odzwierciedlające utratę wartości na skutek
odzwierciedlające utratę wartości na skutek
używania  w przypadku zakupu)
używania  w przypadku zakupu)
używania lub upływu czasu
koszt wytworzenia
Wartość bieżąca (netto) środków trwałych =
cena sprzedaży
wartość brutto (początkowa) - umorzenie
wartość brutto wynikająca z ksiąg przekazującego
Wn= Wp - U
Metody amortyzacji
Umorzenie i amortyzacja
Umorzenie i amortyzacja
Umorzenie środków trwałych - zmniejszenie wartości
początkowej środków trwałych na skutek ich użytkowania
Amortyzacja środków trwałych - wyrażone wartościowo
1. Amortyzacja równomierna (liniowa)
zużycie środków trwałych stanowiące koszt działalności
2. Amortyzacja nierównomierna
Amortyzacja nierównomierna
naturalna
Umorzenie śr. trw.
Środki trwałe Amortyzacja
progresywna
Wp.
degresywna
zmniejszenie wartości
Konto korygujące
Ustalanie stawek amortyzacji Schemat działania metody liniowej i
degresywnej
Wb
W metodzie liniowej :
Amortyzacja Amortyzacja
a =
Lata liniowa degresywna
stawka w ustalonym okresie
T
a% zł a% zł
100%
stawka procentowa (T- lata)
Wartość brutto
20% 10 000 40% 10 000
a% =
1 Amortyzacja
2 000 4 000
T
Wartość netto 8 000 6 000
Wartość netto 8 000 6 000
Wartość brutto
10 000
stawka kwotowa w okresie Wn 6 000
a=W �"a%
a=Wb�"a%
2
Amortyzacja
2 000 2 400
Wartość netto 6 000 3 600
W metodzie degresywnej
Wartość brutto
10 000
Wn 3 600
a =Wn �"a'%
3
Amortyzacja
2 000 1 440
Wartość netto 4 000 2 160
........
itd
Wb- wartość brutto, Wn  wartość netto , a  stawka amort.
T- okres użyteczności ekonomicznej
Uproszczone zasady Odpisy amortyzacyjne
Odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych od środka
Dla środków trwałych o niskiej
trwałego dokonuje się drogą systematycznego, planowego
jednostkowej wartości początkowej można
rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres
amortyzacji.
ustalać odpisy amortyzacyjne lub
Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po
umorzeniowe w sposób uproszczony:
przyjęciu środka trwałego do używania.
przyjęciu środka trwałego do używania.
przez dokonywanie zbiorczych odpisów
przez dokonywanie zbiorczych odpisów
Zakończenie następuje nie póz
niej niż z chwilą zrównania
wartości odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową
dla grup środków zbliżonych rodzajem i
środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji,
przeznaczeniem
sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym
uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny
lub jednorazowo odpisując wartość tego
sprzedaży netto pozostałości środka trwałego.
rodzaju środków trwałych.
Co wpływa na okres ekonomicznej Dodatkowe zasady
użyteczności środka trwałego
1) liczba zmian, na których pracuje środek trwały,
Na dzień przyjęcia środka trwałego do
2) tempo postępu techniczno-ekonomicznego,
używania należy ustalić okres lub stawkę i
3) wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego
metodę jego amortyzacji.
pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym
Poprawność stosowanych okresów i stawek
Poprawność stosowanych okresów i stawek
właściwym miernikiem,
właściwym miernikiem,
amortyzacji środków trwałych powinna być
4) prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka
trwałego,
przez jednostkę okresowo weryfikowana,
5) przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto
powodując odpowiednią korektę
istotnej pozostałości środka trwałego.
dokonywanych w następnych latach
obrotowych odpisów amortyzacyjnych.
Opisy aktualizujące Przepisy podatkowe
W przypadku zmiany technologii produkcji,
przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub
1. Odpisów amortyzacyjnych od ŚT dokonuje
innych przyczyn powodujących trwałą utratę wartości
się przy zastosowaniu stawek określonych w
środka trwałego, dokonuje się - w ciężar pozostałych
kosztów operacyjnych - odpowiedniego odpisu
wykazie rocznych stawek amortyzacyjnych
aktualizującego jego wartość.
2. Składniki o wartości przekraczającej 3500 zł
2. Składniki o wartości przekraczającej 3500 zł
Odpisy te na podstawie odrębnych przepisów,
Odpisy te na podstawie odrębnych przepisów,
nie zaliczone do środków trwałych
zmniejszają odniesione na kapitał (fundusz) z
aktualizacji wyceny różnice spowodowane aktualizacją
3. Różnice między amortyzacją księgową i
wyceny.
podatkową
Ewentualną nadwyżkę odpisu nad różnicami z
aktualizacji wyceny zalicza się do pozostałych kosztów
operacyjnych.
Objaśnienia do schematu
Ewidencja zwiększeń środków trwałych
1. Przyjęcie środka trwałego stanowiącego wniesienie
Środki trwałe
Kapitał podstawowy
udziału do spółki w formie aportu
1 2. OT przyjęcie zakupionego środka trwałego
trwałego do użytkowania
Rozrachunki z dostawcami
3. OT Przyjęcie środka trwałego z inwestycji (z
3. OT Przyjęcie środka trwałego z inwestycji (z
2
2
budowy, ulepszenia)
Środki trwałe w budowie
4. Aktualizacja wartości początkowej środków
3
trwałych w związku ze wzrostem cen dóbr
inwestycyjnych
Kapitał z aktual. wyceny
4
Objaśnienia do schematu
Ewidencja zmniejszeń środków trwałych
1 Wyksięgowanie środka trwałego z ewidencji wskutek :
Odpisy umorzeniowe
likwidacji sprzedanego środka trwałego
Środki trwałe
środków trwałych
oddanego nieodpłatnie (darowizna)
1a 1b
przekazanego jako aport do spółki
Pozostałe koszty oper.
