Studia podyplomowe

Kadry i płace

Obowiązki PFRON

Opracowanie:

Ewa Jasińska

1

Pracodawcy mają obowiązek z rozliczania się z PFRON z zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
Liczbę pracowników niepełnosprawnych, którą powinien zatrudnić pracodawca, określa ustawa o

rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Wskaźnik zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych

Pracodawca, który zatrudnia, co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu
pracy, ma obowiązek ustalać, co miesiąc liczbę pracowników niepełnosprawnych. Jeżeli wskaźnik

zatrudnienia osób niepełnosprawnych w zakładzie pracy nie przekracza 6% w stosunku do liczby
pracowników, to pracodawca ma obowiązek dokonać wpłaty na rachunek PFRON. Do liczby

pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy nie wlicza się osób zatrudnionych:

−

na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego,

−

przebywających na urlopach wychowawczych,

−

które nie świadczą pracy w związku z odbywaniem służby wojskowej albo służby zastępczej,

−

będących uczestnikami Ochotniczych Hufców Pracy,

−

nieświadczących pracy w związku z pobieraniem świadczenia rehabilitacyjnego,

−

przebywających na urlopach bezpłatnych, których obowiązek udzielenia określają odrębne

ustawy, np. w związku z uzyskaniem mandatu posła.

Do liczby zatrudnionych wlicza się wymienione wyżej osoby, jeżeli są osobami niepełnosprawnymi.

Wskaźnik zatrudnienia pracowników niepełnosprawnych w państwowych i niepaństwowych szkołach
wyższych, wyższych szkołach zawodowych publicznych i niepublicznych szkołach, zakładach

kształcenia nauczycieli oraz placówkach opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych zwalnia z
obowiązkowych wpłat na PFRON, jeżeli wynosi 2%. Wymagany wskaźnik zatrudnienia osób

niepełnosprawnych z reguły wynosi 6%, ale może zostać obniżony z powodu zatrudnienia
pracowników ze szczególnymi schorzeniami. Do grupy tych chorób należą: stwardnienie rozsiane,

choroba Parkinsona, paraplegia, tetraplegia, hemiplegia, ślepota i niedowidzenie, głuchota i
głuchoniemota, nosicielstwo wirusa HIV oraz choroba AIDS, epilepsja, przewlekłe choroby

psychiczne, upośledzenie umysłowe, miastenia i późne powikłania cukrzycy. Jak wyglądałoby
obniżenie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych? Liczbę zatrudnionych (w przeliczeniu

na pełny wymiar czasu pracy) pracowników o znacznym stopniu niepełnosprawności, którzy cierpią
na którąś z powyższych chorób, mnoży się przez trzy. Liczbę zatrudnionych osób o umiarkowanym

stopniu niepełnosprawności, u których stwierdzono takie schorzenie, mnoży się przez dwa.
Wielkości obliczone wg tych zasad dodaje się. Otrzymana sumę należy podzielić przez liczbę

2

pracowników ogółem, a uzyskany iloraz mnoży się przez 100%. Wynik ten należy odjąć od
wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6%. Pracownika wlicza się do stanu

zatrudnienia osób niepełnosprawnych ze szczególnymi schorzeniami w dniu przedstawienia
pracodawcy dokumentu, który potwierdza wystąpienie u niego takiego schorzenia.

Terminy składania deklaracji i informacji

Miesięczne deklaracje lub informacje należy składać do 20 dnia miesiąca następnego po miesiącu,
w którym zaistniały okoliczności powodujące powstanie obowiązku wpłaty (np. deklaracje za

styczeń 2011 r. należy złożyć w terminie do 20 lutego 2011 r.);

Roczne deklaracje lub informacje należy składać do 20 stycznia roku następnego po roku, w którym
zaistniały okoliczności powodujące powstanie obowiązku wpłaty (np. deklaracje roczna za 2011 r.

należy złożyć w terminie do 20 stycznia 2012 r.). Data wypełnienia deklaracji lub informacji nie
może zawierać się w okresie sprawozdawczym ani być od niego wcześniejsza.