2 Przeniesienie wartości początkowej (wartości nie umorzonej)
1c
środka trwałego:
środka trwałego:
likwidowanego środka trwałego
Długoterminowe aktywa
finansowe
sprzedanego środka trwałego
2
oddanego nieodpłatnie (darowizna)
Odpisy umorzeniowe 3 Wartość netto środka trwałego wniesionego jako aport do innej
Amortyzacja
środków trwałych
Spółki
3
4 Bieżące odpisy umorzenia i amortyzacji środków trwałych
Środki trwałe w budowie
WARTOŚCI
Są to zaliczane do aktywów trwałych środki
NIEMATERIALNE I
trwałe w okresie ich budowy, montażu lub
PRAWNE
ulepszenia już istniejącego środka trwałego
Ewidencja uwzględnia trzy etapy:
PRAWA DO
AUTORSKIE PRAWA
WYNALAZKÓW,PATENTÓW
MAJ
TKOWE,
ZNAKÓW TOWAROWYCH,
KNOW-HOW
Przygotowanie
PRAWA POKREWNE,
WZORÓW UŻYTKOWYCH I
LICENCJE, KONCESJE
ZDOBNICZYCH
Realizacja
Rozliczenie budowy
KOSZTY
WAARTOŚĆ FIRMY ZAKOC
CZONYCH
PRAC ROZWOJOWYCH
Amortyzacja WNiP
Inwestycje
Koszty zakończonych prac rozwojowych prowadzonych przez jednostkę na
własne potrzeby, poniesione przed podjęciem produkcji lub zastosowaniem
technologii, zalicza się do wartości niematerialnych i prawnych, jeżeli:
Aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści
1) produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące ich
ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości
koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone,
tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w
2) techniczna przydatność produktu lub technologii została stwierdzona i
odpowiednio
formie odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub
udokumentowana i na tej podstawie jednostka podjęła decyzję o wytwarzaniu
innych pożytków, w tym również z transakcji
tych produktów lub stosowaniu technologii,
tych produktów lub stosowaniu technologii,
handlowej, a w szczególności aktywa finansowe
handlowej, a w szczególności aktywa finansowe
3) koszty prac rozwojowych zostaną pokryte, według przewidywań, przychodami
ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania technologii.
oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i
3. Okres dokonywania odpisów kosztów prac rozwojowych nie może
prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę,
przekraczać 5 lat.
lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia tych korzyści.
4. Wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki lub
zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych (W przypadku zakładów ubezpieczeń przez
aktywów netto. Jeżeli cena nabycia jednostki lub zorganizowanej jej części jest
inwestycje rozumie się lokaty)
niższa od wartości godziwej przejętych aktywów netto, to różnica stanowi
ujemną wartość firmy.
Inwestycje długoterminowe Dlugoterminowe aktywa finansowe
Inwestycje, których termin zapłaty przypada co
DA
UGOTERMINOWE
najmniej po upływie 12 miesięcy od dnia
AKTYWA
bilansowego, w tym : FINANSOWE
1. Nieruchomości
2. Wartości niematerialne i prawne
LOKATY
LOKATY
LOKATY UDZIAA
OWE
3. Długoterminowe aktywa finansowe:
Długoterminowe aktywa finansowe:
WIERZYTELNIOŚCIOWE
udziały lub akcje,
UDZIELONE POŻYCZKI
UDZIAA
Y W SPÓA
KACH
OBLIGACJE
inne papiery wartościowe
AKCJE
DA
UGOTERMINOWE
NIE EMISYJNYCH
udzielone pożyczki długoterminowe
PAPIERY WARTOŚCIOWE
Inne długoterminowe aktywa finansowe
Wycena inwestycji długoterminowych
Wycena na dzień bilansowy
Nie rzadziej niż na dzień bilansowy posiadane akcje (udziały) w
udziały w innych jednostkach oraz inne
innych jednostkach wycenia się w cenach nabycia
pomniejszonych o odpis z tytułu trwałej utraty wartości
inwestycje zaliczone do aktywów trwałych
Trwała utrata wartości następuje wówczas, gdy istnieje duże
można wycenić
prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik
1) według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy
aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w
z tytułu trwałej utraty wartości
całości przewidywanych korzyści ekonomicznych z tytułu trwałej utraty wartości
Odpis z tytułu utraty wartości posiadanych udziałów i akcji
2) według wartości godziwej
obciąża koszty finansowe.
3) wartość w cenie nabycia można przeszacować
Wobec ustania przyczyn utraty wartości może nastąpić
do wartości w cenie rynkowej, a różnicę z
podwyższenie uprzednio obniżonej wartości udziałów, które
odnosi się na przychody finansowe
przeszacowania rozliczyć zgodnie
Ewidencja długoterminowych aktywów
Objaśnienia do schematu
finansowych
Długoterminowe
Środki trwałe
aktywa finansowe
1 Wniesienie do spółki środka trwałego w formie aportu i
objęcie za nie udziałów (zapis uproszczony)
1
2 Wpłaty nowych udziałów do spółki z o.o.
3 Zakup akcji stanowiących lokatę długoterminową
3 Zakup akcji stanowiących lokatę długoterminową
Rachunki bankowe
4 Zakup Np. trzyletnich obligacji Skarbu Państwa
2 3 4
5 Wycofanie ze spółki z o.o. udziałów (wg ceny nabycia)
5
Rozliczenia gotówkowe
1) Dokonywane za pośrednictwem kasy
Środki pieniężne,
2) Wpływy gotówkowe  KP (dowód wpłaty)
3) Wypłaty gotówkowe  dokumenty z
ródłowe
rachunki bankowe oraz
lub zastępcze, czyli KW (dowód wypłaty)
lub zastępcze, czyli KW (dowód wypłaty)
inne krótkoterminowe
inne krótkoterminowe
4) Do obroty gotówkowego zalicza się również
czeki gotówkowe
inwestycje
Rozliczenia bezgotówkowe Rozliczenia bezgotówkowe miedzy
podmiotami:
1) Dokonywane za pośrednictwem banku
1) Po każdej transakcji
2) Podstawowe formy rozliczeń
2) Rozliczenia saldami
bezgotówkowych:
bezgotówkowych:
3) Rozliczenia planowe
Rozliczenia planowe
a) polecenie przelewu
4) Rozliczenia za pomocą akredytywy
b) weksle
c) polecenie zapłaty
d) karty płatnicze
Inne środki pieniężne Krótkoterminowe papiery
wartościowe
1) Rozrachunkowe i gotówkowe czeki obce Przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy
od dnia bilansowego:
2) Weksle obce płatne w okresie nie dłuższym
niż 3 m-ce od dnia bilansowego nabyte akcje, obligacje, bony skarbowe i
inne papiery wartościowe
inne papiery wartościowe
3) Środki pieniężne w drodze
3) Środki pieniężne w drodze
Przejściowo posiadane udziały i akcje własne
4) Lokaty terminowe o okresie zapadalności
krótszym niż 3 miesiące
Rozrachunki i roszczenia
Rozrachunki  kwoty bezspornych należności i zobowiązań pisemnie
potwierdzone co do gotowości spłaty lub oparte na prawomocnych
wyrokach sądowych
Rozrachunki
Roszczenia  kwoty nieakceptowanych w całości lub w części
należności od kontrahentów, pracowników itp.
i roszczenia
Rodzaje rozrachunków (i odpowiednie konta syntetyczne)
1) Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami
1) Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami
2) Rozrachunki publicznoprawne (z tytułu VAT, z tytułu podatku
dochodowego, rozrachunki z ZUS, inne rozrachunki
publicznoprawne)
3) Rozrachunki z pracownikami (z tytułu wynagrodzeń, inne
rozrachunki z pracownikami)
4) Pozostałe rozrachunki
5) Odpisy aktualizujące rozrachunki
Ogólne zasady ewidencji Rozrachunki publicznoprawne
rozrachunków
1) Z urzędami skarbowymi, urzędami miast i
1) Należności i zobowiązania ujmuje się w księgach w
gmin z tytułu podatków (CIT, VAT) oraz
wartości nominalnej.
podatków obciążających koszty działalności
2) Na dzień bilansowy wycenia się je w kwocie
wymagającej zapłaty (czyli z odsetkami). Na ostatni 2) Z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych z
dzień roku obrotowego należy dokonań inwentaryzacji.
dzień roku obrotowego należy dokonań inwentaryzacji.
tytułu składek ubezpieczeń społecznych i
tytułu składek ubezpieczeń społecznych i
3) Należności przedawnione, umorzone oraz nieściągalne
ubezpieczenia zdrowotnego, składek na FP i
zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych.
FGŚP
Jeżeli należności dotyczą operacji finansowych, to
spisuje się je w koszty finansowe.
3) Z urzędami celnymi z tytułu ceł, podatku
4) Zobowiązania przedawnione lub umorzone zalicza się
akcyzowego
do pozostałych przychodów operacyjnych (lub
4) Inne
przychodów finansowych)
Podatek od towarów i usług  VAT (Value
Rozrachunki z tytułu VAT
Added Tax )  podatek od wartości dodanej )
Podstawa prawna  Ustawa o podatku od
towarów i usług z dnia 11 marca 2004
Podatek od towarów i usług jest podatkiem
wielofazowym pobieranym w każdej fazie
Większość przepisów Ustawy obowiązuje
obrotu, co oznacza, że obciążone są nim
obrotu, co oznacza, że obciążone są nim
od 1 maja 2004  wejścia Polski do Unii
od 1 maja 2004  wejścia Polski do Unii
poszczególne fazy produkcji i dystrybucji
Europejskiej
Podatek od wartości dodanej obowiązuje w
Unii Europejskiej według podobnych reguł
prawnych  ustawodawstwo unijne ma
charakter nadrzędny
Podatnicy VAT
Podstawa opodatkowania
Osoby fizyczne, prawne oraz jednostki