W razie niezłożenia przez pracodawcę deklaracji lub informacji, mimo powstania obowiązku,

Fundusz może zażądać podania wyjaśnień w sprawie przyczyn niezłożenia dokumentu lub wezwać
do jego złożenia (art. 274a Ordynacji podatkowej).

Wzory deklaracji i informacji

Wzory deklaracji wprowadzone zostały na podstawie art. 49 ust. 2 ustawy o rehabilitacji (Dz.U. z

2011 r. Nr 127, poz. 721, z pózn. zm.) i rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia
18 lutego 2011 r. w sprawie ustalenia wzorów deklaracji składanych Zarządowi Państwowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych przez pracodawców zobowiązanych do wpłat na
ten Fundusz (Dz.U. Nr 44, poz. 231).

DEK-I-0 miesięczna deklaracja wpłat, składana przez pracodawcę zobowiązanego do wpłat, o

którym mowa w art. 21 ust. 1 ustawy o rehabilitacji;

DEK-I-a miesięczna deklaracja wpłat, składana przez pracodawcę zobowiązanego do wpłat, o
którym mowa w art. 21 ust. 2a i 2g ustawy o rehabilitacji;

DEK-I-b miesięczna deklaracja wpłat, składana przez pracodawcę zobowiązanego do wpłat, o

którym mowa w art. 21 ust. 2b i 2g ustawy o rehabilitacji;

DEK-II-a deklaracja wpłaty, składana przez pracodawcę zobowiązanego do wpłat, o którym mowa
w art. 33 ust. 4a, 4c, 7 i 7a ustawy o rehabilitacji i art. 38 ust. 2 pkt 1 lit. a tiret pierwsze ustawy o

podatku dochodowym od osób fizycznych;

3

DEK-II-b deklaracja wpłat, składana przez pracodawcę zobowiązanego do wpłat, o którym mowa w

art. 29 ust. 3a1, 3b lub 3c ustawy o rehabilitacji;
W myśl art. 14 ustawy o rehabilitacji (...) każdy pracodawca ma obowiązek wydzielić lub

zorganizować odpowiednie stanowisko pracy pracownikowi, który w wyniku wypadku przy pracy lub
choroby zawodowej utracił zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku, stając się osobą

niepełnosprawną w okresie trzech miesięcy od daty zgłoszenia przez pracownika gotowości
przystąpienia do pracy. Takie zgłoszenie powinno zaś nastąpić w ciągu miesiąca od dnia uznania go

za osobę niepełnosprawną. Niewykonanie lub nieterminowe wykonanie tego obowiązku w razie
rozwiązania umowy o pracę z osobą niepełnosprawną (oprócz wyjątków) powoduje wpłatę równą

15-krotności przeciętnego wynagrodzenia za każdego pracownika. Korzystanie z ulg i zwolnień
przysługujących zakładom pracy chronionej skutkuje powstaniem obowiązku wpłat na PFRON.

Wpłata jest równa 10 proc. kwoty zwolnienia, z którego faktycznie skorzystał ZPChr.
Zgodnie z art. 33 ust. 4a pkt 2 ustawy o rehabilitacji w przypadku niezgodnego przeznaczenia

środków ZFRON, pracodawca jest zobowiązany do dokonania wpłaty do PFRON w wysokości 30
proc. tych środków, z tym, że wpłata ta nie obciąża zakładowego funduszu rehabilitacji. Ponadto –

mając na uwadze brzmienie art. 33 ust. 4a – za okoliczność powodującą powstanie obowiązku
wpłaty należy uznać także przekazanie środków na rachunek ZFRON z naruszeniem

siedmiodniowego terminu. Stosownie do art. 33 ust. 7 ustawy o rehabilitacji w razie likwidacji,
upadłości albo wykreślenia z ewidencji działalności gospodarczej prowadzonego przez pracodawcę