Podstawą opodatkowania jest obrót  kwota
organizacyjne nieposiadające osobowości
należna z tytułu sprzedaży pomniejszona o
prawnej, jeżeli wykonują czynności
kwotę należnego podatku, otrzymane dotacje i
opodatkowane, takie jak:
rabaty
VAT = sprzedaż netto x stawka podatku
VAT = sprzedaż netto x stawka podatku
Sprzedaż towarów i usług
Sprzedaż netto + VAT = sprzedaż brutto
Przekazanie ich na cele reprezentacji i reklamy, na potrzeby
np. wartość usługi prawnej 100 zł  firma
osobiste podatnika oraz udziałowców, akcjonariuszy i
płatnik VAT dolicza VAT według obowiązującej
pracowników
stawki 22 %, klient płaci kwotę wartości usługi
Zamiana towarów i usług oraz darowizna
powiększoną o VAT 122 zł
Sposób działania podatku VAT
Stawki podatku od towarów i usług (VAT)
Faktury VAT Faktury VAT
Podstawowa: 22 % (w UE podstawowa max  15%)
-netto 100 - netto 300
Preferencyjne:
-VAT 22 - VAT 66
7% - np. usługi remontowe w budownictwie mieszkaniowym
- brutto 122 - brutto 366
,wiele produktów żywnościowych
sprzedaż
zakup
3% -np. nieprzetworzone produkty żywnościowe, usługi
Jednostka gospodarcza
Jednostka gospodarcza
związane z rolnictwem
0 % -np. towary wywożone poza granice Polski
Rozrach.z tyt.VAT
Zwolnienie z VAT - np. usługi pocztowe ,
VAT naliczony
22
66 VAT należny
finansowe
44
W UE preferencyjne stawki  maksymalnie 5 %
VAT do zapłaty
Funkcjonowanie VAT w firmach
Funkcjonowanie VAT w firmach
Firmy sprzedają towary, wyroby, usługi
Firmy dokonują zakupów
Dokumenty sprzedaży- oryginał faktury VAT
Dokumenty zakupu  oryginały rachunków i
otrzymuje odbiorca , kopia pozostaje u sprzedawcy
faktur VAT otrzymane od dostawcy
Konstrukcja faktury VAT sprzedaży
Konstrukcja faktury VAT zakupu :
- wartość netto faktury 15 000 zł
- wartość netto faktury 15 000 zł
- wartość netto faktury 10 000 zł
- VAT należny np. 22% 3 300 zł
- VAT naliczony np. 22% 2 200 zł
- wartość brutto faktury 18 300 zł
- wartość brutto faktury 12 200 zł (zobowiązanie
(należność od odbiorcy)
wobec dostawcy)
faktury zestawiane są w rejestrze sprzedaży
Faktury zestawiane są w rejestrze zakupu
Rozliczenie VAT z budżetem
Rozrachunki z tytułu VAT
Deklaracja VAT sporządzana za okresy
miesięczne  ustalenie różnicy między
Rozrachunki z tytułu VAT
podatkiem VAT należnym i naliczonym
VAT VAT
Np. wartość obrotu 15 000 , VAT należny 3 300
naliczony należny
powstający powstający
powstający powstający
wartość zakupu 10 000 , VAT naliczony 2 200
wartość zakupu 10 000 , VAT naliczony 2 200
przy przy
ZAKUPACH SPRZEDAŻY
Zobowiązanie z tytułu VAT =
Faktury Faktury
zakupu sprzedaży
VAT należny - VAT naliczony = 1 100 (do zapłaty
do 25 dnia następnego miesiąca )
Saldo (Wn lub Ma)
uwaga : wartość dodana w tej firmie =
do rozliczenia z US
15 000 -10 000 = 5 000 ( 22% z 5000 = 1100)
Objaśnienia do schematu
Ewidencja rozrachunków z tyt. VAT
1) Należny podatek VAT za sprzedane produkty, towary i
Rozrachunki z dostawcami
Rozrachunki z z tyt. VAT Rozrachunki z odbiorcami usługi
2) Podatek naliczony ujęty w fakturach dostawców
2 1
3) Należny podatek VAT od darowizn
3) Należny podatek VAT od darowizn
Rachunki bankowe
Koszty
4) Należny podatek VAT od kosztów reprezentacji i
5a 3 4 reklamy i innych czynności zrównanych ze sprzedażą
5) Kwota podatku VAT przekazana na rachunek urzędu
skarbowego (a) lub zwrócona przez urząd skarbowy (b)
Rozrachunki z tytułu innych podatków Ewidencja rozrachunków z tytułu innych
podatków
Na koncie  Rozrachunki z tytułu innych podatków
Rozrachunki z z tyt. innych podatków
ujmowane są należności i zobowiązania z tytułu:
Rozrach. z tyt. wynagrodzeń
podatku akcyzowego,
Rachunki bankowe
podatku dochodowego od osób prawnych i fizycznych,
1
podatku od nieruchomości,
podatku od nieruchomości,
4
4
Podatek doch. i inne obc. wyniku
podatku od czynności cywilno-prawnych,
1) Zobowiązania z tytułu potrącenia podatnikom
podatku dochodowego od osób fizycznych
podatku od środków transportu,
2
2) Zobowiązania z tytułu podatku dochodowego
opłat celnych,
od osób prawnych
Podatki i opłaty
3) Zobowiązania z tytułu podatku akcyzowego
innych tytułów podatkowych (z wyjątkiem VAT).
i podatków o charakterze lokalnym
3
4) Kwoty podatków przekazane na rachunek
urzędu skarbowego
Ewidencja rozrachunków z odbiorcami i dostawcami
Objaśnienia do schematu
Sprzedaż produktów Rozrachunki z odbiorcami Pozostałe koszty oper
1) Faktury lub rachunki za sprzedane produkty, towary, usługi
1 4
itp. (1a  podatek VAT)
Rozrachunki z tyt. VAT
2) Faktury i rachunki za dostawy, roboty i usługi
Koszty finansowe
1a
3) Odpisanie zobowiązań przedawnionych i umorzonych
6
Przychody finansowe
Przychody finansowe
4) Odpisanie należności przedawnionych i umorzonych
4) Odpisanie należności przedawnionych i umorzonych
5 5) Naliczenie należnych odsetek za zwłokę w zapłacie oraz
dodatnie różnice kursowe
6) Ujemne różnice kursowe
Rozrachunki z dostawcami
Pozostałe przychody oper. Rozliczenie zakupu
3 2
Odpisy aktualizujące należności Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
Gdy spłata należności jest zagrożona, jednostka
Wynagrodzenia obejmują:
powinna ją wykazywać w bilansie w kwocie obniżonej. W
tym celu ujmuje się odpisy aktualizujące obniżające
wartość należności wątpliwych
1) Wynagrodzenia osobowe
Jeżeli wystąpi zdarzenie, w związku z którym ujęto
Jeżeli wystąpi zdarzenie, w związku z którym ujęto
2) Wynagrodzenia bezosobowe
Wynagrodzenia bezosobowe
odpis, to należność podlega spisaniu w ciężar wcześniej
ujętego odpisu
3) Honoraria
Jeżeli ryzyko przewidywane w momencie ujęcia odpisu
4) Wynagrodzenia agencyjno-prowizyjne
nie wystąpi, jednostka rozlicza odpis aktualizujący
zaliczając jego zmniejszenie do pozostałych przychodów 5) Wynagrodzenia z zysku do podziału
operacyjnych lub finansowych
Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń Lista płac
Do wynagrodzeń nie zalicza się
Potrącenia przymusowe:
zaliczki na podatek dochodowy
1) Świadczeń finansowanych przez ZUS
składki z tytułu ubezpieczeń społecznych finansowane
2) Ekwiwalentu pieniężnego za zużyte przy
przez pracowników
pracy narzędzia, materiały lub sprzęt
potrącenia na podstawie tytułów egzekucyjnych i
potrącenia na podstawie tytułów egzekucyjnych i
wykonawczych
stanowiące własność wykonawcy
stanowiące własność wykonawcy
Potrącenia dobrowolne:
3) Wypłat należności z tytułu podróży
składki i spłaty zaciągniętych pożyczek z kasy
służbowych
zapomogowo-pożyczkowej
4) Ryczałtów i ekwiwalentów za używanie do
składki na rzecz związków zawodowych
celów służbowych prywatnych samochodów
Ewidencja rozrachunków z tytułu wynagrodzeń
Objaśnienia do schematu
Rachunki bankowe, Kasa Rozrachunki z z tytułu wynagr. Wynagrodzenia
1) Wynagrodzenia brutto (wg listy płac) obciążające koszty działalności
4 1 eksploatacyjnej
2) Wynagrodzenia brutto (wg listy płac) obciążające koszty działalności
Materiały
Środki trwałe w budowie.
inwestycyjnej
5
3) Wynagrodzenia brutto (wg listy płac) dotyczące nagród i premii z
2
zysku
Rozrachunki z ZUS
Rozrachunki z ZUS
Rozliczenie wyniku finansowego
Rozliczenie wyniku finansowego
4) Wypłaty zaliczek i wynagrodzeń netto
6
3 5) Wydane pracownikom świadczenia w naturze (jako wynagrodzenia)
Rozrach. z tyt. in. podatków
6) Potrącenia w liście płac składek ZUS opłacanych przez pracownika
7) Potrącenia w liście płac zaliczek na podatek dochodowy od osób
7
fizycznych
Pozostałe rozrachunki
8) Pozostałe potrącenia (alimenty, kasa zapomogowo-pożyczkowa itp.)
8
Koszty pracodawcy oprócz Struktura składek na ubezpieczenia
wynagrodzeń społeczne
Rodzaj Emerytalne Rentowe Chorobowe Wypadkowe
1) Składki z tytułu ubezpieczenia społecznego
(finansowane przez pracodawcę)
Stawka 19,52% 13,0% 2,45% 0,9-3,6%
2) Składki na FP oraz FGŚP
2) Składki na FP oraz FGŚP
Pracownik 9,76% 6,5% 2,45% 
3) Odpisy na fundusze dla załogi
Pracodawca 9,76% 6,5%  0,9-3,6%
Pozostałe składki
Ewidencja rozrachunków z tytułu ZUS
Składka ZUS na ubezpieczenia zdrowotne
pokrywana przez pracownika od 2007 r. 9%
Rozrachunki z tytułu ZUS
(naliczana od wynagrodzenia brutto minus
składka ZUS w części obciążającej Rozrach. z tyt. wynagrodzeń
Kasa
pracownika  potrącana z zaliczek na podatek
4 1
dochodowy)
Odpisy na FP (2,45%) oraz FGŚP (0,1%)
Odpisy na FP (2,45%) oraz FGŚP (0,1%)
Ubezpieczenia społeczne i inne św.
Pozostałe koszty operacyjne
naliczane od tej samej podstawy, co składki na
2
ubezpieczenie społeczne. Składki te są płacone
5
przez pracodawcę
Inne rozrach. publiczno-prawne
Rachunki bankowe
3
6
Inne rozrachunki z pracownikami
Objaśnienia do schematu
Rozrachunki z pracownikami  oprócz rozliczeń z tytułu
1) Zobowiązania z tytułu składek ZUS na ubezpieczenia społeczne
wynagrodzeń  mogą występować także z tytułu:
w części opłaconych przez pracownika
1) wypłaconych pracownikom zaliczek do rozliczenia oraz
2) Zobowiązania z tytułu składek ZUS, na FP i FGŚP obciążających
dokonywania przez nich wydatków na cele administracyjno-
koszty (pokrywanych przez pracodawcę)
gospodarcze,
3) Zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenia zdrowotne
2) świadczeń odpłatnych na rzecz pracowników, Np. z tytułu
2) świadczeń odpłatnych na rzecz pracowników, Np. z tytułu
potrącane z podatku dochodowego od osób fizycznych
potrącane z podatku dochodowego od osób fizycznych
sprzedaży materiałów, towarów, czynszów za mieszkania
4) Wypłaty gotówkowe zasiłków płatnych ze środków ZUS
służbowe, zwrotów opłat za rozmowy telefoniczne, udzielonych
5) Kary za nieprawidłowości w ustalaniu stawek ZUS, obliczeniach
pożyczek z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
zasiłków chorobowych itp.