ZPChr lub utraty statusu ZPChr, niewykorzystane według stanu na dzień likwidacji, upadłości lub
utraty statusu środki ZFRON podlegają niezwłocznie wpłacie do PFRON. Wpłacie do PFRON podlega

także kwota odpowiadająca kwocie wydatkowanej z ZFRON na nabycie, wytworzenie lub ulepszenie
środków trwałych w związku z modernizacją zakładu, utworzeniem lub przystosowaniem stanowisk

pracy dla osób niepełnosprawnych, budową lub rozbudową bazy rehabilitacyjnej, wypoczynkowej i
socjalnej oraz na zakup środków transportu – w części niepokrytej odpisami amortyzacyjnymi,

ustalonymi przy zastosowaniu stawek amortyzacyjnych wynikających z Wykazu rocznych stawek
amortyzacyjnych na dzień zaistnienia okoliczności powodujących obowiązek tej wpłaty. W myśl art.

33 ust. 8 u.r.z.o.n. zobowiązanie z tytułu tych wpłat nie powstaje jednak w przypadku, gdy
likwidacja zakładu następuje w związku z przejęciem zakładu przez inny ZPChr lub w wyniku

połączenia z takim zakładem, a niewykorzystane środki ZFRON podlegają przekazaniu w terminie
do trzech miesięcy na ZFRON zakładu przejmującego zakład likwidowany. Jeżeli jednak środki te nie

zostaną przekazane w tym terminie na ZFRON zakładu przejmującego, to podlegają one wpłacie na
PFRON wraz z odsetkami. Przepisu art. 33 ust. 8 ustawy o rehabilitacji nie trzeba stosować w

sytuacji, gdy pracodawca, który utracił status ZPChr, nadal prowadzi działalność zatrudniając
ogółem, co najmniej 15 pracowników w przeliczeniu na etaty (w tym co najmniej 25 proc.

niepełnosprawnych).

4

Informacja o obniżeniu wpłaty

Z dniem 1 stycznia 2011 r. - w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 29 października 2010 r. o

zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 226, poz. 1475) - zmieniono sposób określania podmiotów

mających prawo do wystawiania informacji o kwocie obniżenia wpłat na PFRON. Zgodnie z treścią
art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji (…) obowiązkowe wpłaty na Fundusz ulegają obniżeniu z tytułu

zakupu usługi, z wyłączeniem handlu, lub produkcji pracodawcy zatrudniającego co najmniej 25
pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, który osiąga wskaźnik zatrudnienia osób

niepełnosprawnych będących: osobami niepełnosprawnymi zaliczonymi do znacznego stopnia
niepełnosprawności lub osobami niewidomymi, psychicznie chorymi lub upośledzonymi umysłowo

lub osobami z całościowymi zaburzeniami rozwojowymi lub epilepsją - zaliczonymi do
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności w wysokości co najmniej 30%. Przepisy przejściowe -

(wyrażające zasadę ochrony praw nabytych) zostały uregulowane w art. 8 ustawy z dnia 29
października 2010 r., zgodnie ust. 1 pracodawca, który przed dniem wejścia w życie ustawy nabył

prawo do obniżenia wpłat może je wykorzystać na warunkach dotychczasowych. Ustęp 2 wskazuje,
że pracodawca, który przed dniem wejścia w życie ustawy dokonał zakupu uprawniającego do

obniżenia wpłat może, na warunkach dotychczasowych, nabyć ulgi z tego tytułu oraz wykorzystać
je do obniżenia wpłat. Oznacza to, że w przypadku, gdy informacja o wysokości kwoty obniżenia

wpłat na PFRON, wpłynęła do pracodawcy przed 1 stycznia 2011 r. może on ją wykorzystać tak jak
dotychczas, uwzględniając to obniżenie w deklaracji. Podobnie jest w przypadku, gdy zakup

produkcji lub usługi nastąpił przed 1 stycznia 2011 r. wówczas również może on otrzymać
informację o kwocie obniżenia wpłat, którą uwzględni w deklaracji. Natomiast, samo zawarcie

umowy o świadczenie usług przed 1 stycznia 2011 r. nie upoważnia do udzielenia obniżenia wpłat
na powyżej wymienionych zasadach w przypadku utraty przymiotu "sprzedającego", tj.