3) krajowych i zagranicznych podróży służbowych oraz kosztów
6) Przelewy do ZUS różnicy między naliczonymi składkami ZUS a
związanych z używaniem własnych pojazdów do celów służbowych,
wypłaconymi zasiłkami
4) roszczeń z tytułu niedoborów i szkód uznanych przez pracowników
Objaśnienia do schematu
Ewidencja innych rozrachunków z
pracownikami
1) Rachunki i faktury za zakupione przez pracowników materiały
(przyjęte do magazynu lub do użytkowania)
Inne rozrachunki z pracownikami
2) Naliczenie ekwiwalentu za zużytą przez pracownika odzież
Materiały - Zużycie materiałów
Kasa
3) Rachunki i faktury za koszty podróży służbowych, ryczałty za
przejazdy własnymi środkami transportu
4 1
4) Wypłaty zaliczek do rozliczenia (w tym na koszty podróży
4) Wypłaty zaliczek do rozliczenia (w tym na koszty podróży
Ubezpieczenia społ. i inne św.
Sprzedaż produktów
służbowych), wypłata różnic wynikających z rozliczenia
delegacji
2
5
5) Należność od pracowników z tytułu sprzedaży wyrobów, robót i
Pozostałe koszty
Rozrach. z tyt. VAT
usług (wartość netto)
6) VAT należny z tytułu sprzedaży pracownikom wyrobów, robót i
3
6
usług
Klasyfikacja materiałów
1) Materiały podstawowe
Materiały
2) Materiały pomocnicze
i towary
3) Paliwo
4) Części zamienne maszyn i urządzeń
5) Opakowania
6) Odpady
Ewidencja materiałów
Podstawowe dokumenty obrotu materiałowego
1. Przyjęcie materiałów do magazynu:
1) Ilościowa dla poszczególnych asortymentów
"  Przyjęcie materiałów Pz  z zewnątrz od dostawcy
materiałów
"  Zwrot materiałów Zw  zwrot z produkcji
2) Ilościowo-wartościowa dla poszczególnych
"  Przyjęcie odpadów Po  zwrot odpadów z produkcji
"  Przesunięcie materiałów Mm  przesunięcie międzymagazynowe
"  Przesunięcie materiałów Mm  przesunięcie międzymagazynowe
asortymentów lub ich grup o jednakowej
asortymentów lub ich grup o jednakowej
cenie ewidencyjnej
2. Rozchód materiałów z magazynu:
3) Wartościowa, w układzie kont syntetycznych
"  Rozchód wewnętrzny materiałów Rw - wydanie do produkcji przewidzianych zakładowym planem kont
"  Wydanie materiałów Wz - wydanie odbiorcom przy sprzedaży
"  Przesunięcie materiałów Mm - przesunięcie międzymagazynowe
Bilansowa wycena zapasów Ceny ewidencyjne materiałów
1. Zmienne ceny ewidencyjne
Rozchód materiałów według:
1) Na poziomie ceny nabycia
f& ceny najwcześniejszej (FIFO first in - first out)
f& ceny najpóz
niejszej (LIFO last in - first out)
2) Na poziomie ceny zakupu
f& ceny przeciętnej - ustalanej przy każdym rozchodzie jako
iloraz wartości stanu przed rozchodem i stanu ilościowego
Cena nabycia = cena zakupu powiększona o koszty
Cena nabycia = cena zakupu powiększona o koszty
(także) przed rozchodem
(także) przed rozchodem
bezpośrednio związane z zakupem (koszty zakupu).
bezpośrednio związane z zakupem (koszty zakupu).
Koszty zakupu:
2. Stałe ceny ewidencyjne
Stała cena ewidencyjna
koszty transportu
ą odchylenia od cen ewidencyjnych
koszty załadunku i wyładunku,
= faktyczna cena zakupu
koszty ubezpieczenia w transporcie,
+ koszty zakupu
cła  w imporcie materiałów
= faktyczna cena nabycia
Ewidencja materiałów
Zakup materiałów i jego rozliczenie
W zależności od struktury ceny nabycia ewidencja przychodów
i rozchodów materiałów odbywa się w następujących wariantach: Rozliczenie zakupu
1. Wycena wg faktycznych cen nabycia:
" tylko na koncie  Materiały
Proces X
Proces X
Dowody
Faktury za
przyjęcia (PZ)
2. Wycena wg faktycznych cen zakupu:
zakupione
zakupione
zakupionych
zakupionych
towary,
towary,
" na koncie głównym  Materiały i na koncie korygującym
" na koncie głównym  Materiały i na koncie korygującym
towarów,
materiały itp.
materiałów itp.