niespełniania warunków posiadania podwyższonego wskaźnika zatrudniania osób
niepełnosprawnych (w odpowiednim stopniu i z odpowiednimi schorzeniami). Podwyższenie pułapu

zatrudniania osób niepełnosprawnych z 10% do 30%, jak również enumeratywne wyliczenie
schorzeń osób niepełnosprawnych, których zatrudnienie umożliwia udzielanie informacji o

obniżeniach wpłat, przyczyniło się do utraty przez część pracodawców przymiotu "sprzedającego".
Niektórzy pracodawcy zaczęli praktykować przyłączanie się do firm prowadzących działalność

polegającą na ochronie mienia i usługach porządkowych, posiadających status zakładu pracy
chronionej (tworzenie konsorcjum), by w ten sposób móc nadal udzielać informacji o obniżeniu

wpłat na PFRON. Należy zauważyć, że przepisy prawa nie definiują pojęcia "konsorcjum". Zgodnie z
definicją znajdującą się w Słowniku PWN - "konsorcjum to związek kilku przedsiębiorstw zawarty w

celu dokonania wspólnego przedsięwzięcia". Oznacza to, że konsorcjum nie stanowi odrębnego bytu
prawnego, który we własnym imieniu zatrudniałby pracowników, co jest obligatoryjne do uzyskania

przymiotu pracodawcy. Art. 22 ustawy o rehabilitacji (…) traktuje wprost o pracodawcach, u których

5

zakup produkcji lub usługi daje przedmiotowe uprawnienia. Reasumując należy podkreślić, że
konsorcjum zakładów pracy chronionej nie jest odrębnym pracodawcą spełniającym warunki

określone w art. 22 ust. 1 ustawy o rehabilitacji (…) i nie może wystawiać informacji o kwocie
obniżenia wpłat na PFRON z tytułu zakupu w tym konsorcjum usługi lub produkcji. Nadmienić

należy, że konsekwencją związaną ze skorzystaniem z zawyżonych lub nieuprawnionych informacji
o kwotach obniżania będzie przeprowadzenie postępowania wymiarowego i prawidłowe określenie

wysokości zobowiązań w trybie przepisów art. 21 § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, a w przypadku
braku dokonania wpłat z tego tytułu - podjęcie postępowania egzekucyjnego.

Pracodawcy prowadzący Zakłady Pracy Chronionej środki uzyskane z tytułu zwolnień z podatków i
opłat są obowiązani przekazywać w terminie 7 dni od daty ich uzyskania na rachunek Zakładowego

Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz w terminie do 20 dnia miesiąca
następującego po miesiącu ich uzyskania do PFRON.

Wysokość przekazywanych środków wynosi odpowiednio:

1.

dla podatku dochodowego od osób fizycznych:

60% tych środków na ZFRON

40% tych środków na PFRON

2.

dla innych podatków i opłat:

90% tych środków na ZFRON

10% tych środków na PFRON

W przypadku środków uzyskiwanych z tytułu zwolnień z podatku dochodowego termin ten liczy się
od daty wypłaty wynagrodzenia i tak w odniesieniu do wynagrodzeń pracowników za 01/2011

wypłaconych 02/2011 – środki na ZFRON przekazuje się w terminie 7 dni od daty wypłaty
wynagrodzenia a deklarację składa się za okres 02/2011, natomiast wpłaty na PFRON dokonuje się

w terminie do 20.03.2011 r.

Na podstawie art. 21 ust. 2f

1

ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i

społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn.
zm.) pracodawca składający miesięczne informacje (INF-1) i roczne informacje (INF-2) o

zatrudnieniu, kształceniu lub o działalności na rzecz osób niepełnosprawnych, zobowiązany jest do
przesyłania powyższych dokumentów w formie elektronicznej poprzez teletransmisję danych

(system e-PFRON).

6