 Koszty zakupu
3. Wycena wg stałych cen ewidencyjnych:
" na koncie głównym  Materiały i na kontach korygujących
Obrót Wn Obrót Ma
 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i  Koszty
=
zakupu
Objaśnienia do schematu
Ewidencja rozliczenia zakupu materiałów
1) Przyjęcie materiałów od dostawcy do magazynu (Pz)
2) Faktury dostawców za materiały
Rozliczenie zakupu materiałów
2a) Zwiększenia i zmniejszenia faktur (Faktury korygujące) z tytułu
Materiały
Rozrachunki z dostawcami
różnic ilościowych, jakościowych i wartościowych między przyjętymi
2 dostawami a zapisami w fakturach i warunkami umownymi
1
2a 3a) Przeniesienie odchyleń  + (faktyczne ceny zakupu wyższe od stałych
2a 3a) Przeniesienie odchyleń  + (faktyczne ceny zakupu wyższe od stałych
cen ewidencyjnych)
Odchylenia od CEM
Materiały w drodze
3b) Przeniesienie odchyleń  - (faktyczne ceny zakupu niższe od stałych
3a
5
cen ewidencyjnych)
3b
4. Wyksięgowanie kosztów zakupu zafakturowanych razem z materiałami
Koszty zakupu
Dostawy nie fakturowane
5. Wyksięgowanie na koniec okresu materiałów w drodze
4
6
6. Wyksięgowanie na koniec okresu dostaw nie fakturowanych
Objaśnienia do schematu
Ewidencja obrotu materiałowego
1) Wydanie materiałów do zużycia/użytkowania (Rw)
Materiały
2) Przyjęcie materiałów z zakupu (Pz)
Koszty według rodzajów
- zużycie materiałów
Rozliczenie zakupu
3) Wyksięgowanie kosztów zakupu zafakturowanych razem z
-usługi obce
2 materiałami
1
4) Rozliczenie odchyleń  + na wydane materiały
4) Rozliczenie odchyleń  + na wydane materiały
3
3
Odchylenia od CEM
5) Rozliczenie odchyleń  - na wydane materiały (zapis czerwony
- zmniejszający)
4
5 6) Rozliczenie kosztów zakupu przypadających na wydane
Koszty zakupu
materiały
6
Rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych
Towary
materiałów/kosztów zakupu na wydawane materiały
OP+OM
1. Towary  przedmioty nabywane w celu
ORoz =WN� Ri
WNO =
dalszej odsprzedaży
ZK +
"Ri
OZap=WN�ZK
2. Obrót towarowy może być:
WN  wskaz
nik narzutu odchyleń a) Bezpośredni
WN  wskaz
nik narzutu odchyleń a) Bezpośredni
OP  stan początkowy odchyleń
b) Pośredni
OM  odchylenia powstałe w okresie bieżącym
3. Formy obrotu towarowego
ZK  zapas końcowy materiałów
Oroz  kwota odchyleń przypadająca na poszczególne
a) Hurt
rozchody
b) Detal
Ozap  kwota ochyleń przypadająca na zapas
Ceny i marże w obrocie towarowym
Wycena obrotu towarowego
Ceny sprzedaży odpowiadające szczeblom obrotu
1) Rzeczywiste ceny zakupu lub nabycia (na
reprezentowanego przez dostawcę:
szczeblu hurtu)
" cena zbytu wytwórcy,
" cena hurtowa,
2) Ceny ewidencyjne na poziomie ceny
" cena detaliczna.
sprzedaży (na szczeblu hurtu i w detalu)
Cena wytwórcy
Cena wytwórcy
Cena zakupu netto
Marża hurtowa
+ marża hurtowa
+ marża
+ marża detaliczna
= cena hurtowa
= cena sprzedaży netto
= marża handlowa
+ marża detaliczna
+ należny VAT
= cena detaliczna
= cena sprzedaży brutto
Hurt Detal
Obrót towarowy w hurcie prowadzony jest Obrót towarowy w detalu prowadzony jest
najczęściej najczęściej w cenach detalicznych (czyli
cenach sprzedaży obejmujących VAT)
a) W rzeczywistych cenach zakupu (netto)
b) W cenach ewidencyjnych ustalonych na
b) W cenach ewidencyjnych ustalonych na
Cena zakupu netto
poziomie ceny sprzedaży netto (bez VAT)
+ marża detaliczna
+ należny VAT
= cena detaliczna (cena sprzedaży brutto)
Definicja kosztu
Kategoria ekonomiczna oznaczająca wyrażoną w
pieniądzu wartość pracy żywej oraz zasobów
Rozliczenia
majątkowych przedsiębiorstwa zużytych w danym
okresie w celu wytwarzania wyrobów, świadczenia
usług i wykonywania funkcji
kosztów
Koszty wyrażają zatem wartościowe zużycie
różnorodnych zasobów związane ze zwykłą,
normalną działalnością przedsiębiorstwa
Inne pojęcia
Inne pojęcia
Nakład  zużycie siły roboczej oraz zasobów
Straty nadzwyczajne 
majątkowych przedsiębiorstwa wyrażone w
jednostkach naturalnych:
straty powstające na skutek zdarzeń trudnych
do przewidzenia, poza działalnością operacyjną
1. Nakłady pracy żywej
1. Nakłady pracy żywej
jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej
jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej
2. Nakłady środków trwałych
prowadzenia
3. Nakłady materiałowe
4. Nakłady pieniężne
Inne pojęcia
Wydatki stanowiące koszty
Wydatek 
Każdy rozchód środków pieniężnych
Wydatek Wydatek Wydatek
Wydatki Wydatki
nastąpił nastąpił w tym nastąpił
niestanowiące stanowiące
wcześniej niż samym póz
niej niż
kosztu koszty
koszt okresie co koszt
koszt
Układ rodzajowy kosztów
Grupowanie kosztów w systematycznym
1. Amortyzacja
rachunku kosztów
2. Zużycie materiałów i energii
3. Usługi obce
4. Podatki i opłaty
wg
wg
wg miejsc
wg miejsc
w układzie
w układzie
5. Wynagrodzenia
przedmiotów
powstawania
rodzajowym
6. Ubezpieczenia społeczne i inne
odniesienia
(układ
świadczenia
(układ
podmiotowy)
7. Pozostałe koszty rodzajowe
przedmiotowy)
Układ podmiotowy kosztów
Układ przedmiotowy kosztów
1. Koszty działalności podstawowej (wydziałowe)
1. Koszty bezpośrednie
2. Koszty działalności pomocniczej
materiały bezpośrednie
3. Koszty zakupu
3. Koszty zakupu
robocizna bezpośrednia
Inne koszty bezpośrednie
4. Koszty sprzedaży
5. Koszty ogólnego zarządu
2. Koszty pośrednie
Koszt wytworzenia wg Ustawy o rachunkowości: Uzasadnione koszty pośrednie
wg Ustawy o rachunkowości:
Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania
Koszt wytworzenia produktu
produktu, części kosztów pośrednich ustawa zalicza:
obejmuje koszty pozostające w
" zmienne pośrednie koszty produkcji oraz
bezpośrednim związku z danym " tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które
odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym
produktem oraz uzasadnioną część
produktem oraz uzasadnioną część
wykorzystaniu zdolności produkcyjnych
wykorzystaniu zdolności produkcyjnych
kosztów pośrednio związanych z
Za normalny poziom wykorzystania zdolności
wytworzeniem tego produktu
produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z
oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji
za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu
planowych remontów
Układ kalkulacyjny
Warianty ewidencji kosztów
1. Materiały bezpośrednie
I  ograniczenie ewidencji kosztów do grupowania
2. Wynagrodzenia bezpośrednie
jedynie w układzie wg rodzaju (na kontach zespołu
3. Inne koszty bezpośrednie
 4  Koszty według rodzajów)
4. RAZEM koszty bezpośrednie [1 + 2 + 3]
II  ograniczenie ewidencji kosztów do grupowania
jedynie w układzie wg miejsc powstawania i
jedynie w układzie wg miejsc powstawania i
5. Zmienne pośrednie koszty produkcji
5. Zmienne pośrednie koszty produkcji
produktów (na kontach zespołu  5  Koszty według
(wydziałowe)
typów działalności)
6. Uzasadnione stałe pośrednie koszty
III  wstępne grupowanie kosztów w układzie wg
produkcji
rodzaju na kontach zespołu  4 , a następnie ich
7. KOSZT WYTWORZENIA [4 + 5 + 6] rozliczanie na konta zespołu  5
Wariant I  ewidencja szczegółowa
I wariant
Amortyzacja
Różne konta
Ewidencja kosztów wyłącznie w układzie rodzajowym:
Zużycie mater.i energii
w małych jednostkach gospodarczych , o
nierozbudowanej strukturze organizacyjnej  w
których nie ma potrzeby kontroli kosztów wg ich Usługi obce
miejsc powstawania i nośników  firmy handlowe,
usługowe i produkujące jednorodny asortyment
usługowe i produkujące jednorodny asortyment
Wynagrodzenia
informacja wyłącznie o kwocie i strukturze kosztów
Ubezp.społ.i inne św.
Różne konta Koszty  4
Pozostałe koszty rodz.
Wariant II  ewidencja szczegółowa
Wariant II
Ewidencja kosztów wyłącznie w układzie
Różne konta
funkcjonalnym :
Koszty produkcji
jednostki prowadzące działalność o
zróżnicowanym charakterze, rozbudowane
Koszty usług
organizacyjnie, działające na większą skalę,
wytwarzające zróżnicowane produkty
wytwarzające zróżnicowane produkty
Koszty handlowe
ważna jest informacja o kosztach każdego z
rodzajów działalności, kosztach ponoszonych w
określonych miejscach jej prowadzenia i kosztach
Koszty zarządu
jednostkowych poszczególnych produktów
Wariant III Rozliczanie międzyokresowe kosztów
Ewidencja kosztów równolegle w układach
Trzy zasady rachunkowości:
rodzajowym i funkcjonalnym - pełna ewidencja
kosztów :
możliwość poznania ogólnego poziomu kosztów i ich
1. Zasada ostrożności
struktury
przypisanie kosztów poszczególnym rodzajom i fazom
2. Zasada periodyzacji
Zasada periodyzacji
działalności jednostki
działalności jednostki
przeprowadzenie kalkulacji kosztu jednostkowego
stosowana w dużych jednostkach , prowadzących
3. Zasada współmierności kosztów
różnorodną , często skomplikowaną działalność
i przychodów
koszty księgowane są wstępnie wg rodzajów i
rozliczane wtórnie wg typów działalności
Istota RMK RMK czynne
Wyeliminowanie z kosztów danego okresu występują wtedy, gdy jednostka gospodarcza
sprawozdawczego tej części kosztów, które ponosi koszty dotyczące przyszłych okresów
zostały poniesione w tym okresie, ale dotyczą sprawozdawczych
okresów przyszłych
okresów przyszłych
Zaliczenie do kosztów okresu
sprawozdawczego tych kosztów, które
jeszcze nie zostały poniesione, ale są
przewidywane do poniesienia w przyszłości
RMK czynne RMK bierne
Koszty
występują wtedy, gdy do kosztów bieżącego
okresu sprawozdawczego jednostka zalicza
Wydatek
kwoty, których wydatkowanie nastąpi w
okresach przyszłych
okresach przyszłych
RKM czynne
RKM czynne
Czas
RMK bierne Ewidencja  wariant I
Koszty
Różne konta Zespół "4"
Wydatek
(1, 5)
RKM bierne
RKM bierne
490 Rozliczenie 640 Rozliczenia międzyokresowe
kosztów rodzajowych kosztów
(2, 4)
(3, 6)
Czas
Ewidencja  wariant II Ewidencja  wariant III
Różne konta Zespół "4"
490 Rozliczenie 640 Rozliczenia międzyokresowe
(1)
kosztów rodzajowych kosztów Zespół "5"
(1, 4) (2, 3)
490 Rozliczenie 640 Rozliczenia międzyokresowe
kosztów rodzajowych kosztów Zespół "5"
(2, 5) (3, 4)
Ewidencja rozliczania kosztów  wariant I
490 Rozliczenie 640 Rozliczenia 710 Koszty sprzedanych
Schematy rozliczania kosztów
kosztów rodzajowych międzyokresowe kosztów produktów 600 Produkty gotowe
(1)
(4)
(4)
ogółem
ogółem
(2) (3)
608 Produkcja
(6) niezakończona
(5)
Ewidencja rozliczania kosztów  wariant III
Ewidencja rozliczania kosztów  wariant II